© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Pauline Micheels, Stuiveling, Saskia Jenne, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Stuiveling [01/11/2017]
STUIVELING, Saskia Jenne (geb. Hilversum 3-5-1945 – gest. Rotterdam 20-4-2017), politica, presidente van de Algemene Rekenkamer. Dochter van Garmt Stuiveling (1907-1985), hoogleraar Nederlandse letterkunde, en Mathilde van Vierssen Trip (1907-2010), schrijfster. Saskia Stuiveling trouwde op 4-3-1975 in Rotterdam met Jan Hendrik Scheewe (geb. 1944), kinderarts. Het echtpaar adopteerde 1 dochter en 1 zoon.
Saskia Stuiveling was de jongste in een gezin van vier
kinderen. Haar vader was leraar Nederlands in Hilversum, later hoogleraar Neerlandistiek
aan de Universiteit van Amsterdam, en haar moeder stamde uit een adellijke
familie. Saskia ging als nakomertje haar eigen gang. Ze knapte speelgoed op
voor de VARA-speelgoedactie, zong bij VARA’s kinderkoor de Roodborstjes, speelde
toneel en was als veertienjarige recensent kinderboeken in een radioprogramma. Rond
1962 presenteerde ze Minjon, het eerste
radioprogramma voor jongeren – dit tot verdriet van haar ouders, die hun
dochter niet serieus genoeg vonden.
Bedrijfskunde
Na haar eindexamen gymnasium bèta gehaald te hebben aan het Gemeentelijk Gymnasium in Hilversum studeerde Saskia Stuiveling vanaf 1964 rechten aan de Nederlandse Economische Hogeschool in Rotterdam (later: Erasmus Universiteit). Tijdens haar studie, die ze nooit voltooide, assisteerde ze bij het opzetten van de eerste opleiding bedrijfskunde in Nederland, naar Amerikaans model. Vervolgens solliciteerde ze op een van de dertig studieplekken en werd ze – als enige vrouw – aangenomen. Ze wist toen al dat ze niet het bedrijfsleven in wilde maar het openbaar bestuur, omdat ze vond dat juist de publieke sector gebaat zou zijn bij meer bedrijfsmatige kennis. Na haar doctoraalexamen bedrijfskunde (1972) begon Stuiveling een eigen organisatieadviesbureau. Via een opdracht van het PvdA-partijbureau kwam ze in contact met partijprominent André van der Louw, die haar in 1975 aantrok als beleidsmedewerker toen hij burgemeester van Rotterdam werd. Datzelfde jaar trouwde zij met de kinderarts Dop Scheewe, met wie zij twee kinderen uit Chili adopteerde.
Na drie maanden lid te zijn geweest van de Eerste Kamerfractie van de PvdA, werd Stuiveling in 1981 staatssecretaris Binnenlandse Zaken in het tweede kabinet-Van Agt. Ze was onder meer belast met grootstedelijke problematiek, decentralisatie en de voorbereiding van gemeentelijke herindeling. In die tijd ontwikkelde ze een diep wantrouwen jegens de politiek: ‘In Den Haag zat alles in een strijdcultuur, daar werd je gestoord van’, zei ze later in een interview FD, 12-3-2015). Na de snelle val van het kabinet werd ze in maart 1983 aangesteld als onderzoekscoördinator van de eerste moderne parlementaire enquêtecommissie naar de overheidssteun aan scheepsbouwbedrijf Rijn-Schelde-Verolme (de RSV-commissie).
Rekenkamer
Saskia Stuiveling werd eind oktober 1984 lid van de Algemene Rekenkamer. In 1999 volgde haar benoeming tot (eerste vrouwelijke) president van dit Hoge College van Staat. De Rekenkamer maakte onder haar leiding een stormachtige ontwikkeling door, mede omdat ze er steeds meer van overtuigd raakte dat de Haagse machtsbolwerken dringend gemoderniseerd en gedigitaliseerd moesten worden. Ze vond transparantie en beschikbaarheid van data een dwingende eis, wilde ‘Den Haag’ aansluiting houden bij de veranderende samenleving.
Om niet in een ‘ivoren toren’ terecht te komen nam ze talloze nevenfuncties aan: in Rotterdamse organisaties, aan de Erasmus Universiteit, in de PvdA, in Chileense organisaties en in onnoemelijk veel bestuurs- en adviesraden.
Ook binnen de internationale gemeenschap van rekenkamers was Saskia Stuiveling actief. Ze verstevigde de onderlinge samenwerking en spoorde aan tot meer innovatie en creativiteit. Op haar instigatie kwam de Nederlandse Rekenkamer met het initiatief om het ‘boekhoudkundige zwarte gat’ van de NAVO aan te kaarten, waarin mogelijk miljarden verdwenen. In 2015 nam ze afscheid van de Algemene Rekenkamer. In een interview (Trouw, 21-5-2015) wees ze erop dat bij haar aantreden de administratie bij de overheid jaren achterliep, maar dat ze de laatste jaren over meer dan 99 procent van alle rijksuitgaven met zekerheid kon zeggen dat ze rechtmatig waren. Premier Rutte verraste haar bij haar afscheid met de instelling van de ‘Stuiveling Open Data Award’, de SODA, een jaarlijkse prijs voor een publiek initiatief, dat het gebruik van Open Data bevorderde. Stuiveling stond erop dat de prijs werd aangeduid met die afkorting en niet met haar volle naam, want ze vond dat het niet om haar persoon ging.
