© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Hilde Brand, Eva van der Plas, Hora Adema, Wilhelmina Remelia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hora_Adema [15/04/2015]
HORA ADEMA,
Wilhelmina Remelia (geb. Huizum,
bij Leewarden 14-7-1914 – gest. Amsterdam 10-12-1998), journaliste, oprichtster
van het blad Opzij. Dochter van Johan
Hora Adema (1865-1947), fabrieksdirecteur, en Hantzen Stoffelsma (1887-1958),
pensionhoudster. Wim Hora Adema bleef ongehuwd.
Wilhelmina (Wim) Hora Adema groeide met twee jongere zusjes op in Friesland. Vader Hora Adema, telg uit een oud Fries patriciërsgeslacht, was directeur van de N.V. Leeuwarder Aardappelmeel- en Siroopfabriek. Het gezin bewoonde een villa op het fabrieksterrein. In 1932 ging de fabriek failliet en het gezin vertrok – na enige omzwervingen – naar Amsterdam, waar moeder Hora Adema in de Lairessestraat nr. 3 een pension voor meisjes uit de gegoede stand opende. Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest het pension sluiten en verhuisde het gezin naar een bovenwoning in de Palestrinastraat 19. Daar zou Hora Adema tot haar dood blijven wonen.
Journalistiek
Wim Hora Adema ging op haar veertiende jaar voor vier jaar naar de kweekschool en volgde aansluitend twee jaar een Montessori-opleiding. Begin jaren dertig zette ze haar eerste schreden in de wereld van de journalistiek. Vanaf 1934 schreef zij onder andere columns over Amsterdam voor het Leeuwarder Nieuwsblad en filmrecensies voor De Proletarische vrouw. In 1936 kreeg ze werk als redacteur bij het Algemeen Handelsblad. Daar kreeg ze een verhouding met de – getrouwde – mederedacteur Ed Hoornik. Deze relatie hield stand tot aan Hoorniks arrestatie en internering in 1943. Toen in 1941 bij de krant een NSB-hoofdredacteur werd aangesteld, nam Hora Adema ontslag. Ze had verschillende baantjes, onder meer bij boekhandel en uitgever Allert de Lange, die in de jaren ’30 veel boeken had uitgegeven van uit Duitsland gevluchte schrijvers. Hora Adema was betrokken bij het verzet. Wat zij precies deed is niet duidelijk – later wilde ze er niet veel over kwijt – maar haar woning diende als koerierspost van de Binnenlandse Strijdkrachten. Ook was ze betrokken bij de verzetskrant Het Parool.
Toen Het Parool meteen na de oorlog een gewone krant werd, kon Hora Adema er aan het werk als redacteur van de vrouwen- en jongerenpagina. Van 1946 tot 1958 was ze ook betrokken bij het journalistencabaret ‘De Inktvis’ van die krant. Ze schreef er teksten voor, trad op, en was ook achter de schermen betrokken bij de organisatie. In de jaren ’60 ontstond er een sluimerend conflict met hoofdredacteur Herman Sandberg, dat uiteindelijk in 1968 zou leiden tot haar ontslag. Hora Adema zou zich later herinneren dat Sandberg vond dat zij niet in de gaten had dat ‘de emancipatiestrijd nou wel voltooid was’. Sandberg zelf meende achteraf dat de reden was dat haar werk te weinig vernieuwend was en zij niet open stond voor kritiek.
Spin in het web
Wim Hora Adema was in datzelfde jaar 1968 betrokken bij de oprichting van de feministische actiegroep ‘Man Vrouw Maatschappij’ (MVM): ze regelde de publiciteit. Enige tijd later, in 1972, ontstond op initiatief van Wim Hora Adema en Hedy d’Ancona het feministisch maandblad Opzij, geboren uit Hora Adema’s ergernis over de amateuristisch samengestelde MVM-Nieuwsbrief. Tot 1986 zou ze deel uitmaken van de redactie. In 1992, bij het twintigjarig bestaan van Opzij, ontvingen zij samen de Harriët Freezerring, een prijs die ze zelf hadden ingesteld.
Naast vele recensies van (kinder)boeken en filmkritieken schreef Wim Hora Adema ook kinder- en jeugdboeken en reisgidsen. Op het gebied van kinderboeken was zij een expert. Zij selecteerde manuscripten voor De Arbeiderspers en Querido, en stelde een groot aantal bloemlezingen samen. In 1980 stond zij aan de wieg van de Woutertje Pieterse Prijs, voor het vooruitstrevende Nederlandse kinderboek.
