© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Maria Paape, Muns, Petronella, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Munts [13/01/2014]
MUNS, Petronella (geb. Den Haag 21-1-1794 – gest. Den Haag 13-5-1842), min; vergezelde haar werkgeefster die bekendstaat als eerste westerse vrouw in Japan. Dochter van Pieter Muns (1759-1846), tuinman, en Wilhelmina Hoogeveen (1763-1831). Petronella Muns trouwde op 2-9-1835 in Den Haag met Adrianus van Wilgenburg (1804-1860), smid. Het paar kreeg 1 voorhuwelijkse zoon, die kort na de geboorte stierf. Petronella Muns had toen al 3 buitenechtelijke kinderen (1 zoon, 2 dochters), van wie het jongste in 1835 door Van Wilgenburg werd erkend.
Petronella was het vijfde van de tien kinderen van tuinman Pieter Mun(t)s en diens vrouw Wilhelmina Hoogeveen. Alle tien kinderen, zes jongens en vier meisjes, zouden de volwassen leeftijd bereiken. Op haar 22ste kreeg Petronella een buitenechtelijk kind, Pieter (1816-1867). Dat was de reden dat ze kon gaan werken als min van Johannes, het zoontje van Titia Bergsma en Jan Cock Blomhoff, opperhoofd van Deshima (bij Nagasaki). Zo vertrok ze kort na Pieters geboorte naar de Oost. Pieter heeft ze achtergelaten, vermoedelijk bij haar ouders.
Hoewel westerse vrouwen niet in Japan werden toegelaten, nam Blomhoff toch vrouw, kind en min mee. Op 16 augustus 1817 stapten Petronella Muns en Titia Bergsma van het schip Agatha en zetten voet op Deshima. Ruim vijf weken later kwam het bevel van de shogun dat de vrouwen met het kind Deshima moesten verlaten. Beroep hiertegen was niet mogelijk. In december keerden ze met de Agatha terug naar Batavia en vandaar op een ander schip naar Nederland. Op de terugreis beviel Petronella van haar tweede kind, Antoinetta Jacoba (1818-1879). Bersma suggereert dat Blomhoff wel eens de vader zou kunnen zijn geweest, maar een goede kandidaat is ook de stuurman van de Agatha (vgl. Meijeraan, 9, 15).
Bij terugkeer in Nederland woonde Petronella wellicht enige tijd in Amsterdam bij de ouders van de stuurman, maar ze is op enig moment definitief teruggegaan naar Den Haag, waar ook al haar familie nog was. Daar kreeg ze in 1823 een derde buitenechtelijk kind, Catharina Wilhelmina (gest. 1862). Ten slotte trouwde Petronella in 1835 met de uit Nijkerk afkomstige smid Adrianus van Wilgenburg, de vader van haar vierde kind, dat enige weken voor hun huwelijk geboren en gestorven was. Bij hun huwelijk erkende Adrianus de jongste dochter van Petronella. Het echtpaar moet het niet breed gehad hebben: toen ze trouwden waren ze allebei ‘onvermogend’. Op 14 mei 1842 overleed Petronella Muns in Den Haag.
Reputatie
Het waren dus twee vrouwen die als eerste westerse vrouw Japan betraden: Titia Bergsma en Petronella Muns. Hun verblijf op Deshima was van korte duur, maar is vereeuwigd door contemporaine Japanse kunstenaars. Er bestaan verschillende prenten en tekeningen waarop beiden afgebeeld staan; Petronella steevast met een blauwgerande muts. Ook zijn er afbeeldingen van Petronella Muns en haar werkgever Blomhoff in compromitterende situaties. Tot op de dag van vandaag verkoopt men in de toeristenindustrie van Nagasaki beeldjes en prenten van deze twee eerste westerse vrouwen in Japan.
Archivalia
Zie Bersma (2002) en Meijeraan (2010).
Literatuur
- J. Stellingwerff, De diepe wateren van Nagasaki. Nederlands-Japanse betrekkingen sedert de stichting van Deshima (Franeker 1983).
- R.P. Bersma, Titia. The first western woman in Japan (Amsterdam 2002) [een Nederlandse bewerking verscheen in 2004 onder de titel: Titia. De eerste westerse vrouw in Japan].
- Bert Lever, Erotic Petronella (z.p. 2004) [in eigen beheer uitgegeven brochure, 3 blz.].
- Hans Meijeraan, Petronella Muns. De andere eerste westerse vrouw in Japan (Oegstgeest 2010) [in eigen beheer uitgegeven].
Illustratie
Prent van Petronella Muns, met zoon op schoot en vader Blomhoff ernaast, door onbekende kunstenaar. Uit: Lever, Erotic Petronella. (Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam).
Auteur: Maria Paape
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 652
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.