Saskia Stuiveling hield er rekening mee net als haar moeder, die ruim honderd werd, oud te worden, maar stierf onverwacht op 20 april 2017 in haar woonplaats Rotterdam, kort voor haar 72ste verjaardag. Bij de overvolle afscheidsdienst op 28 april zei haar opvolger Arno Visser dat Saskia Stuiveling de verpersoonlijking was van de Algemene Rekenkamer. Hij prees haar als een gedreven vakvrouw, een creatieve denker én een geduldig waarheidszoeker. Op de rouwkaart stond haar eigen uitspraak: ‘Vertrouwen krijg je niet vanzelf, het is niet te koop, je krijgt het niet cadeau en je kunt het nergens lenen, maar je kunt het wel verdienen!’.
Betekenis
Saskia Stuiveling gold van jongs af aan als snel, slim en ongedurig. Ze was een harde werker en een perfectioniste met een scherp oog voor detail. Daarbij had ze een grote dossierkennis en een ijzersterk geheugen. In de mannenwereld waarin ze werkte, moest ze haar weg zien te vinden. Bescheidenheid was dom, leerde ze, en leidde tot achterstelling: in deze wereld gelden andere mores. Met het gebrek aan vrouwen in de top had ze niets, dat vond ze ‘echt geen onderwerp’ (Vrij Nederland, 16-9-2014). Haar leven was verweven met het openbaar bestuur. Van de onbekende Algemene Rekenkamer, die ze naar eigen zeggen aantrof als een ‘naar binnen gekeerd onderzoeksinstituut’ (Trouw, 21-5-2015), maakte ze een veel dynamischer organisatie. Ze verbeterde de relatie met het parlement, al werd ze daarmee als president van de Rekenkamer natuurlijk ‘wandelend slecht nieuws’ (NRC, 30-5-2015). Volgens sommigen liet ze bij haar vertrek een van de beste rekenkamers ter wereld achter. Op haar uitvaart noemde premier Rutte haar ‘de Haagse profeet van de digitalisering’ omdat ze had gehamerd op de veranderende (informatie)samenleving (Toespraak, 28-5-2015). Voor haar werk kreeg Stuiveling vijf buitenlandse onderscheidingen en werd ze Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (1991) en Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau (2009).
Naslagwerken
PDC.
Literatuur
- [Radio-interview], Argos, 14-2-1997.
- Saskia Stuiveling, ‘Hollands Dagboek’, NRC Handelsblad, 29-5-1999.
- Pauline Micheels, Geen vogel kan van louter fluiten leven. Vereniging van Letterkundigen 1905-2005 (Amsterdam 2006).
- Daphne van Paassen, ‘Saskia Stuiveling: ‘Bescheidenheid heeft me tien jaar gekost’, Intermediair, 15-2-2011.
- Gerdi Verbeet, Vertrouwen is goed, maar begrijpen is beter. Over de vitaliteit van onze parlementaire democratie (Amsterdam 2012).
- Max van Wezel, Map Oberndorff, ‘Saskia Stuiveling: ‘Er is een totale kanteling nodig’, Vrij Nederland, 16-9-2014.
- Louis Hoeks, ‘”Des Majesteits Consultant” vertrekt’, Financieel Dagblad, 12-3-2015.
- Lex Oomkes, ‘Vrouw, en president. Nou en?’, Trouw, 21-5-2015.
- Mark Rutte, Toespraak bij afscheid Saskia Stuiveling, 28-5-2015.
- Emilie van Outeren, Philip de Witt Wijnen, ‘Ik ben wandelend slecht nieuws’, NRC, 30-5-2015.
- Philip de Witt Wijnen, ‘Saskia Stuiveling: Een scherp, modern “instituut in een instituut”’, NRC, 24-4-2017.
- Robert Giebels, ‘Oud-Rekenkamerpresident en “profeet van digitalisering” Saskia Stuiveling (71) overleden’, de Volkskrant, 24-4-2017.
- Aukje van Roessel, ‘Saskia J. Stuiveling 3 mei 1945-20 april 2017’, De Groene, 26-4-2017.
- Arno Visser, Speech ter nagedachtenis aan Saskia Stuiveling, 28-4-2017.
- ‘Collegetour Rotterdam: gesprek met Saskia Stuiveling’, OPEN Rotterdam tv, 10-3-2016.
Illustratie
Saskia Stuiveling tijdens een persconferentie van de Algemene Rekenkamer, door Rob C. Croes, 1985 (Nationaal Archief / Anefo).
Auteur: Pauline Micheels
laatst gewijzigd: 01/11/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.