© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Thoole, Lumke, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Thoole [13/01/2014]
THOOLE, Lumke (geb. Norden, Duitsland? – gest. na 1725), vrouw in manskleren, dienstknecht, matroos. Zij trouwde (1) in Emden met Thys Geertz, matroos; (2) in bigamie, op 30-4-1724 op de Kaap met Abraham Hartog (1644-na 7-11-1724). Uit huwelijk (2) werd 1 dochter geboren.
Lumke Thoole was waarschijnlijk afkomstig uit het plaatsje Norden in wat toen Oost-Friesland heette. In Emden, ruim twintig kilometer ten zuiden van Norden, trouwde zij met de vermoedelijk Duitse matroos Thys Geertz. Of het echtpaar kinderen had is niet bekend. Waarschijnlijk begin jaren 1720 verliet Lumke haar echtgenoot en trok naar Amsterdam. Daar nam ze, verkleed als man en waarschijnlijk onder de naam Jan Theunisz, een baantje als dienstknecht. Vervolgens nam zij onder diezelfde naam dienst als matroos op het schip Berbices, dat op 12 juli 1723 van Texel uitvoer naar Batavia. Onderweg nog werd zij als vrouw ontmaskerd. De Berbices arriveerde op 19 november bij de Kaap, waar Lumke op de 30ste van die maand officieel ontslagen werd uit dienst. Haar travestie werd vooralsnog niet bestraft: ze kreeg zelfs toestemming om als vrouw op de Kaap te gaan wonen. Lumke nam er weer een nieuwe naam aan: Johanna Theunis Switters. Onder die naam trouwde ze eind april 1724 met de dan tachtigjarige Abraham Hartog, een oorspronkelijk uit Frankfurt a/d Main afkomstige jood, die in 1678 op de Kaap belijdenis had gedaan bij de gereformeerde kerk. Op 21 januari 1725 hielden zij hun dochter, Maria Magdalena, ten doop. Helaas voor Lumke kwam zij in de loop van dat jaar haar eerste echtgenoot tegen, van wie zij nooit gescheiden was. Hij moet haar bij de Kaapse autoriteiten aangegeven hebben wegens bigamie, want Lumke werd gearresteerd. Haar veroordeling – tepronkstelling, verbanning naar Europa en een boete van honderd rijksdaalders – betrof in de eerste plaats haar bigamie, maar haar travestie als matroos werd haar alsnog ook aangerekend. Het is onbekend of Lumke Thoole inderdaad de Kaap heeft verlaten.
Archivalia
- Cape Town Archives Repository, Zuid-Afrika: Resolutions of the Council of Policy of Cape of Good Hope, C. 71, d.d. 7-11-1724 [op http://databases.tanap.net; juli 2007].
- www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/DAS [reis van de Berbices, 1723; juli 2007].
Literatuur
- Rudolf Dekker en Lotte van de Pol, Vrouwen in mannenkleren. De geschiedenis van een tegendraadse traditie. Europa 1500-1800 (Amsterdam 1989) 48, 73, 102, 157.
- www.geocities.com/sa_stamouers/hartog.htm?20077 [‘Stamvader Abraham Hartog’; juli 2007].
Auteur: Anna de Haas
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 455
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.