© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Speijer, Rosette, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/VazDias [08/11/2022]
SPEIJER, ROSETTE, vooral bekend als Ro Vaz Dias (geb. Amsterdam 29-1-1886 – gest. Amsterdam 1-9-1977), medewerkster persbureau en verslaggeefster, actief in diverse vrouwenorganisaties. Dochter van Leman Speijer (1844-1887), koopman, en Sara Sijes (1844-1915). Rosette Speijer trouwde op 3-6-1908 in Amsterdam met Mozes Vaz Dias (1881-1963), eigenaar van een pers-, foto- en advertentiebureau. Uit dit huwelijk werd 1 zoon geboren.
Rosette (Ro) Speijer werd geboren als jongste van de vier
kinderen van de Joodse Leman Speijer en Sara Sijes, een weduwe die uit haar
eerste huwelijk al drie zonen had. Het gezin woonde aan de Zwanenburgwal (nr.
22). Leman Speijer was koopman (mogelijk in diamanten) en stierf toen Ro een
jaar oud was. Na de lagere school ging Ro naar de Eerste Hoogere Burgerschool aan
de Keizersgracht, waar ze ’s morgens een half uurtje vroeger begon om steno te
leren. Ze deed eindexamen in 1903 en haalde drie jaar later de mo-akte Engels. Hierna
werkte ze enige tijd als docente Duits en Frans op een Engelse kostschool
(Schenk).
Persbureau
In 1906 ging Ro Speijer aan de slag als secretaresse van Mozes Vaz Dias, een bekende van haar familie die kort daarvoor een persbureau was begonnen. Het jaar daarop bezorgde zij het bureau een wereldprimeur toen ze via via had vernomen dat de beroemde ‘Cullinan-diamant’, later behorend tot de Britse kroonjuwelen, in Amsterdam bij de firma Asscher zou worden bewerkt. Ro Speijer en Mozes Vaz Dias trouwden in 1908 en kregen twee jaar later zoon Freddy. Zij woonden op verschillende adressen tot ze zich in 1925 aan de Reynier Vinkeleskade (nr. 75) vestigden.
Ro en Mozes Vaz Dias werkten nauw samen op het persbureau, waaraan later een knipseldienst, een foto- en een publiciteitsbureau werden toegevoegd. In juni 1914 speelde Ro Vaz Dias opnieuw een belangrijke rol bij een primeur. Op een zondag kreeg het bureau het bericht binnen over de moordaanslag op aartshertog Frans Ferdinand in Serajewo. Omdat de telegraaf en de interlokale telefoon niet werkten op zondagmiddag, kwam Ro Vaz Dias op het idee om reizigers op stations en bij aanlegsteigers te vragen het bericht per trein en boot mee te nemen naar de over heel Nederland verspreide abonnees van het persbureau, zodat die nog diezelfde avond een bulletin konden uitbrengen. Zelfs minister van Buitenlandse Zaken Loudon belde met Ro Vaz Dias om informatie over de situatie te krijgen. Ro Vaz Dias versloeg ook toneelvoorstellingen en concerten voor het bureau en vergezelde haar man naar congressen in binnen- en buitenland.
Actief
Vanaf de jaren twintig zette Ro Vaz Dias zich in voor verschillende verenigingen. Ze was bestuurslid van de afdeling Amsterdam van de Nederlandsche Vereeniging van Huisvrouwen en van de Nederlandsche Vrouwenclub, die ze soms gratis liet profiteren van de diensten van het persbureau. In 1933 werd ze lid van het pas opgerichte Neutraal Vrouwencomité voor de Vluchtelingen, dat vluchtelingen uit Duitsland opving. Voorts was ze een enthousiast bridgespeelster. Zo nam ze in 1936 deel aan een Internationaal bridgetoernooi in Stockholm.
In 1935 ging persbureau Vaz Dias op in het ANP; de
nevenbedrijven bleven in handen van Vaz Dias. Vier jaar later kwam het gezin
van Ro Vaz Dias zelf in het nieuws toen zoon Fred, die in de Verenigde Staten werkte,
een mijnexplosie op de Noordzee overleefde. Een foto in de landelijke pers toont
de opgeluchte ouders die hun zoon op Schiphol verwelkomen.
