Poldervaart, Saskia Wendelmoet (1945-2011)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kirsten Zimmerman, Poldervaart, Saskia Wendelmoet, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Poldervaart [01/09/2017] 

POLDERVAART, Saskia Wendelmoet (geb. Schagen 31-8-1945 – gest. Amsterdam 17-11-2011), feministe en een van de eerste docenten vrouwenstudies in Nederland. Dochter van Menno Victor Poldervaart (1917-1979), drukker, en Cornelia Snoek (1915-1994), dienstbode en schoonmaakster. Saskia Poldervaart woonde van 1965 tot 1983 samen met Charlie van den Berg (1940-2005), kunstenaar. Uit deze relatie werden 1 zoon en 1 dochter geboren.

Saskia Poldervaart was de middelste van drie kinderen uit een communistisch gezin: in de huiskamer hing een portret van Stalin. Haar ouders, beiden actief in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, scheidden toen ze zes jaar was. Saskia verbleef daarna twee jaar bij haar grootouders in Renkum (Gelderland), mede vanwege de gunstige invloed van de boslucht op haar astmatische bronchitis. Terug in Schagen woonde ze met haar broer en zus bij haar moeder, die intussen was hertrouwd en met haar tweede man een zoon had gekregen. Saskia vergezelde haar moeder naar bijeenkomsten van de Nederlandse Vrouwenbeweging (NVB), gelieerd aan de CPN.

Petticoats en woeste kapsels

Op haar twaalfde ging Saskia Poldervaart naar de ulo; daarna deed ze de hbs in Schagen. Vanwege haar eenvoudige afkomst keken andere leerlingen op haar neer. Ze wapende zich hiertegen met – volgens de schooldirecteur – ‘ongepaste’ kleding, zoals wijd uitstaande petticoats en woeste kapsels. Ze zakte voor haar eindexamen en maakte de middelbare school af in Heerenveen, waar haar vader woonde.

In 1964 vertrok Saskia Poldervaart naar Amsterdam met het doel kunstgeschiedenis te gaan studeren. Met avondstudie haalde ze in één jaar het gymnasiumdiploma. Overdag werkte ze bij een uitgeverij. Daarna begon Poldervaart met kunstgeschiedenis, maar in 1966 stapte ze over op andragologie. Samen met haar twee jaar oudere broer bewoonde ze illegaal een etage in Kattenburg, een volkswijk met veel kunstenaars en krakers. Hier leerde Poldervaart haar vriend kennen, de kunstenaar Charlie van den Berg. Ze deed mee aan de Vietnamdemonstraties en Maagdenhuisbezetting. Later zou ze de jaren zestig en zeventig haar mooiste jaren noemen.

Dolle Mina

In 1970 sloot Saskia Poldervaart zich aan bij de feministische actiegroep Dolle Mina. Haar vriend Charlie ontwierp het logo van de actiegroep: de vuist in het vrouwenteken. Poldervaart deed mee aan bekende acties, zoals de bezetting van het redactielokaal van het damesblad Margriet en de strijd voor vrije abortus. Ook zamelde ze een aantal jaar bh’s in voor het Namibische Bevrijdingsleger – een Namibische soldate had bij een lezing tegen Poldervaart geklaagd dat de vrouwen in haar leger bij het rennen zulke pijnlijke borsten kregen. Poldervaart was van het vrolijke actievoeren: fanatiek, maar niet dogmatisch.

In 1974 studeerde Saskia Poldervaart af en het jaar erop kreeg ze een baan bij het Derde Wereld Centrum van de toenmalige Katholieke Universiteit Nijmegen – ze gaf er een werkgroep ‘emancipatie en socialisme’. Na een jaar ging ze hetzelfde vak doceren bij politicologie, ook in Nijmegen. In 1977 werd haar zoon, Nikkie Poldervaart, geboren. Toen de crèche geen plaats had, nam Poldervaart hem mee naar het werk. In 1978 kon ze als docent aan de slag bij de nieuw opgerichte afdeling vrouwenstudies aan de Universiteit van Amsterdam, waarop in het eerste jaar 150 studenten afkwamen. Poldervaart leerde haar studenten kritisch te kijken naar maatschappij en wetenschap. Ook deelde ze aan het einde van een college mee welke protestacties er op stapel stonden.

Vrouwenstudies

Saskia Poldervaart publiceerde samen met anderen in 1983 het standaardwerk Vrouwenstudies. Een inleiding. Intussen bleef de status van vrouwenstudies als aparte discipline in de academische wereld omstreden en ook binnen de Universiteit van Amsterdam bleef het vak een buitenbeentje. Na interne strubbelingen werd Poldervaart in 1994 coördinator van de ‘werkgroep’ vrouwenstudies. Een jaar eerder was ze gepromoveerd op het proefschrift Tegen conventioneel fatsoen en zekerheid, over het feminisme van Franse utopisch socialisten in de eerste helft van de negentiende eeuw. Ze was ook geïnteresseerd in andere utopische vormen van samenleven. Als voorzitter (1995-1998) van de International Communal Studies Association (ICSA) organiseerde ze in 1998 een internationaal congres over communale woonvormen en utopisme in Amsterdam. Zelf woonde ze van 1977 tot 1999 in een woongroep: aanvankelijk met partner Charlie en vanaf 1983 alleen met haar kinderen Nikkie en Sally (1980). Ook had ze een pleegdochter.

Na 2000 hield Saskia Poldervaart contact met de jongere generaties en bestudeerde ze contemporaine sociale bewegingen, zoals het andersglobalisme en de kraakscène. Als feministe was ze tot op landelijk niveau actief in de vakbeweging – ze voer altijd haar eigen koers. Waar veel leden van de protestgeneratie inbonden of afhaakten, bleef zij haar idealen trouw en ging nog geregeld demonstreren. Zo protesteerde Poldervaart bijvoorbeeld tegen de inval in Irak (2003) en bezocht ze jarenlang de anarchistische Pinksterlanddagen in Friesland.

Tot 2009 – toen artsen uitgezaaide keelkanker bij haar constateerden – werkte ze aan de Universiteit van Amsterdam. Op 17 november 2011 overleed Saskia Poldervaart thuis in Amsterdam.

Nalatenschap

In 2009 werd de Saskia Poldervaartprijs in het leven geroepen voor een bijzondere prestatie op het terrein van de sociale geschiedenis en feminisme. Poldervaart kreeg de prijs in datzelfde jaar als eerste uitgereikt. Ook staat er sinds 2013 een mozaïekbank ter nagedachtenis van Poldervaart bij de Buurtboerderij in het Amsterdamse Westerpark; een plek met een anarchistische inslag, aan de rand van de stad waar ze graag kwam. De bank is ontworpen en gemaakt door vrienden, oud-studenten en vaste bezoekers van de boerderij. Erop staat een van haar laatste raadgevingen geschreven: ‘Blijf nieuwsgierig!’

Archivalia

• Stadsarchief, Amsterdam: persoonskaart.
• Atria, Amsterdam: biografische map, nr. 4770; interview met Saskia Poldervaart, 24-3-2009, door Mieke Aerts en Barbara Henkes.

laatst gewijzigd: 01/09/2017

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.