© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Els Kloek, Stibbe, Anna Louise, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Stibbe [03/09/2017]
STIBBE, Anna Louise (geb. Semarang, Ned.-Indië 11-2-1879 – gest. Gland, Zwitserland 21-6-1956), pianiste en componiste. Dochter van Frederik Wilhelm Stibbe (1844-1890), ondernemer, en Louise Arnoldina van den Bergh (1852-1926). Anna Stibbe bleef ongehuwd.
Anna
Stibbe kwam ter wereld in Semarang als de oudste van twee dochters – Marie
Johanna was één jaar jonger – in een welvarend joods milieu. Haar vader was een
van oorsprong uit Kampen afkomstige koopman en haar moeder kwam uit Den Haag.
Toen Anna twee jaar was, vestigde het gezin zich in Amsterdam. De eerste jaren
woonden de Stibbes aan de Plantage Middenlaan, met twee inwonende tantes
(zusters van de vader), en vanaf 1889 aan de Herengracht. Er was thuis een
piano en er werd veel gemusiceerd. Anna was elf jaar oud toen vader Stibbe onverwacht
in Italië stierf.
Carrière in de muziek
In het najaar van 1896 werden Anna en Marie naar Frankfurt gestuurd, vermoedelijk voor een jaar vormingsklas op een kostschool. In de jaren hierna volgde Anna pianolessen bij Willem Mengelberg in Nederland en Raoul Pugno en Isidore Philipp in Parijs (waar moeder Stibbe in 1896 was gaan wonen). Terug in Amsterdam studeerde Anna Stibbe muziektheorie en compositie bij Bernard Zweers. Haar eerste compositie, Vier kleine Lieder, verscheen in 1906 bij De Nieuwe Muziekhandel in Amsterdam. Een jaar later gaf de bekende muziekuitgever A.A. Noske haar Oud liedeken en Deux chansons pour voix grave uit (opgedragen aan Dora Zweers-de Louw, de vrouw van haar leermeester). Ze werden slecht ontvangen: de componiste kon een gedicht beter ongecomponeerd laten als ze niet in staat was de woorden door muziek een hogere uitdrukking te geven, schreef Simon van Milligen zuur in het muziekblad Caecilia van 1907 (gecit. Strengers, 34). Maar Stibbe gaf niet op en bleef componeren. Haar koorwerken Waterlelie en Mei (voor gemengd koor) en haar Ave Maria en Das Echo (voor mannenkoor) werden in augustus 1913 uitgevoerd op de tentoonstelling De vrouw 1813-1913. Ze schreef ook voor kinderkoren. In de catalogus van muziekuitgever Alsbach van 1920 beslaan de composities van Anna Stibbe twee bladzijden. Ze was lid van het Genootschap voor Nederlandse Componisten (GeNeCo).
Stibbe betrok in 1914 een huis aan de Frans van Mierisstraat (nr. 97) in Amsterdam. Ze trad op als pianiste, niet alleen in Nederland maar ook in Duitsland, Frankrijk en Zwitserland, en kreeg positieve kritieken. Ook gaf ze les. Slechts af en toe werd haar werk uitgevoerd, zoals in 1924, toen haar compositie Flieder door Agnes de Bruijn werd gezongen op een liederenavond in het Haagse Diligentia. Toch werd het langzaam maar zeker stiller rond Anna Stibbe.
Fonds
In juli 1931 liet de inmiddels 52-jarige Anna Stibbe, ‘pianiste en componiste’ en op dat moment in Amsterdam woonachtig op Frans van Mierisstraat nr. 75, notarieel vastleggen dat ze haar gehele nalatenschap bestemde voor een op te richten ‘Anna Stibbe Stichting’. Doel van de stichting was het bouwen, in stand houden en exploiteren van een tehuis voor (in de eerste plaats alleenstaande) musici met de Nederlandse nationaliteit die door ouderdom of behoeftige omstandigheden niet in hun onderhoud konden voorzien. Het huis moest een gemeenschappelijke muziekzaal, eetzaal en leeskamer bevatten, en de inwoners – het aantal werd niet genoemd – moesten ieder een ruime zitkamer en kleine slaapkamer hebben. De muren en plafonds van de privékamers moesten zodanig worden geconstrueerd dat iedereen muziek kon maken zonder anderen te hinderen. De inboedel van Anna Stibbe zelf diende te worden gebruikt ter meubilering van het tehuis. Voorts liet ze onder meer vastleggen dat haar particuliere correspondentie vernietigd moest worden en dat bij haar begrafenis alle aanwezigen het hoofd gedekt zouden hebben.
