Geneeskundig Staatstoezicht
Bijbehorend Format: Geneeskundig Staatstoezicht
Jaarverslagen 1866-1902
Notulen inspecteurs
Notulen Geneeskundige Raden
Nadere toegang
In deze nadere toegang zijn enkele gedrukte stukken van het Geneeskundig Staatstoezicht nader ontsloten. Hieruit blijkt dat de inspecteurs aandacht hadden voor de geneeskundige armenzorg en de oprichting van ziekenfondsen voor de kleine burgerij (de minvermogenden) wilden bevorderen.
Jaarverslagen
De jaarverslagen van het Geneeskundig Staatstoezicht werden in de periode 1866-1901 jaarlijks cf. artikel 8 van de wet van 1865 (Staatsblad 58) door de minister van Binnenlandse Zaken uitgebracht aan de koning, terwijl hij ze ook aan de Eerste en de Tweede Kamer zond. Voor elk Tweede-Kamerlid was er één exemplaar. De Eerste Kamer deed er verder niets mee, de Tweede Kamer echter nam ze aanvankelijk in behandeling. Volgens de toen gebruikelijke procedure werden ze onderzocht door een commissie van rapporteurs die schriftelijk verslag uitbracht aan de Kamer. Deze verslagen zijn opgenomen in de bijlagen van de Handelingen van de Staten-Generaal. In 1871 besloot de Kamer het behandelde jaarverslag te laten drukken. In principe zijn deze gedrukte jaarverslagen te vinden in grote bibliotheken. De Koninklijke Bibliotheek bezit ze echter niet. Mogelijk bevinden de geschreven jaarverslagen zich nog in het archief van het Kabinet des Konings/Koningin. In 1880/81 en 1890/91 kwam het jaarverslag wel bij de Tweede Kamer binnen, maar zij besloot deze voor kennisgeving aan te nemen. Bekend is dat de interesse van de Tweede Kamer voor medische zaken afnam.
Over het jaarverslag 1869 bracht de commissie van rapporteurs op 3 maart 1871 verslag uit. Dit rapport is te vinden op p. 1256-1261 van de bijlagen van de Handelingen van de Staten-Generaal over het parlementaire jaar 1870/71 (dit jaar liep toen evenals thans van september tot september). Het jaarverslag telde 506 pagina's die als volgt waren ingedeeld:
geneeskundig staatstoezicht (p. 5-113)
onderzoek naar de staat van de volksgezondheid (p. 115-356)
geneeskundige plaatsbeschrijving (p. 357-443)
handhaving van wetten en verordeningen (p. 443-506).
De Handelingen van de Staten-Generaal zijn niet erg toegankelijk. Met name de index levert veel problemen op. De Koninklijke Bibliotheek, die een volledige serie van de Handelingen bezit, is in 2003 begonnen met dit zeer informatieve bestand te digitaliseren, zodat, als alles naar wens verloopt, over ongeveer vijf jaar dit ongemak tot het verleden zal behoren.
'Notulen van het verhandelde in de vergaderingen der inspecteurs voor het Geneeskundig Staatstoezicht en rapporten door die vergaderingen aan den Minister van Binnenlandsche Zaken uitgebragt'
Onderzocht zijn de delen voor de jaren 1876, 1882 en 1887 die zich bevinden in de bibliotheek van het Museum Boerhaave te Leiden.
In de bibliotheek van het Museum Boerhaave bevinden zich de 'Notulen van het verhandelde enz.' voor de jaren 1876, 1882 en 1887. Op de kaften staan stempels waaruit blijkt dat deze boeken deel hebben uitgemaakt van de bibliotheek van de Centrale Gezondheidsraad en daarna van het Instituut voor de Geschiedenis der Geneeskunde, Wiskunde en Natuurwetenschappen te Leiden, de voorganger van het Museum Boerhaave. Dit instituut hield een boekerij bij die tenslotte 4.400 titels telde en werd overgedragen aan het museum.
De gedrukte 'notulen' bestaan uit de notulen van de meerdaagse vergaderingen van de inspecteurs, waarbij meestal het hoofd van de afdeling Medische Politie aanwezig was, verder uit brieven en adviezen aan instanties, voornamelijk de minister van Binnenlandse Zaken, en antwoorden daarop.
De notulen zijn Romeins genummerd en wel:
oktober 1876-- XVI
november 1882-- XXII
mei 1887-- XXVIII
Daaruit mag worden afgeleid dat de inspecteurs ongeveer eens per jaar bijeen kwamen.
De notulen van de vergaderingen van 1876, 1882 en 1887 bevatten geen informatie over zieken- of andere fondsen. In 1887 werd wel in tegenwoordigheid van de minister gesproken over de geneeskundige armenzorg, maar dit betrof de subsidiëring door het Rijk van gemeenten waar nog geen geneeskundige of vroedvrouw gevestigd was. Het blijkt dat ook de vergaderingen van de Geneeskundige Raden genotuleerd werden en dat men in de jaren tachtig bezig was een klapper (index op trefwoorden) aan te leggen op de 'verzameling van stukken'. Dit waren vermoedelijk de stukken die de inspecteurs zo belangrijk vonden dat zij werden gedrukt. De inspecteurs brachten ook verslag uit aan de minister over de onderwerpen waarover zij vergaderd hadden.
