© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Steenbergen, Petronella Catharina van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Steenbergen [13/01/2014]
STEENBERGEN, Petronella Catharina van (geb. Dordrecht 26-5-1705 – gest. Dordrecht 29-7-1782), gelegenheidsdichteres. Dochter van Hendrick van Steenbergen (1677-1743), medicus, en Anna Susanna d’Ableyn (1670-1715). Petronella Catharina van Steenbergen trouwde op 10-4-1740 in Dordrecht met Jean de Court Françoisz. (1702-1759), bierbrouwer. Uit dit huwelijk werden 1 dochter en 2 zoons geboren.
Petronella Catharina van Steenbergen werd geboren op 26 mei 1705 als dochter van de Dordtse medicus Hendrick van Steenbergen en de uit Den Haag afkomstige Anna Susanna d’Ableyn (Dablyn). Drie dagen later werd ze gedoopt. Petronella had één broer, Jan Willem (1708-1772), die later arts en lector in de anatomie zou worden. Ze was tien jaar oud toen haar moeder stierf. Het jaar daarop hertrouwde haar vader met Maria Coddaeus. Het verjaarsvers dat Petronella in 1718, op haar dertiende, schreef voor haar even oude nichtje Adriana van den Brou(c)ke is wellicht haar eerste pennenvrucht. Het bevindt zich in handschrift in het Stadsarchief Dordrecht, waar ook andere gedichten van haar hand bewaard worden.
Op 12 april 1740 trouwde de bijna 35-jarige Petronella van Steenbergen in de waalse kerk met Jean de Court (Decourt), eigenaar van brouwerij ‘’t Cruijs’ aan de Voorstraat in Dordrecht. Het echtpaar kreeg drie kinderen, die allen waals gedoopt werden: Cornelie Anne (1745), Henri François (1746) en François Jacob (1749-1753). Hun eerste kind was doodgeboren (1742). Waarschijnlijk woonde het gezin naast de brouwerij. Na de dood van haar echtgenoot in 1760 kocht Petronella van Steenbergen het belendende pand en weer enige jaren later een ander pand in de Voorstraat. Onbekend is of zij ook naar een van deze panden verhuisde.
Haar gedicht ‘Op het huwelyk van mynen broeder [...] Jan Willem van Steenbergen en [...] Gysberta Wilhelmina de Vulder’ werd in 1754 gedrukt. De pastorale sfeer van het gedicht, waarin Petronella stadse ‘pracht en ijdle zeden’ zet tegenover ‘het lage land, waar vrede en eendracht wonen’, was ongetwijfeld te danken aan de plaats waar de bruid geboren was en het huwelijk voltrokken werd: Babyloniënbroek, een gehucht in (Noord-) Brabant.
Waarschijnlijk was Petronella van Steenbergen bevriend met haar stadgenote Klara Ghijben, van wie een dankgedicht aan Petronella bekend is waarin zij spreekt van haar ‘vlug vernuft’ en ‘verheven geest’. Voor Ghijbens postuum verschenen Mengeldichten (1756) schreef Van Steenbergen nog een lofdicht. Eventueel verdere gedichten zullen gezocht moeten worden in bundels van anderen. Johanna Petronella van Steenbergen overleed op 29 juli 1782 op 77-jarige leeftijd, en werd op 3 augustus begraven.
Naslagwerken
Van der Aa; NNBW.
Archivalia
- Stadsarchief Dordrecht (DiEP): DTB, Dopen 11, nr. 8, d.d. 29-5-1705 [Petronella van Steenbergen]; 74 (Waalse gemeente), p. 191, 192, 194 [3 kinderen]. DTB, Trouwen nr. 90, d.d. 26-4-1740 [otr. Van Steenbergen en De Court]. DTB, Begraven Grote Kerk, d.d. 30-4-1759 [Johan de Coert]; d.d. 3-10-1782 [Petronella van Steenbergen]. Toegang 9 (Ouderechterlijke archieven), inv. nr. 827, fol. 14, d.d. 18-3-1760, en inv. nr. 829, fol. 35, d.d. 5-6-1766 [aankoop huizen Voorstraat].
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: dossier Van Steenbergen (coll. CBG).
Publicaties
- Petronella van Steenbergen, nu Decourt, ‘Op het huwelyk van mynen broeder [...] Jan Willem van Steenbergen en [...] Gysberta Wilhelmina de Vulder’, in: Huwelykszangen voor [...] Jan Willem van Steenbergen [...] [en] Gysberta Wilhelmina de Vulder, ter gelegenheid van hunne plechtige verbintenis binnen Babilonienbroek (Dordrecht 1754) A2r-A5r.
- Petronella van Steenbergen, nu Decourt, ‘Op de Mengeldichten van mejuffrouw Klara Ghyben en [...] Joannes Badon’, in: Klara Ghijben en Joannes Badon, Mengeldichten (Dordrecht 1756) **0r-**2r.
- Het Stadsarchief Dordrecht (DiEP) heeft enkele verzen in handschrift, waaronder ‘Zeegenwens ter verjaring van mijn waarde nigt juffrou Adriana van den Broucke [...] 10 juni anno 1718’.
Literatuur
- Klara Ghyben, ‘Dankoffer aan P.K. van Steenbergen, voor ’t lezen [lees: lenen?] van de natuurkunde van Job, door den heer Johan Jakob Scheuchzer’, in: Klara Ghijben en Joannes Badon, Mengeldichten (Dordrecht 1756) 30.
- G.D.J. Schotel, ‘Vermaarde vrouwen, die te Dordrecht, in de XVIe en XVIIe eeuw, geboren werden of geleefd hebben’, in: Idem, Letter- en oudheidkundige avondstonden (Dordrecht 1841) 143-165, aldaar 165.
- De Nederlandsche Leeuw 8 (1890) 73-75.
Redactie
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.