Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Schepen, raden en burgemeesters van Dordrecht geven vidimus van een oorkonde d.d. 1316 april 16 waarin graaf Willem III in navolging van graaf Jan I aan de burgers en kooplieden van Lübeck enige voorrechten geeft met betrekking tot hun handel op zijn landen.

De bepalingen van het gevidimeerde privilege van Willem III zijn een grotendeels woordelijke herhaling van de oorkonde van graaf Jan I d.d. 1298 april 23 (ed. OHZ V, p. 908-911, nr. 3388), waarnaar in de aanhef van de oorkonde wordt verwezen; de wijzigingen betreffen, naast veranderingen in protocol, corroboratio en eschatocol, toevoegingen aan enkele bepalingen (of inkorting ervan) alsmede de nieuwe artikelen 13 en 14. Op basis van de edities in OHZ en het Lübeckisches Urkundenbuch zijn enkele blijkbaar corrupte plaatsen in onderstaande tekst geëmendeerd.

Vgl. nr. DE 39, een grotendeels identieke heruitvaardiging uit 1327.

Universis presensia visuris vel audituris scabini, consules, magistri burgensium totaque communitas opidi Dordrachensis^a salutem cum noticia veritatis. Protestamur presentibus nos incliti domini nostri domini Willelmi^b comitis Haynnonie^c, Hollandie^d, Zeelandie ac domini Frisie vidisse previlegium non abolitum, non cancellatum nec in aliqua parte sui viciatum set racionabile et integrum, in hec verba.

Universis presentes ^e inspecturis Guyllelmus^f comes Haynnonie^g, Hollandie^h, Zeelandieⁱ ac dominus Frisie salutem et rerum subsequencium noscere veritatem. Noverint universi quod nos considerantes amiciciam et benignam voluntatem quas nobilis vir et potens, dilectus consanguineus noster Ihoannes^j comes Hollandie^k, Zeelandie^l ac dominus Frisie, pie recordacionis, erga viros venerabiles cives et marcatores civitatis Lubechensis^m exhibuit et direxit, necnon dictisⁿ civibus et marcatoribus humiliter nobus^o supplicantibus, volentibus et ^p cupientibus terras nostras cum^q eorum marcaturiis et navibus colere et etiam frequentare, inclinati predictorum civium et marcaturum supplicationibus eisdem civibus et marcatoribus civitatis Lubechensis^r predicte gratiam et libertatem subsequentes, omni dolo et fraude prorsus exclusis, duximus concedendum.

In primis, si marcatores dicte civitatis seu burgenses, quos infra districtus^s et limites nostri comitatus et dominii sub firma nostra protectione recipimus, naufragium paciantur et bona eorum terre nostre per naufragium huiusmodi applicentur^t, eadem bona faciemus sub potestate nostra sive custodia per annum et diem unum integrum reservari, ita^u ut si aliquis naufragium passus vivus superveniat medio tempore vel insequatur, eidem bona predicta sine contradictione reddantur; que etiam bona morientium restituantur heredibus dummodo eadem bona infra prelibatum tempus cum vero intersigno dictis bonis inpresso et legitimo testimonio litterarum sigillo civitatis predicte sigillatarum fuerint insecuti. Et ultra dictum tempus nullis insequentibus dicta bona ipsa nobis appropriare poterimus vel quicumque in hoc casu a nobis fuerit feodatus et hoc tamen de licencia nostra prehabita super eo.

2. Item burgenses seu marcatores civitatis predicte, per quamcumque viam marinam terrarum nostrarum Hollandie, Zeelandie^v ac Frisie intraverint et per nostra theolonia transire voluerint, de omnibus et singulis bonis suis ibidem deductis ratione theolonei solvent nobis de qualibet marcha unum denarium sterlingorum; et de bonis unde semel theolonium solverint, quod ad primum consequens nostrum theoloneum accedent solvere tenebuntur, nobis amplius de dictis bonis theolonium^w non exsolvent^x. Et si fortassis prefati marcatores bona sua que adduxerint^y in terram nostram ex eadem educere decreverint, ipsa bona de hiis pro toto vel pro qualibet sui parte sine cambio seu permutatione servatis integre, nullum nobis solvent theoloneum aliud quam solverunt, volentes ut nostri theolonarii ipsis marcatoribus soluto eorum theoloneo solucionis conferant intersignum modo debito et consueto; addicientes hiis quod de bonis que in terram nostram adduxerint et eadem in terra nostra vendiderint, aliud theoloneum quam in Flandria solvere consueverunt nobis de predictis bonis eorum non persolvent. Sed si eadem extra terram nostram deduxerint, nobis solvent iustum theoloneum supradictum.

3. Item concedimus civibus ^z marcatoribus memoratis, si iidem aut socii vel familia unius navis inter se in sua navi pungnaverint absque perpetratione mutilationis vel homicidii, hoc marcatores predicti in seipsos emendari facient prout iustum fuerit et honestum; si vero duarum navium vel plurium prescripte civitatis homines pungnaverint invicem, hoc iudex noster per marcatores quos causa non tangit huiusmodi faciet emendari, et pro excessibus suis nobis suas botas exsolvent debitas secundum ritum et consuetudinem terre nostre. Et si forte dicti marcatores aut famuli eorum in terra nostra extra navim suam pungnaverint, hoc secundum legem patrie emendabunt, nullis^a' ex hoc facto nec in personis nec in bonis puniendis nisi illi qui rei inventi fuerint et culpabiles in hac parte.