De 'notulen enz.' van 1876 zien er als volgt uit:
De agenda telt 54 punten te weten:
16 oktober
notulen voorgaande vergadering
examens vroedvrouwen en apothekers
notulen Geneeskundige Raden
onderwijs in de farmacie
winkelvisitatiën
onderwijs in de tandheelkunde
catalogus bibliotheken Geneeskundige Raden
17 oktober
notulen vorige vergadering
besmettelijke ziekten in gevangenissen, weeshuizen enz.
Daltonisme (kleurenblindheid) bij spoorwegbeambten
verkoop van giftige stoffen
oprichting rijkskrankzinnigengesticht
eerste hulp bij spoorwegongelukken
18 oktober
in- en doorvoer van giftige stoffen
hygiëne op scholen
sterftestatistieken
19 oktober
verandering van lijken na begraving
voorkomen van malaria in Nederland
missive van de Vereniging ter bevordering der koepokinenting
tabel voor hulp bij ongelukken en wenken bij cholera
wettelijke bevoegdheid van de apotheker
register van de 'Verzameling van stukken'
(besloten over de eerste tien jaargangen een register te laten maken)
overzicht der sterfte in het Ned. Tijdschrift voor Geneeskunde
wettelijke regeling verkoop vergiften
aangifte besmettelijke ziekten
sterfteatlas voor Nederland
vervalsing van levensmiddelen
verplichte vaccinatie
onderwijs in de gezondheidsleer aan universiteiten
20 oktober
verzameling en afvoer van vuilnis
acclimatiseren van eucalyptussoorten
statistiek der geneeskundige hulp
verwerking der tyfussterfte
militaire apotheken
betere relatie met de afdeling Medische Politie
(de inspecteurs zouden graag zien dat de afdeling meer en beter hulppersoneel krijgt, waardoor de referendaris, dr. H. van
Capellen, meer tijd kan besteden aan de inspecteurs)
slechte inrichting nieuwe openbare badhuizen
aangiften van besmettelijke ziekten
verifiëren van milligrammengewicht
voorschriften op de invoer van vergiften
invulling van sterftetabellen
bureaukosten van geneeskundige ambtenaren
(de inspecteurs zijn te veel tijd kwijt aan administratief werk; hun vergoeding voor bureaukosten bedraagt Fl. 330, wat te weinig is om een klerk in dienst te nemen)
21 oktober
officieel erkende kinabasten
bevoegdheid der zogenaamde wrijfdokters
toezicht op hulpmiddelen voor gewonden bij spoorwegongelukken
toezicht op de onschadelijkheid van voorwerpen die spijs of drank bevatten
oprichting van openbare slachthuizen
verzorging van zuigelingen
inzetten van kunsttanden
bevoegdheid van een leerling in de heel- en verloskunde
modelverklaring voor de revaccinatie
opgave aantallen geborenen door gemeenten
inrichting van schoollokalen
regeling van de doodschouw
kennis van het aantal lijders aan besmettelijke ziekten
rondvraag
overzicht van de Nederlandse sanitaire wetgeving in het Frans
De notulen van 1887 zien er als volgt uit:
De agenda telt 21 punten, waarvan
8 punten aan de orde gesteld door de minister
5 rapporten
1 punt ingezonden door een Geneeskundige Raad
2 punten door de afdeling Medische Politie aan de orde gesteld
5 punten door de inspecteurs aan de orde gesteld
23 mei 1887
vermenging van levensmiddelen met arsenicum
vraag van een papierfabrikant uit Renkum
onderzoek naar fabrieken en werkplaatsen
vergunningen krachtens de Hinderwet (1875)
kennisgeving van pokken
klapper op de 'Verzameling van stukken'
(hieraan wordt gewerkt door dr. Post)
onderzoek naar drinkwater te Dokkum
geneeskundige armenzorg
(vraag van de minister naar de criteria die hij moet hanteren bij het toekennen van rijkssubsidies)
vaccinatie
24 mei 1887
sterfte van kinderen in het eerste levensjaar
ontsmettingsoven te IJmuiden
vrije handel in vergiften
verbandkisten op treinen
betere regeling medische hulp bij spoorwegongelukken
bier met salicylzuur
trichinose
drinkwater
ontsmetting
desinfectieovens
vraag of tuberculose besmettelijk is
vaccinatiebewijzen
25 mei 1887
inenting door Pasteur tegen hondsdolheid
vlees van aan miltvuur gestorven vee
difterie bij dieren
toevoeging geboortecijfer aan de sterftestatistiek
lijsten van geneeskundigen
clandestiene prostitutie en toename van syfilis
index op de 'Verzameling der stukken'
('ofschoon de bewerking zeer tijdroovend en vervelend is, geeft dr. Post een toestemmend antwoord')
sublimaatoplossing
mag een vroedvrouw een overlijdensverklaring afgeven voor een levenloos geboren kind ?
