© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Redactie, Haver, Theodore Petronella Bernardine, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Haver [21/07/2018]
HAVER, Theodore Petronella Bernardine (geb. Amsterdam 18-12-1856 – gest. Amsterdam 1-11-1912), onderwijzeres, feministe, socialiste en publiciste. Dochter van Marinus Bernardus Haver (1827-1860), winkelier, en Jeanne Cornelie van Campen (1829-1908). Dora Haver trouwde op 11-8-1887 in Amsterdam met Hermanus Wilhelmus Johannes Anthony Schook (1857-1926), onderwijzer. Uit dit huwelijk, dat op 23-10-1900 werd ontbonden, werden 2 zoons geboren.
Dora Haver groeide
op in een Waals-hervormd winkeliersgezin aan de Laagte Kadijk in Amsterdam.
Evenals later haar veel jongere zuster Josephine (1868-1945) werd ze onderwijzeres.
Ze trouwde in 1887 met collega-onderwijzer – later hoofdonderwijzer – Herman
Schook, een weduwnaar die al een vijfjarig dochtertje had. Samen kregen ze twee
zoons: Herman (1888-1945) en Jean (1890-1969).
‘Tweelingzuster in de geest’
Via haar vriendin Grietje Romijn-Cohen kwam Dora Schook-Haver in de winter van 1888-1889 in aanraking met de vrouwenbeweging. Op de eerste openbare vergadering van de Vrije Vrouwenvereeniging (VVV) in mei 1890 werd Schook-Haver gekozen tot secretaris. Toen in 1891 het eerste Amsterdamse buurthuis Ons Huis in de Jordaan werd geopend, raakte ze betrokken bij de lessen die daar werden gegeven. Vanuit de VVV richtte ze met zes andere vrouwen in 1893 de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVVKr) op. Op de oprichtingsvergadering – de eerste openbare bijeenkomst voor vrouwenkiesrecht georganiseerd door Nederlandse vrouwen – voerde ze het woord (Van moeder op dochter, 179). Inmiddels liep haar huwelijk spaak – in 1895 werd scheiding van tafel en bed uitgesproken. Wilhelmina Drucker, met wie ze sinds 1893 de redactie van het blad Evolutie vormde, droeg haar voor als directeur van de nieuwe arbeiderskrant Het Volksdagblad. Die baan ging naar een man, maar in 1896 werd Schook-Haver administratrice van Ziekenzorg, het eerste Amsterdamse ‘ziekenfonds’.
Samen met Drucker, haar ‘tweelingzuster in de geest’, vervulde Dora Schook-Haver spreekbeurten in het hele land. In 1898 pleitte ze op de Nationale Tentoonstelling van Vrouwenarbeid voor aparte ‘vrouwenvakverenigingen’, omdat de meeste arbeiders zich nog verzetten tegen vrouwenarbeid. Ook was ze betrokken bij plannen voor vakverenigingen voor naaisters, dienstboden en telefonistes. In 1901 protesteerde ze tegen de Vereeniging van Handelsbedienden ‘Mercurius’, die vrouwen van het lidmaatschap uitsloot.
Na haar officiële scheiding in oktober 1900 bleef Dora Haver zich inzetten voor kiesrecht, onderwijs en betaald werk voor vrouwen. Van 1901 tot 1908 was ze voorzitter van de nieuwe Nationale Vereeniging voor Vrouwenarbeid. Namens de VVVKr werkte ze tot 1905 in het Nederlandsch Comité voor Algemeen Kiesrecht samen met de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) van Roland Holst en anderen. Toen de SDAP zich niet duidelijk voor vrouwenkiesrecht uitsprak, stapte Haver in 1905 uit dit Comité. In 1906 werd ze voorzitter van de afdeling Amsterdam van de VVVKr en in 1909 werd ze redactrice van het Maandblad van deze vereniging. Daarin, maar vooral ook in Evolutie, verdedigde ze het toen uiterst radicale standpunt dat gehuwde vrouwen bij voorkeur in hun eigen onderhoud moesten voorzien. Daarmee werden ‘kostwinnerslonen’ overbodig: ‘Noch de man alleen, noch de vrouw alleen, behoeft zoveel te verdienen, dat geheel het gezin daarvan moet bestaan’ (gecit. BWSA).
Haver trad buiten de vrouwenbeweging onder meer ook op voor de Bond voor Staatspensionering, waar ze gelijke rechten voor mannen en vrouwen propageerde, voor de vrijdenkersvereniging De Dageraad en voor de Nieuw Malthusiaansche Bond, die voor vrije geboorteregeling voorstond.
Haar laatste openbare optreden was in april 1912 op de jaarvergadering van de VVV. Kort daarna werd ze ernstig ziek opgenomen in het Burgerziekenhuis, waar ze vanaf haar ziekbed nog meedacht over de tentoonstelling De Vrouw 1813-1913. Die mocht ze niet meer beleven. Op 1 november 1912 stierf Dora Haver, op de leeftijd van 55 jaar. Ze werd in Duitsland gecremeerd omdat crematie in Nederland toen nog niet mogelijk was.
Borstbeeld van een ‘ultra’
Dora Haver stond te boek als een ‘ultra’: ze behoorde tot de feministische stroming die een algehele verandering van de man/vrouw-verhoudingen voorstond, vooral op economisch gebied (Van Eijl, 1994, 125). Na haar dood bestelde de VVVKr bij beeldhouwster Jo Schreve-IJzerman een marmeren borstbeeld van Dora Haver, dat in 1914 in het Amsterdamse Stedelijk Museum werd geplaatst. Op last van de museumdirectie was de sokkel echter ontdaan van alle verwijzingen naar Havers werk voor de vrouwenbeweging. Dankzij Drucker werd deze ‘damnatio memoriae’ in 1920 weer ongedaan gemaakt. Het beeld, sinds 1937 in bruikleen bij het Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (nu: Atria), werd in 1994 tentoongesteld op een expositie over de vrouwenbeweging in het Amsterdams Historisch Museum.
Naslagwerken
Atria; BWSA.
Archivalia
Atria, Amsterdam: knipselverzameling.
Publicaties
- ‘Vrouwenarbeid’, Evolutie, 17-6-1896.
- ‘Nogmaals vrouwenarbeid’, Evolutie, 8, 15 en 22-7-1896.
- ‘Sexe-vooroordeel’, in: De Dageraad. Geschiedenis, herinneringen en beschouwingen 1856-1906 (Amsterdam 1906) 88-92.
- ‘Lilia’, De Vrije Gedachte (1908).
- ‘Godsdienst, Vrije gedachte en de vrouw’, De Vrije Gedachte (1908) 233-236.
Literatuur
- Evolutie, 13-11-1912 [speciaal nummer naar aanleiding van Havers overlijden].
- ‘Th.P.B. Haver. Eene kloeke strijdster’, De Vrije Gedachte (1912-1913).
- W.H. Posthumus-van der Goot red., Van moeder op dochter. Het aandeel van de vrouw in een veranderende wereld (Leiden 1948) 174, 179 en 183.
- Franciska de Haan, Sekse op kantoor. Over vrouwelijkheid, mannelijkheid en macht, Nederland 1860-1940 (Hilversum 1992).
- Corrie van Eijl, Het werkzame verschil. Vrouwen in de slag om arbeid 1898-1940 (Hilversum 1994) 81, 110-112, 122-126, 135-138, 157, 335.
Illustratie
Dora Haver, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Atria Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis).
Auteur: Redactie (lemma gebaseerd op levensschets door Corrie van Eijl in BWSA)
laatst gewijzigd: 21/07/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.