Tijdens het werk aan de brieven van Johan de Witt komen we vaak bijzondere zaken tegen. Dat kunnen noemenswaardige personen zijn, vreemde voorvallen, persoonlijke voorvallen, opvallende materiële zaken, enzovoort. Vooruitlopend op de openstelling van het Johan de Witt-archief door het Nationaal Archief, zullen we hiervan via blogs en tweets (@JohandewittNL) melding maken.

Congres Vrouwen rondom Johan de Witt

De zesdelige bronneneditie van Nicolaas Japikse en Robert Fruin, Brieven aan en Brieven van Johan de Witt (Den Haag 1906-1919), bevat een selectie van 3.038 brieven, een fractie van het totale Johan de Witt-brievencorpus. Uit diezelfde selectie hebben de editeurs slechts 101 brieven, door 32 verschillende vrouwen geschreven, gekozen, een percentage van 3%. Hoewel de geschiedschrijving zo de indruk wekt dat Johan de Witt nauwelijks contact had met vrouwen, hebben er zich toch meer vrouwen tot De Witt gewend dan de editie ons wil doen geloven. Van de brieven gericht aan De Witt die de afgelopen tijd door onze handen zijn gegaan, zijn er 432 door 150 verschillende vrouwen geschreven. En er zullen er ongetwijfeld nog meer volgen. Van de 2.800 minuten (concepten van De Witts uitgaande brieven) heeft hij er zelf 150 aan vrouwen gericht. Dat wil overigens niet zeggen dat hij niet meer brieven aan vrouwen heeft geschreven, de minuten behoren immers tot zijn officiële correspondentie.

Hoewel er minder vrouwen dan mannen met De Witt correspondeerden, zijn hun brieven minstens zo interessant, temeer omdat zij in de historiografie rondom Johan de Witt amper aandacht hebben gekregen. De brievenschrijfsters zijn afkomstig uit alle lagen van de bevolking: zo zijn er vrouwen die een aalmoes vragen om hun arme kinderen te behoeden voor de hongerdood, én zijn er dames uit hogere sociale lagen - tot aan de weduwes van de stadhouders toe - die de raadpensionaris op een of andere manier om voorspraak vragen voor hun mannen en zonen. Daarnaast zijn er nog de vele vrouwelijke familieleden van Johan de Witt: zijn zusters, schoonzusters, nichten, dochters en natuurlijk Wendela Bicker, Johans echtgenote. Andere interessante brieven van vrouwen die nog niet eerder zijn gepubliceerd, zijn bijvoorbeeld brieven van Elizabeth Stuart, de 'Winterkoningin', van Christina van Zweden, de koningin die afstand had gedaan van de Zweedse troon om over te gaan tot het katholieke geloof en van de echtgenote en enkele dochters van Johan Wolfert van Brederode, eerste Edele van Holland. Hieronder is een brief afgebeeld van Amelie van Brederode aan Johan de Witt d.d. 10 januari 1654 waarin zij hem om verlof vraagt voor haar echtgenoot, Albrecht Hendrik, baron van Slavata.

   NL-HaNA Raadp. De Witt, 3.01.17; voorlopig nr. 43, 12.068

Reden te meer om extra aandacht aan te besteden aan de vrouwen in het leven van Johan de Witt. In samenwerking met het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis en de Koninklijke Bibliotheek (KB), nationale bibliotheek, organiseren de Vrienden van De Witt daarom op zaterdagmiddag 18 maart 2017 een congres over de vrouwelijke relaties van Johan de Witt.

Zaterdagmiddag 18 maart 2017, 14:00-18:00 uur
Aula KB, Prins Willem-Alexanderhof 5, Den Haag

Programma:
• 13:30-14:00 uur Inloop met koffie en thee
• 14:00-14:15 uur Ad Leerintveld: welkomstwoord en inleiding
• 14:15-14:45 uur Olga van Marion over heldinnen in 17e-eeuwse liederen en gedichten
• 14:45-15:15 uur Jean-Marc van Tol over de vrouwen in het leven van de jonge Johan
• 15:15-15:45 Pauze
• 15:45-16:15 uur Luc Panhuysen over de echtgenotes van Johan (Wendela Bicker) en Cornelis (Maria van Berckel)
• 16:15-16:45 uur Ineke Huysman over l'Ordre de l'Union de la Joye, een door vrouwen geleide orde waarvan Johan de Witt lid was
• 16:45-17:00 uur Vragen en discussie o.l.v. Ad Leerintveld
• 17:00-18:00 uur Borrel

Dr. A.Th.M. (Ad) Leerintveld, historisch letterkundige, is conservator namiddeleeuwse handschriften bij de KB.
Dr. O. (Olga) van Marion, historisch letterkundige, is als docent en onderzoeker werkzaam aan de Universiteit Leiden.
Drs. J.M. (Jean-Marc) van Tol, historisch letterkundige, is o.a. werkzaam als tekenaar van Fokke en Sukke.
Drs. L.H.M. (Luc) Panhuysen, historicus, schreef o.a. De Ware Vrijheid. De levens van Johan en Cornelis de Witt (2005). Dit jaar verscheen van hem Oranje tegen de Zonnekoning. De strijd van Willem III en Lodewijk XIV om Europa.
Dr. E.C.M. (Ineke) Huysman, historica, is werkzaam als onderzoeker bij het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.

Inschrijven is mogelijk door een email te sturen naar registratie@vriendenvandewitt.nl onder gelijktijdige overmaking van een bijdrage in de kosten ad 10 euro voor leden van de Vrienden van De Witt, medewerkers van het Huygens ING, medewerkers en Vrienden van de Koninklijke Bibliotheek en voor studenten. Anders geldt een bedrag van 15 euro. Het bedrag maakt u over op rekening NL36RABO0141870346, t.n.v. Vrienden van De Witt te Utrecht. N.B.: bij overtekening worden inschrijvingen op volgorde van binnenkomst afgehandeld.

Ineke Huysman, 4 januari 2017