© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marie-Therèse Geerts, Marck van Arenberg, Margaretha van der, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/MarckvanArenberg [13/01/2014]
MARCK VAN ARENBERG, Margaretha van der (geb. Reckheim, Duitsland ?-12-1527 – gest. Zevenbergen 18-2-1599), edelvrouwe. Dochter van Robert II van der Marck van Arenberg (1506-1536) en Walburga van Egmond (1500-1547). Margaretha van der Marck van Arenberg trouwde in 1547 met Jan de Ligne Barbançon (1520-1568). Uit dit huwelijk werden 6 kinderen geboren, van wie ten minste 2 zoons de volwassen leeftijd bereikten.
Margaretha bracht haar jeugd door op kasteel Reckheim in de Eiffel. Haar vader stierf toen zij acht jaar oud was. Na de dood van broer Robert III in 1544 erfde zij het familiebezit, inclusief de titel van het geslacht Arenberg, met vele bezittingen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Ze werd daarmee een van de rijksten in de Lage Landen. In 1547 trouwde ze met Jan de Ligne Barbançon, ridder van Het Gulden Vlies (1546). Met toestemming van Karel V bepaalde het huwelijkscontract (18-8-1547) dat hun kinderen titel en wapen van Arenberg zouden krijgen. Dit was om het geslacht voor uitsterven te behoeden. Beide echtelieden waren via familierelaties op diverse manieren aan de Nassaus gelieerd.
In 1549 werd Margaretha’s echtgenoot Ligne benoemd tot gouverneur van Friesland, Groningen en Drenthe, Overijssel en Lingen. In 1560 kwam hij in het bezit van de heerlijkheid Zevenbergen. Aanvankelijk sympathiseerde Jan met de opstandige adel, maar allengs nam hij afstand en ondertekende het Smeekschrift der Edelen niet. Hij kwam dus tegenover Willem van Oranje te staan. Jan sneuvelde in de slag bij Heiligerlee in 1568.
Bestuur
Al voor de dood van Jan de Ligne was het bestuur van de heerlijkheid Zevenbergen, intussen omgedoopt in Baronië, in handen van Margaretha. Na haar mans dood werd ze persoonlijk met de heerlijkheid beleend. Zij bestuurde deze tot haar dood, als vrouwe van Zevenbergen. Ook bestuurde zij alle landgoederen en gebieden van het geslacht De Ligne en Arenberg. Overigens woonde ze niet op haar bezittingen. Kort na de dood van Jan de Ligne vertrok zij uit Zevenbergen. Ze verbleef meestal in Brussel en liet het bestuur van de heerlijkheid over aan de rentmeester, met wie zij een drukke correspondentie voerde.
Margaretha van der Marck wist de heerlijkheid door inpolderingen uit te breiden. Ook liet ze het kasteel in Reckheim uitbouwen en vaardigde ze diverse verordeningen uit voor het beheer van bossen en geldwezen. Vanwege haar bijzondere verdiensten werd Arenberg door keizer Maximiliaan II in 1576 tot een graafschap verheven. Daardoor kreeg ze rechtstreeks toegang tot de Rijksdag van het Heilige Roomse Rijk. Margaretha heeft de titel ‘gravin’ echter nooit gebruikt, ongetwijfeld uit diplomatieke overwegingen: zelf bleef ze trouw aan het katholieke geloof en het Spaans bestuur, in tegenstelling tot de Zevenbergse magistraat, die overwegend staatsgezind was. Het kasteel werd afwisselend door Spaanse troepen en de Geuzen bezet. Door handig te manoeuvreren wist ze te voorkomen dat de heerlijkheid Zevenbergen door Maurits en zijn troepen werd bezet. Ondanks de koningsgezindheid van het huis Arenberg is de expeditie die leidde tot de inname van Breda, met het turfschip, vanuit Zevenbergen georganiseerd.
In 1597 keerde Margaretha van der Marck terug naar Zevenbergen en stierf er op 2 februari 1599. Ofschoon de kerk van Zevenbergen op dat moment in katholieke handen was – pas drie jaar later namen de gereformeerden de kerk over – had ze te kennen gegeven in Antwerpen begraven te willen worden. Dat is ook gebeurd, maar later is haar stoffelijk overschot overgebracht naar de grafelijke grafkelder in Edingen (Henegouwen).
Archivalia
Stukken uit de correspondentie van Margaretha van der Marck bevinden zich in het Brabants Historisch Informatie Centrum en in het Regionaal Archief West-Brabant.
Literatuur
- Isfridus de Groot, Personen en feiten uit de geschiedenis van Zevenbergen (Zevenbergen 1937).
- Albert Delahaye, Publicaties van het Archivariaat ‘Nassau-Brabant’, deel 8: Heerlijkheid en heren van Zevenbergen (Zevenbergen 1969).
- C.J.F. Slootmans en J. Kleijntjens, Onderzoek namens de Raad van Beroerten naar gebeurtenissen in 1572 te Zevenbergen (z.p. z.j. [ca. 1950]).
- Mark Derez e.a. red., Arenberg in de Lage Landen, een hoogadellijk huis in Vlaanderen en Nederland (Leuven 2002).
Illustratie
Volbladminiatuur, anoniem, omstreeks 1600 (Archief en Cultureel Centrum van Arenberg, Edingen). Uit: Derez e.d., Arenberg in de Lage Landen.
Auteur: Marie Therèse Geerts
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 118
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.