© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Herman Nijhuis, Ender, Maria Elisabeth, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/mariska [03/11/2022]
ENDER, Maria Elisabeth, vooral bekend als Mariska Veres (geb. Den Haag 1-10-1947 – gest. Den Haag 2-12-2006), zangeres van de Haagse popband Shocking Blue. Dochter van István Lajos Sárközi (1912-1981), musicus, en Maria Antonia Ender (1912-1986), verkoopster. Mariska Veres had vanaf 1986 een relatie met André van Geldorp (geb. 1961), muzikant. Deze relatie bleef kinderloos.
Maria Elisabeth (Mariska) Ender groeide als middelste
van drie dochters op in een muzikale omgeving. Haar vader – een Hongaarse
violist die onder de artiestennaam Lajos Veres optrad en leider was van een
zigeunerorkest – had zich in de jaren 1930 in Nederland gevestigd nadat hij hier een
aantal succesvolle concerten had gegeven. Haar moeder was de in Duitsland uit
Frans-Russische ouders geboren Maria Antonia Ender, verkoopster. Het muzikale
virus sloeg over op de kinderen van het gezin: net als haar zusjes leerde
Mariska al jong piano spelen. Op tienjarige leeftijd wist ze dat zingen haar
roeping was. Met een bandrecorder nam ze van de radio liedjes op die ze met
behulp van knipsels uit muziekbladen uit haar hoofd leerde. Over deze periode
zei ze: ‘Ik zong het liefst met Helen Shapiro mee, daar ging ik met mijn stem
overheen zingen, dat was mijn toonsoort’ (gecit. Dam, 63).
Vanaf haar vijftiende volgde Mariska Veres zanglessen. Ze verliet de Mulo om zich op haar carrière als zangeres te kunnen richten. Dat leek te lukken toen ze zich in 1963 aansloot bij de studentengroep Les Mystères, waarmee ze nog datzelfde jaar op het Loosdrechtse Jazz Festival de eerste prijs won. Na een aantal jaren in diverse bands te hebben gezongen en een tweetal Nederlandstalige singles te hebben uitgebracht, werd ze in 1968 de zangeres van de Haagse beatgroep Shocking Blue, opgericht door Robbie van Leeuwen. Hij was dermate onder de indruk geweest van een optreden van Veres dat hij haar vroeg de zanger van de band te vervangen toen deze in militaire dienst moest. Hij zag voor Veres een belangrijke rol weggelegd als het sexy boegbeeld van de band.
Met Mariska Veres als zangeres bereikte Shocking Blue al snel wereldfaam: ‘Venus’, een van hun eerste hits, werd in 1969 ontdekt door een Amerikaanse platenbaas die ervoor zorgde dat de single ook in de Verenigde Staten op de markt kwam. ‘Venus’ werd nummer één in de Amerikaanse hitparade, op dat moment een unicum voor een Nederlandse popband. Ook elders in de wereld werd ‘Venus’ een hit. Het internationale Hitsucces van Shocking Blue is vaak toegeschreven aan Veres’ mysterieuze verschijning en stemgeluid, dat een erotische ondertoon zou hebben. Zelf had ze moeite met de rol van aantrekkelijke voorvrouw (in de beginperiode van Shocking Blue met pruik), maar haar verlegenheid versterkte ironisch genoeg haar imago van de ‘geheimzinnige schone’. Andere hits van Shocking Blue waren: ‘Never marry a railroad man’, ‘Blossom lady’ en ‘Inkpot’, maar het succes van ‘Venus’ werd nooit meer bereikt. In 1974 ging de band uit elkaar.
De carrière van Mariska Veres kende daarna geen echte hoogtepunten meer, maar ze bleef haar leven lang actief als zangeres. Ook werkte ze als diskjockey in het Scheveningse Europa Hotel. Shocking Blue werd nog een aantal malen heropgericht, al was geen enkele reïncarnatie van de band een lang leven beschoren. Zo trad de band in 1980 nog op tijdens de Haagse Beatnach, een reünie-festival van de populaire Haagse pop uit de jaren 1960. In 1988 richtte Veres, onder anderen met levenspartner André van Geldorp, de hardrockgroep Veres op. Veres werkte ook met The Shocking Jazz Quintet, waarmee ze in 1993 jazz-interpretaties van oude hits ten gehore bracht. Met het album Gipsy Heart, dat ze in 2003 uitbracht met Andrei Serban (afkomstig uit een Roemeense zigeunerfamilie) keerde Veres in zekere zin terug naar haar roots. In 2006 had ze haar laatste optredens, als gastartieste bij concerten van Margriet Eshuijs. Later dat jaar overleed ze aan galblaaskanker, een ziekte die drie weken voor haar dood werd ontdekt. Ze was 59 jaar oud. Op 8 december werd Mariska Veres onder grote belangstelling gecremeerd in Den Haag.
‘Venus’ was een dermate grote hit dat Shocking Blue, en daarmee Mariska Veres, voorgoed is opgenomen in het collectieve geheugen van de popgeschiedenis. Een van de podia van het Haagse jazzfestival The Hague Jazz is naar haar genoemd.
Naslagwerken
Online Muziekencyclopedie van Muziek Centrum Nederland; Oor’s Popencyclopedie.
Archivalia
Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaart.
Werk
De discografie van Mariska Veres is te vinden op internet. De Muziekencyclopedie geeft een overzicht van de muziek die zij uitbracht met Shocking Blue en andere bands.
Literatuur
- Necrologieën in Algemeen Dagblad, 2-12-2006; Trouw, 2-12-2006, 4-12-2006; Volkskrant, 3-12-2006; NRC Handelsblad, 4-12-2006.
- Peter Sijnke, Nederpophelden. Pioniers van de popmuziek in Nederland, 1960-1970 (Zaltbommel 2006).
- Ton van Steen, ‘Mariska Veres, de zangeres van Shocking Blue’ (http://www.popmuseum.eu/mariskaveres.doc, 9-12-2006).
- Frank Dam, Beatmeisjes (Amsterdam 2006).
- C. Gout, En dan nu de polonaise. Muziek in Den Haag en Scheveningen (Den Haag 2008).
- Rob Kopp, PLUT’s eerste Nederlandse Platenboek, deel 2 (Utrecht 2011).
- Peter Sijnke, ‘Hits uit Holland. Hollandse popmuziek rond 1970 in internationaal perspectief’, Holland 43 (2011) 186-191.
Illustratie
Portretfoto, door Harry Pot, ca. 1970 (Nationaal Archief / Spaarnestad Photo).
Auteur: Herman Nijhuis.
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 1000
laatst gewijzigd: 03/11/2022
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.