Verzameling van stukken betreffende het Geneeskundig Staatstoezicht in Nederland
(uitgegeven door de inspecteurs en adjunct-inspecteurs voor het Geneeskundig Staatstoezicht)
De inspecteurs lieten de voornaamste koninklijke besluiten, brieven en rapporten en de notulen van de vergaderingen van de Geneeskundige Raden drukken. Deze serie is aanwezig in sommige bibliotheken. Geraadpleegd is de serie in de bibliotheek van het Rijksarchief in Noord-Holland te Haarlem.
Doorzocht zijn de delen over de jaren 1870 en 1871, omdat de inspecteurs eind 1870 aan de minister een advies uitbrachten over de organisatie van de geneeskundige armenzorg. Over ziekenfondsen en meer in het algemeen de geneeskundige armenzorg handelen:
Jaar 1870
1)
Notulen Geneeskundige Raad voor Noord-Holland, 15 juni 1870
Agendapunt II: rapport over de geneeskundige armenzorg (p. 185-191). Het rapport, gemaakt door een commissie uit de Raad, beveelt als grondslagen voor een goed systeem aan:
a) beperking van de geneeskundige armenzorg tot de 'echte armen'
b) een vast honorarium voor de armendoctoren
c) een vast honorarium voor de bereiding van geneesmiddelen
d) levering van geneesmiddelen volgens een tarief
e) bevordering van ziekenfondsen voor 'minvermogenden'
Na bespreking wordt besloten om een circulaire te richten aan de gemeentebesturen, omdat deze de oprichting van ziekenfondsen moeten bevorderen en toezicht moeten uitoefenen.
2)
Notulen Geneeskundige Raad voor Zuid-Holland, 21 juni 1870
Agendapunt VIII is een rapport over de geneeskundige armenzorg, dat een vervolg is op een verslag uitgebracht in het jaar 1867 (p. 229-230). Als bijlage is een uittreksel opgenomen uit dit verslag (p. 232-237). Per gemeente wordt besproken welke instellingen er waren, zoals ziekenhuizen, oude mannen- en vrouwenhuizen en andere gestichten.
3)
Notulen Geneeskundige Raad voor Noord-Holland, 29 november 1870.
Mededeling over de oprichting van een ziekenfonds te Edam (p. 295-296).
4)
Notulen Geneeskundige Raad voor Zuid-Holland, 16 december 1870.
Agendapunt VIII gaat over de geneeskundige armenzorg. De commissie (zie vorige notulen) heeft haar werk voortgezet (p. 391-392).
5)
Notulen Geneeskundige Raad voor Noord-Brabant en Limburg, 14 november 1870
De inspecteur deelt mede dat de inspecteurs een brief hebben gestuurd aan de minister van Binnenlandse Zaken met voorstellen tot verbetering van de geneeskundige armenzorg (p. 415).
Jaar 1871
1)
Notulen Geneeskundige Raad voor Noord-Holland, 6 juni 1871.
Agendapunt VII gaat over de geneeskundige armenzorg (p. 106-109). Besloten een commissie in te stellen die een tarief ontwerpt voor de geneesmiddelen.
2)
Notulen Geneeskundige Raad voor Overijssel en Drenthe, 17 juni 1871.
Over de geneeskundige armenzorg (p. 131).
3)
Notulen Geneeskundige Raad voor Noord-Brabant en Limburg, 26 juni 1871.
Over de geneeskundige armenzorg (p. 169-170). De commissie-ad-hoc brengt rapport uit over de toestand van deze zorg in Noord-Brabant. Het rapport over Limburg zal de volgende vergadering gereed zijn.
4)
Notulen Geneeskundige Raad voor Zuid-Holland, 16 juni 1871.
Over ziekenfondsen en herinenting tegen pokken (p. 183-184).
5)
Notulen Geneeskundige Raad voor Zeeland, 26 oktober 1871
Over de geneeskundige armenzorg: de inspecteurs sturen een circulaire aan de gemeentebesturen, omdat de minister niet bereid is het plan aan te prijzen (p. 205).
6)
Notulen Geneeskundige Raad voor Overijssel en Drenthe, 16 december 1871.
De voorzitter nodigt de leden uit informatie te verzamelen over de geneeskundige armenzorg, aangezien hij de indruk heeft dat het hiermee slecht gesteld is (p. 267).
7)
Notulen Geneeskundige Raad voor Gelderland en Utrecht, 13 december 1871.
Klachten over de geneeskundige armenzorg door kerkelijke instellingen te Utrecht (p. 305).
8)
Notulen Geneeskundige Raad voor Groningen en Friesland, 27 december 1871.
'Rapport van een commissie over de geneeskundige armenzorg met de aanbeveling dat er voor de kleine burgerij meer ziekenfondsen worden opgericht. Enkele leden maken daar bezwaar tegen omdat dit de positie van artsen kan schaden. Besloten dat de inspecteurs de gemeentebesturen gaan benaderen omdat de toestand verbetering behoeft. (p. 349-351).