pagina: 22

Jany 1/W

Ingang d J

De dag begint kalm. Gods zegeningen zijn groot. In het midden der mijne mogt ik dat nieuwe Jaar ingaan. Alles was regt rustig. Gerrit ook zeer hupsch jegens zijne broeders.

Uitzigten

[Ingevoegd annotatie van doc. no. 22 1:]

DC [da Costa] schrijft met regt "In de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] moet niet alleen de zegen maar ook het zoo tedere eergevoel in de handen van uwe God blijven. Liet hij zich ooit, ook aldaar onbetuigd. Stormen intusschen zijn van alle kant te vrezen."

Dit gevoel ik dat is de worsteling om dat op te geven, en dan ook om bij het denkbeeld van vermindering van het dividend, dat toch zoude kunnen plaatshebben zonder de Mij eenigzints te compromitteren, mijn 1/2 pct over te kunnen geven, als ook het genoeglijke denkbeeld van het opeenstapelen van dat Reserve fonds beide uitvloeisels der Gierigheid. Moge dit vooraan staan in de bedenkingen over dit Jaar. Neemt God mij dat beide weg, dan sta ik ook van dien kant gerust, en anders zie ik op mijn eigen beurs, en mistrouw den God die mij geleid en gered heeft, toen ik zoo ver onder niets was.

De uitzigten naar de mensch donker, maar wat willen wij zien! Bij God is alles licht.

Br Barbe & Freyss (Ch Arch) Goudswd [Goudswaard]

Dit verkondigde Barbe regt krachtig. Zijn individueel standpunt waarachtig en heerlijk. Toch is er iets raauws in de toepassing in, dat ik niet in het N T vinde. Freyss schreef in den grond hetzelfde, maar meer ziende op God en wat hij doet, B. meer op dat waar God niet is. Goudsw stond ook regt goed in de erkentenis der ellende.

Preek Mounier

Mounier hoorde ik met zegen. Zijn text was Au roi des Siècles immortels (uit 1 Tim) Hij gevoelde het waarlijk hoe Christus zoo geheel de bron des nieuwen levens is, en hoe dit leven zich in onze afval openbaart. Hij kent reeds eenigzints den weg doch durft zich niet loslaten nog te veel van de gewone spreekwijze afwijken. Onder zijn nagebed had ik het regt goed.

Br d C Chr. Arch.

D C schreef innig en hartelijk over het gehele Jaar & alles stond weder daar in de volle frischeid onzer door God gewerkte betrekking.

Bureau V d H [Van der Houven] mind wel

Aan het Bureau kalmte, doch de Pres lichaamlijk zeer gedrukt, en als het ware afgevallen. De tijdingen v Rotterdam wegens het kindje van V Oort [Van Oordt] hoogst treurig.

pagina: 23

Noten Feby.

Verv v tegen over 69 [hier in doc. no. 82.2] Prof Rutgers

Koenen verhaalde nog veel goed van Prof Rutgers die zich meer en meer moet ontwikkelen, en met vrijmoedigdheid tegen Wyers optreed. Hij had nog zelden met een Theoloog zoo open gesproken.

Ds Lentz

Ook had Koenen een bezoek van Ds Lentz gehad die hem regt goed beviel. Het was ene discipel van Tholuck, en hij verhaalde veel van de geestdrift waarmede in zijn tijd Tholuck meermalen door 4/500 Studenten werd aangehoord. Daarbij openbaarde zich dan zoo vele vijandigheid dat men hem dikwijls van de katheder wilde trekken.

D C [Da Costa] Collegie

Zijn aanm. over de naam v Boanerges was ook nog al opmerkelijk, hoe men waarlijk in de Openb. de donderslagen hoorde.

Rome

Gelezen een brief v Juff Suermondt uit Rome die wegens de ziekte v haren broeder, die zich aldaar bevond, met haren vader derwaards vertrok. De opwekking te Marseille onder een jonge Monod moet zeer merkwaardig zijn, en allerlei liefelijke vruchten zijn aldaar ontkiemd.

De indruk van de Pieters kerk op Juf S was zeer treffend geweest. Van de rijkdom der kerk van het Vaticaan kan men zich moeilijk een denkbeeld maken. De prediking in de kapel v de Pruissische Gezant moet zuiver Evangelisch zijn. Er waren zesduizend Eng te Rome.

[Zie ook doc. no. 82.1]

pagina: 23

Gesp met West [Westendorp]

Met West broederlijk aan de beurs gesp. Hij sprak als een kind Gods, voor het oogenblik met de voeten in de wereld verward, doch wel gevoelende waar het op aan kwam & zich gene illusies makende. Hij vond zijne Vrouw allerliefst, doch voelde daarbij tevens nog innig de betrekking met mijne goede zuster die door Genade zoo veel had mogen kennen.

De Stemming over het algemeen is gedrukt. De voorgestelde wijzigingen in de Constitutie zijn een Mystificatie. Men spreekt het huwlijk nu sterk tegen. De Finantien worden als een invretend kwaad aangezien.

Jany 2 D Herlezing v vorige aant.

Gister avond las ik met Caroline het begin der vier Jaren 1836/1839 over, en was het mij opmerkelijk, hoe telkens die eerste maand van Januari nog al door allerlei worstelingen gekenmerkt was, en hoe daarin steeds als acteurs voorkwamen Barbe, Messchert, Bähler Kamerling, de Scheiding.

Barbe (br)

Nu had ik v Barbe een brief die wel de waarheid bevat, & waarbij ik mij echter toch niet zoo geheel kan nederleggen.

Kamerling.

Kamerling wilde ook weder meer hebben, tot het eindelijk weder stuitte, en onaangenaamheid gaf.

Messchert (br)

Van Messchert had ik een brief gekregen

pagina: 24

allertobbendst en bijna alles wegwerpende.

Bähler met de indruk v Scholte

Daarbij komen nu heden Bähler en de Scheiding als het ware te zamen. Deze lieve Vriend at deze middag bij ons, en was dan zeer onder den indruk van Scholte, zijne prediking & zijne kerk. Die prediking moet zoo krachtig en bijbelsch zijn dat bijv Mevr v. Tuyl [Van Tuyll] er bijna altijd gaat & dat de jonge Byland [Van Bylandt] hem bij het uitgaan der kerk zeide dat hij nimmer zo had horen preken. Bähler had nu de kerkelijke reglementen en alles gelezen, en zag meer en meer licht in de leiding van Scholte. Daarbij kwam nu dat de zoogenaamd kerkelijke partij in Belgie zich meer en meer organiseert en de Société Evangélique tegenwerkt. Men heeft nu een Synode gevormd

[volgt aanvulling overgenomen van doc. no. 24.1, zie afbeelding]

Syn Belg & Ned.

Hetgeen Bähler het meeste hinderde was dat hij uit een discours van Heringa met Bouma had opgemerkt dat die protestantsche kerken, met het Departement van eerdienst alhier in een nauw verband stonden en de reglementen door Jansen waren opgesteld of nagezien, waarin Richard en Vent de hoge hand hebben en Goedkoop, de Vimes, en Feys overstemd worden. Hiermede moeten nu vervolgingen der gelovigen en van bekeerde Roomsche zoo van de Catholijke als van de zoogenoemd protestantsche kant in verband staan. Het huis van een was in brand gestoken, een arm oud man mishandeld, en een leeraar, om dat hij tot de Société behoorde als Hollander van oorsprong bij het Gouv gedenonceerd en geexporteerd. Dit alles gaf natuurlijk B. veel aansluiting aan

[aanwijzing van de Clercq dat f 3 in dit doc. no. 24.2 vervolgd wordt door de aangegeven plaats in doc. no. 31.2; zie ook doc.no 25.2]

pagina: 25

[vervolg van doc.no24.2]

de positie van Scholte, die dan ook indedaad in zijn herdelijk ampt veel innemends hebben moet. Ik mogt hem met veel belangstelling over dit alles hooren.

[Annotatie overgenomen van doc. no. 25.1:]

Gebeurde afg. Gem Amstm

Tegen Scholte moet zich hier onder de zoogenaamde bevindelijken van de gemeente veel vijandschap openbaren. Men heeft hem voor een ketter verklaard, en openlijk in de kerkenraad hem als het ware uitgesloten. Hiertegen moet echter Höveker Wormser en nog een paar andere geprotesteerd hebben.

Jan 4. Ik hoorde heden dat de spanning in de kerkenraad der Gesch zoo toegenomen was dat Wormser, Höveker, & nog twee anderen formeel geschorst zijn geworden als leden v de kerkenraad.

B [Bähler] verhaalde mij heden dat op 2 Jany er in de Afg. kerk te Utrecht f 67 voor hen werd gecollecteerd te behoeve der Soc. Ev. in Belgie. Mev Tuyl [Van Tuyll van Serooskerken] moet in grote strijd zijn, verbitterd over de hardheid der Ref, doch kan er niet uit de kerk blijven.

De jonge Bylandt [Van Bylandt] dien ik eens bij Sec [Secrétan] zag, en die toen mij nog door zijn air musqué hinderde, moet te volle besloten zijn tot de gemeente v Scholte over te gaan. [einde noot]

Bijeenkomst bij Merkens [Merckens] ov de Reglem Strijd wegens de kerk

Dit discours had mij slecht voorbereid tot een bijeenkomst bij Merkus over onze reglementen die mij geducht verveelde. Het merkwaardigst wat mij het inzien van het boek over het Synode waaruit ik duidelijk zag dat de Waalsche gemeenten wel duidelijk onder het algemeen hervormd kerkbestuur behoren, en alleen mogen handelen onder elkander over hunne financieele belangen, en hetgeen uit het verschil van taal voortvloeit, zoals de aanneming van candidaten voor predikanten &C. Ik wensch in niets voorbarig te zijn, maar te volgen waar mij de Heer leidt.

Overl kindje v Oordt

Het kindje van Van Oordt overleed na zware beproevings dagen voor de ouders.

Uitz weg Furm [Fuhrmann]

Er schijnt nog eenig uitzicht weges Furmann te bestaan. Mauviller verzoekt nu dat de gelden aan hem mogen worden opgezonden.

[Annotatie van doc. no. 25.1:]

Zaak F

Jan 10 br ontf van Mauviller die de helft van het bedrag der schulden bezit, en nu alles hoopt te kunnen redden. [einde noot]

Br. d C. [Da Costa]

DC schrijft nog al onder een treurige indruk. Al die praatjes over de koninkl famille waarin zoo veel logens, schijnen meer ingang bij hem te vinden.

Ov d Geestdoop

Opmeckelijk was mij zijn oordeel over de Geestdoop het geen bijna geheel met mijn eerste indruk overeenkomt.

pagina: 26

Jan 3 Gedruktheid Vis Steyling Gerrit

Deze dag was stil. Ik voelde mij zeer gedrukt op het zenuwgestel, kwam zwaar vermoeid te huis & had gene gelegenheid om da Costa's voorlezing bij te wonen. Ik kon ook niet zeggen dat ik er behoefte aan had, ik had behoefte aan stille huisselijkheid gelegenheid tot nodige werkzaamheid, en ik zie alle avonden bezet 't geen mij schrik aanjaagt. Die avond kon ik nog in werkzaamheid doorbrengen. Ik zag den oude Steyling wiens komst begon met mij te hinderen, daar ik altijd tegen den weg Gods inga, doch met wien ik open mogt spreken. Treffend was de allerhevigste kiespijn waardoor Gerrit op eens aangevallen werd, zoo dat hij bijna radeloos was.

Jan 4 (Z) Corr. Gr [Groen van Prinsterer] Hog [Van Hogendorp] Furm [Fuhrmann]

De Corresp was belangrijk. Hogendorp schreef mij. Zijn vrouw is nog lijdende.

[Annotatie van doc 26.1]

Preek v Dermout

Zie zijn brief ov hetgeen de Koning van Dermout horen moest. 1 Cor 7 31b. De gedaante dezer werelt gaat voorbij. [einde noot]

Groen zond het geld v Furmann en ik was nu in gelegenheid om aan Mauviller f 775 over te zenden. Moge het gewenschte doel er door bereikt worden.

Coll d C [Da Costa] niet bijg

D C collegie, waar nu meer het positive op den voorgrond komt, moet belangrijk geweest zijn. Hij sprak tot half tien.

[Annotatie van doc. no. 26.1]

da Costa

Zie zijn brief ov. dit College & zijn meerdere ruimte voor de zaken des lands. [einde noot]

Preek Huet Rom 8.32

Zonder eenige begeerte tot eene preek te horen ging ik naar Huet maar werd verrast door zijn text Rom 8.32 en derzelver behandeling.

[Annotatie van doc. no. 26.1]

Text Huet

Die ook Zijnen eigenen Zoon niet gespaard heeft, maar hem voor ons allen heeft overgegeven, zal hij ons met hem ook niet alle dingen schenken. [einde noot]

Er was afleiding bij mij maar door Gods zegen mogt de belangstelling toch zegevieren.

pagina: 27

O Noten over Maart

Rheden

Te Rheden was voor 8/ dagen Telezer de vroegere huisbaas van V d H [Van der Houven] toen hij in het witte huis logeerde, gezond in de kerk gekomen, in elkander gezakt, & er dood uitgedragen. Laatsm [Laatsman] schreef dat hij van den indruk die dit maakte krachtig gebruik had gemaakt om zijne toehoorders te vermanen, het eenige nodige alleen te zoeken. Wat is nu voor dit oogenblik, bij Laats, het eenige nodige?

M 6 Mev le Chevalier geb Eschauzier Zie f 75

Een lieve Vrouw, ook in veel dingen beproefd in grootheid te Coppenhagen, in meerder bekrompenheid hier; in het genot van een bijzonder huislijk geluk, daarna getroffen in 1829 door de zwaarste rampen, en nu met dochter & kleindochter nog eene rustige ouderdom genoten hebbende. Zij was nog regt hupsch dien zomer toen ik daar met Petit Pierre was, doch reeds doffer dan gewoonlijk.

Coll d C [da Costa] Mt 6 Zie f. 75 [hier: in doc. no. 85.2]

Aanvullen op 't Ev Joh 1820 Probabilia v Bretschneid [Bretschneider] door dezen als 't ware later ingetrokken. St[onl] weifelde 1839 tegen de Echtheid. Alle de bewijzen tegen inwendig niet uitwendig. Daarentegen bewijst d C dat duidelijk blijkt dat de schr. v dit Ev. was 1) ooggetuige 2) Apostel 3) geliefde discipel 4) Johannes. Hij

[verder in doc. no. 28.1]

pagina: 27

Het was zoo helder zoo opbeurend, de voorstelling van deze waarheid als het eenige dat wij nodig hadden. Was Christus een mensch en Engel, dan deed het niets af, dan klom hij liever van de preekstoel af, maar nu zijne eeniggeboren Zoon wat was dit voor Abraham, en dan nu voor God! En dit om ons. Welk een onpeilbare diepte, maar die aangenomen zijnde dan alles duidelijk en licht. Het was een feit en daaruit vloeide alles voort. Stonden wij in het Geloof dan konden wij immers niet anders dan de zonde haten, en het was juist uit dat ongeloof dat de zonde der Christenen hunne oorsprong namen. En dan dat alles geven met hem. Tijdelijke eeuwige dingen, beweenen van zonde, leven in zijne kracht, was het niet alles bij hem. Het slot was een treffend gebed aan den Heere.

Voorbereiding

Heer vergeef mij mijne Zonden ook onder die preek, en toch dank voor de rijkdom uwer goedertierenheid voor de omzetting van mijn hart onder dezelve ondervonden. Als ik dat woord met kracht mag geloven wat ontbreekt mij dan. Mijne Zonde dat is de natuurlijk afkeer van God en Goddelijke dingen, dat is het beangst zijn op de grote wateren, het nu en dan opkomen van de begeerten des vleesches, en de aanlokking der wereld, doch vooral het Egoismus en het zoeken van kracht.

pagina: 28

P Noten Maart

is de eenige die Joh. de doper zonder dien toenaam noemt. Zie 1 35. 13 23. 18.15 19. 26/27 34/35 20. 8. 21 v 2. 20. Naauwk. aanwijzing bij hem van uren dagen &C.

De grootste tegenwerpingen zijn 1) Het is een geheele andere rigting dan de Synoptici 2) en andere Christus 3) de Inhoud geh verschillend.

Het antwoord is dit. Het Ev v Joh gaat van boven na beneden, van binnen na buiten ( Zie weder geboorte tegen over bekeeren).

Het is geen historisch maar Dogmatisch Ev dat Joh geeft. De gebeurtenissen worden verhaald om de leer.

De Openbaring is de Completie van het Ev v Joh. Hij toont overal de heerlijkheid v Christus in het Ev op de basis der Evangelisten, in de Openb op die der Profeten. In het Evang verschuilt hij zich nog als het ware in de Openb zegt hij Ik Johannes.

Veronderstelling v de andere Evangelien. Niet zoo veel wonderen verhaalt hij maar juist de uitverkorenste wonderen, de blindgeb., Lazarus, & dit met de fysike bijzonderh. Hij verh geen uitdrijving v duivelen, maar resumeert dit alles. 14 v 30 & 12 v 31.

Hij alleen die de verheerlijking voorstelt in alles spreekt niet van de verheerlijk op de berg, doch die vindt men weder in de gehele openbaring.

[naar deze pagina met noten verwezen in doc. no. 85.2]

pagina: 28

in oordelen der menschen en in menschelijke dingen; het bevreesd zijn voor de banvloek der menschen en het niet vertrouwen in alles op U. Met geen systema, met geen magtspreuk wordt de boze verdreven; nee de liefde Gods moet onze harten vertederen. Hij zal het doen hij alleen kan het.

Daan Comedie

Ik ware niet opregt zoo ik niet op datzelfde blaadje zeide dat Daan de Gijsbregt is gaan zien. Sints twee jaren werd er over gesproken. Hij heeft nog geen blijk van een getroffen hart gegeven en is in de grond vijandig. Anders een gehoorzaam kind, uiterst vlijtig, en volstrekt nog zoo niet met grote begeerte tot de uiterlijke dingen. Ik kon er nu voor hem geen groter zonde in zien dan in alles wat in de wereld en buiten God is. Ik kon het hem weigeren, want het was niet zoo als bij Gerrit een vulkaan die zich zelve dreigde te verteren, maar ik vond er in zijn oog iets onbillijks in. Tot Steven zoude ik gezegd kunnen hebben gij bedroeft er mij mede, dit kon ik niet tegen Daan zeggen. Ik vreesde een innerlijke wrok zoo ik weigerde die alle bloesems verteert. Het kan ongeloof zijn. God zij mij dan genadig, en leere mij zijnen weg. Wij bedriegen ons dikwijls door redeneering doch ik kon tusschen Gerrit & Daan die scheidsmuur niet maken, ik voelde er geen vrijheid toe.

pagina: 29

En nu Heere wees gij genadig, en maak mijn harte levendig en geef mij alles in wezentlijkheid en niet in schildering. Mogt ik waarlijk de dood des Heeren verkondigen, en mijn huisgezin uit mijn geheel bestaan zien, wat het is als men de Heere aanhangt. Heer werk gij genadig, en mogt ik op u wachten.

