© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jan de Roos, Holleman, Saskia Maria, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Holleman [27/05/2018]
HOLLEMAN, Saskia Maria (geb. Leeuwarden 20-5-1945 – gest. Amsterdam 10-6-2013), fotomodel, actrice, advocate en bekend van PSP-verkiezingsaffiche. Dochter van Aloysius Wilhelmus Jozef Holleman (1917-2002), classicus, en Frederika Catharina Johanna Jozefina Maria Jansen (1914-2001). Saskia Holleman trouwde op 30-11-1989 in Amsterdam met Erik Peter Verstegen (geb. 1938), schrijver, vertaler. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Saskia Holleman werd in Leeuwarden geboren als de oudste van drie –
twee meisjes en één jongen. Na haar geboorte verhuisde het katholieke gezin
naar Drachten (1948), Wageningen (1956) en Rijswijk (1958), waar haar vader werkte
als conrector en later rector aan middelbare scholen. In Rijswijk zat Saskia op
het Gemeentelijk Lyceum, de school van haar vader, met wie ze slecht overweg
kon. Ze stapte na de vierde klas over naar de mms op het Lodewijk Makeblijde-college.
Tijdens de jaarlijkse toneeluitvoering viel ze op als een getalenteerd speelster,
al hield ze zelf meer van ballet. Een plaatselijke krant gaf haar ‘een grote
pluim’ voor haar rol in Ons Stadje
van Thornton Wilder (2-2-1963).
‘Bloot wijf’
Na haar eindexamen deed Holleman auditie voor de Toneelschool in Amsterdam, maar ze werd tot haar verontwaardiging afgewezen. Op de Akademie voor Kleinkunst werd ze wel toegelaten. Ze werkte incidenteel als fotomodel voor reclamedrukwerk en als mannequin bij modeshows. In 1967 werd Holleman van de Akademie gestuurd wegens ‘insubordinatie’ – ze zou brutaal zijn geweest tegen de directie en docenten. In hetzelfde jaar speelde ze in Who’s that knocking at my door/I call first, de debuutfilm van Martin Scorsese, een meisje dat in een erotische droom van Harvey Keitel verschijnt. Ze figureerde ook in televisieproducties als Maigret en de Rudi Carrell Show. In 1969 speelde Holleman een rolletje in de revue Met man en muis van Annie M.G. Schmidt en begon ze als danseres bij de René Sleeswijk Revue. Zo was ze te zien in de Snip- en Snap-productie Van toen tot thans (1969).
Op 4 augustus 1970 deed Saskia Holleman als 25-jarige voor driehonderd gulden een fotoshoot voor het NVSH-maandblad Sextant. Fotograaf Hendrik-Jan Koldeweij, op zoek naar ‘een vrouw die soepel kon bewegen’, fotografeerde haar terwijl ze in een wei bij Nootdorp bloot ronddartelde tussen de koeien. Een van de foto’s, waarop ze nauwelijks herkenbaar was, verscheen paginagroot in Sextant (1970, nr. 11, 2). Toen vormgever George Noordanus in opdracht van de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP) beeld zocht voor een verkiezingsaffiche (in april 1971 zouden verkiezingen worden gehouden) , koos hij uit dezelfde serie een foto waarop de zwartharige Holleman een lichtrode pruik draagt en geëxalteerd omhoog kijkt terwijl een koe in de camera blikt. Hij voorzag dit beeld van de verkiezingsleus ‘Ontwapenend’. Het ontwerp leidde in de partij tot een discussie die pas verstomde toen iemand riep: ‘Jongens, rot nou effe allemaal op! Elke arbeider houdt van een bloot wijf’ (gecit. Trouw, 22-11-2005). Toestemming voor publicatie had Noordanus niet – Holleman was op skivakantie en onbereikbaar. Na haar terugkeer waren de affiches tot haar schrik al gedrukt.
Holleman vroeg en kreeg een vergoeding (1250 gulden) van de PSP. Ze had er geen moeite mee dat ze overal in het land bloot te bewonderen was. Anderen wel. De SGP stelde Kamervragen, het Nederlands Dagblad (5-4-1971) sprak van een ‘aanslag op de openbare eerbaarheid’, en in verschillende gemeenten werden de ‘vitale delen’ van Holleman afgeplakt. Actiegroep Dolle Mina vond dat Holleman was gebruikt als lustobject en publiceerde als tegenactie een poster met een blote man. De PSP plukte geen vruchten van alle gratis publiciteit: bij de verkiezingen verloor de partij twee van haar vier Kamerzetels.