4. Item concedimus prefatis civibus quod nullus eorum famulus aut servus pugnando, tesserando nec illicito ludorum excercicio aliorum perdere aut alienare poterit domini sui bona, et quod nullus eorum in personis nec in bonis nisi pro debito suo proprio infra nostri districtus terminos^b' arrestari poterit aut teneri.

5. Item predicti marcatores de qualibet navi sua per nostra vecta theolonea pro solucione theolonei duodecim denarios^c' Hollandensium^d' nobis solvent, quos quidem burgenses seu marcatores veniendo in terram nostram, moram inibi faciendo^e', et ex eadem ad propria redeundo, infra comitatum et dominium nostrum cum bonis eorum aut marchandisiis sub firmis nostris protectione recepimus et conductu, et de iniuriis inferendis in terra nostra, si que, quod absit, illate fuerint, congruam faciemus emendam et racionabilem exhiberi.

6. Preterea si inter serenissimum principem, dominum nostrum dominum regem^f' Romanorum^g', ex una parte et nos ex altera aliqua suboriretur, quam Deus avertat, discordia, nichilominus predicti marcatores ad terram nostram secure poterunt cum suis marcandisis^h' declinare; et si qua contentio sive discordia fuerit^i' inter predictum dominum regem ex una parte et memoratos cives Lubechenses^j' contingerit exoriri, verumtamen iidem marcatores cum suis marcandisis et bonis terram nostram poterunt frequentare sub conductu nostro et protectione.

7. Item concedimus quod predicte civitatis cives seu marcatores nec in personis nec in bonis eorum infra comitatum^k' nostrum ab aliquo principe et domino gravabuntur^l' aut arrestabuntur^m', semper excluso domino nostro rege Romanorum^n' predicto, prout superius est expressum, cui sumus debito fidelitatis astricti.

8. Item quivis emptor bonorum eorum in terram nostram de bonis emptis eodem die naturali emptionis tempore satisfaciat venditori, aut idem emptor infra predictum ^o' certam assertationem super emptorum solutione bonorum^p' faciet venditori secundum consuetudines contractas et editas inter ipsos, ita quod semper satisfaciat venditori; quod si emptor hoc non fecerit, extunc venditor elapso predicto die poterit alias facere de bonis suis venditis sue libitum voluntatis.

9. Item quecumque bona ad proprios usus suos scilicet vestimenta, cibaria et alia untensilia comparavarint, omni dolo et fraude prorsus exclusis, nullum theoloneum solvere astringentur.

10. Item volumus quod omnia ponderabilia vendita per stateram ponderentur.

11. Insuper concedimus prefatis marcatoribus seu civibus quod nullus eorum infra terram nostram de delicto aliquo ad mutulationem vel homicidium se non extendente, compediri aut in carcerem mitti debet, super quo delicto delinquens pro fideiussorem aut plegios aut per bona sua propria ibidem presentia sufficientem pocius^q' prestare cautionem.

12. Preterea propter amotionem omnis dubii declaramus quod, cum de marcha superius mensionem fecimus non distinguendo monetam aut numerum solidorum, ^r' pro moneta marche marcham intelligimus sterlingorum et marcham quamlibet pro XII^cim solidis sterlingorum computatam^s', de qua marcha ut prescriptum est nobis solvent unum denarium sterlingorum.

13. Item concedimus civibus et marcatoribus predictis quod, si dicti cives seu marcatores bona aliqua emerint vel sua vendiderint vel de bonis suis pro aliis bonis permutationem fecerint, nullum inde theoloneum insolvere tenebuntur.

14. Insuper concedimus eisdem^t' quod nos nec aliquis in terris nostris bona predictorum civium seu marcatorum poterimus ad nostrum vel ad quodlibet precium^u' accipere seu manus apponere, nisi de predictorum civium seu marcatorum, et hoc iusta vendicione spontanea fuerit voluntate consensum^v', volentes quod ipsi nec alii inimicis nostris quibuscumque de bonis suis quoquomodo conferant auxilium seu solamen; quod si fecerint et eisdem ob hoc aliquid nocumen evenerit, quod Deus avertat, ab eorum nocumene nos et nostros prorsus haberi volumus excusatos, et ab huius nocuminis restitutione nos et nostri ab omnibus penitus tenebimur absolvi.

Et has predictas gratias ^w' libertates et earum quamlibet dictis civibus et marcatoribus libere concedimus et concessimus pacifice possidendas, usque ad annum post revocationem nostram firmiter obtinendas^x'.

Presentium testimonio litterarum sigilli nostri munimine sigillatarum, datum feria sexta post Pascha Domini anno Domini M CCC^o sextodecimo.

Nos vero scabini, consules, magistri burgensium totaque communitas opidi Dordracensis^y' predicti in huius visionis nostre testimonium sigillum opidi nostri predicti huic littere duximus apponendum. Datum anno Domini M^o CCC^o sextodecimo, feria secunda post dominicam Quasi modo genti.