Vijgh, Suzanna Catharina (1736-1801)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Marloes Huiskamp, Vijgh, Suzanna Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Vijgh [13/01/2014] 

VIJGH, Suzanna Catharina (geb. Rotterdam 11-6-1736 – gest. Rotterdam 21-7-1801), amateurtekenares en kopiïste, vertaalster. Dochter van Jacques Vijgh (1705-1768), vlaskoper, en Catharina van Putten (1700-1737). Suzanna Vijgh trouwde op 6-12-1768 te Rotterdam met Gerard van Nijmegen (1735-1808), behangsel-, decoratie- en landschapsschilder, graveur. Uit dit huwelijk werd 1 dochter geboren, die jong stierf.

Suzanna Catharina Vijgh werd te Rotterdam geboren in ‘1736 den 11 Junij s avonds ten 7 uren’ en groeide op als enig kind uit het huwelijk van de vlaskoper Jacques Vijgh en Catharina van Putten (Geslacht lijst der familie Van Vijgh, 3). Toen haar moeder ongeveer anderhalf jaar later in het kraambed stierf, samen met haar zojuist geboren zoon Pieter, kreeg haar dochtertje, dat tot dan toe slechts Suzanna had geheten, de voornaam van haar moeder, Catharina, erbij. Haar vader hertrouwde in 1745 en bij die gelegenheid schreef een neef namens de toen negenjarige Suzanna een ‘hertelijke zegenwens aan mijne zeer dierbare & teder geliefde vader Jacques Vijgh op zijne gelukkige huwelijksverbintenis met […] Hester Sluym’ (Nationaal Archief). Uit dit tweede huwelijk werden minstens acht kinderen geboren van wie slechts twee zoons de volwassen leeftijd bereikten.

Suzanna Vijgh groeide op in een collegiantenmilieu, een geloofsgemeenschap van vooral doopsgezinden en remonstranten – vermoedelijk was haar vader van huis uit doopsgezind, maar was hij overgestapt naar de remonstrantse kerk. De collegianten waren tegen de kinderdoop en Suzanna werd dan ook pas op 15 augustus 1761 gedoopt, toen zij 25 jaar oud was. Deze dompeldoop vond plaats in Rijnsburg en werd verricht door Gerrit de Koker, een familielid van haar stiefmoeder. Twee maanden eerder was daar Suzanna’s toekomstige echtgenoot, Gerard van Nijmegen, gedoopt. De familie Van Nijmegen was zeer actief in de Rotterdamse collegiantengemeenschap en Suzanna en Gerard zullen elkaar daar hebben leren kennen.

In 1768 trouwde Suzanna Catharina Vijgh met Gerard van Nijmegen. Gerard, oorspronkelijk behangsel- en decoratieschilder, schilderde na zijn huwelijk vooral kabinetstukken. Zijn vader Dionijs en grootvader Elias waren bekende behangsel- en decoratieschilders, terwijl zijn tante Barbara van Nijmegen bloemschilderes was. Gerard van Nijmegen was lid van, en vanaf 1781 corrector bij het Rotterdamse tekengenootschap Hierdoor tot Hooger. Begin 1795, ten tijde van de Bataafse Republiek, was hij korte tijd lid van de Rotterdamse raad. Waarschijnlijk bezochten Suzanna en Gerard regelmatig de collegiantenbijeenkomsten te Rijnsburg en maakten zij daar kennis met Betje Wolff en Aagje Deken, met wie zij bevriend raakten. Er zijn enkele brieven uit 1779-1780 bekend van Wolff en Deken aan het echtpaar Van Nijmegen-Vijgh, en in de zomer van 1779 logeerden beide dames bij hen in Rotterdam. In die jaren werkte Suzanna Vijgh ook aan een geschrift over de Tijdreekening der Heilige Schrift. Uit brieven van J.K. Valk, remonstrants predikant in Leiden, blijkt dat het manuscript begin 1780 af was.

