Scholten, Hermina Wilhelmina (1905-1997)

 
English | Nederlands

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Lamberthe J. de Jong, Scholten, Hermina Wilhelmina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Scholten [21/12/2018] 

SCHOLTEN, Hermina Wilhelmina, vooral bekend als Mini ter Kuile-Scholten (geb. Enschede 17-2-1905 – gest. Enschede 9-4-1997), schrijfster. Dochter van Julius Scholten (1871-1969), textielfabrikant, en Rebecca Catharina Maria Kaijser (1876-1960). Hermina Wilhelmina Scholten trouwde op 24-7-1926 in Enschede met Nicolaas Hermanus ter Kuile (1897-1988), directeur textielfabriek. Het huwelijk bleef kinderloos. 

Hermina (Mini) Scholten werd in Enschede geboren als derde van vijf kinderen in een niet-kerkelijk gezin. Vader Julius was firmant van de textielfabriek J.F. Scholten & Zonen in Enschede en zijn familie was gelieerd aan bekende Twentse textielgeslachten als Blijdenstein, Stroink, Ten Cate en Lasonder. Moeder Rebecca was de dochter van een koopvaardijkapitein, later directeur van het telefoonbedrijf van Nijmegen. De schrijfster Johanna (Anna) Scholten was Mini’s tante.

Net als zoveel dochters uit Enschedese textielfamilies trouwde Mini Scholten met een zoon uit een andere textielfamilie: Nico ter Kuile was firmant van de textielfabriek Nico ter Kuile & Zonen. Ter ere van het huwelijk, in juli 1926, kreeg het voltallige personeel van dit bedrijf een groot feest in het Volkspark te Enschede, compleet met bal en vuurwerk. Het paar ging wonen op Huize De Boekel aan de Slaghekkeweg (nr. 18) in Lonneker, oorspronkelijk het buitenhuis – met een indrukwekkende terrassentuin – van de familie Ter Kuile. Ter Kuile-Scholten en haar man ontvingen er veel gasten en gaven er grote feesten. In 1930 portretteerde Jan Sluijters hen in stijlvolle avondkledij. In de oorlog hielden ze in De Boekel Engelse piloten verborgen. 

Schrijfster 

In 1951 publiceerde Mini ter Kuile-Scholten – zij was toen 46 jaar – haar eerste roman: Over mijn tuin en mijn nichtje Fleur. Na dit boek volgde nog aantal romans en verhalen, die zij via haar connecties bij bekende uitgeverijen kon publiceren. Voor haar boeken putte zij uit haar eigen leven en ervaringen. Zo bespreekt ze in haar debuut onder meer de planten en dieren in haar tuin en schreef zij Ach... Afrika. Verhalen over Congo en Madagascar (1955) nadat ze met haar man een reis naar Afrika had gemaakt. Enschede en Twente spelen in het werk van Ter Kuile-Scholten een hoofdrol; andere thema’s zijn de gegoede burgerij, textielfabrikanten, het familieleven en het daaruit voortvloeiende plichtsgevoel. Vaak gaat het om dezelfde hoofdpersonen. Sommige boeken lijken deels autobiografisch, wat opmerkelijk is vanwege de erotische passages die er ook in voorkomen. Hiermee, en met haar verhalen over familiezaken, was men binnen de Enschedese fabrikantenwereld niet altijd even gelukkig. Ter Kuile-Scholten deed ook vertaalwerk: in 1958 verscheen Het nachtlampje, haar vertaling van La Mandarine van de Franse schrijfster Christine de Rivoyre. 

Mini ter Kuile-Scholten maakte deel uit van diverse schrijversgroepen. Samen met enkele andere Overijsselse auteurs was ze lid van Die Kogge, een vereniging van Duitse, Nederlandse en Belgische dichters en schrijvers, die de bevordering van wederzijds begrip en cultureel contact tot doel had. De leden van Die Kogge kwamen onder meer in Enschede bijeen in 1957 en 1959. In februari 1962 gingen Nederlandse en Vlaamse auteurs op uitnodiging van Duitse schrijvers naar een schrijverscongres in Berlijn. Later dat jaar verscheen Ter Kuile-Scholtens roman Eliza danst – het was haar laatste boek.

De schrijfster Mini ter Kuile-Scholten was vooral bekend in Twente en minder in de rest van Nederland. Dit tot haar spijt, zoals zij vermeldt in een brief van 29 december 1958 aan Kitty Josselin de Jong. Toch werd ze in 1973 gevraagd als jurylid voor de – landelijke – Tollens-prijs, die dat jaar werd toegekend aan Anton Koolhaas.

