© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Thomas Dresscher, Saks, Mady Jacoba, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Saks [24/02/2017]
SAKS, Mady Jacoba (geb. Amsterdam 28-11-1941 – gest. Amsterdam 29-8-2006), filmregisseuse. Dochter van Emanuel (Eduard) Saks (1887-1960), impressario, en Jantina de Ouden (1913-1992). Mady Saks trouwde (1) op 21-6-1963 in Amsterdam met Roeland Kerbosch (1940), filmproducer; (2) na echtscheiding (1987) op 1-7-1989 in Ukkel, België, met Jean-Claude Biard (1947). Beide huwelijken bleven kinderloos.
Mady Saks werd geboren in Amsterdam, als dochter van een Joodse
impresario en diens tweede vrouw. Via haar vader, die als agent voor toneelspelers
en circusacts werkte, maakte zij in haar jeugd al uitgebreid kennis met het
theater. Na de oorlog woonde het gezin in een bovenwoning aan het Victorieplein
(nr. 27A) in de Amsterdamse Rivierenbuurt. Mady ging naar de mms. Daarna deed
ze colloquium doctum en ging rond 1960 Spaans studeren aan de gemeentelijke universiteit
van Amsterdam. Tijdens die studie begon ze een stylingbureau dat castings,
kleding en locaties voor reclameproducties regelde. In 1963 trouwde ze met de cineast
Roeland Kerbosch. Toen ze twee jaar later de kans kreeg om als regieassistente
met Kerbosch mee te gaan naar Afrika voor het maken van een documentaire, brak Saks
haar studie Spaans af. Zo leerde ze het regievak in de praktijk.
Documentairemaakster
Tussen 1965 en 1975 werkte Mady Saks als geluidstechnicus, regieassistente en interviewster mee aan diverse sociaal geëngageerde documentairefilms over ontwikkelingslanden, vooral in Afrika. In 1980 waren zij en Kerbosch gedwongen Benin overhaast te verlaten omdat ze de plaatselijke regering tegen de haren in streken door te weigeren om propagandabijeenkomsten te filmen (Leeuwarder Courant, 26-6-1980). Later in de jaren zeventig werd ze bekend door haar eigen producties, voornamelijk documentaires en films met een expliciet feministische boodschap. Haar echte doorbraak was Verkrachting (1975), een documentaire over seksueel geweld binnen het huwelijk. Deze productie won een Golden Venus op het Miami International Film Festival en was in Nederland aanleiding voor veel discussie – zowel voor- als van tegenstanders van de film lieten van zich horen. In 1976 volgde De vrouw en haar vrouwenhuis.. Tezelfdertijd raakte Saks betrokken bij de vrouwenbeweging. Zo richtte zij in 1977 samen met psychiater Bertha van Amstel het Cultureel Centrum Amazone op. Doel was het opzetten van een juridisch spreekuur, sociale hulpverlening en het bestrijden van de achterstand van vrouwen in de kunstwereld. Saks bleef hierin actief tot 1984. Ook was zij vanaf het eind van de jaren zeventig lid van het Comité SAAM (Steun Aan Algerijnse Moeders). In 1981 maakte ze de documentaire film Iraq, vrouwen in beeld.
In 1982 maakte Mady Saks als regisseuse haar speelfilmdebuut met Ademloos, een film over postnatale depressie. Ze wilde er oorspronkelijk een meerdelig tv-drama van maken, maar echtgenoot Kerbosch, die de film produceerde, had haar overgehaald om het project als speelfilm uit te brengen. Hoofdrolspeelster Anneke werd gespeeld door Monique van de Ven, met wie Saks vaker zou samenwerken. De film kreeg positieve recensies maar de bezoekersaantallen vielen tegen. Ook maakte Ademloos veel los bij naar erkenning zoekende ervaringsdeskundigen.
