Wallen, Jakoba van der (1695-1757)

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Anna de Haas, Wallen, Jakoba van der, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Wallen [13/01/2014] 

WALLEN, Jakoba van der (ged. Rotterdam 4-10-1695 – begr. Rotterdam 8-8-1757), tekenares, bekend om haar zangkunst. Dochter van Antoni van der Wallen (1673-1743), zeepzieder, en Kornelia Hogeburg (gest. 1756). Jakoba van der Wallen trouwde op 20-8-1719 (otr. 3-8-1719) in Rotterdam met Theodorus van der Hoeven (1687-1748), predikant. Uit dit huwelijk werden 5 zoons en 3 dochters geboren, van wie 2 zoons jong overleden.

Jakoba was het oudste kind van de Rotterdamse zeepzieder Antoni van der Walle(n) en diens vrouw Kornelia Hogeburg. Ze had ten minste één broer, Justus (geb. 1697), en twee zusters, Johanna (1705) en Antonia Justina (1710). Alle kinderen werden remonstrants gedoopt. Het gezin schijnt van ‘aanzienlijke stand’ geweest te zijn (Van Eijnden en Van der Willigen).

Van 16 juli tot 17 september 1717 maakte Jakoba van der Wallen met haar vader en in gezelschap van ‘mejuffer’ en ‘de heer’ Christoffers een reis naar Parijs en Londen. Wie deze Christoffersen waren en of het om een echtpaar dan wel een vader en dochter ging, is onbekend. Van deze reis schreef Jakoba een verslag dat niet uitmunt in informativiteit. In Parijs en omgeving bezichtigden ze onder veel meer het Louvre (toen nog een paleis), de Tuileries, het huis van Madame d’Orléans in Saint-Cloud, het graf van de voormalige Engelse koning Jacobus I in Val de Grace, en ze gingen naar toneel en operavoorstellingen. In en om Londen, waar ze op 23 augustus arriveerden, deed het gezelschap evenzeer aan ‘sightseeing’: de Tower, de kathedraal van St. Paul, het paleis in Windsor, het Lager- en het Hogerhuis. Ze hadden er vooral veel contact met de in Amsterdam geboren Matthew Decker, een gefortuneerde handelaar die een zetel had in het Engelse parlement. Wellicht was hij een kennis of zakenrelatie van vader Van der Wallen. Op 17 september was het reisgezelschap terug in Rotterdam.

De familie Van der Wallen verkeerde in de kringen van Rotterdamse dichters. Frans Greenwood bijvoorbeeld schreef verscheidene verjaarsgedichten voor Jakoba’s vader. Ook de dichter Joan de Haes behoorde waarschijnlijk tot de vriendenkring. Hij schreef in ieder geval een vers op het huwelijk van Jakoba’s ouders. Beide dichters schreven rond 1718 lofdichten op Jakoba’s zangkunst, haar ‘verwonderlijke keel’ (Greenwood) en haar ‘goddelijke stem’ (De Haes), daarin bijgevallen door Hubert Cornelisz. Poot, die van haar ‘zijden tonen’ sprak. Soms begeleidde Jakoba zichzelf op het clavecimbel (De Haes) en soms begeleidde de violist Hendrik van der Ameiden haar (Greenwood). Uit gedichten van Greenwood en De Haes blijkt ook dat ze goed kon tekenen en schilderen (of aquarelleren – dat is niet helemaal duidelijk). Haar onderwerpen waren vooral bloemstillevens en pastorale taferelen.

Op 20 augustus 1719 trouwde de 23-jarige Jakoba van der Wallen met de remonstrantse predikant Theodorus van der Hoeven, die nauwelijks een jaar eerder was beroepen in Rotterdam. Joan de Haes schreef een huwelijksgedicht voor hen. Het echtpaar kreeg tussen 1720 en 1733 vijf zoons en drie dochters, van wie twee zoons als ‘kraamkind’ overleden. Jakoba lijkt haar muzikale gaven ook tijdens haar huwelijk nog gebruikt te hebben, getuige lovende gedichten van Dirk Smits, die haar ‘verrukkend zingen’ en ‘kunstrijke stem’ bezong, terwijl Frans de Haes nog in 1732 haar zangkunst prees.

Over het leven van Jakoba van der Wallen is verder niets bekend. In de loop der jaren moet een van de zes overgebleven kinderen overleden zijn. In mei 1748 overleed Jakoba’s echtgenoot. Hij werd in Dordrecht begraven vanaf de Rotterdamse Botersloot, bij de Wilde Zeesteeg. Vanaf datzelfde adres werd op 8 augustus 1757 Jakoba van der Wallen begraven; ze werd bijgezet in een eigen grafkelder in de Prinsenkerk. Ze liet vier meerderjarige en een minderjarig kind na.

Jakoba van der Wallen is slechts een naam die voortleeft in enkele gedichten van tijdgenoten en in latere naslagwerken. Of ze haar zangkunst ook buiten de kring van vrienden en geloofsgenoten ten gehore bracht, is onbekend. Van haar teken- en schilderkunst is, voorzover bekend, niets overgeleverd.

Naslagwerken

Van der Aa; Van Eijnden en Van der Willigen; Gregoir; Immerzeel; Wurzbach.

Archivalia

Gemeentearchief Rotterdam: DTB, Dopen, inv. 29 (Remonstrants) [Jakoba van der Wallen en al haar kinderen]. DTB, Trouwen, index nr. 031 (Stadstrouw) [Van der Wallen en Van der Hoeven]. DTB, Begraven, inv. 44 [Van der Hoeven, d.d. 15-5-1748; Van der Wallen].

Publicaties

[Jakoba van der Wallen], Verhael van een reis, die gedaen is door mejuffer Christoffers, den heer Christoffers, myn waerden vader, en my (z.p. z.j. [1718]).

Literatuur

• Joan de Haes, ‘Op de zangkunst van joffrouwe Jakoba van der Wallen’ [1718]; ‘Aen mejoffer Jakoba van der Wallen’ [1719]; ‘Op de kunstgeleerde hant van mejoffer Jakoba van der Wallen’ [1719], in: Idem, Alle de gedichten, 2 delen (Delft 1724) dl. 1, 462-476; ‘Op het huwelyk van Theodorus van der Hoeven en Jakoba van der Wallen’ [1719], dl. 2, 744-747 [het eerstgenoemde gedicht met een Latijnse vertaling door David van Hoogstraten].
• Frans Greenwood, ‘Op de zangkunst van mejuffer Jakoba van der Wallen’ en ‘Op drie dooreen gevlochte haringen, kunstig getekent door [...] Jakoba van der Wallen’, in: Idem, Gedichten (Rotterdam 1719) 38-39 [verjaarsged. voor Jakoba’s vader: 36-37, 53-55, 102-104].
• Hubert Corneliszoon Poot, ‘Op het zingen van Jacoba van der Wallen’, in: Idem, Gedichten (Delft 1722) 303-304.
• Frans de Haes, ‘Lof der zangkunst, aen [...] J. van der Wallen, huisvrouwe van [...] T. van der Hoeven’ [1732], in: Idem, Het verheerlykte en vernederde Portugal [...] waer achter gevoegd is eene verzameling van verscheide gedichten (Amsterdam 1758) 171-173.
• Dirk Smits, ‘Op de zangkunst van [...] Jakoba van der Wallen, echtgenoote van [...] Theodorus van der Hoeven’, in: Idem, Gedichten (Rotterdam 1740) 182.
• C.M. Geerars, Hubert Korneliszoon Poot (Assen 1954) 131-132, 151, 482.