Wim Hora Adema was als een spin in het web van naoorlogs cultureel Nederland. Vanaf het eind van de jaren ‘40 hield zij in haar huis bijeenkomsten die de betrokkenen later zouden typeren als ‘de damessalon’. Ruim drie decennia lang was haar huis het verzamelpunt voor een groep vrouwen die stevig aan de weg timmerden, zoals Annie M.G. Schmidt, Fiep Westendorp, Hella Haasse, Wina Born, Mies Bouhuys, Harriët Freezer, en later ook Hedy d’Ancona. Hora Adema had een bijzondere neus voor talent. Zo ontdekte en begeleidde ze onder vele anderen Hella Haasse, Gerard Reve en Annie M.G. Schmidt – ‘zonder Wim had mijn moeder geen letter op papier gezet’, aldus Schmidts zoon Flip van Duijn. Toch was het uitgerekend deze vriendschap die geen stand hield. Eind 1977 kwam er een abrupt einde aan omdat Schmidt zich door Hora Adema betutteld voelde en niet mee wilde in het feminisme van Opzij.
Wim Hora Adema overleed op 84–jarige leeftijd aan kanker. Ze werd gecremeerd in besloten kring.
Archivalia
Atria, Amsterdam: artikelen en recensies verschenen in dag-, week- en maandbladen 1934-1994; stukken betreffende haar ontslag bij Het Parool 1968-1969; stukken betreffende het cabaret ‘De Inktvis’; stukken betreffende de toekenning van de Harriët Freezerring 1992. Annex: recensies van en brieven betreffende romans, toneelstukken en liederen van J. Hora Adema.
Publicaties
- [met Ed Hoornik], Zal ik het vertellen? Een boek voor jonge menschen (Amsterdam 1935).
- De rijstebrijberg. Geschreven aan Mevrouw A. von Eugen-van Nahuys (z.p. 1945).
- [met Ed Hoornik], Tussen de anderen (Amsterdam 1952).
- Het hangt aan de muur en het tikt : meisjesroman (Baarn 1953).
- [met Annelies Smit], Een tien voor een tuin (Amsterdam 1959).
- [met Annie M.G. Schmidt], De vlaggelijn. Een boek met verhalen uit buitenlandse kinderboeken (Amsterdam 1961).
- [met Annie M.G. Schmidt red.], Een stoet van dieren. Eeen boek met verhalen uit buitenlandse kinderboeken (Amsterdam 1963).
- [met Marjolein de Vos], De jacht op de dolfijn (Amsterdam 1964).
- [met Harriët Freezer red.], Meisjes blijven meisjes blijven meisjes : voor ‘groot’moeders en ‘klein’dochters. Fragmenten uit oude meisjesboeken (Amsterdam 1967).
- Spiksplinternieuw : Verhalen voor kinderen (Amsterdam 1969).
- [met Hedy d’Ancona], Als ik 33 ben... : kinderen over hun toekomst (Amsterdam 1969).
- [met Harriët Freezer (red.)], Rechtwijzer voor de vrouw (Utrecht 1975).
- Spectrum Winterboek (Utrecht 1978).
- [met Hedy d' Ancona, Len Munnik], ABC van het feminisme (Alphen aan den Rijn 1982).
- De Feminist. Nieuwsblad voor Vrouwen (1985/1986) 0 [samengesteld door Hedy d’Ancona en Wim Hora Adema]
literatuur
- Bibeb, Interviews 1973-1977 (Amsterdam 1977).
- Cisca Dresselhuys, ‘Een gouden duo : Harriet Freezerring voor Hedy d'Ancona en Wim Hora Adema’, Opzij 20 (1992) nr. 12, 80-82.
- Hedy d' Ancona, ‘Grondlegster Opzij werkte graag achter de coulissen. In memoriam’, Opzij 27 (1999) nr. 2, 80-81.
- Aukje Holtrop, Ageeth Scherphuis, ‘Deurwaarder van de vriendschap : bij de dood van Wim Hora Adema’, Vrij Nederland, 2-1-1999.
- Eric-Jan Weterings, In de schaduw van het Concertgebouw. Eeen eeuw Palestrinastraat (Amsterdam 2004).
- Eric-Jan Weterings, Deurwaarder van de vriendschap, Wim Hora Adema (1914-1998) (Amsterdam 2006).
Illustratie
Portretfoto, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Atria, Amsterdam).
Auteur: Hilde Brand / Eva van der Plas
Biografienummer in 1001 Vrouwen: 947
laatst gewijzigd: 15/04/2015
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.