Was Anna Stibbe in 1931 haar vertrek uit Amsterdam aan het voorbereiden? In 1933 verhuisde ze naar Genève, waarna ze voor zover bekend niet meer in de openbaarheid trad. Via haar krantenabonnement bleef ze contact houden met Nederland: op 27 november 1938 won ‘Mej. Anna Stibbe, Genève’ een troostprijs met de kruiswoordpuzzel van het Algemeen Handelsblad. Over haar leven in Genève is niets bekend, behalve dat ze in 1953 verhuisde naar de Route de Chêne (nr. 53).
In 1954 en in 1955 moet Stibbe weer in Amsterdam zijn geweest. Bij notariële akte van 22 november 1954 liet ze in een aanvulling op haar testament van 1931 vastleggen dat de toekomstige bewoners van haar tehuis ‘beroepsmusici’ moesten zijn en ‘dat godsdienst, ras of protectie’ geen enkele rol mochten spelen bij het toelatingsbeleid. Op 2 mei 1955 liet ze nog toevoegen dat beroepsmusici ‘in het genre van de “lichte muziek”’ niet voor toelating in aanmerking kwamen. Ruim een jaar later, op 21 juni 1956, stierf Anna Stibbe in de Zwitserse plaats Gland.
Betekenis
Het werk van componiste Anna Stibbe is in de vergetelheid geraakt en van haar optredens als concertpianiste zijn nooit grammofoonplaten gemaakt – er zijn alleen drie pianolarollen bewaard gebleven, met uitvoeringen van Mozart, Bach en Schubert (Strengers, 39). In de bibliotheek van het Nederlands Muziek Instituut bevinden zich meer dan twintig composities (soms betreft het heruitgaven), uitgegeven tussen 1906 en 1927.
Het huis dat Anna Stibbe heeft willen oprichten, is er nooit gekomen, maar de Anna Stibbe Stichting heeft in 1967 wel met het aanzienlijke bedrag van 450.000 gulden bijgedragen aan de realisering van een vergelijkbaar plan: het Rosa Spierhuis. Later is het vermogen onder andere aangewend om de muziekstudio’s van het Rosa Spierhuis geluidsdicht te maken, de akoestiek van de concertzaal te verbeteren en instrumenten te restaureren. Bewoner Jaap Hoogstraten heeft een voorstelling over Stibbes leven gemaakt en er zijn verschillende uitvoeringen van haar composities georganiseerd. In de nabije toekomst zal de stichting een concertzaal in de nieuwbouw van het Rosa Spierhuis financieren: de Anna Stibbezaal. Zodra dat plan is gerealiseerd, zal de stichting worden opgeheven.
Naslagwerken
Letzer.
Archivalia
Kopieën van genoemde testamenten zijn in bezit van de Anna Stibbe Stichting, Amstelveen.
Werk
Zie de bibliotheek van het Nederlands Muziekinstituut, Den Haag.
Literatuur
- ‘Rosa Spier Huis nadert voltooiing. Inspirerend centrum voor bejaarde kunstenaars’, De Tijd, 18-10-1968.
- Hendrik H. Strengers, ‘Anna Louise Stibbe (1879-1956)’, Pianolabulletin 78 (1997) maart, 33-39.
- Jos Haagman, ‘Rosa Spier dankt Anna Stibbe. Hommage van Jaap Hoogstraten aan onbekende componiste’, Gooi en Eemlander [ongedateerd knipsel, in bezit van Anna Stibbe Stichting].
Illustratie
Anna Stibbe achter haar vleugel in de Frans van Mierisstraat (nr. 97). Atelier Merkelbach, 1916 (Stadsarchief Amsterdam).
Auteur: Els Kloek
laatst gewijzigd: 03/09/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.