© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Dimphéna Groffen, Rechteren, Zwedera van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/zwederavanrechteren [13/01/2014]
RECHTEREN, Zwedera van, ook bekend als Swedertje van Heeckeren genaamd van Rechteren en Zwedera van Ru(i)nen (geb. Goor ca. 1346 – gest. Diepenveen 21-2-1407), stichteres van het klooster Diepenveen. Dochter van Frederik van Heeckeren van der Eze genaamd van Rechteren (gest. 1386) en Lutgard van Voorst, erfdochter van Rechteren (gest. tussen 1380-1386). Zwedera van Rechteren trouwde vóór 1360 met Jan III, heer van Ruinen (ca. 1315-1378). Uit dit huwelijk is ten minste 1 dochter, en mogelijk ook 1 zoon geboren; beiden overleden jong.
Zwedera van Rechteren was het oudste kind van Frederik en Lutgard; na haar werden nog vier meisjes en vier jongens geboren. Zij trouwde al jong met Jan van Ruinen en leidde een werelds leven. Volgens haar ‘vita’ in het zusterboek van het klooster Diepenveen had Zwedera een zoon, maar hier is geen bewijs voor gevonden. Wel zeker is het bestaan van een dochter Bertrade: na haar dood schonken Zwedera en Jan geld voor het altaar van Catharina, in de Mariakerk in Ruinen. In 1375 maakte Jan zijn testament op, waarin hij zijn vrouw al zijn bezittingen naliet.
Zwedera betrok een woning in de buurt van het zusterhuis van de beweging van de Moderne Devoten in Deventer; later voegden Jutte van Ahaus en Elsebe van Delden zich bij haar. Rond 1400 maakte Johannes Brinckerinck bekend dat hij een klooster wilde stichten waar, in tegenstelling tot het zusterhuis, ook vrome rijke vrouwen en weduwen welkom zouden zijn (zie ook Salome Sticken). Zwedera schonk hem in 1402 haar jaargeld van driehonderd gulden voor de bouw van een klooster in Diepenveen. In datzelfde jaar gaf de bisschop van Utrecht haar en enkele andere zusters toestemming om het Diepenveense klooster in te richten als een regularissenklooster, volgens de regel van Augustinus. In 1412 zou het als zelfstandig klooster worden aangesloten bij het Kapittel van Windesheim.
In haar ‘vita’ is te lezen hoe Zwedera werd berispt omdat zij – uit eerbied voor de Heilige Schrift – witte handschoenen droeg bij het lezen. In haar zoektocht naar nederigheid werd zij gehinderd door het respect dat de andere zusters voor haar hadden. Op haar sterfbed noemde Zwedera de belangrijkste deugden bij wijze van geestelijk testament: ootmoed, gehoorzaamheid, geduld, reinheid, armoede en liefdadigheid. Zij stierf op 21 februari 1407.
Naslagwerken
Carasso-Kok; Ter Laan; NNBW.
Archivalia en handschriften
- Drents Archief, Assen: Archief heerlijkheid Ruinen, inv.nr. 147, Schenkingsoorkonde van Jan van Ruinen, Oldenhave 11-11-1375 (afschrift in regestenlijst, nr. 2).
- KB Brussel, Handschriften: 8849-8859, Handschrift B, fol. 185r-192r [Latijnse vertaling van de ‘vita’].
- Stads- en Athenaeumbibliotheek, Deventer, Handschriften: Suppl. 198 (101 E 26), fol. 112r-129r.
- Historisch Centrum Overijssel, Zwolle: Collectie van Rhemen, inv. nr. 1, handschrift D, fol. 21b-31c.
Literatuur
- J.S. van Veen, ‘Zwedera van Rechteren, Vrouwe van Ruinen’, Nieuwen Drentschen Volksalmanak (1901) 151-159.
- Van den doechden der vuriger ende stichtiger susteren van Diepen Veen (‘Handschrift D’). Eerste gedeelte - De tekst van het handschrift, D.A. Brinkerink ed. (Leiden 1904) 39-55.
- W.J. Kühler, Johannes Brinckerinck en zijn klooster te Diepenveen (Rotterdam 1908; 2de dr. 1914).
- Johanna W.A. Naber, Vrouwenleven in prae-reformatietijd, bezegeld door den marteldood van Wendelmoet Claesdochter (Den Haag 1927) 43-49.
- L. Jongen en W. Scheepsma, ‘Wachten op de hemelse Bruidegom. De Diepenveense nonnenviten in literairhistorisch perspectief’, in: Th. Mertens e.a., Boeken voor de eeuwigheid. Middelnederlands geestelijk proza (Amsterdam 1993) 295-317, 467-476.
- Wybren Scheepsma, Deemoed en devotie. De koorvrouwen van Windesheim en hun geschriften (Amsterdam 1997) [bevat een uitgebreide literatuuropgave].
- Anne Bollmann, Frauenleben und Frauenliteratur in der Devotio moderna. Volkssprachige Schwesternbücher in literarhistorischer Perspektive (z.p. 2004).
Auteur: Dimphéna Groffen
laatst gewijzigd: 13/01/2014
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.