Zondag January 5 Versch rigting Barbe Mess[Messchert] Voorber

Het overige van den avond was er geen bijzondere levendigheid maar kalmte maar overtuiging dat alles van God moet komen, dat ons werken niets is. Bij het wachten op Daan viel nog mijn oog op een uittreksel van Comrie over de wetbestrijders. Zoo staat nog Kohlbrugge nog Barbe maar de rigting heeft wel zoo gestaan. Ik zie het Evangelie als hemelsch diep en als hemelsch eenvoudig. Het is niet iets afgetrokkens een Speculatie, waar het zoo aangenomen wordt is het altijd zonder regte liefde of leidt het tot hoogte en mistroostigheid. Van daar dan ook dat Mess gene Vreugde heeft. O mogt de Heere hem dien schenken. En met al de eenstemmigheid mede met Barbe is er toch nog al hoogte in zijn laatste brief en als ik tot het woord ga, dan vinde ik wel dat wij ons verheugen in Christus maar niet in ons zoo als wij in Christus zijn.

pagina: 30

Q Noten Maart

Verv Coll d C [da Costa]

(P ov 7 [verwijzing naar doc. no. 28.1])

Niet een andere Christus maar anders gezien. Gelijkheid in de voorstelling v zijn moeder (Joh 2) met het verhaal v. Mattheus. Gelijkheid in de veel Spijziging - Vischvangst. Bij Joh scheurt het net niet. Bij Joh de verhalen kort het spreken v Jezus lang. Het is nalezing maar om dus te spreken heerlijker dan de oogst. Geen parabel maar opneming derzelve in de persoon zelve v Jezus. Hij is de goede herder, bruidegom &C.

Ook bij de Synoptici verschil in de voorstelling van Christus en toch eenzelvigheid. Christus dikwijls anders gezien, ook in de Openb in een andere gestalte. Het Ev toont de Zoon des menschen hongerende & dorstende Joh. meer bepaaldelijk dorstende. Dit woord resumeert al het lijden in het Ev. en sluit als ware de Openbaring in het uitzigt op de hoogste vervulling.

Beschuldiging van het weinig Israelitisch bij Joh. Hij ging als het ware als inwoner van Ephesus door de gehele Griekse beschaving en wijsbegeerte door doch de Israeliet keert in volle kracht weder in de Openb.

Het twede Amen bij Joh als het ware de echo het Amen des Zoons bij dat des Vaders, de bliksemslag.

De punten van verband met de ander Ev.

[vervolg in doc. no. 31.1]

pagina: 30

het Evangelie moet toch niet als een over gehaalde liqueur gedronken worden, maar als daaglijksch brood worden gegeten. Zoo geve het mij de Heere telkens, om het in eenvoudigheid in mijn herte op te nemen, er zoo heden aantezitten. Ik gevoel nu alleen dat het God is die mij roept, en dat hij het wel zal maken.

Avondmaals Viering

Een brief v Jufv Schuilenburg ontdekte mij aan mijn hoogmoed en ik mogt opgewekt en met belangstelling in mijn herte na de kerk gaan, en had zegen verwacht, maar ik heb dien tot heden niet gevonden. In de Confessie en het eerste gebed kon ik goed medegaan. Ook het begin van de Preek over de text Luc 13 v 8 Laisse-le encore cette anneé boeide mij, de erkenning onzer voortgaande zonde, en de behoefte aan eene vastigheid der Ontferming Gods was mij goed maar later kwam het eigentlijk weder gehele op ons zelve neder, die de vonk moesten aanblazen, den geest Gods in ons doen circuleeren en de liefde doen geboren worden. Geen woord van dat eenige dat troosten kan dat dragen door God. Nu hinderde mij dat ronde der volzinnen, dat factice in alles, hevig, nu stormden alle de zwarigheden tegen de kerk weder in mijne ziel, ook dat gekunstelde in de gezangen was mij pijnlijk. Toen ik aan tafel kwam, verheugde ik mij Huet, Gildemeester & Koenen [vervolg in doc. no. 31.2]

pagina: 31

R Noten Maart

Verv Coll d C [da Costa] (Q ov 9 [hier doc. no. 30.1])

zijn vooral de spijziging, intrede v Jerusalem lijden en opstanding. Hij geeft de apostolische eenvoudigheid v het subjective v Mattheus; de nauwkeurige aanschouwlijkheid v Marcus & tederheid & Chronologische Order v Lucas, vooral door zijne aanhaling v dagen & uuren weder.

Algemene aanmerking dat de Bijbel een organisch geheel is een levend lichaam, dat juist dat gedeelte dat gedrukt wordt, zich beweegt en leven toont; dat ieder gedeelte zijn zelfbewustheid heeft en werkzaam is in het algemene doel. De ontdekkingen der Neologen zijn waar als zij zeggen dat het een ander soort v Evangelie is & de aanneming daarvan brengt juist tot de heerlijkste waarheden. Met teruggaan wierd nimmer iets gewonnen. Men accepteere het terrein van den vijand, daar ligt de overwinning.

pagina: 31

[vervolg van doc. no. 30.2]

over mij te zien. Ik stemde alles toe, doch mijn herte was als agter een gordijn. Zoo ging ik dan ook vroeger heen, nog met Gildemr [Gildemeester] dien het mij regt verheugde te zien. En nu Heere gij kent alle dingen, gij weet waartoe ook dit leiden moet, och maak het mij ter waarheid in mijn herte, doe mij wezentlijk gevoelen dat ik iets ontfangen heb. Heere wees genadig, en zegen nog de uitgangen van dezen dag.

(verv v f 3 [hier: doc. no. 24.2])

Av met S d C [Steven de Clercq] & Ch [Charlotte] & Bähler

S'avonds had ik eerst in d C [da Costa] brieven gelezen, en was nog al met den geest van dezen vervuld. Steven & Charlotte kwamen bij ons, en wij waren vereenigd met elkander. Toen kwam Bähler en verhaalde van zijne ontmoeting bij d C, die zeer boos was geweest & hem sterk had tegen gestaan. Reeds door Mermod had hij het een en ander ten zijne opzichte vernomen. Hij noemde Scholte alleen een oproermaker, zeide dat zijn gehele Kerk illusie was, en wilde bijna niet erkennen dat er iets in de Bijbel stond ontrent het vormen eener uiterlijke gemeente. Hij stelde nu de gehele kerk innerlijk, noemde het scheiden een verfoeilijke zaak, en verklaarde dat de gemeente van Jeruzalem geensints als een beeld tot navolging daar stond, maar alleen als een toonbeeld van het geen de kerk eens zou worden in de laatste tijden. Ik kwam los, en er liep zeker veel menschelijks

[vervolg in doc. no. 32.2]

pagina: 32

[vervolg van doc. no. 31.2]

onder. Ik moest d C [da Costa] in het een & ander afvallen, ja zelfs het verleidelijke van hem van de positie van zijn Collegie, en het instinct dat mij daartegen altijd had doen waarschuwen kon ik niet verbergen. Daarentegen hinderde mij ook die mots de ralliement die Bahler had overgenomen. Het ging zoo als altoos bij zoodanige gelegenheden. Eens aan de zaak gekomen konden wij er niet af geraken.

Voortgang der splitsing in de Gemeente alhier

De uitwerping der Evangelische uit de Scheiding bereidt zich. Een dertig tal hebben geprotesteerd waartoe ook Juf Schrotling & Breye behoren. Bähler had hunne Catechisatie Zaterdag aldaar bijgewoond, en regt liefelijk gevonden. Ik moet bekennen dat ik mij tot dit hoopje sterk getrokken voel. Altijd was er een trek tot de Scheiding, doch een gevoel van onmooglijkheid om met die stijve systematische rigting ineen te smelten. God alleen kent onzen weg.

Plan v Bähler om tot de gemeente van Utrecht over te gaan

Met verwondering zag ik dat het met Bahler al zoo veel verder stond als ik dacht dat hij behoefte gevoelde om aanstaande Zondag het Avondmaal met de Gescheidene in Utrecht te houden, en dat hij nu voornemens had aanstaande Vrijdag te vertrekken, en dan nog te gaan logeeren bij Scholte met zijne vrouw en twee kinderen zich aldaar om dat avondmaal te houden, eerst latende aannemen bij de Gemeente. Ik vond in dit voornemen iets onberadens.

[Annotatie overgenomen van doc. no. 32.1]

Plan Bähler

Dit verviel geheel door dat Bähler vond dat er geen Avondmaal te Utrecht zou plaats hebben.

pagina: 33

Maand Jany 6. Br d C [da Costa] br v Scholte aan d C

Reeds vroeg had ik een briefje van D C, die mij ook over B. [Bähler] sprak, het hem niet kwalijk nam om tot de Gesch te naderen, maar nu zijn aanvallen niet verdragen kon. Hij zendt mij ook een brief van Scholte, die hem antwoordde op zijn brief aan Suze v Hall, de beschuldigingen van zich afweerde en zeide dat hij daaglijks bad voor de overkomst van al de gene die zich nog in het hervd genootsch bevinden.

[noot, ingevoegd van doc. no. 33.1]

Scholtes brief

Deze brief in de stemming waarin ik toen was trof mij nog al & ik vond die ook nog al liefderijk. Later is mij dit minder opmerkelijk, derwijl het dunkt mij meer op denzelfde kring van Van Hall & Bousquet uitkomt. Wij hebben u lief als aanstaande vereenigd met ons.

DC [da Cost] schrijft De scheiding is eene doorhakking geen oplossing der knoop. [einde noot]

Diner bij Westendorp (M.[)] Imp.

'S middags hadden wij het grote diner bij Westendorp alwaar buiten de wederzijdsche famille zich ook Ds Kortenhoef Smit [Kortenhoef Smith] bevond. Ik was veel vrijer dan vroeger met hem, toen ik hem juist na de herderlijke brief zag, en sprak met hem vooral over Nijkerk, over het harderwijker Veer, en over het Avondmaal & niet zonder aangenaamheid. Aan tafel zat ik naast Truitje Westendorp, met wie ik zeer belangrijk sprak en veel behandelde waarbij niets gespaard werd dan de punten te teder om aanteraken. Wij behandelden ook geheel de positie v. Laatsman, de moeilijkheden waarin hij zich bevindt, en ik bemerkte daaruit dat hoewel hij door velen zelfs der Arnhemsche dominé's gehoord wordt, er tusschen deze en hem nog geen aanraking hoegenaamd is.

[noot, ingevoegd van doc. no. 33.1:]

Koning te &/Rhede

Die Koning waarmede eerst zoo hoog werd gelopen & die gelijk Truitje zeide precies als Kohlbrugge sprak, heeft zich aan de grofste buitensporigheden overgegeven, kwam dronken bij Laatsman instuiven & wilde hem te lijf. Laats is toen later door zijne Gemeente gedwongen geworden hem v het Avondm te weeren, doch wordt telkens door hem bedreigd. [einde noot]

Na den eeten viel ik nog in handen van Van Lennep die over zijn goed beleid pogchte even als 24 jaar geleden toen mijn goede Vader nog dikwijls mistroostig daarvan wierd. Smit & Oom de Vos hadden het druk met anecdotes.

[noot, ingevoegd van doc. no. 33.1]

Kohlbrugge

Op den zelfde avond was Kohlbrugge hier in stad & deed een bezoek bij Mev V d H [Van der Houven] uit naam v Mev Gobius.

pagina: 34

Westendorp was in een lieve stemming; hij was zeer vriendelijk doch er gebeurde niets dat eene bijzondere indruk in overeenstemming met de dag gaf. West. vroeg mij om te improviseren, ik deed dit op een glas met water om te spoelen dat voor mij stond sprak van de Beek-Gelderld / de rivier (de IJssel Valkenberg) de stroom (de Rhijn de Zee (de Handel) en kwam toen op afwassing op reiniging, op huwlijk. Ik gevoelde mij met Thijs regt vereenigd. De kinderen schenen nog niet geheel overgebogen. Er was een decente toon en niets dat ergenis geven kon.

Stemming ov de Scheiding

Door de gesprekken van Bähler had de gehele rigting v Scholte nog al indruk op mij gemaakt. De defensien van d C [da Costa] had ik nog al zwak gevonden, alleen trof mij van hem dat woord dat B. hier weder zoo als altijd de Coterie zocht, al sprak hij veel van de Kerk.

D. Jany 7 Kleine onaangenaamheden

Deze morgen was alles in wanorde bij ons. Het alleronbegrijplijkst verlies na mijn te huis komst van een geldbeurs die ik nog op stoep in handen gehad had, liet zich niet uitleggen. Daarbij waren de antwoorden der kinderen niet aangenaam & de stemming v Gerrit die met een dikke wang te huis zit, niet verkwikkelijk.

Togt naar het Entrepot

Teves was het, het heerlijkst vorstweder dat men zich voor kan stellen en ons togtje na de nieuwe gedeelten v het Entrepot was regt aangenaam.

pagina: 35

Besl om het Ouderlingschap nog v 2 Jar. aan te nemen.

Ik ging na de kerkenkamer 's middags verlangend om de wil Gods te mogen volgen en te zien hoe de leiding was. Ik was als schuurpapier en had eerder wensch om ontslagen te worden. De hoeveelheid inkomende veel te gering zijnde werd de vraag gedaan of men blijven wilde. Twee antwoorden daarop volmondig; ik meende mijne bezwaren te mogen uitdrukken en mag zeggen dat die met deelneming en hartelijkheid wierden aangehoord. Om te brusqueeren daar toe had ik gene vrijheid en de leiding die de gehele zaak nam, het wegblijven juist van een drietal tegen door het drietal dat inkwam; de overtuiging dat ik in dezen in een weg Gods was daar ik niet uit kon lopen; de meerder indruk van het eigenwillige der Scheiding dat weder bij mij op kwam, dit deed mij met volle gerustheid den post weder aannemen, en ik gevoelde bij het na huis gaan vrede in mijn harte terwijl ik teves niet mogt loochenen dat er in meer dan een opzigt aannadering ten goede zichtbaar was; dat ik thans op een ander standpunt dan voor twee Jaren stond, en God mij ook hier nog kon gebruiken.

[noot, overgenomen van doc. no. 35.1]

Ouderlingschap

Huet was zeer hartelijk. Chev [Le Chevalier] zeide dat van binnen alles uit moest gaan, dat het daarop aankwam. Merkus merkte met regt aan dat wel is waar de ascendante lijn van de werking v het Consistorie niet zoo was als het wenschelijk was, maar dat daarentegen de magt van het Consistorie op zich zelve, en de onafhankelijkheid groter waren dan zelfs onder een vorige Constitutie zulks kon geacht worden te zijn.

Uitgaande Passavant - Marcus - J Lasonder worden bend waarsch. Tilanus, Fraser de Roth - Hoogland

Familledag bij G J Boissevain

Op de familledag deelde ik den uitslag aan H Gild Henry Gildemeester] mede die beterende is, en die zich daarin zeer verheugde. De fam. d. was stil. Emma door ongesteldheid afwezig. Er heerschte echter een toon van hartelijke overeenstemming. Louise was weder in ons midden.

pagina: 36

Huwlijksverbi v M Westendorp & Engeltje van Effen

Gewigtig was deze dag door de Echtverbintenis van Westendorp. Wij waren om Elf uur op het Stadhuis waar ik met H C Westendorp zijn getuige was, terwijl Oom de Vos & Van Manen aan de zijde der bruid opkwamen. Duystz van Assendelft [Deutz van Assendelft] trouwde, niet zeer bevallig. Den namen troffen mij zoo als altoos diep. Wij reden toen na de Nieuwe Kerk waar Kortenhoef Smit [Kortenhoef Smith] de voordragt deed en mijn aandoeningen spoedig eenigzints deed bevriezen. Er was niets verkeerds in maar ik vond het buitengewoon koud, ook was de kerk regt koud. Thijs was lief, zij regt vriendelijk doch een bepaald spreken over iets heb ik van haar nog niet gehoord. Alles moet zich dies in den tijd ontwikkelen. Ik had een zonderling gevoel van weemoedigheid - en een denkbeeld men kan toch maar eens wezentlijk trouwen. Dat toezeggen van een vereeniging voor tijd en eeuwigheid dat nu geschiedde bragt mijn denkbeeld in de war, daar mijn gehele ziel gevoelde dat er toch gene ineensmelting plaats kan hebben zoo als er met onze goede Mie geweest is. O het wekt toch ontzettend pijnlijke gevoelens op, zulk een twede huwlijk!

Ik had v Th. nog hartelijk afscheid genomen doch kon het dejeuner bij Mev V Effen waar zij beide waren, niet bijwonen. Zij vertrokken deze avond na Parijs. Hun eerste Station is Nieuwesluis. Thijs gevoelt dat er een transitie moet plaats hebben.

pagina: 37

Br H [Van Hogendorp] ov L [Lisman]

Hoogst gewigtig was mij gisteren een brief van D v Hogendorp ov L. Diens zaak wordt mij door zijn laatste brief hoogst verdacht.

Jany. 9 D Br Juf Sch [Schuilenburg]

Een brief v Jufv Schuylenburg terug, waarlijk toch met indruk der waarheid geschreven. Smelt treft mij & ik hoop hem nog wat te kunnen helpen.

Bähler bij ons ov het Kohlbruggianisme

Bähler was deze middag nog bij ons, wij spraken nog veel over scheiding, Scholte &C; ook over Kohlb. B. was na veel strijd overtuigd geworden heel het Kohlbruggianisme leidde of tot grove uiterlijke zonden of tot eerbaar en voorbeeldig leven maar steeds met een verkeerde zelfvoldoening gepaard. Zoo staat Kohlb. [Kohlbrugge] wel schijnbaar zonder invloed, maar toch genietende de invloed die hij als een onzigtbare magt op velen uitoefent.

Avond Instit 3 Verh ingn

S'avonds Institut. Er waren 's Gravenweert Siegenbeek & Tydeman aanwezig. De discussien waren nog al levendig & het verheugde mij zeer dat er drie Verhandelingen over de invoering van het Christendom ingekomen waren, waarvan de eene zeer doorwrocht schijnt.

