© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Astrid de Beer, Oss, Marie van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Oss [13/01/2014]
OSS, Marie van (geb. Oss? ca. 1430 – gest. Dendermonde 10-9-1507), abdis van Maria Troon te Dendermonde en kroniekschrijfster.
Over de achtergrond van Marie van Oss is niets bekend, maar vaststaat dat zij van moederskant een nicht was van de kartuizer Willem Apsel of Absel van Breda (gest. 1471); deze droeg namelijk enkele van zijn werken op aan de dochter van zijn zus, Marie van Oss, abdis van de birgittinessen te Dendermonde (De Roy, 76).
Marie van Oss deed in 1447 haar intrede in het birgittinessenklooster Mariënwater of Koudewater te Rosmalen. In 1464 mocht zij, samen met een andere zuster, het bestuur van Mariënwater vertegenwoordigen bij de inwijding van klooster Marienforst in Godesberg. Twee jaar later, in 1466, werd Marie van Oss als mater naar Maria Troon gestuurd, het nieuwe dubbelklooster van de orde te Dendermonde. Zij vervulde haar taak klaarblijkelijk tot tevredenheid, want in 1471 werd ze benoemd tot eerste abdis van Maria Troon. Zij bleef dit tot aan haar dood in 1507.
Kroniek
Onder leiding van Marie van Oss werd Maria Troon een welvarende gemeenschap met een bloeiend scriptorium. Door de uitwisseling van handschriften met andere kloosters (Maria Paradiso te Florence, Marienwohlde te Mölln, Syon Abbey in Engeland en het moederklooster te Vadstena) wist zij ook de bibliotheek van Maria Troost uit te breiden.
In navolging van Margaretha Nicolai of Claesdochter, abdis van het Zweedse moederklooster Vadstena, werkte Marie van Oss van december 1501 tot mei 1503 aan een kloosterkroniek, bekend als de ‘kroniek van Marie van Oss’. Zij begint haar werk met de levensbeschrijvingen van de heilige Birgitta van Zweden (ca. 1303-1373) en haar dochter Catherine. Vervolgens vertelt ze de stichtingsverhalen van de 23 kloosters van de orde der birgittinessen. Over de geschiedenis van Maria Troon, die ze voor het laatst bewaart, is ze het uitgebreidst. Met humor beschrijft zij hoe de zusters bij hun aankomst in Maria Troon – in de winter van 1466 – elkaar vooruithielpen door de kniehoge modder en hoe zij in elk geval niet konden verdwalen in het gebouw, dat toen nog slechts bestond uit een gang en twee kamers (Sander Olsen, Late medieval Chronicle, 247).
Marie van Oss heeft in haar kroniek soms uitgesproken meningen. Met bitterheid beschrijft ze de moeilijke beginjaren, toen Maria Troon te kampen had met tegenslagen en armoede. Ook meldt ze dat Isabella van Portugal (1397-1471) slechts tien livres bijdroeg aan de bouw van het klooster, maar desondanks de titel van stichteres voor zich opeiste (Sander Olsen, Late medieval Chronicle, 245).
Aan het eind van de twintigste eeuw vond Elke Strang de verloren gewaande kroniek van Marie van Oss ‘bij toeval’ in het Stadsarchief van Keulen, waar zij onderzoek deed naar het klooster Marienforst. Bekend was dat de kroniek in de zeventiende eeuw uit Maria Troon was verdwenen. De kroniek moet ooit in het klooster Marienbaum terecht zijngekomen, waar Paulus Holstein hem gebruikte voor zijn Historia Arboris Marianae in Clivia. Waarschijnlijk is de kroniek nooit teruggebracht. Nadat Marienbaum in 1802 werd opgeheven, is het handschrift door erfenis of aankoop terechtgekomen in het Stadsarchief van Keulen. In 2002 verzorgde Ulla Sanders-Olsen een integrale uitgave.
Naslagwerken
Brabantse biografieën.
Werk
- ‘Kroniek van Marie van Oss’: Stadsarchief Keulen, handschrift HASTK, Geistliche Abteilung HS 178. Van de kroniek is ook een gedeeltelijk afschrift bekend: Fürstlich Salm-Salm’sches und fürstlich Salm-Horstmarsches gemeinschaftliches Archiv, Wasserburg Anholt, HS 41.
- ‘De Kroniek van Abdis Marie van Oss, Birgittinessenabdij Maria Troon, Dendermonde’, Ulla Sander-Olsen ed., Oudheidkundige Kring van het Land van Dendermonde.Gedenkschriften 21 (2002) 250-332.
Literatuur
- W. de Roy, ‘Willem Absel van Breda, Karthuizer’, Ons Geestelijk Erf 12 (1938) 71-87.
- Ulla Sander Olsen, ‘Handschriften en boeken uit het birgittinessenklooster Maria Troon te Dendermonde’, Ons Geestelijk Erf 64 (1990) 1-3.
- Ulla Sander Olsen, ‘Handschriften en boeken uit het birgittinessenklooster Maria Troon te Dendermonde. Supplement’, Ons Geestelijk Erf 71 (1997) 215-227.
- Ulla Sander Olsen, ‘The Late medieval Chronicle of Marie van Oss, abbess of the Birgittine monastery Maria Troon in Dendermonde, 1466-1507’, in: Erik Kooper ed., Proceedings of the international conference on the medieval chronicle, Utrecht/Driebergen, 13-16 july 1996 (Amsterdam/Atlanta 1999) 240-250.
Auteur: Astrid de Beer
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 51
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.