© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jan de Roos, Zeelenberg, Jannetje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Zeelenberg [16/01/2018]
ZEELENBERG, Jannetje (geb. Rotterdam 26-7-1903 – gest. Rotterdam 22-4-1986), advocate en politica, eerste vrouwelijke wethouder van Rotterdam. Dochter van Martinus Quirinus Zeelenberg (1871-1946), notaris, en Alida Froukje Oosterhoff (1875-1909). Jannetje Zeelenberg bleef ongehuwd.
Jannetje
(Nancy) Zeelenberg groeide op als enig kind in een vrijzinnig protestants notarisgezin
in Rotterdam. Haar moeder overleed in 1909, toen Nancy vijf jaar was; een
kinderjuffrouw nam de opvoeding over. Nancy’s vader hertrouwde in 1913 en uit
dit huwelijk werd zeven jaar later haar halfbroer Jan geboren. Na de lagere
school ging Nancy naar de meisjes-hbs, waar zij in 1923 het a-diploma behaalde.
Vervolgens studeerde zij van 1923 tot 1927 rechten aan de Rijksuniversiteit
Leiden. Meteen na het voltooien van haar studie ging ze werken op het Rotterdamse
advocatenkantoor van Margaretha en Maria Koderitsch, een geheel vrouwelijke
maatschap. Na vijf jaar vestigde Zeelenberg zich als zelfstandig advocaat en
procureur. Ze deed vooral pro deo-zaken op het terrein van kinderbescherming en
echtscheiding.
Politieke carrière
Vanaf de jaren dertig was Nancy Zeelenberg lid van de links-liberale Vrijzinnig Democratische Bond en in februari 1946 sloot ze zich aan bij de toen opgerichte Partij van de Arbeid (PvdA). Nog in hetzelfde jaar werd ze gekozen tot lid van de Provinciale Staten van Zuid-Holland en van de gemeenteraad van Rotterdam. Daarnaast was Zeelenberg actief op het gebied van vrouwenemancipatie, onder meer als presidente van de Vereniging voor Vrouwenbelangen en Gelijk Staatsburgerschap (1946-1950) en hoofdbestuurslid van de Vrouwenbond van de PvdA (rond 1950). In 1952 kwam ze voor de PvdA in de Tweede Kamer, waar justitie en emancipatie tot haar portefeuille behoorden. Het lidmaatschap van Provinciale Staten gaf ze in 1954 op.
In 1956 werd Nancy Zeelenberg de eerste vrouwelijke wethouder van Rotterdam, als opvolgster van Jan van Tilburg. Van diens portefeuille Haven en Financiën kreeg ze alleen het laatste onderdeel – Haven achtte men een ongeschikt werkterrein voor een vrouw, omdat ze dan immers via een touwladder aan boord van schepen zou moeten klimmen, vertelde haar opvolger Jan Reehorst later (De Roos, 16). De ongehuwde Zeelenberg wilde per se als ‘juffrouw’ worden aangesproken. In 1958 gaf zij haar Tweede Kamerzetel op. In Rotterdam kreeg ze er dat jaar als wethouder de portefeuille kunstzaken bij. In 1962 werd ze ook Eerste Kamerlid.
De Doelen als kroon
Zeelenberg kreeg weldra de bijnaam ‘de ongekroonde koningin van Rotterdam’ – als wethouder van financiën had zij een centrale rol bij de uitvoering van grote projecten zoals de metro, de Botlek en Europoort. Voor de aanleg van de metro sprong het Rijk bij, maar Zeelenberg moest zelf ook voor een flink deel financiële dekking zoeken. Op kunstgebied was zij betrokken bij de aankoop van de collectie-Van Beuningen voor museum Boymans en de plaatsing van beeldhouwwerken in de stad, zoals Wenckebachs Monsieur Jacques op de hoek Coolsingel-Binnenweg. Zelf beschouwde Zeelenberg de opening van concert- en congreszaal De Doelen in 1966 als de kroon op haar werk.
Begin 1967, een half jaar nadat juffrouw Zeelenberg tijdens een B&W-vergadering onwel geworden was, stopte ze met haar werkzaamheden als Eerste Kamerlid, raadslid en wethouder. ‘De liefde tot Rotterdam was haar aangeboren,’ zei burgemeester Wim Thomassen bij haar afscheid (geluidsopname 11-5-1967). Op 10 februari 1967 werd Zeelenberg benoemd tot lid van de Raad van State. Dat bleef ze tot 1978. Acht jaar later, op 22 april 1986, overleed Nancy Zeelenberg in haar woonplaats Rotterdam op 82-jarige leeftijd.
Reputatie
Als wethouder speelde Nancy Zeelenberg in de jaren vijftig en zestig een belangrijke rol bij de wederopbouw van Rotterdam. Zij was een energieke, intelligente en alom gewaardeerde bestuurder, die grote projecten financieel tot een goed einde wist te brengen. Rotterdam profiteerde van haar uitstekende contacten op landelijk niveau: ‘Haar relaties in de Tweede en Eerste Kamer waren goud waard’ (Reehorst, 191). Zeelenberg deed haar werk met grote toewijding en nauwgezetheid. In kringen van het openbaar bestuur was zij vaak de eerste en enige vrouw, gerespecteerd om haar kennis en inbreng. De journalist Dick Hillenius schreef dat de mannen ‘ook wel een beetje beducht voor haar [waren], want Nancy Zeelenberg kon erg lastig zijn. Ze ging recht op haar doel af en nam nooit een blad voor de mond’ (Hillenius, 60). In 1963 werd Zeelenberg benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Ook was ze Commandeur in de Orde van St. Olav (Noorwegen). Bij haar afscheid als wethouder ontving ze in 1967 van de gemeente als eerste de zilveren Wolfert van Borselenpenning. De Rotterdamse Kunststichting reikte haar de Penning van de Maze uit. In 1974 volgde haar benoeming tot Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau. In Rotterdam zijn een singel en een verzorgingshuis naar Nancy Zeelenberg vernoemd.
Naslagwerken
PDC.
Archivalia
Stadsarchief Rotterdam: toegang 33-01, Stukken betreffende mevrouw mr. J. Zeelenberg 1946-1986; toegang 3001, wethouder mej. J. Zeelenberg, krantenknipsels uit haar ambtsperiode 1956-1967; diverse geluidsregistraties, o.a. bij haar afscheid op 11-5-1967.
Literatuur
- J. Reehorst, ‘Mr. Jannetje Zeelenberg, 1903-1986’, Rotterdams Jaarboekje (1987) 189-192.
- D. Hillenius, ‘Mr. Nancy Zeelenberg (1903-1986)’, in: Idem, Hillenius gebundeld. Gemeentelijke kronieken (Den Haag 2002) 59-61.
- Jan de Roos, ‘Oude Glorie, Jong Talent: Jan Reehorst (89)’, Lokaal Bestuur (2012) 16.
Illustratie
Nancy Zeelenberg, door Ary Groeneveld, 1964 (Stadsarchief Rotterdam).
Auteur: Jan de Roos
laatst gewijzigd: 16/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.