Mededelingen v 's Gr

's Gr bleef nog na praten. Hij zag het dan ook zwaar in, doch begreep dat men Ministerieele verantwoordelijkheid, maar ook teves regt tot ontbinding der kamers moest hebben daar anders een Staatmagt al het bewind in handen kreeg.

pagina: 38

[vervolg van doc. no. 37.2]

Geruchten uit den Haag

De Koning schijnt in zijne plannen onbeweeglijk te zijn. Wegens het huwlijk laat hij zich hoegenaamd niet uit, maar dat belet niet dat zulks in zijne famille nog grotere redenen tot ongerustheid geeft.

Men noemde heden voor het Ministerie van Finantien Faber van Riemsdijk & Rochussen. Dat zoude voor de laatsten een promotie wezen, dunkt mij nog veel te sterk.

Jan 10 V Audientie bij d Gouv v Ewijck

Deze morgen waren wij op de Audientie bij de Gouverneur Van Ewijck op de Burgermeesters kamer op het Stadhuis. Hij was zeer vriendelijk, en gedacht de banden van Vriendschap die tusschen ons plaats hadden. Ik geloof dat Noordholl een betere werkkring voor hem is dan Drenthe.

[noot, overgenomen van doc. no. 38.1]

De menigte op deze Audientie was zeer talrijk. Ik sprak er onder anderen voor het eerst Prof Beyerman een oude kennis, die zeer te vreden scheen, doch nog maar 12 Stud had. Men zegt dat zijn Colleges minder bevallen dan die v Bosscha. [einde noot]

Afscheid Bähler

Bähler was met vrouw & 2 kinder bij ons om afscheid te nemen. Zijne positie is van alle kanten moeilijk, en nu het vertrek in dit barre saizoen, verschrikkelijk. God geleide hem. Zijne Vrienden bewezen hem veel toegenegenheid, en toch had hij op het laatst van den dag nog een alleronaangenaamste ontmoeting bij een broeder die hem hevig aanviel, 't geen hem ook voor z/ vrouw, allerbitterst trof. God beware ons genadig in kalmte, en doe ons in al dien strijd op hem alleen zien.

Met Campb [Campbell] bij Coll d C [da Costa] ov Matths.

Campbell deze middag bij ons. Met hem bezocht ik d C Collegie waar over het

[vervolg in doc. no. 39.2]

pagina: 39

[vervolg van doc. no 38.2]

eigenaardige van Mattheus gesproken werd. Hoewel ik de meeste der denkbeelden van d C [da Costa] kende, vond ik het geheel treffend en eenvoudig. Hij had weinig ironie en sprak hier en daar met tederheid over het Israelitisch Tollenaars Evangelie van Mattheus.

[noot, overgenomen van doc. no. 39.1]

Coll d C [da Costa]

Het denkbeeld was Mattheus tekent op Marcus schildert; Lucas ordent. Voorts hoe Matth zich als tollenaar noemt, zich zelve de laagste plaats geeft, aan Petrus de hoogste eer geeft; voorts over het onderscheid van het objectief & subjectief zien &C.

koude v Beurs gearrd &C

God gaf dezen dag stilte & kalmte aan het hart. De koude zet fel door. De schepen zijn op een na uitgezeild. De beurs is nu bepaald hoe en waar zij gebouwd zal worden, doch het denkbeeld geeft over het algemeen weinig genoegen.

[noot, overgenomen van doc. no. 39.1]

Beurs

Het plan is van Zocher eigentlijk aanlegger v buitenplaatsen. Het Damrak wordt nu niet gedempt, het huis onder het Zeil blijft. Men heeft eerst Securitas - Confidentia - Vericundi boven de beurs willen plaatsen, doch stapte daarvan af na eene persiflerende beoordeling van den oude Heer Persijn.

Jan 11 Uitk Bureau

Een dag ook weder met uitkomsten Gods in de zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. Eenheid en gelijkheid van inzigt in de behandeling der Zaak met Baud, de geheel onverwachte Verkoop van het Tin, ook dat is weder een grote zegen. Verder waren er allerlei kleine finantieele regelingen, nazien Zaken v 't bureau; aanrakingen met Campbell waardoor de dag als in een oogenblik daar heen vlood, zonder waarlijke buiging des herten, integendeel 's middags nog al vleeschelijke opwelling over dat hooge van Gerrit.

Huis Transp Geld.

Het transport op morgen door den Reeder v de Palembang van een partij zilvergeld hinderde mij, en toch ik had geen vrijmoedigheid om er mij tegen te verzetten. God vergeve ons die Zonde, zoo het tegen zijn wil is. De Mij had er geen bergplaats

[vervolg in doc. no. 40.2]

pagina: 40

voor, en moest doen waken. Het schip lag te wachten, en kon iedere dag opgehouden worden. De Reeder doet alles; de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] levert alleen af. Is dit nu noodzakelijkheid, ik zou denken ja.

D C [Da Costa] br Toesp op 't gebeurde

D C schr & zinspeelt op 't gebeurde bij Ch [Charlotte]. Hij zegt, Het is moeilijk al die anomalien te regtvaardigen; men kan ze alleen in liefde bedekken. Men erkenne dan maar dat de liefde daar niet werk zaam was, en niet alleen de anomalie v B [Bähler] maar onzer alle Anomalien een duchtige revue hebben ondergaan.

[noot, ingevoegd van doc. no. 40.1]

De uitlegging van deze Zaak van de andere kant is dat de aanleiding van alles geweest is dat er gesproken wierd van die bepaling van het Comité, waardoor B. nu na Charleroi zoude gaan & Charl nog blijven te Brussel. Ch zegt dat dit tegen de wille Gods was, en toen B zich op zijne Vrienden beriep die dat blijven onder het Comité hadden aangeraden zeide Ch dat dan deze vrienden huichelaars waren. Ondertusschen zoo als het altijd gaat, de Vrienden waren over dat punt nimmer geconsulteerd geworden. Alles heeft zijn oorzaak en zijn gevolg. God alleen is de oordeelaar der herten!

Br Hensb [Hensbergen], Fen [Fenema]

Br Henzb schr doch de toon v de brief bevalt mij hoegenaamd niet. Fenema heeft weder eene zuster verloren en wordt zeer beproefd.

Hand d Apost

Ik las de Handelingen weder in deze week, en trachtte duidelijker en eenvoudiger in mijn uitleggingen te zijn.

Kalmte

Deze dag had veel kalmte en gezegende overeenstemming met m/Vrouw. Deze week had mij weder klippen van allerlei aart doen voelen ook weges mijne voorbarigheid. Een Huisvader moet niet te veel hard op denken.

Jan 12 Zo Stem; Scheid

Deze morgen met vrede voor mij zelve opgestaan. Met zegen een & ander in de Stemmen gelezen. De woorden v Koenen over de Scheiding in Dec vind ik toch zoo erg niet wel wat raauw hoewel zoo als alles bij K zoo niet gemeend. Alleen die lof over de Olijftak

pagina: 41

[later, 15 jan. 1840, ingevoegd]

Scheiding

Van Duijn is ook door Gescheidenen voor 6/w geschorst geworden, om dat hij eenige zijner oude vrienden die zoo gaarne Avondmaal met hem houden wilden, en die zeiden dat zij door God zelve genodigd waren, had toegelaten.

Het blijkt mij (15 Jany) dat er wel degelijk in die schorsing van Höveker &C een andere grond ligt en dat deze een ruimer verkondiging wenscht.

Zonderling was mij het verhaal dat Scholte eigentlijk in zijn huis, niets behoefte aan huislijke dienst, gemeenschappelijk gebed &C heeft ingesteld. Het is veel meer die klare Besonnenheit den geestelijke opwinding. Hij blijft een geheel op zich zelve staande persoon, een der hoofden der Scheiding, en echter slechts door een zeer klein gedeelte der Scheiding begrepen.

pagina: 41

beviel mij niet, daar de Olijftak eigentlijk nooit een beginsel bepaald geuit heeft.

Preek Jamieson Jes 65 v 13

Jamieson gehoord over Jes v allerinnigst het was geheel toepassing, geheel bede om tot Christus te komen. De texten klonken allerliefelijkst. Ik mogt het met instemming des harten horen. Hij sprak allerernstigst tegen de wicked en wordly zeide dat zij een brug van hun eigen schaduw maakten & in het water vielen. Deze prediking is waarlijk de verkondiging der Genade in Christus.

Bez bij d C [da Costa] Bähler Scheid Ingram

Bij dC geweest. Ik vond hem in een allerliefste stemming, zelfs gebroken, regt deelnemend ontrent Bähler, en zijn neutraliteit bewarende ontrent het gebeurde v Vrijdag avond. DC sprak ook nog over de Scheiding eerde haar als Protest, doch zeide dat er geen kracht in was om een Kerk te maken. De uitzettingen & schorsingen vond hij eigentlijk kinderspel, het woord de Gemeente des Heeren wenschte hij dat alleen toeggepast werd op die gene die waarlijk God in geest en waarheid dienden. Het gezegde ll Vrijdag ontrent het treffelijke der preeken v Broes over het inwendig bewijs des Christendoms bevestigde hij. Van Ingram had hij een hartelijk en zeer hupsch bezoek gehad. Sieg [Siegenbeek] was regt gul tegen hem geweest op het Institut.

pagina: 42

Breyer deelde mij eenige bijzonderheden mede wegens al het gebeurde in de afgesch gemeente. Scholte had V Velzen van velerlei zaken beschudigd. Deze riep de gehele gemeente op. Men verklaarde zich tegen Scholte, en de protesterende leden v de kerkenraad werden geschorst, na dat aldaar zeer ergelijke toneelen hadden plaats gehad. De uitgeworpenen zijn nu geheel buiten de kerk of zeggen liever dat zij de kerk zijn. Zij hebben reeds een deel der notulen in handen en reclameren de kerk, derwijl Maria Zeelt, die het geld voor die kerk heeft verstrekt van hunne partij is. Dat genot van de tucht waarvan V Hall zoo veel gewaagte wordt niet ondervonden want geen gecensureerde is genegen zich aan het Opzigt zoodra het zelve zich tegen hem verklaart te onderwerpen. Veel wordt er over het Woord en het handelen naar het Woord door hen gesproken, maar toch de kracht ontbreekt er aan, en het geeft het gevoel van iets kinderachtigs, van het kerkje spelen. Scholte is hier geweest om zich voor de gehele gemeente te verantwoorden, doch men heeft hem niet aan willen horen, en daarom heeft hij zich alleen voor zijne Vrienden verantwoord.

Maand Jy 20. Uit een brief v By Sames zou indirect

[vervolg in doc. no. 43.1]

pagina: 42

21 Av Huet Ps 103 v 1a Allerverdrietigst kwam ik terug uit de kerk bij Huet die met goede intentie preekte over Ps 103v1a. Mon âme bénisse l'Eternel goede zaken, maar de mensch geheel aan zich zelve overgelaten zich zelve moetende opwekken etc. Ik was regt verstoord dat in zulk een Koude men niet iets had dat de menschen meer bezig kon houden en kwam met een meer gekrompen hart 't huis. Hoe kan Huet zoo weinig tact hebben!

Ext Sec [Secrétan] &C

Het lezen van een Extract v Sec, van zijn voorgebed op de 14 Aug 1831 bragte mij de zaken weder aan het hart, en ik werd er weer levendig bij. Wij lazen voorts nog uit de Adele en Th.

Afscheid v Bähler genomen

Aan het souper kwam Bähler nedergedrukt door de moeilijkheden der dagen. Verkwikkend was hem nog het afscheid van d C [da Costa] geweest. Toch bleef de bitterheid over Vrijdag, en ik geloof waarlijk dat dit, hoe zeer hij er tegenstribbelde hij nog eenen invloed op zijn geheel leven zal hebben. Mij zoude het niet verwonderen zoo hij te Utrecht op de een of andere wijze bleef, en nooit te Charleroi kwam. Ondertusschen in de vermaningen [?] van die rigting hield hij het niet lang uit. Door de nadere verhalen wegens Vrijdag liet hij nog een angel bij mij na, die mijn goede Vriend mij hielp uitrukken, door mij te raden van alle onderzoek en revendicatie af te zien en alles voor God neder te leggen.

pagina: 43

[vervolg van 42.1?]

blijken dat B [Bähler] die Zaturdag ll te Brussel moest zijn thans nog te Utrecht zoude gebleven wezen en Zondag bij Scholte zoude aangenomen worden. In verband tot vele kleine omstandigheden moest de indruk mij eenigzints smertelijk zijn. Ik zag in mijne verbintenis met hem een schok plaats hebben die mij leed deed. Het afscheid had mij geen aangenaam gevoel gegeven.

31 Jy 21

Met Breyer nog al gesp. De scheuring blijft. Er zou nu een kerkel verg gehouden worden. Br wilde bij de gemeente blijven, mits aan de formulieren als gezag hebbende geen autoriteit meer werd toegekend.

31 Jy 22

Höveker moest ook aan het kerkbouwen en was maar liefst op zich zelve gebleven. Van hem hoorde ik de bevestiging van den overgang v Bähler dat mij nog al trof. Mogt ik de zaak maar aan God kunnen overgeven. Ik denk thans kalm over Bähler, doch zoude weinig v/hem kunnen verdragen.

31 Jy 23

Breyer gespr.Hhet wordt hem meer en meer een zaak v onderzoek. Mogt ik maar met regte vrijmoedigheid kunnen spreken. Ik voelde mij meer open met hem. D C [da Costa] was 's av nog al zeer ontevreden op Bähler. Er is ook iets wonderlijks in zijne houding, en zoo het waar is, dat hij nog zijne afrekening moet inzenden, is dit niet gunstig; na eenige tijd zal men alles beter kunnen beoordelen.

pagina: 43

Jan 13 M. Bur. Schuurm. [Schuurman]

De dag gaf veel werkzaamheid aan het Bureau en daar werd ook de avond doorgebragt. Zeer onverwacht verscheen Schuurman 't geen de druktens ook nog vermeerderde voor de week.

Koenen 's midd bij ons Vertrek Bähler & Charl [Charlotte]

'S midd vond ik Koenen te huis, die des Middags bij ons at. Het was weder wat voorbarig geweest het geen ik van hem gezegd had. Hij is in alles zoo geheel anders als ik, maar toch eenvoudig en innig. De Heere beware mij voor het verkeerde oordelen. Koenen sprak zeer unbefangen over vele zaken. Wij raakten ook Bähler, de Scheiding &C aan hij vond dat er zoo ontzettend veel nagepraat werd. Zijn oordeel getrokken uit zijn omgang met Mev Zeelt, Schröter, Gobius & ter Borg was nog al belangrijk. Hij vond toch ook veel puff in de Scheiding, en veel exageratie bij Bähler, welke partij hij aankleeft. Deze Vriend vertrok heden met de Dil na Utrecht. Ik vrees dat er nog veel ophouding onder weg zal plaats hebben. Hij vertrekt eigentlijk zonder bepaalde roeping voor zijn bestemmings oord & zal zich aan elke pleisterplaats vast hechten. (Zie teg ov f. 23 [hier doc. no. 44.2; dus zie doc. no. 44.1]

Bez fam V Oordt

'S avonds zag ik de famille Van Oordt nog, altoos diep getroffen wegens het verlies van hun lieve Madelon die veel heeft geleden. Dat kind was zoo regt aanvallig toen ik het laatst te Rott. was.

pagina: 44

Scheid van 28 J

Breyer verhaalt mij dat de twede afscheiding plaats had, en zij nu een aparte gemeente vormen. De formulieren zijn behouden, als bewijzen van wat men gelooft, niet om er uit te argumenteeren. Gisteren had Breyer een bezoek van Van Velzen en Couprie om hen weder over te halen. Het manqueerde nu niet aan fikse gezegden &C. Het individu verkrijgt een groot gewigt in zulke kerkjes. Hoewel mij in het algemeen meer met h/rigting dan met die van Van Velzen cs.etc vereenigende vinde ik er echter eene grote hoogte in en een willekeurig verwerpen der eens gestelde autoriteiten, waartoe altijd voorwendsel genoeg te vinden is. De manier van argumenteeren van Van Velzen vond ik niet bijzonder, en weder dat dringen om toch in de kerk te komen! Het gehele verhaal gaf mij geen aangename indruk. Ik vond er allerlei menschelijke willekeur in, waarbij de zaak Gods niet wint.

Bähler verv f 22 [hier doc. no. 43.2]

2 feb heb ik nog niets van Bähler vernomen, en zijne moeder ook niet. De zaak loopt zoo dat er veel over hem gesproken zal worden. Hij moet toen de volgende Zaturdag avond zijn belijdenis gedaan hebben, in tegenwoordigheid der vier geschorste ouderlingen van hier, die zich derwaards begeven hadden. Hij heeft toen verklaard de kerk v Scholte voor de eenige ware te houden. Men zegt dat het plan was spoedig Belgie te verlaten, en dominé bij de afgesch te worden.

pagina: 44

D 14 D Verj. d C [da Costa]

Weder de treffende dag van d C. Ik voelde mij bijzonder met hem vereenigd. Ja, waarlijk God zal alles doen medewerken ten goede.

Bureau

Lang over de fabrikaten gesp. tijding van Java die niet ongunstig was. Nog al geheel niet zonder blijmoedigheid was ik in de zaken.

Consistorie

'S midd Consistorie, de benoeming alleen zaak van vorm. Ik voelde mij geheel open tegen Chev [Le Chevalier] & de bitterheid volkomen weggenomen.

Avond bij d C

'S avonds met Gerrit bij d C waar ik Chev vond voor een oogenblik even als Van Eik & voorts Dr Focke en de jonge Bilderdijk. D C had lieve attentien ontvangen. Hij animeerde zich allengskens, en wij spraken over vele gewigtige onderwerpen regt broederlijk. Ik mogt ook nog mij hart over B. [Bähler] & over het laatst gebeurde openen. Er was een stille deelnemende toon in het huis. Wij deden nog het gebed d C & ik en ik mogt mij verheugen op deze gedenkwaardige dag na al de stormen en woelingen van het Jaar weder zoo aan zijne zijde te staan. Chev sprak ook zeer open, V Eik sprak van zijn Haagsche reis, en roemde zeer het schooltje van de vrienden in 'S Hage, als zich indedaad door eenvoudigheid en innigheid der kinderen onderscheidende. Het sloeg toch twaalf uur eer wij elkander verlieten. God beware ons genadig met & voor elkander.

pagina: 45

Verjaardag gev. W Jany 15.

