© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Monique van de Griendt, Mastenbroek, Edith, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/MastenbroekEdith [28/01/2018]
MASTENBROEK, Edith (geb. Den Haag 23-3-1975 – gest. Amsterdam 23-8-2012), coördinatrice vernieuwingsbeweging Niet Nix, Europarlementariër. Dochter van Albert Jacob Mastenbroek (geb. 1947), politie-inspecteur, en Jacoba Pieternella Boesveld (geb. 1945). Edith Mastenbroek trouwde op 27-11-2004 in Amsterdam met Arthur van Amerongen (geb. 1959), journalist en schrijver. Dit huwelijk, dat in 2008 werd ontbonden, bleef kinderloos. Uit een latere relatie werd 1 zoon geboren.
Edith Mastenbroek werd geboren in Den Haag en groeide met
haar broertje op in Lelystad, waar het gezin naartoe verhuisde toen Edith drie
jaar was. Haar vader werkte bij de politie, haar moeder had kort na de geboorte
van Edith reuma gekregen en moest daarom stoppen met werken. Tot haar twaalfde
had Edith een onbezorgde jeugd, in de grote zandbak die Lelystad toen nog was.
Op de mavo begon ze te spijbelen. Ze was veel van huis en hing rond op straat.
Dankzij de schooldirecteur, die wel iets in haar zag, mocht ze toch op school
blijven. Na de mavo doorliep ze de havo en het atheneum op de
Scholengemeenschap Lelystad (tot 1994). Als atheneumscholier kreeg ze meer
mogelijkheden en kansen dan op de mavo, wat haar aan het denken zette. Het lot
van haar moeder, een geëngageerde vrouw die vanwege haar ziekte minder kon
ondernemen dan ze wilde, deed haar beseffen dat ze haar kansen moest grijpen. Edith
ging politicologie studeren aan de Universiteit van Amsterdam en werd politiek
actief in de Partij van de Arbeid (PvdA). Tegelijk bleef ze veel omgaan met haar
oude – apolitieke – vrienden in Lelystad.
Niet Nix, LEF en Rode Dozen
Mastenbroek vond dat dogma’s moesten worden doorbroken en sloot zich aan bij de in 1996 opgerichte vernieuwingsbeweging Niet Nix – in 1998 werd ze de coördinator. Niet Nix voerde slogans als: ‘geen macht maar invloed’ en ‘los van oude structuren’. De beweging wilde niet praten tegen, maar luisteren naar kiezers. Geen grote congressen, maar kleinschaligheid en rechtstreekse ledenraadplegingen. In 1998 werd Mastenbroek ook lid van de PvdA-delegatie binnen de Partij van Europese Sociaaldemocraten (PES). Ze liep stage bij het Europees Parlement en in 1999 werd ze medewerker van het partijbureau van de PvdA en ondersteunde ze kamerlid Jet Bussemaker in de Tweede Kamerfractie.
Met Niet Nix dreigde ook Mastenbroek onderdeel te worden van het partij-establishment. Eind 1999 hief de beweging zich op met een groot feest in de Amsterdamse poptempel Paradiso. Mastenbroeks teleurstelling werd opgetekend door columnist Martin Bril: de PvdA was bang voor veranderingen en politici streefden achter elkaars rug eigen ambities na, terwijl Mastenbroek juist ‘zwaar eerlijk’ wilde zijn (gecit. Bril 1999). Toch bleef ze politiek actief. Nog datzelfde jaar richtte ze een samenwerkingsverband van PvdA-ers en D66-ers op om de progressieve politiek nieuw leven in te blazen: LEF. Ook nam ze het initiatief tot de Rode Dozen, tegenhanger van het gevestigd feminisme dat volgens Mastenbroek te dogmatisch was. Beide bewegingen was geen lang leven beschoren.
Na haar afstuderen in april 2000 vertrok Mastenbroek voor zes maanden naar Washington, waar ze vrijwillig medewerker werd van de Democratic Leadership Council, een denktank voor het campagneteam van de Amerikaanse Democratische presidentskandidaat Al Gore. Van augustus 2001 tot eind 2002 was ze projectleider bij Infodrome, een door toenmalig staatssecretaris Rick van der Ploeg opgerichte denktank over de betekenis van ICT voor overheid en samenleving. Als reactie op de terroristische aanslagen van 11 september 2001 richtte Mastenbroek in april 2002 de stichting ‘Ben je bang voor mij?’ op, om daarmee het debat tussen jongeren uit verschillende culturen te stimuleren. Ze maakte verder deel uit van de PvdA programmacommissie voor de Tweede Kamerverkiezingen van mei 2002, die werden overschaduwd door de moord op LPF-leider Pim Fortuyn. De PvdA leidde een historische nederlaag, waarop Mastenbroek met Jet Bussemaker een pleidooi publiceerde om dogma’s los te laten en terug te keren naar gemeenschapsidealen. Toen de PvdA bij de verkiezingen van januari 2003 terugkwam op 42 zetels, bleef Mastenbroek pleiten voor vernieuwing.
Europarlement en burnout
Na van januari 2003 tot juni 2004 als woordvoerder te hebben gewerkt bij internetaanbieder XS4ALL, keerde Mastenbroek terug in de politiek: op 10 juni 2004 werd ze voor de PvdA gekozen in het Europees Parlement (EP). Als europarlementariër voerde Mastenbroek het woord over ICT-zaken. Ze vond dat de Europese Commissie te veel macht had en vreesde dat burgers zich niet meer vertegenwoordigd zouden voelen. Ook was ze tegen het invoeren van de euro en de toelating van nieuwe lidstaten zonder dat daarover een landelijk debat was gevoerd. Mastenbroek diende in 2005 een motie in om vanwege de kosten Straatsburg als vestigingsplaats van het EP op te heffen – de motie haalde het niet.