De kunsten

Van wie Suzanna Vijgh het tekenen heeft geleerd is niet bekend. Wel weten we dankzij Van Eijnden en Van der Willigen dat zij landschappen tekende in een ‘kloeke en uitvoerige smaak met zwart krijt op wit papier, naar eigene ordonnantiën, en naar schilderijen van voorname meesters’, en dat haar tekeningen volgens hen ‘ene plaats in voorname kunstverzamelingen niet onwaardig’ waren. Ze melden ook dat Suzanna Vijgh en haar man een grote kunstverzameling bezaten, niet alleen ‘ter aangename uitspanning’, maar ook ‘ter leerzame oefening’ (Van Eijnden en Van der Willigen, 250-251). Deze verzameling – of een deel ervan – werd op 30 maart 1809, ongeveer een jaar na Gerards dood, in Amsterdam verkocht. Het ging voornamelijk om tekeningen en prenten, maar het is aannemelijk dat het echtpaar ook schilderijen heeft bezeten.

Van Eijnden en Van der Willigen melden tevens dat Gerard van Nijmegen ‘door de fortuin mildelijk bedeeld’ was en ‘als een deftig man’ kon leven (250). Zo hadden Suzanna en hij de tijd en de middelen om reizen te maken: van eind mei tot begin juli 1782 door Gelderland, Duitsland (o.a. Kleef, Duisburg, Düsseldorf) en Brabant (o.a. Antwerpen, Brussel), en van half mei tot eind juli 1788 opnieuw door Duitsland (o.a. Keulen, Mainz, Frankfurt). Zij bezochten daarbij vrienden, collega-kunstenaars, monumenten en verzamelingen, en maakten wandelingen door de natuur. Ongetwijfeld hebben ze onderweg de nodige tekeningen gemaakt. Dit valt op te maken uit een reisverslag van Gerard, waarin hij schrijft over een rustdagje in het hotel: ‘onze tijd verder met genoegen doorbrengende met schrijven en tekenen’ (Tweede reis door Duitschland, 195). In die jaren hield Suzanna Vijgh zich ook bezig met vertalen: in 1787 verscheen van haar de uit het Engels vertaalde Verhandeling over prenten van William Gilpins.

Suzanna Catharina Vijgh stierf op 21 juli 1801 en werd op 25 juli begraven in de Franse kerk aan het Vasteland in Rotterdam. Dat zij in haar leven ook muziek schreef, blijkt uit een in handschrift overgeleverd bundeltje Feestgezangen, verzameld en bijeengebracht van verschillende dichters, door Suzanna Catharina Vijgh, overleden vrouw van Gerard van Nijmegen (1801; Gemeentearchief Rotterdam).

Reputatie

Voor zover bekend is het Fries Museum in Leeuwarden de enige openbare collectie die een tekening van Suzanna Vijgh bezit: een boslandschap uit 1790. Bij de veiling van haar mans kunstverzameling in 1809 zat geen enkel werk van Suzanna. Waarschijnlijk zijn haar tekeningen via Gerards neef Dionijs van Nijmegen terechtgekomen bij Gerard van Nijmegen Scheltema, rechter te Sneek. Vooralsnog is onduidelijk waar ze na diens dood zijn gebleven. Evenmin is een portret van Suzanna bekend, zij het dat zij klein staat afgebeeld in een ‘Rijnlandschap met waterval’ van haar man (zie ill.). Onbekend is de verblijfplaats van Gerards portret waarin hij zichzelf heeft geschilderd, ‘bezig zijnde met zijne gade te schilderen, in een kniestuk levens grootte, zijn hond is hier bijgevoegd’ (Van Eijnden en Van der Willigen, 249). Mogelijk betreft dit het ‘huwelijksportret’ dat Gerard van Nijmegen in 1769 schilderde en dat in 1900 op een Amsterdamse veiling verscheen.

Naslagwerken

Van der Aa; Van Eijnden en Van der Willigen [onder Gerard van Nijmegen]; Kramm; Lexicon Noord-Nederlandse kunstenaressen; Petteys; Scheen; Thieme [onder Gerard van Nijmegen]; Wurzbach [onder (fam.) van Nijmegen].