Deze dag kwam dan weder, omringd door de zegeningen Gods. Zij waren van alle kant op mij. Ik mogt naar lichaam & ziel kalm opstaan. De geschenken der kinderen waren regt welkom, de verzen hartelijk & Thijs zeide dan zijn vers allerliefst op. Te wenschen had ik niets als dat God hunne zielen in Christus tot zich trok. Reeds vroeg was er allerlei bezoek. Aan het Bureau liep alles ook regt bedaard. V d H [Van der Houven] schonk mij een heerlijke schrijfkassette. Van Gideon & Mimi had ik een kabang en bij die gelegenheid mogt ik door Gods genade weder opte merken, hoe dikwijls mijne woorden zonder mijn wil anderen gewond hebben. Mogt de Heere Christus mijne wijsheid en voorzichtigheid zijn.

'S midd kwam da Costa, Bosscha & Keetje, S de Clercq & Charl met Dr Focke. Het gesprek was zeer levendig over onderwerpen van allerlei letterkundige aart. Bosscha's toespraak en d C nagebed waren regt hartelijk. Wij bleven tot omstreeks 11 uur bij elkander. Aan liefelijke letteren had het niet ontbroken; vooral troffen mij die van By Sames, By Groen [Groen van Prinsterer] & Mev de Jonge. En nu Heere alle Uwe weldadigheden zijn op mij & bij mij is niets dan zonde & elende. Gij hebt tot nu toe uwe weldadigheden groot aan mij gemaakt. O Heere wil mij bewaren, bij 't klimmen mijner Jaren, en leidt mij op uwen eeuwigen weg.

pagina: 46

Jany 16 D Bez Breyer

Aangename herinnering aan de vorigen dag, de zoon van Wilson nog zeer erg. Bezoek v Breyer berichten wegens de Scheiding (Zie tegen over f 20 [f 20 hier doc. no. 41.2, daartegenover: doc. no. 41.1]).

Finant Gerrit

Gerrit had zijne financien nagezien, en vond dat hij meer verteerd had dan hij vermoedde. Hij was er waarlijk regt wel over, met plannen van studie & zuinigheid, die zeer verstandig waren. Toen ik hem zoo gestemd zag, kon ik er ook niet veel van zeggen. God weet onze weg met deze Jongen en op Hem alleen zij ons oog.

Comp Merkus

S'avonds vervelende Comparitie bij Merkus ik mogt er mij met mijn hart nog al aan onderwerpen, maar viel bijna in slaap.

Schuurmans vertrek

Het grote plan v diner aan Schuurman te geven mislukte door dat deze broeder geheel onverwacht met de Boreas, waarop hij een plezier togtje was gaan doen medegezeild was na Batavia. Ik had een geheel industrieel diner willen geven, dat nu mislukte, doch zwierf echter braaf met hem in de Batiks, en de gedrukte rond, zoo dat ik al de patroontjes voor oogen had. Het is toch waar dat ieder vak zijne aangenaamheden heeft, zoo dra men er maar eenigzints een meer helder denkbeeld van verkrijgt.

Dooi

Heden zware dooi. Met de Zuide wind was het, 20⁰, met de Zuid Wind dooit het nu

pagina: 47

allergeweldigst. Op deze dag kwamen er nog menschen & koopgoederen over het IJs. Heden is de dooi in volle werking & het is zelfs warm.

V. Jan 17 V d H [Van der Houven] Diner C D M

Allerhartelijkst gesprek met de Heer V d H die indedaad als een vader tegen mij sprak. Bezige ogtend. Aangenaam Diner het geen ook de Maere bijwoonde, zijnde mij dit na de laatste verkoeling regt aangenaam.

Vis G Van Ewijck

'S avons een regt hartelijk bezoek bij van de Heer Van Ewijck thans Gouveneur van Noord holland, waarbij vele punten aangeraakt werden, doch nog meer in het politieke en commercieele dan in tederder en heiliger betrekking.

Z Jan 18 Vertrek v Gerrit na de Kersvacantie

Een dag v drukte daar de Student weder na Leyde keerde. Er was nog veel te bezorgen, en hoewel hij regt wel was deze laatste dagen en ook over het finantieele verstandig dacht, zoo gevoelt men toch dat er een onderscheid van beginsel bestaat, en dat wordt elk oogenblik duidelijk. Niet altijd kan men dan bedaard & in de liefde blijven en het vleesch komt boven. Gerrit heeft lust in studie, en eens er aan zijnde voelt hij er zich toe getrokken. Echter hij is door de minste kleinigheid af teleiden. Eerst was het zijn ongesteldheid, toen weder het schaatsenrijden. Er is te veel verstandige kennis van het

pagina: 48

elendige van alles en te weinig motief om indedaad van lust en zin eenige opoffering te doen.

Ogt Bureau

De ogtend was ook nog al ongerust door de vele vragen van Baud, door het lang bezoek van Jacobson, die ons op allerlei wijze trachtte te alarmeeren.

Avond stil

De avond was kalm, en besteed in het bij schrijven der politieke aantekeningen. Ik begon weder zoo eenigzints tot rust te komen. Later op de avond maakte die grote verandering van het weder mij eenigzints dof.

Wilson's zoon is beter en hij schijnt regt dankbaar.

Zondag Jany 19

N 3/ Preek Mounier 2 Cor 5 v 17a

Het uiterlijk was droevig. Het water stroomde van alle kant het was compleete dooi met al deszelfs onaangenaamheden zoo dat wij clopin clopant tot de kerk kwamen. Maar daar wierd die moeite ook rijkelijk vergoed door een preek v Mounier naar aanleiding van 2 Cor 5 v 17a si quelqu'un est en Christ il est une créature nouvelle. Ja, waarlijk dat was geest en leven en zoo veel ik op zag toen ik de text hoorde, zoo innig verkwikt was ik door de leerrede. Het was geheel als uit innerlijke ondervinding en hoewel er in het eerste begin, het opklimmende tot de verkiezende Genade Gods even zeer

pagina: 49

ontbrak, als zulks altoos bij Sec [Secrétan] het geval geweest is, zoo was er meer innig leven meer bekendheid met den stand van de gelovige in, die elendig in zich zelven, maar krachtig in Christus in hem alleen de bron van alles vindt. Die vereeniging van Christus met de gelovige, die innigheid die geen verflaauwing, geen val uitsluit doch ook de herstelling zeker maakt, die kracht van Christus die zelfs in het vernederen tot zegen is; dit alles hoorde ik nog nimmer van de predikstoel zoo uiteen zetten. Het eerste deel was de beantwoording der Vraag wie Christus was, en hier werd zijne Godheid en zijne kracht als hoofd der Kerk als altijd nabij de zijnen, zijn persoon als boven alles & anders als alles geheel verheerlijkt. In het twede deel wierd het zijn in Christus uitmuntend uit een gezet, het gevolg die dit hebben moest, hoe daardoor het goede eene van zelfheid wierd, hoe hier van gene verbetering maar van een nieuwe natuur gesproken werd. Het gehele leven dat in de brieven der Apostelen doorstraalt werd hiermede in verband gebragt. Ja waarlijk deze uitdrukking in Christus kon niet anders dan het allerhoogste het allerinnigste der betrekking aanduiden dewijl anders alles zijne kracht en indruk zou verliezen. Nu kwam in het derde gedeelte de Vraag Leven wij als nieuw Schepsel in Christus of in de zonde. wilt gij liever in de wereld kennen wij de strijd; kennen wij iets waartoe

pagina: 50

de liefde Christi ons immer gedrongen heeft. Hier wierd nog maals op het diepe van het in Christus zijn aangedrongen, de ondervindingen van de wedergeboren Paulus & Joannes aangehaald, het belachelijk aangetoond dat men ooit zeggen zoude kunnen in Mozes en Paulus te leven, op het getuigenis van Christus door Petrus gegeven, gij zijt de Zoon des levendigen Gods beriep men zich en eindelijk het middel wierd aangewezen Christus te zoeken Christus te aanbidden hierdoor werd men de verlangde gave deelachtig. Waren wij in Christus, hij was ook in ons, hij vormde zich eene gestalte in ons. Het bleef dan een vereenigd zijn met de Heere en toch een wassen een opgroeien, een zich uitstrekken na de opgehangene prijs, na den volwassen man in Christus die eens zeker bereid zoude worden in de nieuwe hemelen, en de nieuwe aarde. Dan had het leven met al zijn strijd en moeilijkheden zijn wortel in de hemel in Christus. Dan was hetzelve alleen ter hymne à sa gloire. En nu zonder verder uitziften eindigde die preek die zoo regt geleidelijk zoo eenvoudig, zoo voor Mounier bijna geheel zonder emphase was geweest, met een lofzang ter eere van het lam dat geslacht geweest is en dat nu regeert in eeuwigheid. Mijne ziele was getroffen en verrast. Het nagebed bleef

pagina: 51

Heringa (Jod El)Z 74 Jaar

Deze prof overleed den 18e. Een man van een zonderling, niet bijzonder vertrouwen inboezemend voorkomen, maar geleerd, knap, geslepen en zeer moeilijk te doorgronden. Over mij heeft hij zich meermale gunstig uitgelaten, en misschien zal hij later beter en onpartijdiger beoordeeld kunnen worden. Voor het oogenblik blijve het dus hierbij.

Wonderlijke verandering op dezen dag in de Aand. Rijzing tot 169p. Allerlei geruchten ontrent de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. Het Contract zoude voor 3 Jaar gesloten zijn. Wij zouden over 1839 10 pc uitdeelen!! Hoe snel wisselt alles.

pagina: 51

[vervolg op f 29, hier doc. no. 50.2]

in dezelfde stemming, en ik moest zeggen deze zaak is van God, en dat woord zal niet ledig wederkeeren. Mijne lieve Vrouw, Mimi Gild [Gildemeester], Betsy v Oordt, J de Schaef, Henry Gild, Chev [Le Chevalier], Zubli allen hadden wij die verkwikking onzer Zielen gevoelt. Aan God alleen zij de eere. Zoo hij werkt, wie zal keeren!

Bossch [Bosscha], S d C [Steven de Clercq]

Bosscha kwam, sprak hartelijk over d C. Steven had Lenz [Lentz] niet zonder genoegen gehoord.

Preek Merkus 2 Cor 5 v 7

S'av bij Merkus over 2 Cor 5 v 7. Onder een zware storm waren er al zeer weinig menschen. De man meent het geloof ik waarlijk beter dan voorheen. Zijn stuk was niet filosofisch maar moest het Geloof verheffen en tegen de filosof. protesteeren. Zonderling echter is dit geloof zoo iets geheel anders en toch het zijn de vormen der 18e eeuw & de man kan er niet uit.

Aang dag

De dag was genoeglijk & gaf veel gelegenheid tot Corr. Ook het slot met de kinderen was aangenaam.

Maand Jy 20 Bähler (Zie tegen[over] 21 [hier doc. no.22.2; verwijzing is dus naar doc.no. 22.1]) Storm

Deze ogtend was vrij kalm alleen het bericht weg Bähler gaf mij nog al eenigen indruk. Tegen den avond bereidde zich een vrij hevige storm, vergezeld met regen & dooi.

Réunion bij La Sonder

De Réunion bij La Sonder was nog al aangenaam, hoewel er over vele nietigheden werd gesproken. Ik had nu en dan nog al een aangenaam oogenblik in een goed Christelijk gesprek met Chev, Zubli & Walré [Van Walré].

pagina: 52

D. Jy 21 Bureau Zware Z W Storm fam dag D Boiss [Daan Boissevain]

De ogtend kalm. De tijdingen v Ba gaven verder stof tot dankbaarheid. Verder hield de Storm die uit het Zuid westen opstak ons zeer bezig. Bij het opwandelen na de familledag bij Daan Boissevain was de wind allerhevigst echter kwamen wij wel t'huis. Het gesprek aldaar was over de topics van de dag en niet bijzonder opwekkelijk.

Geboorte v Jacoba de Vos

S'ochtends beviel onze zuster de Vos van een meisje Jacoba geheten naar Oom de Vos, men had zeer na een zoon verlangd.

Rijzing aand

Opmerkelijk was de voortgaande rijzing in o/aandelen. Met Breyer nog al gesp. [Zie f 22; hier doc. no. 43.2)

W Jy 22 Gevoel 's ocht

Opmerkzaam geworden op veel afdwaling, kleine bitterheden &C. 'S ochtends zegen onder het lezen zoo dat ik Kamerling die onverwacht kwam geheel in liefde ontvangen kon.

Rapp Pres

De Rapp. van de Prest waarlijk nog al geestig. Baud is scherp maar men kan voet bij stuk met hem zetten en de moeilijkheid van het oogenblik verhindert grote moeite voor de toekomst.

Vis Höveker

Lang bij Höveker nog al gespr. Bij hem de bevestiging v B's [Bähler] overgang vernomen.

Huisl. avond

'S avonds t'huis, den brief v Talma aan Henry G [Gildemeester] deed mij nog al het ontoereikende in vele opzigten gevoelen. Ik liet de meiden boven komen, en sprak nog eens regt hartelijk met hen. Er kwam echter zoo geen terugslag.

pagina: 53

Ik ben weder wat aan lectuur begonnen. De Periodeieke Sem. & K Z &C werden aangezuiverd.

Dg 23. Jan Bezoek v de Jong Van der Straten reizende voor de Ecole Normale

'S ochtends bezoek van de jonge Van der Straten vroeger in Zuderstr [?], nu sints 4/m onderwijs nemende op de école normale thans voor haar reizende. Hij herinnert mij wel eenigzints Veenhuizen. Marzials had het nog altijd even druk. Over het onderwijs scheen V St. wel te vrezen.

Vergaan Marg Joh / Schuit

Het vergaan van de Marg Joh gaf schrik aan de beurs, doch werd aldaar nog niet algemeen geloofd. Men hoopte volgens de laatste berichten met de ebbe nog bij het schip te kunnen komen. Het was reeds als geheel uit een geslagen. De manschap zat in het want.

Gesp met Breyer

Deze middag nog veel met Breyer gesproken die veel opener dan anders was, en wel begon intezien dat de Scheiding een voorbarig werk was geweest, en al vele ongeroepene zich daarin hadden gemengd.

Institut ber v d prijsverh

Op het Instituut wierd de Commissie benoemd tot het onderzoek der prijsvragen. Het strekte mij nog al tot genoegen daarin benoemd te worden dewijl ik ter zijne tijd de prijsvraag had opgegeven. De zaak v Bähler scheen d C. [da Costa] nog al zeer te hinderen

Br G d C [Gerrit de Clercq]

De eerste brief weder v Gerrit die mij nog al goed bevalt. Hij doet zijn best om zich aan vroeg opstaan & Collegie houden te gewennen.

pagina: 54

Jy 24 V Verj Mimi Gild [Gildemeester]

Aangename herinnering op de Verjaardag van Mimi aan het geen voor 25 Jaar gebeurde. Wij zonden een gedachtenis aan haar, en ik drukte haar ook nog even de hand.

Eq. Marg Joh gered

De menschen op het Schip zijn gered. De storm bleef nog steeds voortduren, en stak tegen den avond weder op.

Collegie bij d C [ da Costa] ov Marcus

Met veel genoegen hoorde ik d C des avonds over de eigenaardigheden van Marcus, over het Romeinsche in hem, over de oorzaak waarom hij het een & ander niet overnam, hoe hij wel verre van een abreviator te zijn dat gene hetwelk hij beschreef veel uitvoeriger behandelde. Er waren onder andere Prof Bosscha & Prof V Lennep. Ik ontving daar een zekere zalving, ik gevoelde mij met alle verzoend en zag dunkt mij op Christus.

Bezoek Mev Beaufort & de Gr & Gravin Schimmelp [Schimmelpennick] Ed [Eduard] & Emma, St & Ch [Steven & Charlotte] d D Focke bij ons.

Caroline had een bezoek v Mev Beaufort die zich nog maar niet kon vinden in Cleef en 's midd van de Graaf & Gravin Schimmelpennick die bijzonder vriendelijk waren. Ik bragt Dr Focke mede, en wij hadden verder 's av Eduard & Emma bij ons. Zij was zeer gul, doch zoo niet om een passie in te boezemen.

Drukke ogtend, Gesp met Gouds [Goudswaard]

De dag was druk genoeg, de verwikkeling met de fabriekanten moeilijk, en toch God bewaart tot op dit oogenblik. Een gesprek met Goudsw bewees mij hoe toch het geestelijke in hem werkzaam is.

pagina: 55

Jan 25 Z Rust & Onrust Br S. [Sames] B Min

Ontzettend kalm was ik opgestaan en meende in zalving alles te kunnen aanzien maar de ontvang van een brief van S, die mij een grote som vroeg, en de brief van den Minster ad interim, die alles scheen omver te werpen. Ik maakte mij zelfs over deeze laatste wat dik zoo als men zegt, doch de bedaardheid v. den Prest bragt mij weder te regt. Het ontbrak niet aan allerlei aanspraak en ontrusting. S'avonds zat ik bedaard neder en mogt alle de brieven in bedaardheid beantwoorden. De dag was niet zonder zegen.

Zondag Jany 26. Preek Huet 1 Cor 15 v 58

'S ochtends bij Huet. Hij predikte over het laatste vers v 1 Cor 15

# C'est pourquoi frères bien-aimés, soyez fermes, inébranlables, abondans toujours dans l'oeuvre du Seigneur, sachant que votre travail ne sera pas vain auprès du Seigneur. [(]holl in den Heere)] [einde noot]

aantonend, hoe de overtuiging door het geloof van de opstanding, een krachtige aansporing was tot het overvloedig zijn in het werk Christi. Er was veel waars in en toch trof het mij veel minder dan de preek van de vorige week. Er was te veel betoog in. Ik gevoelde wel nu en dan het belangrijke der zaak, maar het was mij toch lang genoeg.