Speelfilms
In 1985 werkte Mady Saks als regieassistente mee aan Pieter Verhoeffs film De Dream, over het justitiële schandaal rond de gebroeders Hogerhuis (1897-1900). Twee jaar hierna kwam haar tweede speelfilm uit: Iris, opnieuw met Monique van de Ven in de hoofdrol. Van de Ven speelt hierin een veearts die op het platteland wraak neemt op haar verkrachter. Saks wilde een vrouw laten zien die opkomt voor haar rechten en uiteindelijk overwint. De film won prijzen in Moskou, op het Seattle International Film Festival (1987), en op het World Film Festival in Montreal (1988), en kreeg een vervolg als tv-serie, geregisseerd door Nouschka van Brakel. Intussen was Saks gescheiden van Kerbosch en, in 1989, hertrouwd met de Belg Jean-Claude Biard, met wie zij in België ging wonen.
In 1990 bracht Mady Saks de speelfilm De Gulle Minnaar uit, naar een boek van Marjan Berk. Peter Faber speelt hierin een man die op het schoolplein moeders verleidt. De film kreeg slechte kritieken en Saks stopte met het maken van speelfilms. Ze begon zich weer op documentaires te richten maar was in de jaren negentig weinig productief. In 2000 bracht ze De jonge wilden uit voor VPRO’s Het Uur van de Wolf, een documentaire over de stand van de beeldende kunst in Nederland en de vraag waarom sommige kunstenaar wel en andere niet bekend worden. In hetzelfde jaar kwam ook Vrouwen aller landen uit, een filmverslag van de Wereldvrouwenconferentie in Kopenhagen. In 2003 maakte Saks voor de NCRV de documentaireserie Man in de war, over een man op vrouwenjacht. Ook werkte zij vanaf 2001 mee aan 26.000 gezichten, een documentaire en online project van de VARA over uitgeprocedeerde asielzoekers.
Na een lang ziekbed stierf Mady Saks op 29 augustus 2006, op 64-jarige leeftijd. Ze werd begraven op Zorgvlied in Amsterdam. Met een deel van haar nalatenschap werd het Mady Saks Fonds in het leven geroepen werd, bedoeld voor ‘het financieel ondersteunen van documentairemakers voor de ontwikkeling van een documentaire over beeldende kunst, muziek, dans of architectuur’ (website Cultuurfonds).
Betekenis
Mady Saks was een maatschappelijk geëngageerde filmmaakster – ze liet zich onder meer inspireren door het gedachtegoed van de tweede feministische golf. Critici verweten haar ‘vrouwenfilms’ te maken, een beeld dat zijzelf bestreed. Zij vond dat ieder mens mannelijke en vrouwelijke kanten in zich verenigt en dat mannen ook geen ‘mannenfilms’ maken. Saks was zeer begaan met het lot van de Nederlandse film. Zo was zij vanaf halverwege de jaren tachtig actief binnen het bestuur van Holland Film Promotion en het bestuur van het Genootschap van Nederlandse filmmakers. Zij wist het beste in acteurs naar boven te halen. Acteur Johnny Kraaykamp noemde haar manier van met acteurs omgaan ‘onweerstaanbaar’ (De Telegraaf, 21-8-1986).
Naslagwerken
Atria.
Archivalia
- Centraal Bureau voor de Genealogie, Den Haag: persoonskaart.
- Atria, Amsterdam: Archief Mady J. Saks (1941-2006).
Literatuur
- ‘Nederlandse filmer gedwongen Benin te verlaten’, Leeuwarder Courant, 26-6-1980.
- H. ten Berge, ‘De spannendste scène van Monique van de Ven’, De Telegraaf , 21-8-1986.
- Henk van Gelder, Hollands Hollywood (Amsterdam 1995).
- Harmen Bockma, ‘Regisseur van films over sterke vrouwen’, de Volkskrant, 30-8-2006.
- ‘Mady Saks, 1941-2006’, Trouw, 31-8-2006.
- Website Cultuurfonds [URL: http://www.cultuurfonds.nl/media/nieuws/persberichten/2006/pb_madysaksfonds.pdf; geraadpleegd 23-2-2016].
Illustratie
Mady Saks, door Ger Dijkstra, 1987 (Nationaal Archief / Spaarnestad Photo).
Auteur: Thomas Dresscher
laatst gewijzigd: 24/02/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.