© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Janneke van der Veer, Sax, Angelique Antoinette Françoise Hubertine, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Sax [13/01/2014]
SAX, Angelique Antoinette Françoise Hubertine (geb. Venlo 18-4-1813 – gest. Venlo 13-5-1866), weldoenster en medeoprichtster van het Gasthuis St. Joseph te Venlo. Dochter van Henricus Matheus Sax (1775-1846), goudsmid, en Elisabeth Antoinette Receveur (1776-1858). Angeline Sax bleef ongehuwd.
Angeline Sax was het zevende kind in een gezin van zeven zoons en drie dochters. De familie Sax was welgesteld. In een door hem bijgehouden familiekroniek noteerde haar vader de aankoop van huizen en grond en de opbrengst hiervan uit huur en verkoop. Zonder vermelding van het jaar is ook de aankoop van het pand Het Gouden Kruys aan de Venlose Vleesstraat (nr. 3) genoteerd. In dit huis heeft Angeline Sax vrijwel haar hele leven gewoond. Als opgroeiend meisje deed ze haar intrede in het klooster Filles de la Croix te Luik. Vanwege haar zwakke gezondheid moest ze echter – onbekend is wanneer – terugkeren naar haar ouders. Ze bleef zich echter geroepen voelen om haar leven in dienst te stellen van God.
Toen er in 1831 besmettelijke ziekten uitbraken in Venlo, wist Angeline Sax van het gemeentebestuur twee ruimtes boven de armenschool te krijgen waar zij een noodhospitaal inrichtte met twaalf bedden. Hier verpleegde zij de zieken. Toen het werk haar te veel werd, kreeg ze hulp van Carolina Canoy (1816-1894) en haar zuster Ursula Sax (1807-1892). Ze drong aan op de oprichting van een echt ziekenhuis, maar de gemeente schrok terug voor de hoge kosten. Rond 1850 werd haar wens door een van de paters overgebracht aan mgr. C.Th. Schrijnen, pastoor-deken van de St. Martinus-parochie, die vervolgens het initiatief nam tot de oprichting van een gasthuis en de Venlose bevolking opriep hiertoe een financiële bijdrage te leveren. Ook Angeline Sax zette zich in voor het bijeenbrengen van de benodigde middelen. Voorzien van aanbevelingsbrieven van mgr. Schrijnen en de bisschop van Roermond reisde zij ‘van Venlo tot Brussel’ om bij de overheden geld te vragen voor de bouw van het gasthuis, dat in het voormalige Kruisherenklooster aan de Begijnengang zou worden gevestigd. Haar acties leverden een bedrag van dertienduizend gulden op en op 1 juli 1861 kon het Gasthuis St. Joseph geopend worden.
Zelf stelde Angeline Sax de gehele inventaris van het noodhospitaal ter beschikking aan het Gasthuis. Ook ging ze dagelijks met een handkar door de stad om bij gegoede burgers levensmiddelen in te zamelen ten behoeve van het nieuwe ziekenhuis. Ze combineerde haar werkzaamheden voor het Gasthuis met een stoffenzaak (‘handel in sajetten’) die zij samen met haar broer Franciscus en zuster Ursula in het ouderlijk huis aan de Vleesstraat dreef.
Op 13 mei 1866 stierf Angeline Sax na een langdurige ziekte, 53 jaar oud, in het ouderlijk huis in Venlo. Haar bidprentje vermeldt: ‘Zij was bemind bij God en de mensen, want zij was godvrezend, den arme tot steun en troost en had steeds een grote voorliefde voor de kranken, welke zij niet zelden met mannelijke moed bijstond’. Na haar dood deed haar broer Frans, die in de periode 1861-1883 regent was van het Gasthuis, een schenking van honderdvijftig gulden aan het Gasthuis. Daarvoor zou jaarlijks in de kapel van het gasthuis een herdenkingsmis voor haar worden gelezen. In het Gedenkboek van het R.K. ziekenhuis ‘St. Joseph te Venlo’ (1936) wordt zij een ‘engel van barmhartigheid’ genoemd: ‘Geen taak was haar te zwaar, geen offer te groot, waar het gold het welzijn harer minderbedeelde medemensen’.
Naslagwerken
NNBW.
Archivalia
Gemeentearchief Venlo: BS. Toegang OV2, inv. nr. 63 (archief Sax). Toegang 390 (Deliberatiën van het Bestuur van het Roomsch Katholijk Gasthuis St. Joseph te Venlo, 28 november 1866).
Literatuur
- ‘Ons hospitaal 1861-1911’, Nieuwe Venlosche Courant, 1 juli 1911.
- A.M.I. Lenders, Schets van het 50-jarig bestaan van het R.K. Gasthuis ‘St. Jozef’’te Venlo (Venlo 1911).
- J. Verzijl, ‘Geslacht Sax’, Limburgs Jaarboek 23 (1917) 73-74.
- Gedenkboek van het R.K. ziekenhuis ‘St. Joseph’ te Venlo. Uitgave ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan op 1 juli 1936 : 1861-1936 (Heerlen 1936) 9-12.
- Een 10 met een griffel en zoen van de juffrouw. Beelden uit 100 jaar lager onderwijs in Venlo en Blerick. Tentoonstellingscatalogus Goltziusmuseum, Venlo (Venlo 1976).
- M. Bergevoet, ‘Het voormalige kerkhof aan de ganzenstraat te Venlo (1819-1909)’, Limburgs Tijdschrift voor Genealogie 19 (1991) 25-26.
Illustratie
Portret door onbekende kunstenaar, ongedateerd. Uit: Gedenkboek ‘St. Joseph’ te Venlo.
Auteur: Janneke van der Veer
Portret door onbekende kunstenaar, ongedateerd. Uit: Gedenkboek ‘St. Joseph’ te Venlo.
Auteur: Janneke van der Veer
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 696
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.