Bezoeken

Keetje v Gennep bij ons; over letterkunde en daarna nog over iets hoger gespr. [noot]

[noot:]

Van Berst] gered door Hisely, op 't kantoor bij Insinger [einde noot]

Weiss spreekt gemoedelijk over de preek van Huet & was mij regt aangenaam. Hissink bedankt voor zijne benoeming.

pagina: 56

Zijn Vader is in een treurige toestand. Niepoort [Van der Niepoort] meldt dat de Nehalennia #

# Kapt Verster, verloofd met een zuster van Niepoort.

gelukkig binnen is te Dover. H v Leuvenigh Willink introduceert tot afscheid zijne Neven Adrianus & Jacobus de Lannoy [noot]

[noot] Zoons van Abr de Lannoy gehuwd geweest met Maria van Mourik, eerst Compagnon bij d'Arripe &C sollicit later voor het directeurschap der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] (1827) leefde vrij droevig te Oldenzaal stierf eindelijk plotseling, zijnde toen ontvanger te Hilversum.

die met de Maria Suzanna Hendrika na de Oost vertrekken, en op Java eene plaatsing zoeken. S d C [Steven de Clercq] meldt een alleruitmuntendste preek v Jamieson te hebben gehoord over Zach 14 v 6/7 die hij geheel op het gevoelsleven toepastte. [noot]

[noot] v 6/ And it shall come to pass in that day, that the light shall not be clear, nor dark. But it shall be one day which shall be known to the Lord not day, nor night; but it shall come to pass that at evening it shall be light.

De avond geheel aan de kinderen toegewijd met Gaussen le Sage &C was regt aangenaam & mij inde daad een verkwikking & rustdag.

Jan 27 M Bureau, stuiting aldaar

Met een aangename stemming en een versterkt gemoed, ging ik na het Bureau, waar mij nu die aantekening van V d H [Van der Houven] over de benoeming van H al zeer trof. Ik mogt er kalm bij blijven, maar het wierp toch eene somberheid op alles.

Bericht de zaken v H F geschikt zijn

Aan de beurs verheugde mij het bericht uit naam v Mauviller dat de zaak van F haar beslag had verkregen, en deze Vriend thans geheel vrij kon ademhalen. Welk eene verandering zal dat niet voor hem zijn.

Br v Rijssel Westend [Westendorp] komst aldaar

Ook eene gave uit Gods hand was de brief van Marzials, de gelukkige bevalling zijner vrouw meldende en verder het genoeglijk zamen zijn met Westendorp en de indruk die zijn preek over de dwaasheid der Evangelien op Angelique gemaakt had. Gods wegen zijn aanbiddelijk.

pagina: 57

V d P [?]- Aug [Augustini]

Bij V d P stijgt het water aan de lippen, mogt ik hem nog van nut zijn. Ook over Augustini's lot moet ik wel zeggen wat onderscheidt mij.

Daniel

Proeven in het stellen met Daan genomen, ik geloof indedaad het met hem gelukken zal; dat zoude een grote zegen weder zijn.

Oordeel over Irving in de K Z Nov/Dec

Allerbelangrijkst was mij het lezen der K Z over Irving en de beoordeling van Hohl's werkje over dezen. De grond van Irving's val wordt hier op eene hoogst gewichtige wijze onderzocht en eindelijk den vinger gezet op een punt, en dat punt is hoogmoed en daaruit ontstaand Pelagianisme. Ik zag er Kohlb [Kohlbrugge] dunkt mij nu en dan in eenige trekken, het gevaar voor d C [da Costa] om gaven met geloof te verwisselen, het gevaar voor mij om veel over Christendom te spreken en te leeren zonder genoeg door het dal der zelfvernedering heen gegaan te zijn. Veel verschijningen om mij wierden mij duidelijk door dit opstel.[noot]

[noot:] D C [Da Costa] las dit stuk ook met grote indruk voor zichzelve hoe men de gaven kan hebben zonder de zaak deelachtig te zijn. Waarlijk er is een werk Gods in hem dat voortgaat, en nu niet meer den dichter, het Genie &C maar den mensch zelve aanvat. [einde noot]

Gesprek met Car [Caroline]

S'avonds nog hartelijk gespr met Car, die zich zoo over hare dodigheid, en vooral over hare slaaprigheid des Zondags beklaagde. Zij gevoelt de Zond waar en diep; mogt zij nu een vreugde des nieuwe levens ontvangen.

Jan 27 D Stand v Zak Bur

Vroeg opgestaan, in eene genoeglijke stemming na het bureau, waar ik veel te doen had, doch waar mij de onverklaarbare stemming en de gewone vriendschappelijke uitstorting eene moeilijkheid was.

pagina: 58

Br Kraft M Retemeyer

De trouwe Kraft schrijft nog weder eens, zijn zaken schijnen niet vooruit te gaan. M Retemeyer wil voor ons de isthmus v Suez eens op gaan nemen.

Kerk v Suriname

De kerk v Suriname is eene gewichtige zaak. De Roomsche maken geen zwarigheid er eene te bouwen, zoo men hen de negers maar overlaat.

Fred. [Fredries] Ergernis Kerk v Elberf

Fredries verhaalde mij heden van een soort van oproer in de kerk te Elberfeld bij gelegenheid dat men naar koninklijk bevel begonnen is de liturgie aan het altaar voor te lezen. Men is in de kerk opgestaan & sommige hebben den Leeraar de Liturgie afgenomen & de Bijbel in de hand gegeven. Dit had arrestatie ten gevolge.

Romelé zo erg

De arme Romelé (schoonbroeder v de Ex Minister Clifford) had een bloedspuwing en ligt zeer erg. Het was een lieve belangwekkende Jongen.

Vis Breyer Av bij Merkus de Regl geeindigd

(Zie over het verhaal v Breyer &C f 23. [hier: zie doc. no. 41.1]) 'S avonds weder eene vereeniging met de Commissie waarbij nu eindelijk dan toch de verkorte Reglem tot stand kwamen. Ik was wel met de mede Commiss en zelfs spraakzaam meer dan anders. Misschien was het een terugslag v het disc. v Br.

De betrekking in huis stil & aangenaam. Thijs hoest minder.

Jan 29 Wg Hand. K Ed [Karel Eduard] & Mo [Margo]

De ogtend kalm. Wij lezen de handelingen achter elkander en komen meer op het vroegere steeds terug. De aandacht en het goede onthouden van Margo & Kar Ed zijn mij verkwikkend.

pagina: 59

Storm minder

Eindelijk ruste van de Storm; iets helderheid in de lucht. Grote vreeze voor het vernemen van nieuwe ongelukken.

Toest Bur

Aan het Bureau bleef nog iets van de vorige stroefheid, doch alles was meer aan het wegtrekken. Ik kon heden daarom nog al werkzaam zijn.

Corr. Abier (Van Heen) S [Sames?]

De betrekking met Abier treft mij. Zonderling is die zaak v S , hoe ik een brief als aan mij gerigt heb moeten beschouwen, die daarvoor niet bestemd was.

Boek v Jonathan (de klok)

'S avonds onving ik het boek van Jonathan, waarin het stuk over de Haarlemmer Courant. Ik las er met groot genoegen in, vooral het stuk over de klok. Men denkt zoo weinig over zijn leven na; men ziet er zoo schaars een geheel in. In een koorts als het ware van kennen en omhalen zoeken wij de zaken ver van ons en toch Nabij u is het woord.

Wand S d C [Steven de Clercq]

Aangenaam was mij de terug wandeling over de buitenkant met Steven. Onze harten waren regt open tegen elkander; hij heeft ook zijn kruis, en het is nog altijd bij hem dat stille verborgene, dat er bestond toen hij als Jong heer in ons huis woonde.

Omgang Car [Caroline]

Regt genoeglijk was de omgang deze dagen met mijne lieve vrouw. Wij verstonden ons regt goed. Het spreken van Maandag avond strekte toch weder tot opwekking. Zij was zeer begaan met den toestand van Romelé, en schreef ook aan Gerrit nog een innige brief over het eene nodige.

pagina: 60

Corr. met d C [da Costa]

De Corr met d C was regt levendig. God houdt zijne regter hand gevat. Er kwam weder uitzicht tot werk. Treffend is het geen hij over het eigenaardige van Marais in zijn briefje v gister zegt.

Jan 30 D.

Deze dag maakt een groot contrast wat het uiterlijke betreft met de vorigen. Hij was regt helder, en ik ging vroeg uit.

Bezoek Romilé

Ik bezocht Romelé wiens bloedspuwingen zich gedurig herhalen, en wenschte hem nog een woordje toetespreken. Ik vond eerst Focke die regt hartelijk was. Ik ging na den zieke die echter niet spreken mogt en zeide hem nog eenige woorden.

Model Beurs gez.

Vervolgens zag ik het nieuwe beurs gebouw in het klein dat mij maar zeer matig beviel. Alles is regt in een gedrongen, regt smal en dan daarbij die overvloedige Colonnade. Nog het ergst is het Emplacement hetgeen waarlijk beneden de Critiek is.

Bezoek Koenen

Ik bezocht Koenen die zeer hupsch was, en sprak met hem over de zaak v S [Sames]. Hij vreesde dat het meer zucht tot uitbereiding dan wezentlijk behoefte is.

Bez. d C. hem bij Ch. [Le Chevalier] gev.

Ik zocht d C & vond hem bij Chev. Daar was hij regt opgewekt. Een nieuwe les die hij geven zoude was hem zeer aangenaam. Zijne onderzoekingen in de Evangelien hadden hem een ruime oogst toegebragt in den laatsten tijd. Vooral was hij nu door de Vergelijking der texten volkomen overtuigd geworden, dat Maria indedaad meer kinderen gehad had, en vond daar veel heerlijks in.

pagina: 61

Br Mess [Messchert] aan d C [da Costa]

D C zond mij een brief v Mess. Dezelve is hupsch hij beschrijft zijn toestand als boekverkoper met genie en toch het is iemand die zijn wond opent en bekijkt, en beredeneert zonder na den Geneesmeester te gaan.

Br Sally Hulk

De brieven v Sally Hulk, uit Batavia troffen mij wel, door hunne welgemeendheid, maar ik vond er niets bijzonder opwekkelijks in.

Gerrit te huis gev.

S'avonds was ik aan het Bureau. Er waren nog veel zaken te noteeren. Ik kwam t'huis en vond er Gerrit die gul was, 't geen mij verkwikte. Echter ieder oogenblik als ik niet op God zie, grijpt mij een siddering aan, wanneer ik denk aan iemand die zonder het kwade te willen zich echter met volle zeilen aan de wereld overgeeft, en niets terughoudt, of als tegenkracht gevoelt.

Jan 31 V Groot Directie Diner bij ons met de Gouv v Ewijck, Schuurman, Crommelin, de Directie & de fabrijkanten. Imp Fingal

De dag v het grote Diner waarop alle verwachten in deze laatste dagen gespannen was. Het was mij aangenaam aan velen een bewijs v welwillendheid te kunnen geven, de oude Vriend Ewijck weder eens te zien, daarbij Schuurman eer aan te doen; de Directie te ontfangen bij mij, en ook nog een oud Vriend Claude Crommelin bij dit alles te vereenigen. Het liep dan ook alles wel af. Ik improviseerde niet ongelukkig over Fingal. Ik vond alles zeer geanimeerd. Wat mij het verleidelijkst was, was juist de herlevende intimiteit met Crommelin, een gevoel dat ons in de dagen onzer jongelingschap

pagina: 62

February

Z Feb 1 Storm v binn & Strijd

Toen ik de vorige regels ter neder schreef, was ik droevig & aklig v/m zelve gestemd. S'ochtends was nog alles helderheid en werkzaamheid, maar 's avonds viel het op eens uit alle hoeken op mij neder. Een brief v Barbe die bij mij een heul zocht die ik niet geven kon; een van Van der Straten, die nu zijn onbekookte plan v collecteeren niet gelukt, het maar direct daarop werpt dat men niet aan Christus wil geven; de verteringen & luchtigheid van Gerrit, en eindelijk een pagina van de Reformatie weder uitsluitend en hoog, o alle die niet met hen Separeren voor Separatisten uit roepend, dit alles maakte bij mij vele zaken aan het woelen & wankelen; ik voelde in mij eene magt die niets kon dan morren tegen God dat hij mij niet genoeg licht gaf &C. Alles was even zwart en donker en zo liep de avond af tot ik dood vermoeid ter ruste ging. Zeker Gods oordelen zijn regtvaardig, in ons binnenste hebben wij de kastijding over alles. In de eerste der dagen van de week was ik nog al eenvoudig en teder gestemd doch zeker was ik Vrijdag niet gewapend tegen de wereld, en liet mij veel aanleunen dat mijn hoogmoed, en mij wereld liefde streelde. Dit moest mij open stellen voor de verleidingen des boozen maar God zal bewaren. Hem zij de eere en de heerlijkheid eeuwiglijk.

pagina: 63

Zondag 2 Feby

Huet pr 34 Les Catech

Er was verademing heden. Ik had wel behoefte aan eenige toespraak. Bij Huet in het W N ov Sec 34 Catech over de wijze v Gebed en het pligtmatige &C. Het was zwaar; hier en daar een lichtstraal, maar het geheel vermoeide mij en ik bleef er doodig onder. In het nagebed alleen vloeide mijn harte mede.

Bevest Ouderl

De Ouderlingen en Diakens werden heden bevestigd. Daar moet Mounier zeer krachtig ov 2 Tim Cap 1 v 6/12 gesproken hebben.

Vis bij d C [da Costa]

Toen was ik bij d C die van Smit [Kortenhoef Smith] kwam waar de voordragt hem geenszints de zaken hem wel getroffen hadden. Wij spraken in vereeniging des harten door de goedertierendheid Gods. Ook hij had een schok gehad, en wij verstonden elkander dus regt goed. Wij mogten te zamen nederknielen, en zoo ik hoop in eenvoudigheid bidden. Over de Scheiding spraken wij nog veel. Het stuk Separatismus in de Reformatie had d C geensints getroffen; hij vond in alles iets gemaakts, iets gedrongens en in Scholte een man die zoekt te reusseeren in zijne doeleinden, en van alles gebruik weet te maken. Dan zegt men maar bij elke ergenis, Zoo moet het openbaaar worden. Maar is zulk een openbaar making in de Schrift. Zijn er niet zonden die openbare andere verborgen, die in het verborgen beleden

pagina: 63

worden. Is er niet een zekere verborgenheid ook in de Kerk. Is het niet eene uiterlijkheid waarin God de innerlijkheid doet geboren worden, en de ware kerk eene zake in hope, die eens zal gezien worden. Over Bähler spraken wij ook nog al de indruk was treurig. Alles wat men hoort behoeft men echter niet aan te nemen, en de toekomst zal veel op helderen.

Felicit Py [Pauly]

Pauly zag ik nog op zijn Verjaardag. Hij scheen regt wel te vreden en was nu 47 Jaar. Mogt toch onzer aller vreugde in Christus geheiligd zijn.

Komst Freyss

Freyss kwam bij da Costa. Hij was hartelijk gestemd, en het ging bij voortduring goed met de Dominés en de Calicots.

Vertr Gerrit

Gerrit vertrok deze middag. Caroline had uit eenige losse gezegden meenen op te maken dat ik iets tegen hem voelde in de laatste tijd. Dat is waarlijk het geval niet. Het geld verteren en zijn weinige attenties op zaken die mij aangenaam konden zijn geeft wel eens een indruk van gemelijkheid maar anders ligt er niets bij mij ontrent hem. Een Vader des huisgezins kan wezentlijk bij de beoordeling van personen en gebeurtenissen in huis, niet te spaarzaam in woorden zijn.

Corr. Hentz [Hentzepeter], S [Sames]

S'ocht schreef Hentzepeter over zijn uit zicht weges het naderend Godsrijk, waarbij mij toch veel weder levendig werd. Een brief van S die nog die dag beantwoord werd deed nog de vroegere

[vervolg? lijkt niet 64.1] in doc. no. 64.1? [f. 45 lijkt te zijn weggestreept]

pagina: 64

A Noten over February (1)

f 46 [hier doc. no. 64.2] Jamieson

moet weder tweemaal met toenemend kracht hebben gepredikt (de laatste maal over de kopere slang.

f 44 [hier in doc. no. 63.2] d C [da Costa]

D C merkte op dat zoo men de plompe geprovoceerde waarheid in alles wilde, dan de Gescheidene verlangden de Heere ook hunne berisping niet zouden ontgaan, want dat juist in die Text bij de Phariseen over het veel vergeven en lief hebben, zij zouden kunnen opmerken dat hij regtuit had moeten zeggen gij heb niets ontvangen.

Een bewijs hoe ieder eigentlijk wil heerschen en andere tot zijn instrumenten maken, is dat de S innige regels v Mackay ontvingen, Vinke aanvallende wegens zijn aanspr aan 't Bijbelgenoot dat dit buiten de Formulieren was. Men wilde dit als een Artikel der Redactie hebben, waaraan zich de S geensints konden onderwerpen.

f 46 Droom

Ik droomde die nacht sterk v Scholte en deed op hem een klemmende indruk zoo dat hij eindelijk de tranen in de oogen had. Mijn laatste woord was Gij heb Bähler ingepakt, maar toch met al uwe redeneeringen & verdraayingen blijft uw kerk ten slotte toch maar een Secte.

pagina: 64

Marz [Marzials]

vraag nog zonderlinger voorkomen. S'avonds schreef ik nog aan Marzials over de eenige wijze waarop een Collecte zoude kunnen geschieden, naar mijn oordeel.

S d C & C [Steven de Clercq & Charlotte] bij ons

'S avonds hadden wij Stev en Charl, lazen Gaussen en hadden een openhartige en genoeglijke avond met hen.

Feb 3 M Br v Bähler Belgie, Scheiding

Eindelijk een br v Bähler uit Antw waar zijne kinderen ziek zijn. Hij was reeds te Brussel en te Charleroi. Aan eene nederzetting om of in Charleroi is niet te denken. De Eng werklieden gaan na huis plaats is er niet. De twee geexagereerde partijen staan over elkander. Voorts schr B over z/ aansluiting. Zijn gemoedelijk gevoel laat ik daar doch er is veel na praten bij; hij is door de benoeming van zijn kinderen in de gemeente veel meer getroffen geweest dan door de doop &C. Het blijft alles uit de hoogte, hoewel zeer vriendelijk. Nee God zal alles aan het licht brengen. Moge hij maar opregt zijn, dan kan dien weg hem gezegend wezen.

Reunie bij Mounier

Verder de ogtend al te druk, al te veel aanloop gene gelegenheid om tot iets te komen. 'S avonds nog reunie waar de stemming indedaad wel is. Ik stelde voor om ons ook eenigzints met de meer bijzondere belangens, met den staat van zaken in de protestantsche Kerk bezig te houden. Misschien kan dit nog tot een of ander aanleiding geven. Mournier was zeer getroffen door het bericht weges Bähler. Vele omstandigh maken die zaak ook voor hem nog al pijnlijk.

pagina: 65

B Noten over February (2)

Belg Synode

Zie brief v Bähler over het Synode in Belgie waar Vent en Richard een grote rol spelen, doch tot nog toe overstemd worden. Hunne bedoeling zoude zijn om het gehele Comite der Soc Ev Belg om ver te werpen. Deze zaken worden echter ook dikwijls overdreven.