Ter Kuile-Scholten was ook geïnteresseerd in haar eigen familiegeschiedenis en hield regelmatig voordrachten. Enkele zijn in 1986 en 1987 gepubliceerd in ‘n Sliepsteen, een uitgave van de Stichting Historische Sociëteit Enschede-Lonneker. Toen in 1988 haar echtgenoot overleed, stelde Ter Kuile-Scholten ter nagedachtenis een jaarlijkse prijs in om de geschiedenis en het dialect van Twente te stimuleren. Deze prijs werd echter door de familie ingetrokken en nooit uitgereikt; volgens bronnen vond men dat ‘zonde van het geld’.

Hermina ter Kuile-Scholten overleed op 9 april 1997, 92 jaar oud, in Enschede.

In Horizon City (2014), het spraakmakende boek van auteur en achterneef Jaap Scholten over de geschiedenis van zijn familie, komt ook Mini ter Kuile-Scholten aan bod. Zijn boek is gebaseerd op brieven, foto’s en knipsels die bovengenoemde tante Anna Scholten had verzameld.

Archivalia 

  • Diverse archieven van textielfamilies in Enschede. Zie hiervoor Scholten 2014.
  • Researchbron Museum Twentse Welle (via conservator Chris Brand) te Enschede.

Publicaties 

  • Over mijn tuin en mijn nichtje Fleur (Bussum 1951) [herdruk 1980].
  • In het voertuig van mijn leven (Bussum 1953). 
  • Ach... Afrika. Verhalen over Congo en Madagascar (Bussum 1955).
  • ‘Hengist en Horsa. Een verhaal’, Overijssel. Jaarboek voor cultuur en historie 11 (1956) 24-36.
  • Kuise Tanagra (Den Haag 1958).
  • Het nachtlampje. Een charmante Parijse geschiedenis (Den Haag 1958) [geautoriseerde vertaling van Christine de Rivoyre, La Mandarine].
  • Eliza danst (Den Haag 1962). 
  • ‘Het Pathmos heeft naam aan Helmich van Heek te danken’, ‘n Sliepsteen 2 (1986) nr. 6, 6-7.
  • ‘Pathmos begin deze eeuw bosjes slingerpaden, vijver en vruchtenhof’, ‘n Sliepsteen 2 (1986) nr. 7, 9 [oorspronkelijk een voordracht, tekst bewerkt door Ricus Hertsenberg]. 
  • ‘Drie veelbesproken tantes uit Enschedese fabrikantenfamilies’, ‘n Sliepsteen 3 (1987) nr. 9, 6-7. [oorspronkelijk een voordracht, tekst bewerkt door Ricus Hertsenberg]. 
  • Een Twentse heer en dame in de wildernis (Enschede 1988) [eerder verschenen in: Ach... Afrika].

Literatuur 

  • B.W. Kranenburg, ‘Mini ter Kuile-Scholten’, De Mars. Maandblad van en voor Overijssel 4 (1956), nr. 10, 236-237. 
  • ‘De Kogge bijeen. Duitse en Nederlandse schrijvers in Enschede’, De Tijd, 4-11-1957. 
  • ‘"De Kogge" weer in Enschede bijeen. Schrijversontmoeting tijdens het weekeinde’, De Telegraaf, 5-10-1959.
  • ‘Nederlandse schrijvers gasten in Berlijn’, De Telegraaf, 26-2-1962.
  • ‘Tollens-prijs 1973 toegekend aan Anton Koolhaas’, Leeuwarder Courant, 24-10-1973. 
  • Gerrit Jan Deunk, ‘Het huis en tuin van Mini ter Kuile’, Tuinspecial, juni 1996 [uitgave van de Nederlandse Tuinenstichting]. 
  • Georg Hartong, ‘Familisme inspireert drie Scholtens tot schrijven’, Jaarboek Twente 35 (1996) 40-41.
  • Tina Hammer-Stroeve, Familiezoet. Vrouwen in een ondernemerselite Enschede 1800-1940 (Zutphen 2001) 106, 117, 121, 167.
  • Tina Hammer-Stroeve, ‘Een fabrikantenbruiloft 24 juli 1926’, ‘n Sliepsteen 18 (2002) nr. 72, 19-21. 
  • Jaap Scholten, Horizon City. Een onvolledig en historisch niet noodzakelijkerwijs altijd correct portret van een familie van opgejaagde menisten, grootindustriëlen, kleinwildjagers, landhuizenbouwers, collectioneurs, polygame avonturiers, dromers en dappere vrouwen (Enschede/Doetinchem 2014) 247, 354, 358, 375, 451-453.

Illustraties 

Mini ter Kuile-Scholten met echtgenoot, door onbekende fotograaf, ca. 1963 (Literatuurmuseum, Den Haag).

Auteur: Lamberthe de Jong

laatst gewijzigd: 21/12/2018

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.