© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Rijssen, Johanna Reiniera Everharda van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Rijssen [13/01/2014]
Rijssen, Johanna Reiniera Everharda van, ook bekend onder het pseudoniem Johanna (geb. Den Haag 10-12-1824 – gest. Den Haag 14-2-1923), schrijfster. Dochter van Hendrik van Rijssen (1787-1837), ambtenaar, en Agnieta Margareta Goedhart (1785-1848). Johanna Reiniera Everharda van Rijssen trouwde op 15-11-1848 in Utrecht met Johannes Didericus Doorman (1827-1887), boekhandelaar, uitgever en journalist. Uit dit huwelijk werden ten minste 4 zoons en 3 dochters geboren, van wie er 3 jong overleden.
Johanna Reiniera Everharda van Rijssen werd in 1825 geboren in Den Haag. Haar vader was afkomstig uit Fijnaart en Heiningen, het latere Zevenbergen in Noord-Brabant en had zich na zijn huwelijk (1813) als rentenier in Bergen op Zoom gevestigd. Daar werden Johanna’s oudste zuster Maria Catharina (1814), haar broers Hendrik Arend (1817) en Johan Karel (1818) geboren. Omstreeks 1818 verhuisde het gezin naar Den Haag, waar haar vader ‘verificateur bij de registratie der successie belasting’ werd.
Johanna van Rijssen trouwde op 11 november 1848 met Johannes Didericus Doorman, geboren in Delft. Het paar vestigde zich in Utrecht, waar Doorman een boekhandel-uitgeverij dreef. Hij publiceerde onder meer de eerste Nederlandse vertaling van Struwelpeter. In Utrecht kreeg het echtpaar vier kinderen, van wie het oudste zoontje (1849) dood werd geboren en hun dochtertje Martha Agatha op driejarige leeftijd stierf (1857).
In 1856 bracht uitgeverij Doorman het boek Suse Wellingrode op de markt, de eerste roman van Johanna van Rijssen. Het verscheen onder het pseudoniem Johanna. Op dat moment schreven nog twee andere vrouwen onder dit pseudoniem – Johanna Jacoba Heijse en Johanna Sara Koning. In haar voorwoord verwijst de auteur naar eerder werk: de ‘welwillende beoordeling’ van vrienden over haar ‘vroegere stukjes’ had haar aangespoord ‘om ook eens wat groters te leveren’. Schrijven was voor haar ‘amusement’: ‘in een verloren uurtje of op een avondje als de verstelmand niet al te hoog is opgeladen, vind ik er dan mijne uitspanning in, om die ideetjes wat nader ontwikkeld op papier te brengen’. Haar boek kreeg een matige ontvangst. Een recensent van de Vaderlandsche Letteroefeningen zag haar als een dilettante: ‘Johanna’s verhaaltrant is niet onbehaaglijk […] maar het ontbreekt haar aan diepte van blik’. Haar karaktertekening vond hij zwak, de handeling machteloos, het onderwerp ‘hoogst alledaags’ (1857, 1, 307-309). Een recensent van De Tijdspiegel noemde het een ‘lief boek’, hoewel geen meesterwerk (1858, 1, 498-499). Het is niet bekend of zij daarna meer heeft geschreven. Niet van alle schrijfsters die als ‘Johanna’ publiceerden is het werk geïdentificeerd. Volgens Frederiks en Van den Branden vertaalde Van Rijssen ook uit het Engels, maar deze vertalingen zijn niet meer te traceren.
In 1861 verhuisde het gezin Doorman-van Rijssen naar Den Haag waar Johannes Doorman journalist werd bij het Nieuwe Dagblad. Daar werden nog twee kinderen geboren. Na de dood van haar echtgenoot in 1887 bleef Johanna van Rijssen op de Van Swietenstraat in Den Haag wonen. Zij overleed op 14 februari 1923, 98 jaar oud. Johanna van Rijssen werd begraven op Oud Eik en Duinen in Den Haag.
Naslagwerken
Frederiks/Van den Branden.
Archivalia
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: Familieadvertenties Doorman en Van Rijssen.
- Gemeente Archief Den Haag: B.S., geboorten J.R.E. van Rijssen, 10-12-1824, akte nr. 1755 E.
- Universiteitsbibliotheek Amsterdam: Brieven van J.D. Doorman en J.R.E. van Rijssen aan J. C. Schultz Jacobi, 1848 .
- Utrechts Archief: BS, huwelijk 15-11-1848 [toegang 481, inventaris nr. 958, akte nr. 316]; BS, geboorten en overlijden op naam Doorman.
Publicaties
Suse Wellingrode of de invloed van misdaad en liefde (Utrecht 1856).
Literatuur:
Lotte Jensen, ‘Bij uitsluiting voor de vrouwelijke sekse geschikt’. Vrouwentijdschriften en journalistes in Nederland in de achttiende en negentiende eeuw (Hilversum 2001) 259-260.
Redactie
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.