© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Lonneke Groen, Peerdeman, Isje Johanna, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Peerdeman [27/11/2017]
PEERDEMAN, Isje Johanna (geb. Alkmaar 13-8-1905 – gest. Amsterdam 17-6-1996), zieneres. Dochter van Rembertus Peerdeman (1875-1934), textielhandelaar, en Helena de Hoijer (1878-1914). Ida Peerdeman bleef ongehuwd.
Isje (Ida)
Peerdeman groeide op als jongste in een eenvoudig katholiek koopmansgezin, met
drie zussen en een broer. In 1911 verhuisde het gezin naar Amsterdam, waar het een
etagewoning in de Langestraat betrok. Drie jaar later stierf Ida’s moeder in
het kraambed, tegelijk met haar zesde kind. Als de vader vanwege zijn werk in
de textielhandel van huis was, zorgde de oudste dochter (Gesina) voor het
gezin. Vanuit de Dominicuskerk in de Spuistraat kwam de jonge dominicaan Thijs
Frehe regelmatig bij het gezin op huisbezoek. Tot aan zijn dood (1967) zou hij
Ida’s raadgever en biechtvader blijven.
In oktober 1917 – een half jaar na de Mariaverschijningen in het Portugese Fatima – had de twaalfjarige Ida Peerdeman op de terugweg van een biecht haar eerste Maria-visioen. Voor haar verscheen naar eigen zeggen een ‘heel mooi Joods meisje’ in een wit gewaad (El-Fers 2013, 11). Het tafereel zou zich diezelfde maand twee keer herhalen. Ida’s vader en pater Frehe raadden haar aan de gebeurtenissen stil te houden, uit vrees dat men zou denken dat Ida niet bij haar volle verstand was. Na twee jaar ulo begon Ida in 1921 als jongste kantoorbediende bij de Amsterdamse eau-de-colognefabrikant J.C. Boldoot. Vanaf die tijd volgden onverklaarbare, klopgeestachtige verschijnselen zich steeds sneller op. Ze culmineerden in ontmoetingen met de duivel, die de inmiddels twintigjarige Peerdeman zelfs onder de tram zou hebben proberen te duwen. Hierop besloot pater Frehe exorcisme bij Peerdeman toe te passen. Hoewel hiermee niet alle onverklaarbare verschijnselen verdwenen waren, voelde Peerdeman zich hierna wel ‘bevrijd’ (El-Fers 2013, 16).
Maria-visioenen
Ida Peerdeman bleef ongehuwd. Na de dood van haar vader in 1934 verhuisde ze met haar drie eveneens ongetrouwde zusters naar de Uiterwaardenstraat. Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog werd zij daar geplaagd door visioenen van het naderend onheil. Kort voor het einde van de oorlog – op 25 maart 1945 – kreeg Peerdeman opnieuw een Maria-visioen. Maria verscheen haar in wit licht; ze sprak langzaam, en verzocht Peerdeman haar na te zeggen. Frehe vroeg Peerdemans zus Truus om mee te schrijven. Op de vraag of zij Maria was, antwoordde de verschijning: ‘Ze zullen mij de Vrouwe noemen’ (El-Fers 2013, 20). De Vrouwe zou Amsterdam hebben uitgekozen vanwege de festiviteiten rond het Mirakel van Amsterdam, precies zeshonderd jaar eerder. Het was het eerste in een reeks van in totaal 56 visioenen.
Eind 1948 werd Ida Peerdeman door pater Frehe voorgesteld aan haar medeparochiaan Gertrud Brenninkmeijer-Schmutte, echtgenote van C&A-topman Otto. Deze was overtuigd van de echtheid van de visioenen en verzocht Peerdeman haar te helpen bij de zorg voor haar twee zieke zoons. Peerdeman, die in 1941 een lichte hartaanval had gehad waar ze hartklachten aan overhield, nam datzelfde jaar nog ontslag bij Boldoot en werd beschermelinge van Brenninkmeijer.
In 1950 duidde de verschijning aan Ida Peerdeman zichzelf voor het eerst aan als ‘de Vrouwe van alle Volkeren’. Een jaar later verkondigde zij aan Peerdeman een speciaal gebed, dat eindigt met de wens: ‘Moge de Vrouwe van alle Volkeren, die eens Maria was onze Voorspreekster zijn’. Pater Frehe liet het hele gedicht op een bidprentje drukken en verspreiden. Nog datzelfde jaar regelde Brenninkmeijer-Schmutte dat de Duitse schilder Heinrich Repke op aanwijzing van Peerdeman de Vrouwe portretteerde. Het schilderij kwam met bisschoppelijke goedkeuring eind 1954 te hangen in een kapel achterin de Thomaskerk (Rijnstraat), waar de zieneres kerkte. Het trok grote groepen gelovigen. De Mariaverschijningen vonden aanvankelijk plaats bij Ida Peerdeman thuis, maar op 31 mei 1955 ook in de Thomaskerk. Daar volgden de aanwezigen Peerdemans plotselinge gang door de kerk naar de kapel met het schilderij, waar de Vrouwe van alle Volkeren aan haar verscheen.
