© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Els Kloek, Smunnincx, Helena, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Smunnincx [13/01/2014]
SMUNNINCX, Helena
(ged. Zwijndrecht 28-5-1662 – gest. Dordrecht 9-9-1733), dichteres en tekenares.
Dochter van Dirck Gerritsz. Smunnincx (gest. 1677), bakker, en Adriana Verlou (1627-1698).
Helena Smunnincx bleef ongehuwd.
Helena Smunnincx werd in Zwijndrecht geboren als derde dochter van Dirck Smunnincx en Adriana Verlouw, van wie de oudste (Anna) al snel moet zijn overleden. Vader Dirck Smunnincx was een uit Dordrecht afkomstige bakker die volgens het Dordtse trouwboek in Breda woonde, de moeder, Adriana Verlouw, was eveneens in Dordrecht geboren en sinds 1657 weduwe. In april 1660 vertrokken zij naar Zwijndrecht, waar in ieder geval twee kinderen werden gedoopt: Maria (1661-1742) en Helena. Waarschijnlijk keerde het gezin rond 1663 terug naar Dordrecht, want daar werden broer Michiel (1664-na 1709) en zus Anna (1668-1758) geboren.
Omdat een bundeltje met gedichten van Helena Smunnincx in handschrift is overgeleverd en wordt bewaard in het archief van Dordrecht, kreeg zij in 1921 een lemma door de Dordtse stadsarchivaris J.L. van Dalen in het NNBW (deel 5). Het werkje is opgedragen aan Abraham Hellenbroek (1658-1731), een populaire predikant die van 1691 in Zwijndrecht stond – ook mensen uit Dordrecht stroomden daarheen om naar de preken van deze strenge voetiaan te komen luisteren. Het schriftje van Smunnincx bevat ongeveer twintig bladzijden met eigenhandig geschreven gedichten en acht bijbehorende krijttekeningen. Het draagt de datum 1 januari 1692, en bevat wensen en voornemens voor het nieuwe jaar. Vermoedelijk heeft zij het op die nieuwjaarsdag van 1692 aan de dominee geschonken. Het is niet bekend hoe het in het archief van Dordrecht is terecht gekomen.
Met haar gedichten wilde Helena Smunnincx steun betuigen aan dominee Hellenbroek, en hem danken voor het ‘geestelijk voedsel’. Op de openingspagina staat haar zelfportret (zie ill.), waaronder het volgende epigram: ‘Ik Helena Smunnincx heb u dit gedicht geschreven/ omdat ik uit uw woord krijg voedsel voor mijn leven./ Ontvang dit kleine gift, ’t is uit genegenheid/ God zegent u ter plaats die u heeft hier geleid’. Ze prijst Hellenbroek omdat hij de eenheid in de gemeente heeft hersteld na de periode van dwaling die de gemeente onder zijn voorgangers had doorgemaakt. Dit was onder anderen Salomon van Til, een predikant met duidelijk coccejaanse (dus vrijzinnige) gevoelens. Daarmee kiest Smunnincx in het kerkelijk conflict van die dagen duidelijk voor de behoudende richting. De door de dichteres gemaakte tekeningen zijn emblemen met veel herders en herderinnen, velden, schapen en lammetjes (De Jeu 2000, 60). Het bundeltje kan worden beschouwd als een vroeg voorbeeld van ‘fanmail’, in dit geval van een diepgelovige vrouw aan een door haar bewonderde predikant. Haar tekeningen zijn onbeholpen en haar verzen zijn vooral zeer vroom.
Helena Smunnincx bleef haar hele leven waarschijnlijk in Dordrecht wonen. In 1715 liet zij er haar testament opmaken: ze liet al haar roerende en onroerende goederen na aan haar zus Anna. Toch zou ze nog achttien jaar blijven leven. Bij haar dood op 9 september 1735 woonde Helena Smunnincx in bij Johannes Twelgaert aan de Beurs in Dordrecht. Op 20 augustus 1733, dus vlak voor haar dood, had zij de verkoopakte betreffende twee halve huizen aan de Voorstraat laten opmaken: ze verkocht haar bezit voor achthonderd gulden aan haar zus Anna (ORA inv. nr. 817). Helena Smunnincx werd in de Grote Kerk begraven.
Naslagwerken
NNBW.
Archivalia
Stadsarchief Dordrecht: Oud Notarieel Archief, inv. nr. 652, fol. 335 [testament 1715, genoemd bij De Jeu. Toegang 9 Oud Rechterlijk Archief], inv. nr. 817, fol. 133 [verkoop huizen]. DTB 11, nr. 51, d.d. 10-9-1733 [begrafenis].
Werk
Smunninckx’ dichtbundeltje wordt in het Stadsarchief Dordrecht bewaard als handschrift 145: Ascetische gedichten, opgedragen aan ds Hellenbroeck; met 8 tekeningen in zwart krijt waaronder een zelfportret (1692). Er is een transcriptie: Gert-Jan Egberts, Helena Smunnincx. Een niet geannoteerd afschrift van een devotionele liefdesverklaring van een burgeres aan haar dominee (Dordrecht 1994) [ongepubliceerde nota Universiteit Utrecht; ex. in Stadsarchief Dordrecht].
Literatuur
- C.R. van den Berg, Als door vuur. De geschiedenis van de hervormde gemeente te Zwijndrecht (Zwijndrecht 1992) 29, 31.
- [Annelies de Jeu], ‘”Met wensse com ick u begroette”’, Musaeus. Tijdschrift voor Renaissance-Letterkunde 5 (1998) 4, 32-36.
- Annelies de Jeu, ‘’t Spoor der dichteressen’. Netwerken en publicatiemogelijkheden van schrijvende vrouwen in de Republiek (1600-1750) (Hilversum 2000) 57-61.
Illustratie
Zelfportret, 1691/92, uit het handschrift Ascetische gedichten (Stadsarchief Dordrecht).
Auteur: Els Kloek (met dank aan Anna de Haas)
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 387
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.