© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Sypesteyn, Maria Machteld van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Sypesteyn [13/01/2014]
SYPESTEYN, Maria Machteld van, ook bekend als Maria Machteld van
Schuylenburch (geb. Haarlem 28-3-1724 – gest. Haarlem 26-4-1774),
amateurschilderes van miniaturen. Dochter van Cornelis Ascanius van Sypesteyn
(1694-1744), burgemeester van Haarlem, baljuw van Brederode, en Maria de Lange
(1696-1744). Maria Machteld van Sypesteyn trouwde (1) op 9-7-1743 in Haarlem
met Pieter van Schuylenburch (1714-1764), raad en schepen van Haarlem; (2) op
25-8-1767 in Renesse met David van Lennep (1721-1771), raad en schepen van
Haarlem. Beide huwelijken bleven kinderloos.
Maria Machteld van Sypesteyn was het derde kind in een Haarlems burgemeestersgezin. Ze had twee oudere broers en een jongere zuster. Zoals zoveel meisjes van goede komaf leerde ook Maria Machteld tekenen en schilderen. Zij zou les hebben gehad van de gerenommeerde miniatuurschilderes Henriëtte Wolters-van Pee, die van 1739 tot haar dood in 1741 in Haarlem woonde. Ook Maria Machteld richtte zich op het schilderen van portretminiaturen, maar zij zou het niveau van haar lerares, van wie zij enkele werken kopieerde, nooit bereiken. De meeste van haar portretten, zoals een ongedateerd zelfportretje, zijn met waterverf op ivoor geschilderd, een relatief nieuwe techniek die ook door Wolters-van Pee werd gebruikt. Daarnaast is er van haar hand een portret in potlood van haar broer Bonaventura bekend.
Toen Maria Machteld van Sypesteyn in 1743 trouwde met mr. Pieter van Schuylenburch, heer van Moermont, Renesse en Noordwelle, zong Pieter Langendijk haar in een huwelijksgedicht toe als kunstgodin en riep hij haar op haar bruidegom te portretteren: ‘schilder ’t vrolijk wezen,/ Waar in de trekken van de liefde zijn te lezen’ (Langendijk, 326). Maria Machteld heeft aan de oproep gehoor gegeven: het jaar daarop schilderde ze een portretje van haar man.
Enkele jaren na de dood van Van Schuylenburch (1764) hertrouwde Maria Machteld van Sypesteyn met mr. David van Lennep. Tijdens zijn vrijage met haar beklaagde hij zich in brieven ‘over de moeite, die ’t hem kostte, haar tot vrouw te krijgen’. Hij had in mei 1767 de buitenplaats Huis te Manpad in Heemstede gekocht en deze laten verbouwen en vergroten, want hij vond ‘dat zijn buitenhuis, hoe fraai ook, harer nog niet waardig was’. Hij huurde de bekende behangselschilder Jurriaen Andriessen in om de nieuwe middenzaal van arcadische landschappen te voorzien. Op 25 augustus 1767 trouwden Van Sypesteyn en Van Lennep op het kasteeltje in Renesse dat zij van haar eerste man had geërfd en in november van datzelfde jaar betrokken zij het Huis te Manpad (Van Lennep, 53). Echt lang heeft het huwelijk niet geduurd: Maria Machteld van Sypesteyn stierf op 26 april 1774 en werd op 2 mei in de Grote Kerk van Haarlem begraven.
De meeste portretminiaturen van Maria Machteld van Sypesteyn bevinden zich in de collectie van de familie op kasteel Sypesteyn, die overigens ook twee miniaturen van Anna Maria van Schurman bevat. In de twintigste eeuw was de collectie een enkele keer op een tentoonstelling te zien.
Naslagwerken
Kok; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; Petteys; Scheen; Thieme; Wurzbach.
Archivalia
Noord-Hollands Archief, Haarlem: DTB, Dopen d.d. 31-3-1724. DTB, Begraven d.d. 2-5-1774. Familiearchief Van Sypesteyn [zie ook Van Zanten Jut].
Werk
Werk van Van Sypesteyn bevindt zich in Kasteel Sypesteyn (Loosdrecht) en het Rijksmuseum (Amsterdam). Zie ook Van Kretschmar.
Literatuur
- P. Langendijk, ‘Ter bruilofte van […] mr. Pieter van Schuylenburch […] en Maria Machteld van Sypesteyn’, in: Idem, De gedichten, deel 3 (Haarlem 1751) 324-328.
- J. van Lennep, Het leven van mr. Cornelis van Lennep en mr. David Jacob van Lennep, deel 2: Het leven van mr. C. van Lennep. 1751-1813 (Amsterdam 1861) 24, 28, 53.
- E.W. Moes, Iconographia Batava. Beredeneerde lijst van geschilderde en gebeeldhouwde portretten van Noord-Nederlanders in vorige eeuwen, deel 2 (Amsterdam 1905) 144, 365, 366, 448.
- C. van Ommeren, Catalogus der tentoonstelling van portretminiaturen. Tentoonstellingscatalogus Kunstkring Rotterdam (Den Haag 1910) nrs. 233, 234.
- F.G.L.O. van Kretschmar, ‘De portretten op het kasteel Sypesteyn, te Loosdrecht’, Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 23 (1969) 114-173, aldaar 126-128, 152-153, 160, met afb.
- S.M. van Zanten Jut, Inventaris van het familiearchief Van Sypesteyn, 2 delen (Nieuw Loosdrecht 1969) deel 1, nrs. 474, 487, 521-522, 524-526, 528, 532-538, 550, 602; deel 2, 314-315.
- ‘Tentoonstelling Miniaturen op Sypesteyn’ [persbericht d.d. 11-10-1999]. URL: www.nieuwsbank.nl [laatst geraadpleegd maart 2010].
- B. Joustra, Het Huis te Manpad. Huis, park en bewoners door de eeuwen heen (Alphen a/d Rijn 2004) 84, 86-89.
Illustratie
Zelfportret, waterverf op ivoor, ongedateerd (Van Sypesteyn Stichting, Loosdrecht / foto Alfred van Weperen).
Auteur: Marloes Huiskamp
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 495
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.