D C [Da Costa] schrijft over Br brief, Die brief beviel mij al zeer weinig. Het is de oude opwinding: tot een staaltje "de aflezing van de 2 kinderen bij de afgescheidene indrukwekkender dan de doop in de naam des Drienige Gods. Het is treurig." Bähler. Feb 7 schrijft Koenen zeer streng over B, en meent dat zich een verkeerde zijde van zijn character ontdekt heeft.

Zie verd C ?

pagina: 65

Bureau. Vergaan Schelde

Aan het bureau gaf het vergaan van de Schelde op de rotsen van de Ascension nog al eenige somberheid. Onze aand werden tot 176 p opgedreven.

Stemming

Ik was minder helder dan de vorige dag. De brief v Bähler schokte mij niet maar gaf mij nog al een droevige indruk. 'S avonds was ik vermoeid. Ik mogt stil mijn weg gaan, maar zag nog al donkerheden van vele kanten.

Feb 4 D. Zaken bureau

Aan het bureau nog al moeilijk. Die talrijke zaken is een kaartenhuis dat telkens om ver geworpen wordt. Kooy wil gedurig alles om ver werpen en per impulsie handelen. Zoo wij niet vaste regels aan nemen kunnen wij niet voorgaan. Slechte scheepstijdingen waren er niet, maar veel vrees.

Consistorie

'S midd Consistorie. Ik rustte daarbij eenigzints uit. De stemming was zeer kalm & welwillend. De Regl. werden ingeleverd.

Famd S D C [Steven de Clercq]

'S avonds de familledag broederlijk en gul zonder iets bijzonders, de stormen & Assurantie zaken zijn nu aan de orde van de dag.

Feb 5, W Werkz dag Freyss, Spies

Een dag van allerlei werkzaamheid en Correspondentie echter aangenaam, daar het t'huis regt goed en vereenigd was. Freyss ontbeet bij ons was hartelijk gestemd. Zoo ook Spies die nog een half uurtje met mij praatte. Op het geloof des harten komt het aan, dit was onze slotsom. Het was nog al rustig bij mij.

pagina: 66

Feb 6 (D)

Deze dag was belangrijk in vele opzigten. Ik verlang na rust om te werken, en die komt nog niet.

Huis v Cente [?] gezien

Met Caroline het huis v Cente gezien dat V d H kopen zoude en van het welk hij wel wilde weten of het ons ook later zou convenieeren. Het beviel ons wel, doch niet om er zoo ontzettend na te verlangen. Boven is een verzameling van kleine kamers, die echter voor ons wel goed te bewonen zou zijn. Een kamer voor mij ontbreekt er geheel in.

Vis Mev v Effen

Wij bezochtten Mev v Effen, en hoorden nog zoo het een & ander van de reizigers.

Br Wormser

Een brief v Wormser die vreest dat het oprigten eener kerk te Nijverdal, het signaal van vervolging zijn zal. Waarom weet ik niet, doch dit weet ik toch wel dat indien zij de magt in handen hadden, het wel van h/zijde op een vervolging zoude kunnen uitlopen.

D C [Da Costa] Institut Voorb Ondergang 1e wereld

S'avonds da Costa gehoord, over de Ondergang der eerste wereld 't geen mij indedaad stichtelijk was, & waarbij ik weder het genoegen van de vorige keer ten deele ondervond. Ik gevoelde er als het ware de gehele tegenwoordige tijd in en zag God regeren. Ik voelde mij toen ook regt levendig toen het gedaan was, en had nog eenige aangename wisseling van denkbeelden met d C. dien ik een eind te huis waarts geleidde.

Souper bij Huet

Zeer bekoelde ik weder bij Huet 't geen een gewoon souper was, alwaar

pagina: 67

ik Prof Beyerman & z/vrouw, Prof V der Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] en Mevrouw, Crommelin, Gosch Schluiter, Charles le Chevalier & h/vr vond. Dit wierd nu weder van die gezegende vereenigingen die wij eerst bij Huet toen bij Prof Koopm [Koopmans] & eindelijk bij mij hadden een gewoon souper. De menschen waren wel, Crommelin zelfs zeer heusch, en echter er was geen eenheid hoegenaamd, gewone Souper gesprekken &C. Ik wierd verzocht te improviseren doch gevoelde dat ik mij zelve daar mede benadelen zoude, dat de toneelen v 1823 niet herinnerd of hernieuwd moesten worden, en dat ik zulke uitgangen zoo veel mooglijk moest trachten te vermijden.

Feb 7 V Vis Juf V D H [Van der Heyden]

Gewigtig was mij 's middags een onderhoud met Jufv V d Heyden, dat mij tot het hart ging. Ik gevoelde behoefte om mijn vastigheid, mijn vrede aan God te vinden, en niet meer geschokt te worden door de oordelen der menschen, door Scholte's aanval dat ik niet vereenigd ben tot zaligheid, door Kohbrugge verklaring, De kerk is bij mij. Ja, er was toch liefde bij die oude Vromen, en thans is alles zoo verwilderd. Zij gevoelden toch ook dat men niet bij het eerste dat tegenvalt weder tot nieuwe scheiding kan overgaan.

Vis C D C [Claude D Crommelin]

Crommelin was hier, en deed wezentlijk een gul bezoek waarbij wij nog al het een & ander bespraken.

Rekeningen

De gehele avond hielde de rekeningen mij bezig. Een zegen Gods dat ik die kan

pagina: 68

betalen. Ik zoude in mijn ijver de geheele nacht op hebben kunnen blijven. De Heere schenke mij genadiglijk die liefde die de band der volmaaktheid is.

Feb 8 Z Kalme dag - Sec [Secrétan], V d H [Van der Houven]

Deze dag kalm. Sec vloog nog eens over. Hij zoude de volgende dag te Haarlem preeken. V d H was na den Haag. De avond was rustig. Ik schreef aan Bähler zoo ik hoop met hartelijkheid en toch nog al streng.

Het was de grote dag van het Studentenfeest. Alles stroomde derwaarts, ik gevoelde er geen opwekking toe.

Zondag Feb 9

Br V d Br [Vrouw de Bruin], Juf Schuil [Schuilenburg], (B), Merckens Gerrit

Innig trof mij een brief v Vrouw de Bruin regt in de innerlijke zaken gaande, en waar men toch zoo het werk Gods ziet. De arme Jufv Schuilenburg verschrikkelijk tusschen een deur gekneld. Merckens wil Dominé worden, vraagt raad en ondersteuning. De zaak drukte mij nog al, daar ik er geen licht en leiding in zag. Gerrits brief met uitzicht op nieuwe partijen hinderde mij sterk.

Preek Jamieson Onkr in de tarwe

Daarentegen was de preek v Jamieson over het onkruid onder de tarwe allertreffendst. Zoo vrij zoo doordringend verkondigde hij het Evangelie. Zijn gehele ziel lag in zijne woorden.

pagina: 68

Vis Cato de Vos. Daan & Louise

Naderhand bezoek bij Cato de Vos, Jacobatje gezien, een lief kindje. Daarna bij Daan & Louise. Het kwam mij voor dat er meer dan een voorbijgaande indruk was van de preek v. Jamieson.

Komst Sec [Secrétan] Preek Huet Zaaier

Sec kwam 's midd, met hem na Huet, over de Zaaier zonder geest en leven, het was mij treurig. 'S avonds waren wij genoeglijk bij elkander & spraken over veel onderwerpen. Die philosophische merque is geheel geweken bij Sec. Hij deed nu eene lezing des woords een innig gebed, waaronder ik weder die zamenstemming des harten gevoelde.

Scholte op de Vrijdag bij Sec Bylandt [Van Bylandt], Schuyt

Sec verhaald mij dat Scholte bij Hogendorp [Van Hogendorp] logerende, en bij hem door Groen geintroduceerd op zijn Vrijdag geweest was. Ik vernam ook dat Bylandt nog geensints afgescheiden is.

Dit vernam ik ook van Schuyt van wien ik regt veel goeds hoorde door Van Eik die zeer getroffen was geweest van deze zijn oude in de wereld vroeger zeer verzonkene Schoolkameraad over de taal des geloofs te horen spreken. Hij vertelde mij ontrent Utrecht ook nog veel goeds. Zijn komst had ten doel om Caroline te verzoeken in de Directie van het opterigten Kinderschooltje deel te nemen. Zij heeft er nog niet over besloten.

M. Feb 10 Br Gr [Groen van Prinsterer] beantw

Opmerkelijk was een brief van G. tot ouderling benoemd, doch die eene zwarigheid had, die veel bij hem woog, en die ik in [?] meende te mogen oplossen.

pagina: 69

Woord v Klatter aan de beurs

Aan de beurs trof mij nog een gesprek met den oude Klatter, hoe alle die questien niet nieuw waren, en hoe Ds Vos er eens van de preekstoel had afgeroepen Kinderen van God verlaat de kerk niet, zoo lang gij Doop en Avondmaal hebt. Het woord ging er nog al bij mij in.

Innerlijke toestand

'S avonds genoeglijk t'huis en de zaken van de fabrikaten nagezien en geextraheerd. Ik heb veel begeerte tot werk en heb het ook nodig want hoewel ik van de eene kant nu en dan zeer wel gemeend bid en in de innige overtuiging, dat het nu het oogenblik is om niet meer op menschen te zien, zoo plagen mij die menschelijke oordelen door innerlijke aanvallen veel, ook worden nu en dan vleeschelijke begeerten zonder bepaald doel mij zoo in eens op het lijf geworpen. Dan wordt ik gewezen op mijn ouderdom, en er is als dan een begeerte om uitterekenen hoe lang ik nog zou kunnen leven etc. Heer wees gij genadig. Mogt uw licht geheel doorbreken in mijn harte, ik gevoel soms levendigheid, doch dikwijls drijft het door mijn ligtvaardigheid weder weg.

Droom

Die nacht tussen 10/11 sterk gedroomd. Met Westendorp sprak ik veel. Scholte & Kohlbrugge waren de hoofd personen. Met den eerste scheen ik eenigzint handgemeen geweest te zijn. De andere (K) woonde in het zelfde huis of Institut, doch wilde mij niet zien, en behandelde mij zeer uit de hoogte.

pagina: 69

D Feb 11 Stille dag

Deze dag meer met letters dan met menschen door gebragt. Gebruik gemaakt van de absentie van V d H [Van der Houven] om mijn Extracten uit de brieven der Fij bij te maken.

Consistorie Wetten geapp

'S midd Verg Consistorie alwaar tot mijn grote verwondering, de zeer langdradige behandelde reglementen al zeer coulant doorgingen, men moet toch altoos wat op de luiheid der menschen rekenen.

Br Marzials

Het treffendst was mij een brief v Marzials regt gul en open en daarin een passage over de Vrijheid van den Christen hoe veel hij door menschen geleden had, & door hen te volgen of te vrezen. Dit gevoelde ik dat ook voor mij zeer nodig was te behartigen.

Br Raillard aan d C [Da Costa] Passav [Passavant]

D C zond mij een brief v Raillard waarin een liefelijke adem des Evangelies doorstraalde. Br. Passavant zal vooreerst nog niet bij ons komen, door een zwaar Astma zeer belemmerd wordende.

Feb 12 W Terugk V d H

Een kalme dag. V d H terug. Zijne mededelingen uit Rott en 's H niet onaangenaam. Echter er zal nog veel te doen zijn, eer het Contract eigentlijk tot stand is. 'S avonds nog weder in de optekeningen uit de brieven der Fij.

Br d C aan Sch. [Scholte]

Da Costa zond mij zijn brief aan Scholte die echter veel te lang was geworden, en meer een wapen voor de tegenpartij daardoor wierd dan dat het zelve grote indruk zoude gemaakt hebben, bij menschen van te voren geresolveerd om gene argumenten aan te nemen.

pagina: 70

D Noten v February (4)

B Merckens

Men vindt den brief hartelijk, doch niemand voelt opgewektheid om hem op die weg voorttehelpen daar het voorkomt geheel een eigen gekozen plan te zijn, en men niet weet wat hij eigentlijk door die studie zoude winnen, daar hij toch nu ook reeds godsd. onderwijs geeft.

Feb 17/19 Nacht horen

Veel dromen 16/17 allerduidelijkst over een vervroegde komst v Verkouteren die veel verwarring gaf; 17/18 veel met Kohlb [Kohlbrugge] gesp die in een geheel ander Costume tot mij kwam, en met wien wij nog al toenadering hadden. 18/19 over een reis na Leyde, die belette om anders dan laat op het diner v Kooy te komen. Daar de tijding vernomen dat Fenema plotseling overleden was het geen mij trof, doch terstond kwam het op of Barbe hem niet zou opvolgen.

Bijl Feb 18 Emma Nichols [Nicholls] (f 60 [hier: doc. no. 74.1] )

Emma kwam bij Daan & Louise in huis. Zij heeft een ontzettend toeval gehad bij het vertrek uit het huis v Westendorp. Er is in deze zaak veel te voorzien.

Bijl Feb 18 Eichstorf (f 60 [hier: doc. no. 74.1])

In 1823 of 1824 was de Luitenant von Eichstorf bij mij, die toen de verzen v Tollens & Bilderdijk in hoogduitsche poezij vertaalde. Nu zag ik een dik man voor mij die reeds veel had ondervonden, Visiteur aan de Helder was, en nog al onder de Nahrung & Sorgen gebukt ging. Hij scheen aan de leer niet veel meer te hanteeren.[?]

pagina: 70

Feb 13 Hand G [Gerrit], D [Daniël], Th [Thijs]

De ogtenden worden belangrijker & langer. De Hand hier uitgelezen. Gerrits stilzwijgen deed mij leed, Daniëls werkzaamheid gaf mij vreugde. Thijs is allerliefst.

Diner bij ons

'S midd eenige Jonge lieden, waaronder ook D. Fock nog al een genoeglijk gesprek.

Bat.

Verder nog wroeten in de zaken v Bata en de moeilijkheid van vele dingen ingezien.

K Z & St d C [da Costa] ov de Groning. School

S'avonds nog, met veel genoegen in de K Z & de St gelezen, vooral in de laatste het stuk over de Groninger school. D C drukt er na mijn inzien heerlijk zijn geloof in uit, en deze vrucht zal nog bestaan, als vele lasteringen over hem verspreid verstomd zullen zijn.

Ja, bij God alleen is het te vinden, niet bij menschen. Mogt ik toch de gave in d C als gave Gods bewonderen; erkennen wat zwak bij hem is doch hem daarin niet naar mijne individualiteit willen omsmelten.

Feb 14 Vr K Z

Met veel genoegen deze dag nog in de K Z v Nov & De gelezen. De beschouwing van de leer van de duivel in Dec is belangrijk.

S d C [Steven de Clercq]

Met S d C deze week veel omgang. Wandeling van de beurs af bij het heerlijke weder. Broederlijk gesprek over het een & ander.

De kind

Met de kinderen aangename overeenstemming. De kleinderen regt lief.

Gerrit

V Gerrit eindelijk een brief. De aimable

[verder in doc. no. 71.2]

pagina: 71

Noten over Feb N 3/

Bähler [noot bij doc. no. 71.2 'Br v Bähler']

Men geeft hem een school en veel werk dat goed is, hoewel hij niet zoo veel te gelijk kan doen, doch dat wonen in het huis van het Comite, dat leven met twee kinder zonder moeder komt mij voor een onmogelijke zaak te zijn. Hij komt daar in de engte. Over de zaak v Chev [Le Chevalier] kwam hij bij d C [da Costa] terug, die daarin nog al gevoelig was en de brief aan mij meer als een Captatio Benevolentiae beschouwde.

D C Coll Lucas [noot bij doc. 71.2 'Coll d C Lucas']

D C beschouwde Lucas en zijne waarachtigheid in verband 1)met zijn eigen verhalen 2)met de romeinse wereld om hem heen 3) met de andere Evangelisten. Hij ordent. Daar waar Marcus niet Mattheus accentueert doet hij het. Er kwam ook nog een stuk over Lucas medicijnmeesterschap blijkbaar uit zijn Ev. dat wel wat specieus was. Het was nog al lang deze avond. Er manqueerde een eenheid, en her en daar een zekere zalving. Alle Vrijdagen zoude ik het niet goed kunnen horen.

Affaire de la Visite [noot bij doc. no. 71.2 'Conf bij Huet']

Er zijn twee zaken in de Visite 1) haar als eene oplegging van een onwettige magt te beschouwen, en dan is het zaak zoo weinig mooglijk te antwoorden. 2) haar als wettig aantezien en dan mag het antwd geen Comedie blijven. Dit laatste deed de Consistorie v den Haag die er verschillende Artikels over heeft in h/reglemt. Voor de onafhankelijkheid van de Kerk is de vage beoordeling de beste, doch kan men die overeenbrengen met de opregtheid. Dat is de zaak, die derhalve tweeledig is.

Vervolg 1 F achteruit

pagina: 71

[vervolg van doc. no. 70.2]

nonchalance van een Student, die men niet te hoog moet opnemen.

Br v Bähler [zie ook noot in doc. no. 71.1 'Bähler']

Een brief v Bähler die mij trof, want ik vond dat hij toch schuld erkende. Ik kon mij er bij neder leggen en had medelijden met zijn positie.

Conf bij Huet [zie ook noot in doc. no. 71.1 'Affaire de la Visite']

De zamenkomst bij Huet over de Visite was weder verwarrend. Allerlei gronden voor het een & ander komen daarbij op, ik ben het nog niet regt eens wat daarin de weg is.

Coll D C [da Costa] Lucas [zie ook noot in doc. no. 71.1 'D C Coll Lucas']

S'av bij d C over Lucas. Het een & ander door hem bij gebragt was regt belangrijk.

Av bij Gild. [Gildemeester]

Besluit v de avond bij Gildemeester door Gods goedheid zoo veel beter. Er was een Heer Mann daar op het kantoor aan het huis van wiens vader Strausz dikwijls kwam. Met genoegen sprak ik Mev Beaufort. Den zaak v Furman [Fuhrmann] blijft nog altijd onder een sluier.

Feb 15 Z

God schenke mij een eenvoudig harte, daar komt het op aan.

