© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Fricke Oosten, Rosenfeld, Netty, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Rosenfeld [25/12/2017]
Rosenfeld, Netty (geb. Amsterdam 29-12-1921 – gest. Amsterdam 14-10-2001), documentairemaakster en presentatrice. Dochter van Hartog Rosenfeld (1878-1943), grossier in speelgoed, en Margaretha Cohen (1886-1921). Netty Rosenfeld trouwde (1) op 16-9-1950 in Hilversum met John McCaughan Monk (1922-1979), (2) op 29-10-1953 in Kortenhoef met Arie Kleijwegt (1921-2001), journalist en presentator. Uit huwelijk (1), ontbonden op 27-6-1952 in Hilversum, werd 1 dochter geboren, uit (2), ontbonden op 7-6-1967 in ’s-Gravenland, 1 zoon.
Netty Rosenfeld werd in 1921 in Amsterdam geboren als de jongste dochter in een joods middenstandsgezin. Haar moeder stierf tijdens de bevalling, waarna Netty met haar negen jaar oudere zuster Esther werd opgevoed door een afstandelijke vader en lange reeks huishoudsters. Ze had geen zin om te studeren en volgde na de middelbare school haar droom door als kleuterleidster op de Montessori school aan de Plantage Middenlaan in Amsterdam te gaan werken. Onder de Duitse bezetting werd Rosenfeld als joodse gedwongen deze baan op te geven en werd ze leerling-verpleegster in het Centraal Israëlitisch ziekenhuis. Vanaf 1941 was ze getuige van de deportatie van joden (eerst kinderen, daarna patiënten) - een ervaring die haar een blijvend trauma bezorgde. Op aandringen van haar toenmalige vriend besloot ze in 1942 om met haar zus onder te duiken in Eindhoven. Haar vader werd gedeporteerd en kwam in 1943 om in Sobibor. Hoewel ze vastbesloten was om het verleden te vergeten, heeft ze de oorlog nooit echt los kunnen laten.Radio en TVIn 1944 solliciteerde Rosenfeld als zangeres bij de nieuw opgerichte Radio Herrijzend Nederland en werd aangenomen als een van de weinige vrouwelijke medewerkers. Direct na haar eerste uitzending ontving ze antisemitische brieven. Op de redactie werd serieus gediscussieerd of haar positie gehandhaafd kon worden, maar uiteindelijk besloten geen gehoor te geven aan de brieven. Deze baan vormde de start van haar mediacarrière. In 1945 kon ze aan de slag als omroepster bij de AVRO. Ze toonde haar strijdlustige kant door te weigeren orkesten aan te kondigen die in de oorlog ingeschreven waren geweest bij de Kultuurkamer. Daarnaast zong ze vanaf 1946 enige jaren als vaste zangeres bij het net opgerichte Metropole Orkest, onder de artiestennaam Netty van Doorn. Op 5 oktober 1951 werd ze uitverkoren om de allereerste TV-uitzending van de AVRO te presenteren. Datzelfde jaar raakte ze betrokken bij een kleine rel rond het radio-programma De Antwoordman. De anonieme presentator van deze show bleek in dienst te zijn bij de Bruce Chapman-organisatie en voerde op subtiele wijze propaganda voor Amerika en het Marshallplan. Doordat Rosenfeld de vragen inleidde werd de schijn gewekt dat het om een onafhankelijk AVRO-programma ging. Nadat de waarheid door de volkskrant werd onthuld moest het programma stoppen. Intussen had Netty Rosenfeld zich op 15 augustus 1950 verloofd met de Canadees John McCaughan Monk. Ze trouwden op 16 september en op 18 april 1951 beviel ze van een dochter, Margalith Vivian. Haar huwelijk met Monk hield niet lang stand. Na een scheiding in 1952 hertrouwde ze in 1953 met collega Arie Kleijwegt, die ze waarschijnlijk nog uit haar tijd bij Radio Herrijzend Nederland kende. Met hem kreeg ze op 24 januari 1955 een zoon, Martijn. Ze ging met haar tweede man mee naar de VARA, waar ze voor het eerst ook zelf programma’s ging maken. Toen de kinderen nog klein waren stond haar carrière op een laag pitje, maar na enige tijd ging ze weer volop aan het werk. Tussen 