Sceptische kerk
Velen, inclusief de Rooms-katholieke Kerk, betwijfelden de echtheid van de visioenen van Ida Peerdeman. Bovendien waren er dogmatische dilemma’s: in het aan Peerdeman geopenbaarde gebed kwam de zinsnede ‘die eens Maria was’ voor – alsof Maria haar naam had afgelegd. Ook de term ‘medeverlosseres’ was omstreden – Jezus is de Verlosser. Toen Peerdeman in de jaren vijftig haar tv-debuut maakte in een KRO-programma, plaatste de omroep een zwart balkje voor haar ogen. Hierop besloot de diep gekwetste zieneres de media voortaan te mijden.
In 1955 liet bisschop Huibers een onderzoek uitvoeren naar Ida Peerdeman. Een commissie, met onder meer een psychiater, stelde vast dat ze een normale geestesgesteldheid en weinig fantasie had. De boodschappen hadden volgens de commissie geen bovennatuurlijke oorsprong. Nog datzelfde jaar verbood de de bisschop de verering van de Vrouwe. Het schilderij moest weg en verhuisde naar de privékapel van de familie Brenninkmeijer in het Duitse Mettingen, waar de Vrouwe nog achtmaal aan Peerdeman zou verschijnen.
Eigen kapel
In de jaren zeventig werd de verering van de Vrouwe weer oogluikend toegestaan. Om Peerdeman bij te staan in de verspreiding van de devotie kwam er een Comité Vrouwe van alle Volkeren. Het Comité, gevestigd in de woning van Brenninkmeijer-Schmutte aan de Diepenbrocktstraat (nr. 3), liet in 1976 een kapel bouwen in de tuin van de inmiddels overleden Brenninkmeijer-Schmutte, en daar kwam ook het schilderij te hangen. De zieneres, sinds 1970 werkzaam op het secretariaat van het Comité, nam in de jaren tachtig haar intrek in het woonhuis ernaast, samen met haar nog levende zussen Jo en Truus.
Begin jaren negentig werd bij Ida Peerdeman borstkanker geconstateerd, en in 1994 stierf haar laatst levende zus Jo. Alleen overgebleven in de Diepenbrockstraat, kreeg Peerdeman opnieuw last van duivelse bezoekingen. Voor de legalisering van de verering van de Vrouwe gloorde echter hoop. Zowel de in 1995 gewijde hulpbisschop Jos Punt als bisschop Bomers toonden zich welwillend tegenover de devotie. Op 31 mei 1996 liet Bomers het bisdom weten geen bezwaar te hebben tegen de verering van de Vrouwe. Op 17 juni overleed Ida Peerdeman na een korte ziekenhuisopname. Bisschop Bomers ging voor in haar uitvaartmis. In 2002 volgde per bisschoppelijke brief de officiële erkenning van de visioenen van Peerdeman. Punt, inmiddels bisschop, verklaarde dat de verschijningen ‘authentiek’ waren en een ‘bovennatuurlijke oorsprong’ hadden (El-Fers 2013, 141).
Betekenis
De Vrouwe van alle Volkeren heeft in Nederland nooit grote aanhang gekregen, maar wereldwijd is haar populariteit groot. Internationale gebedsdagen in de RAI trekken gelovigen vanuit de hele wereld en jaarlijks bezoeken duizenden de kapel aan de Diepenbrockstraat, die tegenwoordig wordt beheerd door de Stichting Vrouwe van alle Volkeren. Bij haar aanstelling in 2004 bad de Filipijnse president Gloria Macapagal-Arroyo het door Peerdeman doorgegeven gebed.
Archivalia
- Meertens Instituut, Amsterdam: databank bedevaart en bedevaartplaatsen in Nederland.
- Noord-Hollands Archief, Haarlem: BS huwelijk.
- Stadsarchief Amsterdam: gezinskaarten en persoonskaarten.
Publicatie
De boodschappen van de Vrouwe van alle Volkeren (Amsterdam 2002).
Literatuur
- Louis Knuvelder, Maria en de verschijningen te Amsterdam (Den Haag 1959).
- Antonius Gerardus Ignatius Erftemeijer, Visioenen van Ida Peerdeman (z.p. 1985).
- Robert Lemm, De Vrouwe van alle volkeren (Soesterberg 2003).
- Paul Maria Sigl, Ida Peerdeman. De zieneres van Amsterdam (Amsterdam 2005).
- Hildegard Alles, De Vrouwe van alle Volkeren. De feiten, de documenten (Hilversum 2008).
- Marit Monteiro, Gods predikers. Dominicanen in Nederland, 1795-2000 (Hilversum 2008).
- Mohamed El-Fers, De Amsterdamse Mariaverschijningen. Miljardendans rond Mokumse Mariaverschijning. (Amsterdam 2013).
- Mohammed El-Fers, Encyclopedie van Hollandse Heiligen (z.p. 2014).
Website
Stichting Vrouwe van alle Volkeren [URL: http://www.devrouwevanallevolkeren.nl/, geraadpleegd 29-11-2015].
Illustratie
Ida Peerdeman, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Stichting Vrouwe van alle Volkeren).
Auteur: Lonneke Groen
laatst gewijzigd: 27/11/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.