Advocaat voor schlemielen en sloebers
Saskia Holleman bleef acteren. Zo speelde ze een rol in twee delen van de erotische omnibusfilm Wet Dreams (uitgebracht in 1974 maar vier jaar eerder opgenomen). In de zomer van 1972 maakte ze op de Amsterdamse kunstenaarssociëteit De Kring kennis met vertaler Peter Verstegen – het was het begin van een langdurige relatie. Holleman speelde dat jaar als invalster de vrouwelijke hoofdrol (Sheila) in de succesvolle hippiemusical Hair, maar toen ze werd uitgeschakeld door een beenbreuk, haalde Verstegen haar over om rechten te gaan studeren ‘omdat de rechtszaal ook een theater is’. Ze begon haar studie aan de Universiteit van Amsterdam in 1973 en studeerde in 1978 af.
Holleman werd na haar studie advocaat: eerst op het gerenommeerde advocatenkantoor Worst & Van Haersholte, vervolgens bij Peter Ingelse en ten slotte zelfstandig. In de jaren tachtig was Holleman bestuurslid voor Nederland van Women’s World Banking, een organisatie die microkredieten gaf aan vrouwen in de Derde Wereld. Vanaf 1989, het jaar waarin ze met Verstegen trouwde, werkte ze vanuit het souterrain van diens Amsterdamse grachtenpand. Holleman verdedigde vooral ‘schlemielen en sloebers’. Ze had veel plezier in haar werk. Getatoeëerde kleerkasten die tot haar clientèle behoorden, droegen haar op handen.
In 2011 was Saskia Holleman weer kort in het nieuws omdat het PSP-affiche door de bezoekers van de tentoonstelling De kiezer verleid in de Beurs van Berlage werd verkozen tot ‘beste verkiezingsposter sinds 1918’. Trots poseerde ze voor het levensgrote verkiezingsaffiche dat haar in Nederland beroemd had gemaakt. Ze was toen al ernstig ziek. Vanaf 2011 verslechterde haar gezondheid snel. Saskia Holleman overleed op 10 juni 2013, kort nadat ze met een groot feest haar 68ste verjaardag had gevierd.
Reputatie
Saskia Holleman was een vitale, levenslustige vrouw die haar eigen weg ging. Ze was het buitenbeentje in de familie, had bravoure, een sterke wil en talent voor vriendschap. Maar ze kon ook bazig zijn. Holleman hield van uitgaan en volgens een vriendin was ze tot ze ziek werd bijna iedere avond in het café te vinden. Ze wist veel van toneel, film en muziek, maar ook van de natuur. Het verkiezingsaffiche maakte haar in één klap bekend. Maar bij Facebook kon het icoon van de vrijgevochten jaren zeventig niet door de beugel: in 2016 werd de poster verwijderd van VPRO’s Geschiedenis24-pagina.
Naslagwerken
Theaterencyclopedie.
Literatuur
- Sextant. Uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Sexuele Hervorming 50 (1970) nr. 11, 2 en 51 (1971) nr. 3, 28.
- Piet Koster, ‘Saskia Holleman geeft zich bloot voor PSP-affiche’, Het Vrije Volk, 22-3-1971.
- ‘Echte vader van het affiche’, Trouw, 15-11-2005 [interview met Hendrik-Jan Koldeweij].
- Hans Beerekamp, ‘Saskia Holleman’, Schimmenrijk.blogspot.nl, 10-6-2013 [met filmfragment Who’s That Knocking At My Door].
- Peter Breedveld, ‘Bij de dood van een Nederlands icoon’, Frontaalnaakt.nl, 14-6-2013.
- ‘Naakt met een koe’, Juliatells.com, 14-6-2013.
- ‘Saskia Holleman’, gelekanarie.nl, 15-6-2013.
- Hans Manders, ‘Bij de dood van Saskia Holleman’, hetvrijevers.nl, 16-6-2013.
Illustratie
Bij haar poster op een tentoonstelling in de Beurs van Berlage. Foto Wim Koen, 2011.
Auteur: Jan de Roos (met dank aan Peter Verstegen en Els en Louis Holleman)
laatst gewijzigd: 27/05/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.