Op 27 november 2004 trouwde Edith Mastenbroek met journalist Arthur van Amerongen. Regisseur Theo van Gogh had hun getuige zullen zijn, maar op 2 november werd hij vermoord. Anderhalve maand later – in januari 2005 – was Mastenbroek namens het EP waarnemer bij de presidentsverkiezingen in de Palestijnse gebieden. Een jaar na haar aantreden werd Mastenbroek door leden van de Jonge Europese Federalisten (JEF) verkozen tot ‘jonge europarlementariër van het jaar’. Ze reisde opnieuw naar de Palestijnse gebieden als EP-waarnemer bij de algemene verkiezingen van 25 januari 2006.
Begin 2007 kreeg Mastenbroek op 32-jarige leeftijd een burn-out. Na een jaar ziek thuis te hebben gezeten, besloot ze in april 2008 haar baan als PvdA-europarlementslid op te geven. Dat jaar werd ook haar huwelijk ontbonden. In 2009 werd ze weer even politiek actief. Ze steunde Achmed Marcouch bij de verkiezingen voor het Amsterdamse stadsdeel Nieuw-West en nam het tijdens een partijvergadering woedend voor hem op toen hij werd beschuldigd van het aanzetten tot discriminatie en stigmatisering van Marokkanen.
Mastenbroek had inmiddels met een Marokkaanse vriend een zoontje: Tarik. De relatie met haar Marokkaanse schoonfamilie was moeizaam. Ook de relatie met haar vriend hield geen stand en Mastenbroek woonde als alleenstaande moeder met Tarik in Amsterdam-West toen ze op 23 augustus 2012 aan een hartstilstand overleed. Edith Mastenbroek werd 37 jaar.
Reputatie
Edith Mastenbroek stond bekend om haar tomeloze energie en gedrevenheid. Toen Theo van Gogh haar in 2001 interviewde – ze was 25 – zei ze niet te weten wat haar ambitie was, maar dat ze geen minister hoefde te worden. Mastenbroek gaf met lef haar uitgesproken mening en was daarom een veelgevraagd columnist en publicist (onder meer voor Binnenlands Bestuur, Politiek-digitaal.nl, Starters Magazine, Viva, Opzij, Vrij Nederland en De Volkskrant) en panellid in het buitenlandforum van het VARA-radioprogramma De Ochtenden.
Naar aanleiding van haar dood schreven de Niet Nix’ers Erik van Bruggen en Tino Wallaart over haar: ‘Edith was niet alleen mooi, ze had ook nog eens een enorm grote mond waarmee ze ons allemaal de baas was. Bovendien was ze zeldzaam intelligent. Met gemakzuchtige antwoorden nam ze geen genoegen. Edith vroeg over alles door en nam niets voor waar aan. [...] Edith had een hekel aan conventies. Alles wat een sleur was, moest doorbroken worden, geen gebaande paden aflopen, maar altijd de andere weg zoeken en opgaan’.
Naslagwerken
PDC.
Publicaties
- ‘En de kiezer sprak opnieuw, happy chaos’, Socialisme & Democratie (2003) nr.1, 8-10.
- [met Jet Bussemaker], ‘Na de dreun. Het vervolg. De inhoudelijke vernieuwing van de PvdA. Terug naar gemeenschapsidealen’, Socialisme & Democratie (2002) nr. 7/8, 22-29.
Literatuur
- Martin Bril, ‘Edith’, Het Parool, 11-12-1999.
- Peter Vermaas, ‘Moeder des Vaderlands’, De Groene Amsterdammer,15-12-1999.
- Astrid Feiter, ‘Ik pak alles wat ik grijpen kan’, Opzij, 1-6-2000.
- Theo van Gogh, ‘Interview met Mastenbroek’, Van Gogh’s Zondag (2001). [URL: https://www.youtube.com/watch?v=ZryDSCCaaRg; geraadpleegd 8-7-2016].
- Astrid Theunissen, ‘Laat de pitbull haar gang maar gaan’, Volkskrant Magazine, 22-5-2004.
- Erik van Bruggen en Tino Wallaart, ‘Edith Mastenbroek overleden. Een In Memoriam door oud-Niet Nix’ers’, Partij van de Arbeid, 27-8-2012.
- Annemarie Coevert, ‘Oud PvdA-parlementariër Edith Mastenbroek (37) overleden’, NRC Handelsblad, 27-8-2012.
- Thijs Niemantsverdriet, ‘Jong, slim, wild en soms onbezonnen’, NRC Handelsblad, 28-8-2012.
- Ido Verhagen, ‘Niet Nix. Geen macht maar invloed’ [URl: https://metvertrouwenlinksom.files.wordpress.com/2015/04/rode-canon-niet-nix.pdf; geraadpleegd 8-7-2016].
- Lemma Rode Canon geschreven in het kader van de Den Uyl Leergang, 19-12-2012.
- Paul Andersson Toussaint, ‘Ahmed Marcouch, een politieke biografie’, The Post Online, 27-3-2014.
Illustratie
Edith Mastenbroek, door Maurice Boyer, 2004 (Hollandse Hoogte).
Auteur: Monique van de Griendt
laatst gewijzigd: 28/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.