1953 en 1960 werkte ze exclusief voor de radio. Na 1960 vooral voor de TV. In 1967 stapte Rosenfeld over naar de VPRO, waar haar echtgenoot sinds 1963 directeur was. Datzelfde jaar eindigde haar huwelijk met Kleijwegt. Ook na de scheiding bleef ze echter bij de VPRO. Al snel bleek dat ze programma’s maken interessanter vond dan presenteren. In 1974 - 1975 produceerde ze haar eerste documentaire: Culemborg bijvoorbeeld. Hiervoor ontving ze in 1975 een zilveren Nipkowschijf. Rosenfeld was geïnteresseerd in de verhalen van ogenschijnlijk gewone mensen. Dat iedereen in potentie interessant kon zijn, toonde ze aan met het programma Landgenoten, waarbij zij en Cherry Duyns geblinddoekt pijltjes in een kaart gooiden om te bepalen waar ze hun interviews gingen afleggen. Terugkerende thema’s in haar programma’s waren recht en onrecht. Ze had een heel eigen, zeer persoonlijke en geëngageerde stijl. Van overdreven sentiment had ze een afkeer. Duyns beschreef haar later als iemand die vreselijk onzeker kon zijn, maar desondanks haar eigen weg ging. Rosenfeld voelde zich thuis bij de VPRO, al had ze wel moeite met de cynische toon van VPRO-collega’s. De oorlog en haar eigen achtergrond had ze bij haar werk altijd welbewust genegeerd, maar nadat ze in 1991 een documentaire had gemaakt over schrijver en Auschwitz-overlever Primo Levi, lukte haar dit niet meer. In 2000 wond ze zich met vele anderen op over de Hitler-persiflage in het programma Waskracht!. Ze dreigde zelfs met ontslag. Uiteindelijk zou ze echter tot kort voor haar dood bij de VPRO blijven. In haar laatste documentaire, Zonder rabbinaal toezicht, ging ze op zoek naar de identiteit van de moderne Nederlandse joden. Rosenfeld had een onverbiddelijke werklust en bleef documentaires maken ondanks haar afnemende zicht en een verslechterende gezondheid (in mei 2001 werd kanker bij haar geconstateerd). Netty Rosenfeld was 79 toen ze op 14 oktober 2001 overleed. Ze werd begraven op Zorgvlied.ReputatieRosenfeld vergaarde roem met haar werk aan TV-programma’s als Een mens is maar een mens, Espresso, Scala en Culemborg bijvoorbeeld. Zelf vond ze Primo Levi haar beste werk. Ze wisselde haar werkzaamheden op TV af met het presenteren van radioprogramma’s. Tijdens haar jaren bij de VPRO stond ze bekend als ‘de mooiste radiostem van Nederland’ (gecit. Van Os). In 1965? werd ze benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Vanwege haar verdiensten eerde de Nederlandse beroepsvereniging van film- en televisiemakers (NBF) haar met een ere-lidmaatschap. Naar aanleiding van haar overlijden in 2001 maakte de VPRO een documentaire over haar leven. NaslagwerkenJoden in Nederland.ArchivaliaA. van Os, Netty Rosenfeld, op www.beeldengeluidwiki.nl [laatst bewerkt 3-4-2012].WerkOeuvre van Netty Rosenfeld op www.beeldengeluidwiki.nl (23-3-2011). [Niet compleet].Literatuur- ‘Marshall propagandakompanie lijdt verliezen, AVRO-antwoordman exit’, De waarheid, 1-10-1951.
- J. Roodnat, ‘Mijn leven zit in al mijn films, Netty Rosenfeld over huiver en benauwenis’, NRC Handelsblad, 17-4-1996.
- M. Ferdinandus, ‘Nooit “one of the VPRO-boys”, Netty Rosenfeld 1921-2001’, Het Parool, 15-10-2001.
- ‘Werk documentairemaakster draaide om recht en onrecht, Netty Rosenfeld 1921-2001’, Trouw, 15-10-2001.
- Verdere necrologieën tussen 15-10 en 17-10-2001 in onder andere Algemeen Dagblad en De Volkskrant.
- IM Netty Rosenfeld, 14-4-2002 [documentaire VPRO].
Illustratie
Netty Rosenfeld, door onbekende fotograaf, 1952 (Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid, Hilversum).Auteur: Fricke Oosten
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 969
laatst gewijzigd: 25/12/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.