Gedurende de eerste oorlogsjaren waren Ro Vaz Dias en haar man dankzij een ‘Sperr-stempel’ in hun persoonsbewijs gevrijwaard van arrestatie en deportatie. Wel moesten zij eind 1942 onder dwang hun huis verkopen en naar de Ingogostraat (nr. 4) in de Transvaalbuurt verhuizen. Uiteindelijk doken Ro en Mozes Vaz Dias onder, wanneer precies is niet bekend, maar hun archiefkaarten in het Stadsarchief vermelden ‘10 januari 1944 VOW’ (vertrokken, onbekend waarheen).
Naoorlogse jaren en reputatie
Na de oorlog slaagden Ro Vaz Dias en haar man erin hun huis aan de Reinier Vinkeleskade terug te krijgen en hun leven weer op te pakken. Ro Vaz Dias werd opnieuw bestuurslid van de NVC en was verder actief in onder andere het Initiatiefcomité Amsterdam, dat jaarlijks de intocht van sinterklaas organiseerde, en de Parkherstellingsoorden (ten behoeve van minvermogende, herstellende patiënten) waarvoor zij in het propagandacomité zat. Na de dood van haar echtgenoot in 1963 bleef zij commissaris van Vaz Dias International, een reclame- en pr-bedrijf waarover Fred Vaz Dias in de VS de leiding had. Hun zakelijke en persoonlijke gesprekken voerden moeder en zoon per geluidsband. Tot kort voor haar dood bleef Ro Vaz Dias een trouw bezoekster van de algemene ledenvergaderingen van de NVC, waarvan zij erelid was. Zij stierf op 1 september 1977 in de leeftijd van 91 jaar en werd vier dagen later begraven op Portugees Israëlitische Begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.
Ro Vaz Dias wordt beschreven als een energieke, inventieve en charmante vrouw met een grote talenkennis. Ze speelde – vaak achter de schermen – een belangrijke rol in het persbedrijf van haar echtgenoot. Haar betrokkenheid bij Persbureau Vaz Dias en bij diverse maatschappelijke comité’s en organisaties maakten haar tot een bekende figuur in het voor- en naoorlogse Amsterdam.
Naslagwerken
BWN [over Mozes Vaz Dias].
Literatuur
- Het Nieuws van den Dag, 31-7-1903; 1-8-1906.
- De Tijd, 22-11-1939.
- ‘Oude primeur’, de Volkskrant, 31-1-1956.
- ‘Van blote-voetendienst tot telexzaal’, De Vrije Zeeuw, 14-4-1960.
- ‘M.S. Vaz Dias 80 jaar’, Nieuw Israelitisch Weekblad, 26-5-1961.
- M.G. Schenk e.a., ‘Mevrouw Vaz Dias zeventig jaar’, Mededelingen van de Nederlandse Vrouwenclub/Lyceumclub Amsterdam, februari 1956, 4-7.
- ‘Mevr. Vaz Dias tachtig jaar’, Algemeen Handelsblad, 29-1-1966.
- Eva Kellerman, ‘De vrouw van een groot pionier’, Nieuw Israelitisch Weekblad, 13-12-1968.
- M. v.d. W. ‘In memoriam’, Mededelingen van de Nederlandse Vrouwenclub/Lyceumclub Amsterdam 23 (1977) nr. 10.
- Ad van Liempt, Kopgeld. Nederlandse premiejagers op zoek naar joden, 1943 ([Amsterdam] 2002), 61.
- Hinke Piersma en Jeroen Kemperman, Openstaande rekeningen. De Gemeente Amsterdam en de gevolgen van roof en rechtsherstel, 1940-1950 (Amsterdam 2015) 129, 168-169, 182-183.
- Els Kloek en Marloes Huiskamp, Een dame met veerkracht. Honderd jaar Nederlandse Vrouwenclub/Lyceumclub Amsterdam (1923-2023) [te verschijnen Hilversum 2023] passim.
Illustratie
- Foto van de hulpactie Oranjevreugd van de NVC, 1938, door onbekend fotograaf (Archief NVC, Amsterdam)
- Aankomst van Freddy op Schiphol nadat hij scheepsramp met de Simon Bolivar heeft overleefd (foto Arnhemsche courant, 22-11-1939).
Auteur: Marloes Huiskamp
laatst gewijzigd: 08/11/2022
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.