Vis Wheathorne & Alexander

Deze morgen de Heer Wheathorne Baptist & Alexander Quaker, die hier in een Anti-slavery bedoeling kwamen meetings wilden aanleggen; ik was in de zaak niet in, en dat Suriname ligt zeer ver van onze gedachten. Zij hadden dat dringende dat die soort van menschen dikwijls hebben, doch ontzettend kalme gezichten, en eene lieflijkheid die mij beschaamde, want toen er iets gezegd werd tegen Engeland, was er geen een die als het ware een blik veranderde dit beschaamde mij. Zij wierden mij door Prof Muller gerecommand.

pagina: 72

Bureau, Zaak d Balans

Aan het bureau eerste ontsluiting van de Balans door V d H [Van der Houven]. Grote reden van verootmoediging weder. Nu mij echter het drijven weggenomen is, nu ik gevoel dat wij al verdienen wij meer, niet meer zoude kunnen uitdelen, is ook de prikkel dat denkbeeld van een onbepaalde toeneming, zoo vleyend voor onze hebzucht, en gierigheid weggenomen en alles was nu bijzonder kalm.

Redenen v. gedruktheid. Alles ongeloof & ijdelheid

Aan gedruktheid die mij op het hart geworpen werd, ontbrak het niet, eerst het beantw d brieven en zoo vele particuliere belangen mij opgedragen 2) de fabrikaten. 3) 'S midd de klachten der Engelsche ov het innnemen v Baros. 4) 'S avonds het nazien der uitgaven. Arme ziel zoek toch geheel uw vreugde in God; hoe hangt gij nog aan de dingen der wereld. In God rust, door hem liefde in het hart, dat is alles. S avonds vond ik deze denkbeelden wel wat wetenschappelijk, doch levendig uitgedrukt in Heinroth's Himmel & Hölle.

Corr. By Groen [Betsy Groen van Prinsterer] Talma

Br v By Groen liefelijk, en zoo het mij voorkomt ook wel met eene wonde in het hart. Dit leeren wij elk op zijn tijd, op dat wij van de creature'n af raken.

Br v Talma regt hartelijk & broederlijk. Hij is nog wel een voorwerp van beschaming. Zoo ik maar waarlijk liefde in het hart gevoel zal ik nog meer doen, zoo het de liefde namentlijk is, die uit God is. Die kan niet rusten.

Afsch V d Straten

V d Straten bij mij. Ik was ruimer over de school ook over hem. Mijn oordeel was weder voorbarig, in hoeveel zaken ben ik dat niet?

pagina: 72

Nacht, mijn gestel

De Nachten sedert eenigen tijd meer gerust. Iets meer gevoel v zwaarte in het hoofd. God beware mij genadig voor alles wat mij te veel prikkelen zoude, en verkeerde dingen opwekken. Het gestel zoude daartoe medewerken, en daarom hoop ik dat de Heer geven zal deze Zomer om vroeg te mogen opstaan & zeer geregeld te leven. Ik kan niet zeggen dat het uitgaan 's avond ongunstig werkt op verbeeldingskragt &C integendeel deze is erger als ik weinig eet en te huis gezeten heb. Welk een labyrinth zijn wij voor ons zelven. Van Barbe droomde ik veel deze nachten heden was het meer de indruk der sommen en uitgaven waarmede ik mij gister avond bezig hield, altoos met te veel innerlijke voortvarendheid, voorbij lopend het geen mij voor oogen ligt.

Zondag Feb 16 Mounier Doop v Jezus

S'ochtends een preek v Mournier over de doop van Jezus. Veel schoons hier en daar, sommige stoute denkbeelden, veel dat mij trof, maar echter alles in vago, niets dat direct tot de conscientie spreekt, geen practicale toepassing op het hart.

Heerlijke middag preek v Jamieson

Iets geheel anders hoorde ik 's middags. Het was bij Jamieson over my life is Christ and death is gain. Innig, eenvoudig, doordringende tot het hart en de nieren, tonende hoe ondankbaar wij zijn jegens dien Vriend onzer Ziele. Mijn hart

pagina: 73

ging open; ik mogt met mijn gehele gemoed begeren om Christus geheel toete behoren, en voor hem alleen te leven. Mijn hart was vol liefde. Och Heere mogt het niet voorbijgaand maar doordringend zijn. Het gevoel was zoo geheel anders als 's ochtends. Met veel eenstemmigheid wandelde ik terug met onzen Steven. Nu dat was waarlijk Evangelie verkondiging.

Corr. Schr [Schröter] B [Barbe].

Verder had ik deze dag veel te schrijven, ene vertaling v Steven te corrigeeren, en alles maakte dat de dag eer te kort dan te lang was. Een brief v Schr was nog al gevoelig, de zaak loopt voor hem niet aangenaam. Ook Barbe schrijft wel, maar er ligt toch weder veel hoogte, vooral in het oordeel ov Bähler.

M Feb 17

De ogtend was aangenaam, en de nasmaak van de vorige middag nog verkwikkend.

Bevall. Henriette Bousq [Bousquet]. Nijverd

Bousquet meldt Henriette's bevalling van een Zoon (Henry na den ontslapene genoemd) de brief is regt liefderijk. God vereenige onze harten in Hem. Voorts goede tijding v Nijverdal all thinks looking fair and the house of Everberg calm.

Afrekeningen over 1839

S'avonds veel aan mijne afrekeningen gewerkt. Wat kan men uitgeven? Heere wees gij mijn leidsman ook in dit doolhof. Mijn huishouden nam weinig toe; alleen de uitgaven wegens Gerrit

pagina: 73

daarover is de strijd. Heden stond ik echter ruimer des wegens.

Réunion bij l'Ange [Teissèdre de l'Ange]

S'avonds réunion bij L'Ange. Ik mogt er met een vrij hart na toe gaan & er werd nog al in eenvoudigheid over het een en ander gesproken vooral ook over de Slave questien en de komst dier twee afgevaardigde. Ik raakte vooral nog al los met Merkus.

Gild [Gildemeester], d C [da Costa]

Gildemeester nog even gezien en een hartelijk woord gesproken. D C tijdingen waren goed. Zijn Zondag avond gezegend, over Joh 15. Hij schrijft regt goed over vele bezoeken en brieven, over de Slavernij questie ov Johannes de dooper ontrent wien hij wel in het inzigt v Mounier komt.

Besluit

De dag was in vele opzigten gezegend, ook het zamenzijn aan het bureau vertrouwlijk.

D Feb 18 Höveker. Indr Gez Barbe. Calicots. Opmak Uitg. Br Merle [Merle d'Aubigné]. Br v d C aan Sch [Scholte] & Bahl [Bähler]. Br v James. Contr

Kalme & werkzame ogtend, met Höveker hartelijk over een & ander gespr. 'S middags ook met Lt [?] maar de voorlezing v een brief v Barbe bevatte een uitdrukking die mij als een vurige pijl des bozen was, en waarmede ik te huis kwam. De Heer nam het genadig weg, want waarlijk het was onregt en door Barbe in arren moede gebezigd. S'av op het bureau in de Calicots gewerkt, t'huis een groot cijferwerk opgeschreven over alle mijne Uitgaven sedert 1820, waarin echter veel over de wonderbare leidingen Gods te onzen aanzien

pagina: 74

was op te maaken. Ik las een brief v Merle [Merle d'Aubigné] over de zich ontwikkelende ongelovige strekking van de Prof du Chatel en de lafheid de Ver Comp. D C [da Costa] zond mij zijn beide brieven aan Scholte en Bähler. Beide waren vrij kras, doch drukten zijn gevoel onbewimpeld uit. James schreef nog & zond geld v Geneve. Hij is te hard tegen de Gescheidene dunkt me.

Over de Contracten werd 's ochtends nog veel gesproken; hoe de staatkundige loop dezer zaak zal zijn begrijp ik nog niet. Mogten wij wijsheid ontvangen.

Zie tegen ov f 54 Enmi Nic [Emma Nicholls]: Eichsdorf

W Feb 19 Diner door Kooy aan de fam Boiss [Boissevain] gegeven

Wij hadden heden het grote Diner bij Kooy aan de famille Boissevain. Behalve die famille die van den Gastheer & een Neef & Nicht Kopersmit was er niemand vreemds, en toch waren wij met ons negen entwintigen. Daar was wel alles wat de begeerlijkheid der oogen gaande kon maken een uiterlijk van rijkdom & welvaart dat zeer frappeert. Daarbij het fraaie huis, de Schilderijen, het Zilver etc. De ontvang was bijzonder gul en heusch. Ik zat tusschen Margo & Gideon & sprak met de eerste nog al wel. Als ik op zulk een Diner terug zie, dan vinde ik steeds bij mij zelve veel onvoorzigtigheid, en opwinding. Dit gaf mij nog stof tot nadenken. Voor een Christen is alles wat in zich zelve neutraal schijnt te zijn, dikwijls het gevaarlijkst.

pagina: 74

Corr. Mess [Messchert] Mev Bahl [Bähler]

Zeer belangrijk was een brief v Messchert, die mij wel weder in vele opzigten tot waarschuwing en ontdekking strekt, doch die echter zich in een Quietismus en Speculatie verschuilt, die niet uit God zijn, dunkt mij. Zijn oordeel over B is hard. De goede moeder van dezen is dan ook bijzonder begaan met den overgang van haar Pierre waarvan zij van hem niets weet. Zij zegt dat haar Pierre s'est toujours plus laissé guider par l'imagination que par la raison.

D F 20 Instituut, komst Gerrit om te loten Herinnering aan de dag v gisteren

De dag wat vermoeid ten gevolge der vereeniging van gisteren, anders alles kalm. Met S d C [Steven de Clercq] nog broederlijk over vele zaken gesproken. S'avonds Instituut waar alles meest heen & weder praten zonder eenig Resultaat was. Om tien uur 's av kwam Gerrit die nog al veel van masquerade verhaalde, en mij voorkwam in eene vrij rustige stemming te wezen, en zich ook nog al met zijne Collegien bezig te houden. Verder is alles Studentikos. Hij komt hier om te loten.

De winter is op eens weder ingevallen. De wind uit het Noord Oosten is allerscherpst en na dat wij bijna weder Zomerwarmte gehad hadden en niet meer om eenige koude dachten.

De Famille was over de ontvang bij de heer Kooy bijzonder te vreden. De aanstaande reis van Eduard & de moeilijkheid v zulk een reis is nog al het voorwerp der gesprekken.

pagina: 75

Noten over February (5)

Jamieson

Volg Daan Boiss [Boissevain] kan Jamieson het niet op dat ik niet zijne gehele dienst bijwoon en zegt altijd: I will speak to Mr de Clercq.

Alexander

Louise Boiss hem een glaasje Madera aan biedende zeide hij M'am I am obliged to you I am wat they call a tea-totaller.

Coll d C [da Costa]

D C. is zeer bezig met zijn Collegie. Hij ziet er van de eene zijde grote indruk van. Van de andere zijde is het hem zelve een gedurige strijd, hij voelt zich wandelend als aan de zijde van een afgrond. Nimmer was hem het onderscheid tusschen gave en genade duidelijker, en de strijd groter dat men dit alles inzien kan, er als het ware in leven, en toch de zaak zelve niet deelachtig zijn. Daarom zijn begeerte na eenvoudige spijze in het geestelijke, waarmede hij zich regt goed kan voeden. Hij doet het meest invloed op de gene die buiten staan, maar ook geen eigen gevormde inzigten over de zaak hebben. Voor hem is de Harmonie zoo klaar, dat zij hem als Mathesis is, dat hij bij wien het ook zijn moge, met deze waarheid zoude willen gaan, overtuigd dat zij onweder staanbaar is. Capadose begrijpt er niets van. [vervolg: doc. no.76.1]

pagina: 75

Feb 21 V Loting Gerrit Rapp V d H [ Van der Houven] Diner Jongelieden Lectuur Stille avond

Het weder allerkoudst en de wind snerpend. Des ochtends moest Gerrit loten, kwam spoedig weder terug met een zeer hoog nommer en het bevel om zich op den 16 Mt weder daar te bevinden en zijn oogen te laten onderzoeken. Aan het Bureau was het kalm; het Rapport van Van der Houven was belangrijk, zoo wel de tevredenheid van de Koning, als het advies van Van Alphen. 'S middags aten eenige jongelieden, V de Niepoort, Kops & W Boissevain ter eere van Gerrit bij ons. 'S avonds ging ik niet bij d C [da Costa]; het is iets dat men niet alle vrijdagen moet hooren. Ik hield mijne verschillende aantekeningen & periodieke Lectuur eenigzints bij. Innig trof mij het verhaal van de dood van Olshausen door z/vrouw, ook het stuk v Holland over de Physiologie van den mensch. Belangrijk was mij ook een Vlaamsche Cronijk van iemand die alles heeft opgetekend gedurende de omwenteling in de 16e eeuw te Gend. Hier heeft Roomsch en onroomsch toch dikwijls dezelfde wapens gebruikt. Wij spraken nog al veel met Gerrit, die zeer bedaard is, en het voornemen heeft zijn propaedeutische examen nog voor Paasschen te doen. Hij komt altijd over vele zaken te regt als hem tijd gelaten wordt. Zoo ziet hij dan nu de noodzakelijkheid van het Collegie gaan meer in en zelfs de feesten beginnen hem meer tegen te staan. Overigens blijft dat Studenten Corps al een zeer wonderlijke republiek.

pagina: 76

Noten over February

Verv Coll d C [da Costa; hier doc. no. 75.1]

en zegt dat de verschillen tusschen de Evangelisten verborgenheden zijn, die door het geloof moeten opgelost worden. Gisteren had d C weder Lucas 1) als de Ordenen des tijds herstellende 2)als Medicijn meester 3)als Vriend v Paulus 4) Christus als de hogepriester voorstellende. Heerlijk waren zijne korte ontwikkelingen. Nu nog de voorstelling van de Goddelijke zijde der zaak en de beantwoording der Vraag. Wat was dan het werk des geestes in deze. Dan Johannes, wat deed hij; hij nam de stof als het ware uit de drie Evangelien maar om dit uit een hoger standpunt weder te geven. Bij Lucas al het menschelijke al het geen de zaken tederder maakt eeniggeboren zoon, zoon der weduwe bij Johannes de eeniggeboren Zoon Gods, bij Lucas de heiden grote eerbied voor de Joodsche oudheden de Joodsche tempel. Hij de heiden zet niet de Heidenen maar de Samaritanen tegen over Israel. Matth spr slechts eens, Marcus nimmer over Samaritanen. Johannes verwerkt de stof der Evangelien om die nieuw weder te geven gelijk hij zulks in de Openbaringen met de Profeten doet. En nu Markus. Zijn Evanglie altijd nieuw. Wie was hij, hij schreef voor Romeinen, maar om dat hij een Romein was. Dat korte dat krachtige [vervolg doc. no. 77.1]

pagina: 76

Feb 22 Z Vorst. Bez bij d C [da Costa]. Br v B [Barbe]. S d Ch [Steven & Charlotte] Gerrit.

Alles schikt zich tot winter, de wateren zoo lang door de harde Oosten wind opengehouden, begonnen toe te leggen, en de scheepsvaart dreigt gestremd te worden. Barbe schrijft mij. Zijn toestand is treurig, weinig werk, naauwe finantie en onvriendelijke bejegeningen. God regeert, hij geve het ons telkens te gevoelen. De Calicots gaan in zee; dat zal ten minste vreugde in vele hutten geven, en het zal nu met de koude dubbel welkom zijn. Om twee uur na d C die zijn gehele hart uitstortte zoo dat ik bijna niet weg konde komen. Welk een inzigt in vele zaken! Welk een weg van beproeving & kleinmaking! Welke doornen in het vleesch van alle zijde. Mogten wij er diep beschaamd over worden, ziende hoe onwaardig wij gezegend zijn & voor hem kunnen bidden. In Sommige opzichten is zijn toestand van dien aart dat men niet weet hoe het zich zal kunnen ontwikkelen. Maar ook hier is het God die alleen wonderen kan doen. Wij hadden 's avonds nog Steven die genoeglijk over vele zaken met ons sprak. De goede Charlotte blijft nog ontzettend gedrukt. Wij besloten den dag met onzen Gerrit die mij dan ditmaal al bijzonder trof door zijn kalmte, door zijn aangename toon, & zijne redelijkheid in het behandelen der financieele punten. Wij waren er dan beide innig verheugd over. Ja God kan in alles wonderen doen. Gelooft alleenlijk.

Zie over Coll d C Noten E [hier: doc. no. 75.1]

pagina: 77

G Noten over February

Verv Coll. d C [da Costa; hier: doc. no. 76.1]

dat zoo zeer aan Cesar herinnert. Wie kan het dan nu geweest zijn, de Godzalige krijgs[?] die door Cornelius afgezonden werd. Zijn betrekking tot Petrus die hem mijn sone zoo bepaald noemt.

Gelijkheid v het Evang. v Marcus wat begin en einde betreft met de rede v Petrus bij Cornelius.

Zwijgen v Marcus ov de gesch v de Hoofdman die Christus aanleiding gaf te zeggen, Ik heb zulk een gelove in Israel niet gevonden. #

# Marcus wilde als Heiden zich niet verhogen of daarop opmerkz. maken.

Een Slot v het Evang. bij Marcus. Zij zullen vreemde talen spreken; het eerste dat er bij Cornelius gedaan werd. Men heeft zonder eenige zekerheid Marcus altijd voor een Israeliet gehouden, hoewel er niets Israelitisch bij hem is. En nu ziedaar een Evangelie van een Hebreer voor de Hebréen, van een Romein voor de Romeinen, van een Hellenist voor de Hellenen en zoo weder terugkering tot Israel. En de man die alle deze inzichten heeft is gebonden van alle kanten, gebonden naar het lichaam zoo dat hij, is het niet in een zeer bekende weg geen tien passen lopen kan; gebonden na het finantieele, zoo dat hij in een toestand is waar niemand hem eigentlijk helpen kan, waarin hij te veel verteert zonder eenig genot te hebben eene duisternis waarin God alleen licht kan doen schijnen.

[vervolg doc. no. 78.1]

pagina: 77

Zondag 23 Feby

Pr Huet Matt 16

In de kerk bij Huet eene Voorbereiding van het lijden gehoord zijnde de plaats waar de Heere aan de Discipelen zijn Lijden voorspelt. Hij ging er niet diep genoeg in en ik kon verscheide zaken die mij levendig en hinderlijk waren niet los worden. Sedert voorleden Zondag is mij de Fr kerk weder zoo geheel doodsch, zoo geheel onreeel. Huet beschouwde de toespraak v Petrus als la parole humaine en het antwoord van den Heere als de parole divine. Alles is mij een soort van omslag & emphase en mijn hart blijft er koud bij terwijl ik warm werd bij de voorstelling van d C [da Costa] gisteren, en innig getroffen bij de toespraak van Jamieson.