Archivalia

• Gemeentearchief Rotterdam: DTB, Stadstrouw, index nr. 057 [Vijgh en Van Nijmegen]. DTB, Begraven, inv. 44 [Suzanna Vijgh]. Toegang 33.01 (Handschriftenverzameling Rotterdam), inv. nr. 3672 (Feestgezangen, verzameld [...] door Suzanna Catharina Vijgh, 1801) [met door Vijgh geschreven muziek]. Bibliotheek, aanvr. nr. III D 34 (Gezangen op de echtverbindtenis van den heer Gerard van Nymegen, en mejufvrouwe Suzanna Catharina: gehuwd te Rotterdam den VIIden van wintermaande des jaars MDCCLXVIII).
• Nationaal Archief, Den Haag: Collectie 202 (D.J. Veegens, 1702-1982). Toegang 2.21.166, inv. nr. 1.9.1.2, nr. 213 (Stukken betr. de familie Vijgh en Gerrit de Koker) [hierin een fotokopie van de deels door Gerard van Nijmegen opgemaakte Geslacht lijst der familie Van Vygh]: inv. nr. 2.1.1.3, nr. 227 [met gedicht van Vijgh t.g.v. haar vaders huwelijk met Hester Sluym].
• Atlas Van Stolk, Rotterdam: inv. nr. 30F27 (Eerste reis door Gelderland, een gedeelte van Duitschland en Braband, gedaan door Gerard van Nijmegen, huisvrouw en dienstmaagd, in ’t jaar 1782); inv. nr. 30F28 (Tweede reis door Duitschland, gedaan in de maanden mey, junij en julij in ’t Jaar 1788, door Gerard van Nijmegen en huisvrouw).
• Privécollectie: hs. Tijdreekening der Heilige Schrift (gebonden; op de rug: 'door S.C.V.N.').

Werken

Boslandschap, tekening, zwart krijt, gesigneerd en gedateerd ‘Suzanna Cath. Van Nijmegen geb. Vijgh naer een Schilderij van J. van der Hagen 1790’, Leeuwarden, Fries Museum (inv. nr. FM II-976). Mogelijk gaat het hier om de in Les femmes artistes vermelde krijttekening van een ‘sentier d’une forêt avec un troupeau de moutons’.

Literatuur

• Catalogus van eene fraaije verzameling […] teekeningen door vermaarde Nederlandsche en andere meesters; kapitale prentkunst […] verzameld en nagelaten door […] Gerard van Nijmegen (Amsterdam 1809) (Lugt nr. 7537).
• Les femmes artistes. Catalogue d’une collection unique de dessins, gravures et eaux-fortes, composés ou executés par des femmes (Amsterdam z.j. [ca. 1884]) nr. 792.
• J.C. van Slee, De Rijnsburger collegianten (Haarlem 1895; herdr. Utrecht 1980) 130-131, 303, 319-320, 437.
• Tableaux-antiquités […]. Collections provenant d’une ancienne famille noble (Amsterdam 1900) (Lugt nr. 58081) 9, nr. 36.
• J.W. Niemeijer, ‘De ateliernalatenschap van het Rotterdamse schildersgeslacht Van Nijmegen’, Bulletin van het Rijksmuseum 17 (1969) 59-111, aldaar 85, 91, 94, 95.
• G. Joss, ‘Een Rijnreis 1788’, Kroniek Roterodamum 62 (sept. 1988) 1, 3.
• Briefwisseling van Betje Wolff en Aagje Deken, deel 1, P.J. Buijnsters ed. (Utrecht 1987) 43-44, 69; deel 2, 497-501, 503-504, 699-704, 833.
• R. Lindeman, Y. Scherf en R. Dekker, Reisverslagen van Noord-Nederlanders uit de zestiende tot begin negentiende eeuw. Een chronologische lijst (Haarlem 1994) 140, nr. 320, 367.
• Kopiëren (g)een kunst. Tekeningen uit het Fries Museum. Tentoonstellingscatalogus Fries Museum, Leeuwarden (Leeuwarden 1996) 19.
• N. van der Zijpp, ‘Vijg family’, in: Global anabaptist mennonite encyclopedia online www.gameo.org/encyclopedia.

Illustratie

‘Rijnlandschap met waterval’, waarop Gerard van Nijmegen zichzelf, zijn vrouw en hun gevolg afgebeeld heeft, doek, gedateerd 1792 (Museum Rotterdam).