© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Redactie, David, Hendrika, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Davids [13/08/2017]
DAVID, Hendrika, vooral bekend als Heintje Davids
(geb. Rotterdam 13-2-1888 – gest. Naarden 14-2-1975), revue- en
variétéartieste. Dochter van Levie David (1857-1909), komiek en caféhouder, en
Francina Terveen (1858-1927), soubrette. Hendrika David trouwde op 8-10-1914 in
Amsterdam met Philip Pinkhof (1882-1956),
journalist en revueschrijver. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Henriëtte Davids kwam uit een armelijk gezin van zeven kinderen, van wie er drie jong stierven. Als het ‘lelijke eendje’ in de familie mocht ze niet mee met het Familietheater Davids, dat ’s zomers de kermissen afreisde. Ze werd ateliermeisje, maar haar hart trok naar het theater. Ambitie en sociale vaardigheid leverden haar in 1907 een engagement op in de revue van Henri ter Hall, waar ze optrad met liedjes van haar inmiddels beroemde broer Louis, die met hun zuster Rika optrad in Theater Carré. Na Rika’s huwelijk in 1910 stemde Louis er na veel gemor in toe dat Heintje haar opvolgde. Ze maakten samen ook tournees door Duitsland en Engeland.
‘Zandvoort aan de Zee’
In 1914 trouwde Henriëtte Davids met de journalist Philip Pinkhof, die onder het pseudoniem Rido revues schreef voor het Amsterdamse Flora-theater. Tien jaar lang trad Heintje Davids hierin op, onder meer met het bekende liedje ‘Zandvoort aan de zee’. Ze zou vooral een revue-artieste blijven, al trad ze soms ook op in operette-, variété- of cabaretvoorstellingen. Als mollig ‘propje’ speelde ze vrolijke, luidruchtige vrouwtjes die grappen verkochten en liedjes zongen. Van 1925 tot 1932 trad ze op in de Bouwmeester-Revue, later voor revueproducenten als Bob Peters, Meyer Hamel en René Sleeswijk. Haar tegenspelers waren sterren zoals Lou Bandy, Sylvain Poons en Johan Kaart. Ze brak landelijk door met haar liedjes ‘Draaien’ (op tekst van haar man) en ‘Omdat ik zoveel van je hou’ (met Poons), en in de rol van Ma Druppel in de speelfilm De Jantjes (1934). In 1935 kon ze haar eigen bedrijf beginnen: de Henriëtte Davids Revue NV.
In het oorlogsjaar 1941 werd Henriëtte Davids door bemiddeling van de sponsor Bernard van Leer leidster van het Joodsch Kleinkunst Ensemble in de Hollandsche Schouwburg van Amsterdam. In september 1942 doken zij en haar man onder, eerst op het platteland, later in de afdeling pathologie van het Academisch Ziekenhuis van Utrecht, waar zij zogenaamd als patiënten werden verpleegd. Als enige van haar familie overleefde Heintje de oorlog. Louis was al in 1939 overleden, Rika en broer Hartog zijn in Duitse vernietigingskampen vermoord. Als ‘laatste der Davidsen’ maakte Heintje in juni 1945 een ontroerende comeback in een uitverkocht Concertgebouw. In 1948 kwamen haar memoires uit. Tot 1954 bleef ze regelmatig optreden als zangeres, onder meer met werk van haar man en van haar broer Louis, in revues en voor radio en televisie.
Afscheid
Heintje Davids nam officieel afscheid in 1954, kort na haar 65ste verjaardag. De voorstelling had echter zo’n succes dat ze hem vele malen herhaalde. Toen haar man twee jaar later plotseling overleed, dreigde ze te vereenzamen. Op aanraden van haar collega’s Tom (Dorus) Manders en moppentapper Max Tailleur keerde ze terug naar het theater. In 1964 stond ze voor het laatst op de planken met het nostalgische programma ‘Waar blijft de tijd’ van Cabaret Tingel-Tangel. Daarin zong ze met Poons ‘Omdat ik zoveel van je hou’. Toch liet ze zich tot op hoge leeftijd strikken voor optredens, steevast roepend dat dit ‘de allerlaatste keer’ was. Op haar 87ste verjaardag werd Henriëtte Davids opgenomen in een ziekenhuis in Naarden, waar ze een dag later overleed. Ze werd opgebaard in het Amsterdamse Theater Carré, waar onder meer de 79-jarige Sylvain Poons en de cabarethistoricus Wim Ibo de dodenwacht hielden. Heintje Davids is gecremeerd in Driehuis-Westerveld, onder belangstelling van honderden fans. Het draaiboek voor haar uitvaart had ze eigenhandig bij haar notaris gedeponeerd.
Reputatie
‘Hoewel menigeen meesmuilde bij het zoveelste optreden in de twintig jaar durende afscheidstournee van Heintje, bleven haar generatiegenoten haar altijd trouw’, schreef het Nieuwsblad van het Noorden na haar overlijden in 1975. Het ‘heintjedavidseffect’ staat inmiddels in de officiële Woordenlijst van de Nederlandse taal. De Theaterencyclopedie memoreert haar als ‘zangeres en bijdehante grappenmaakster’. Op haar zestigste verjaardag kreeg ze van de Gemeente Rotterdam de Davids-ring, mede ter nagedachtenis aan haar broers en zuster, die ze in 1954 bij haar (eerste) afscheid doorgaf aan de conferencier Wim Kan. Deze gaf hem in 1976 aan Herman van Veen, die hem in 2015 doorgaf aan Claudia de Breij. In Zutphen bestaat sinds 1995 het Heintje Davidsplein, in de wijk Leesten.
Naslagwerken
BWN; Honig; Joden in Nederland; Theaterencyclopedie.
Archivalia
Theater Instituut Nederland, Amsterdam: boeken, tijdschriften, krantenknipsels, foto’s en grammofoonplaten.
Publicatie
Mijn levenslied (Gouda 1948, zie www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/Egodocumenten).
Literatuur
- ‘Artiesten-leven en “bohême” in Amsterdam, V: Onze Hollandse “Mistinguett”: bij Henriëtte Davids’, Het Leven. Algemeen Geïllustreerd Weekblad, 12-12-1925.
- Simon Carmiggelt, Ieder kent ze (Den Haag 1949).
- J. Liber, Altijd maar draaien. De levensroman van Heintje Davids (Amsterdam 1963).
- Wim Ibo, Brieven aan jou. Een bundel herinneringen. Afzender Wim Ibo (Amsterdam 1980).
- Wim Ibo, En nu de moraal…, 2 delen (Alphen a/d Rijn 1982).
- H. van Gelder en J. Klöters, Door de nacht klinkt een lied. Amusement in Nederland 1940-1945 (Amsterdam 1985).
- Jacques Klöters, 100 jaar amusement in Nederland (Den Haag 1987).
- H. Peekel, F. Meerlo en H. Santing, 100 jaar Carré (Amsterdam 1987).
- C. Koole, ‘Het theater van Heintje. Heintje Davids’, Oog 4 (2010) nr. 4, 104-110.
Illustratie
Portretfoto door onbekende fotograaf, ca. 1930 (Nationaal Archief/Spaarnestad Photo).
Auteur: Redactie (dit lemma is o.a. gebaseerd op het BWN-lemma van Wim Ibo)
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 863
laatst gewijzigd: 13/08/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.