Over geven & weigeren, na aanleid. v briev v L M [Merckens] & v Kam [Kamerling]

Wat hinderde mij heden, dat ik hoorde dat L M zich slegt gedroeg, en ik hem dus niet zoo telkens had moeten geven en toen nog de brief v K die weer f 300 te leen vraagt. Ik voel gierigheid als elk, maar dat is hier de zaak niet, maar de gedurige slingering of die man een kind Gods of een huichelaar is, misschien nog beide. Met sluwheid zoekt hij mij steeds te vangen, steeds klimmende in zijn behoefte, steeds trachtende de hoogste verantwoordelijkheid op mij te werpen. Ik voel er is een vrijheid in God om te mogen geven, doch ook om te mogen weigeren.

pagina: 78

H Noten v February

Verv d C [da Costa; hier: doc. no. 77.1]

Waar is dan toch de knoop met d C. Hij voelt er zelve wel iets van, maar tast toch niet door. Hij wil tonen dat een verandering van zijn positie onmooglijk is, en echter er moet eene uitkomst zijn. C [le Chevalier?] zeide mij heden 't gaat zoo als met Petrus. Il ne veut pas souffrir. DC vreest voor de uiterlijke vernedering en toch alleen het komen tot die vernedering kan zijne redding wezen. Maar raden, helpen wie kan dat. Een geloofstoestand is het toch niet. Hij houdt zich vast aan allerlei kleinere liefelijkheden uitkomsten die de Heer hem zond, en in de weg ligt iets scheefs. Wat kunnen de Vrienden anders doen, die nu en dan onder den een of andere vorm, wat toebrengen, niet radicaal helpen. Het gezwel moet losbreken op zijnen tijd.

Ev K Z Vorwort

Met veel belangstelling gelezen het Vorwort in de KZ over Macklin's Darstellung des Pietismus. Het historische gedeelte, de aanwijzing in welke dwaling het Pietismus gevallen was, kwam mij al regt duidelijk. Het twede meer Polemische gedeelte trof mij minder om dat men zich hier nog niet kan voorstellen dat de menschen met eenige goede trouw dien pantheistische onzin in de Bijbel kunnen vinden. En echter de kiem moet in ons liggen.

pagina: 78

[vervolg van doc. no. 77.2]

wij mogen ook het geld als zijne gave niet te gering stellen, zoo dat de meest onbescheiden de sluwste steeds van ons verkrijgt wat hij wil; dit is ook zonde. God geve mij genadig ingewanden der barmhartigheid, maar ook kennis des harte en die ontbreekt mij. De Christen is geroepen om de goeden te handhaven de bozen te weeren. Ik geloof niet genoeg dat er bozen zijn, misschien wel uit gemakkelijkheid. Wie peilt het harte. Volgde ik alle die aanvragen die telkens tot mij komen dan zoude ik tog indedaad de mijnen beroven! Daar is K. [Kamerling] de man v. het schip S, Ms [Merckens] met zijn Studie &C. Wij moeten de geest des onderscheids bezigen. Ik pas dikwijls op anderen eene weekheid toe die ik wil dat ontrent mij gebruikt worde. Dikwijls weiger ik niet, om dat ik vinde dat ik mij in een onedelmoedige positie plaats. Men moet met God kunnen geven & weigeren. Op dat gehele loslaten behalve in bijzondere gevallen waarin indedaad de liefde Christi dringt, is geen zegen. Is het oog op God dan heeft het acht geven op de menschelijke consideratien geen vat meer. Entschlossenheit is waarachtig en nodig voor de Christen en verkrijgbaar zoo wij er God wezentlijk om vragen. Ook dat werken met gevoeligheid met mijn kinder, dat mij te veel aantrekken als zij humeur tonen, is geheel verkeerd. Voorts in al die omstandigheden leeren wij hoe waar het is, 't geen Margo mij nog deze week zeide, hoogst moeilijk is. Een stroohalm kan ons omverwerpen.

pagina: 79

I Noten over February [vervolg van H noten over February in doc. no. 78.1]

H toont hier aan dat hunne strekking geensints het gevolg van min gedeveloppeerd denken is maar men hetzelfde, zoo bij de buddistische Geleerden als vooral ook bij de Libertijnen ten tijde van Calvijn wedervindt.

Gaussen 5e rijk

Gaussen beschr. v het 5e rijk beviel mij het minst & de diatribe over de vereeniging v Kerk & Staat kwam daar al volstrekt niet te pas.

Mev Nijhof of liever zoo wilde hij het altijd de vrouw v Hendrik Nijhof

de vrouw van den waardige Nijhof volgde heden haar echtgenoot. Over de dertig jaren leed zij aan de gevolgen eens beroerte, en was lam aan de eene zijde. Zoo als Kooy verhaalde, las zij bijna altijd in de Bijbel, en uitte gene enkele klacht in al dien tijd.

Baron Falck

De Baron Falck overleden! Ik kende hem eerst als advocaat, hij woonde bij Dylius in had de reputatie van fijn te bestormen. Hij passeerde voor vrije denkbeelden te hebben, en een groot dialecticus te zijn. Hij bewees eens aan Helmers dat zijn Apollo niet deugde, en deze was op het punt dien op het vuurt te gooien. In den tijd der verdrukkig soupeerden wij met hem bij Dylius op een der grote feesten. In 1813 verscheen hij tot grote verwondering als een de July mannen. Toen hij minister v Kolonien was, moest ik eens voor Z Exc. en zijn toenmalige adjunct Netscher improviseren bij de oude Vollenhove.

pagina: 79

Leembr. Gerrit Aang. avond

De dag liep verder zeer kalm. Wij hadden nog een bezoek van Leembrugge, met wie wij de Polemiek toch niet geheel konden mislopen. Gerrit nam afscheid was hupsch goedwillig gestemd; mogt ik er bij voegen geestelijk, doch dit ligt alleen in de hand van God. De avond was lang zoo het scheen, daar wij vroeg gegeten hadden, doch liep onder lectuur & gesprek al zeer spoedig daar heen. Steven kwam ook nog; hij had da Costa bezocht het geen mij veel genoegen deed. Mogt het herte van dien Daan toch meer open zijn, ik zie nog niet de plaats bij hem, waar de lichtstraal Gods kan vallen.

Zie L.H. ov 65[]

M. 24 Feb Togt Entrp. Verk huis v Centen Toestand

Het was een heerlijke dag. Wij reden om twee uur na het Entrepot en werden getroffen door de Schone inrigting voor de Suikermonsters. Wat een tempel voor de vergangelijke dingen opgerigt? 'S avonds was ik zeer in verwachting of V d H [Van der Houven] het huis door Centen bewoond, zoude kunnen kopen, maar zijn piek was f 24/m en het werd tot f 28 300 v. De rijzing in de huizen is bijzonder groot.

Verder meestal t'huis en bezig met de uittreksels van het Algemeen Verslag over Java, dat bijzondere uitkomsten oplevert. Mijn gemoed was die dag niet zeer levendig. Men kan zoo met de zaken mede gaan, zonder er veel voor te gevoelen, en toch niet geestelijk ook gestemd zijn. Uit zulk een slaap moeten wij meestal geschud worden.

pagina: 80

Noten K [vervolg op noten I, hier in doc. no. 79.1]

op het Rokin. Sedert huwde hij een adelijke Belgische Dame, werd Ambassadeur in Engeland. Later woonde hij op Ter Noot. Een man v uitnemende smaak, kennis, doorzigt zeer tot zijn tegenwoordige roeping als Ambass in Belgie geschikt, nu op eens opgeroepen. Mogt God hem gekend hebben in Genade. Zoude hij v. een vrijand een Vriend zijn geworden. Mogt het zoo zijn.

Den volgende dag schrijft men dat Falck niet gestorven is, en zelfs het gevaar geweken schijnt.

Feb 26/27 Scheiding

Er heeft hier een soort v Provinciaale Synode plaatsgehad, waarbij Scholte is tegenwoordig geweest, doch waar Van Velzen niet compareerde. Hier is de schorsing voor onwettig verklaard, doch de andere partij wel verre van zich daaraan te onderwerpen wil nu een Synode op zich zelve vormen. Er is reeds bij Golverdinge een boekje tegen de geschorste uitgekomen, 't geen veel inbrengt ook tegen Scholte, als hebbende niet goed gehandeld en getracht om leeraar te Amst te worden, hoewel hij aan het hoofd der Utr gemeente stond. De andere partij zegt dat er erge zaken van Van Velzen & de zijne uitgekomen zijn. Uit Zeeland moet er ook bericht zijn dat er wel drie gemeenten tegen over elkander bestaan. In Groningerland werd men genoodzaakt Klok de aanvaller op de gezangen in den Ban te doen, en deze heeft nu weder eenige om zich heen verzameld, en zeggende dat hij de ware kerk alleen om zich vereenigt beschouwt hij de Afgesch kerk als afgevallen door hem te verbannen.

pagina: 80

Feb 25 (D) Vorst. Aant. Famille bij ons Louise Henry Overl. Falck

De vaart is nu geheel gestremd. Het blijft koud, maar het weder heerlijk. Er valt nog al wat te bepraten, waarbij het moeilijk dikwijls valt te beslissen wat regt is. 'S avonds maakte ik een register van mijn Conf Aant. v 1836. Wat stormen zijn er toen niet boven ons hoofd heen gewaaid.

God zorgt. Mogten wij ons het aardsche minder & het hemelsche meer aan trekken. Het was des avonds famille dag bij ons. De stemming was gul & vrolijk. Ik sprak aan tafel nog al regt uit met Louise, en ook nog al met Henry die toch bijzonder gemoedelijk is, en in wie de vruchten van de goede boom zigtbaar zijn. Het jaar 1839 was hem niet gunstig; toch gaat hij voort met geven, waar de roeping tot hem komt. Hij en vele zijn mij tot beschaming. Mogt ik maar met meer levendigheid met mijn gehele ziel Christus aangrijpen er komen zoo van die oogenblikken waarin hij mij zoo weinig is. Met helderheid en ijver mogt ik Mattheus deze dagen beginnen en daarover nog al wat mededelen aan de mijne. Maar ik zie nog niet dat het ingaat; het is immers ook zaaien.

Het overlijden aan een beroerte van de Baron Falck maakt heden nog al indruk. Zie I [hier in doc. no. 79.1]

Feb 26 W Over de Sr. Pres. huurt. Midd bij D & L met Jamieson

De ogtend nog al onrustig. De Uitzichten wegens de Suiker v. minder gunstig door de moeilijke betrekking met de Bruin.

pagina: 81

Noten February L. [vervolg van Noten K hier in doc. no. 80.1]

Coll d C [da Costa] 28 feb Ev v Joh

D C behandelde het collegie v Joannes. De [deszelfs weggekrast?] gratie die het vroeger bij de Neologen vond, thans daarentegen het eerste punt v de aanval. Die v Bredtschneider [Bretschneider] Straus [Strausz] hebben juist gestrekt om het heerlijke in het Ev v Joh meer te openbaren. Zijn opneming van alles maar plaatsing in een hoger licht afkoms [?] van een hoger Standpunt. Het gehele Evangel v J. de ontwikkeling van het eerste vers & van het woord is vleesch geworden. Joh schreef laat. De tempel bestond niet meer. De Op nog later. Tegen bedenking dat het zulk goed Grieksch niet is, maar hij wilde geen goed Grieksch schrijven maar de Profeten des O T weder geven. De brief 1 Joh is de geleide brief v het Ev. Over het schrijven in dien tijd en nu. Bewijs dat Joh de drie andere Evangelien gelezen had, zijn manier v citeren der Profeten zoo geheel anders als die zijner voorgangers. Feestlijkheid van Zijn Ev. De Feesten de Bazis zijner Chronologie, vooral het Paasch feest. De lijn v het Evangel. continueert door de Openb gelijk de lijn v Lucas door de Handelingen.

Heerlijke uiteenzetting hoe de dogma's als feesten bij Joh staan. Schone uitval tegen het Arianisme. Dat is niets. Het schuift een middelwezen tusschen God & de mensch terwijl wij daartegen een middelaar hebben & die Middelaar is God.

[zie noten February M, hier in doc. no. 82.1]

pagina: 81

De Prest nog al geagiteerd weges zijn huis doch eindelijk besluitende om voor f 1500 een huis te huren nog al afgelegen en zich dies zeer weinig aanbevelende. Py & Mo [Pauly & Margo] nog al verwonderd daar zij bedacht hadden dat V d H [Van der Houven] nu heel wel hun huis konde nemen. Wij waren 's midd bij Daan & Louise met eenige broeders & zusters & vooral dan ook om & met Jamieson & zijn vrouw, die mij voorkwam een lieve regt fashionable geretireerde Engelsche vrouw te zijn. Hij is lief en men kan niet nalaten hem alleraangenaamst te vinden, maar hij geeft zich minder dan op de predikstoel. Hij heeft echter een regt delicaat gevoel zelfs het punt waar wij op stuitten wierd met veel tederheid behandeld. Ik voelde mij week & liefhebbende gestemd, en kon mij dies nog al uitstorten. 'S ochtends had ik een regt gulle brief v Suze v Hall gehad, doch die scheidings hoogte stuit mij toch zelfs in de liefderijkste uitdrukkingen. Daarentegen was er een brief v Freyss die geheel zijn hart uitstortte en die waarheid was, zoo dat ik er zegen van had. Ik vond van d C [da Costa] nog een brief t'huis waarin hij in vele bijzonderheden treedt, en het historische zijner positie ontwikkelt. Hij was bij een meisje geweest dat niet eet en indedaad geestlijke indrukken scheen te hebben schoon de zaak zelve hem altijd zeer hachelijk voorkomt.

pagina: 82

Noten February M

Verv Coll d C [Da Costa] 28 fy [hier in doc. no. 81.1]

Gaf Joannes geheel de woorden v Jezus. Zoo maar zich oplossende en eindigende met de indruk die de woorden op hem maakten. Overal ziet Joannes de Openbaring zijner heerlijkheid. Daarin is dat verhaal van Cana niet onverschillig, het staat in verband met het slot der Openb v. Joh. Het vergelijken van God en zijn Kerk met een huwlijk is niet weg te scheuren uit de Bijbel. Joannes spreekt in alles van het begin In de beginne, het eerste wonder en gaat tot het verste einde. Eindelijk ook nog het Symbolische. Dit is niet te ontkennen, maar de gehele Bijbel rust er ook op. Nu moet men kiezen en of den God zien die vierduizend Jaren alles voor de komst des eeniggeborene bereidt, en als het ware hem voorafschaduwt in alles wat voor hem gebeurt, in het volk waaronder hij verschijnen zal, de tempel dienst die hem voorstelt &C of met Strausz een verdichtende gemeente aanneemt, die voor een waar resultaat, zich een hulsel bedenkt in een woord men moet kiezen tusschen type en Mythe, want die overeenkomst zelve is niet te miskennen.

Zie N over f 2 [in doc. no 23.1]

pagina: 82

Feb 27 W. Zie over de Scheiding Not 15 Br. Bahl [Bähler]/Hy, Hov. [Höveker] Koenen My [Nederlansche Handel-Maatschappij]

Het begon deze ogtend met Bruyn & Höveker & ik kwam nog al in de Scheidingswereld die een toneel van verwarring oplevert. Aan het Bureau allerlei tegenkanting en moeielijkheden. Deze zijn goed voor ons, zoo wij maar op God mogen zien. 'S midd Koenen ook nog al getroffen door die geestlijke hoogmoed die zich overal onder de Gescheidene openbaart, en door de kruistogt die als het ware onder de schijn des geloofs gepredikt word tegen ieder een die eenig geld bezit, om hetzelve meester te worden. 'S avonds hadden wij nog een lang bezoek van Van Ewijck die zijn ampt met getrouwheid waar neemt. Het gesprek hield zich nog al staande over vele onderwerpen van algemeen belang. Ik was vermoeid. Het was wel een dag van veel spreken.

Rutger & Lentz N f 2) [hier doc. no 23.1]

Feb 28 V Bur. Colleg d C [da Costa] Car [Caroline] op het eerste [?] v het schooltje

De uitredding weder met de Sr veiling; de vele brieven van Bat, de gunstige en min gunstige tijdingen; dit alles gaf ook deze dag stof genoeg tot nadenken. 'S avonds was ik bij d C over het Evangelie v Joannes regt goed en belangrijk wel wat lang misschien. Het was tien uur eer ik te huis kwam. Hetzelfde belang stellende publiek vindt men er nog. Gister was Jamieson er ook en Ds van Meeteren onder meer andere. Caroline bezocht Mev Calkoen en de eerste meeting wegens het schooltje had plaats, die echter nog niet veel vorderde. Mevr Hartsink [Hartsinck]

pagina: 83

beviel Carolien zeer goed. Ik had mij bij d C [da Costa] met de waarheid vereenigd gevoeld zonder bijzondere levendigheid. Eenige trekken waren mij nieuw.

Zie over het Coll d C Noten L [hier in doc. no. 81.1]

Feb 29 Kij veiling

Deze dag begonnen de bezwaren over de koffijveiling, waarover men nu allerhande vrees tracht in teboezemen. Ook daarin kan nog weder licht komen. Daarbij was er veel aanloop van allerhande aart, zoo dat ik vermoeid te huis kwam.

Komst der Vrienden Spies

Daar vond ik de Vrienden Spies, en waarlijk de harten waren van het eerste oogenblik regt geopend. Rosientje was een allerliefst kind die het met de onze regt goed kon vinden.

Av met Goudsr [Goudswaard] Mev Beaufv [Beaufort]

'S avonds hadden wij Goudswaard, z/vrouw Mevr Beaufort & haar zoon, en D Focke zeer aangenaam was het discours, zelfs aan tafel nog al ernstig, en het verheugde mij Goudswaard op deze voet eens bij mij te zien.

Ik was 's avonds nog al af. Ik voelde mij vermoeid na het lichaam doch nog al rustig na de Ziel, en gevoelende hoe in Christus alleen de ruste is.

pagina: 83

Zondag 1 Maart

Nog alles vorst, de wind koud, de grachten half open & op de andere helft schaatsenrijders.

Preek Huet 1e Lijdenstext

Bij Huet de opening de Lijdenstexten. Het was hier en daar wel goed en het nagebed waarlijk treffend, maar alles geeft zoo iets negatiefs & volstrekt geene vastheid te kennen. Er is indedaad altijd nog een zuurdeessem van Arianisme & Pelagianisme over gebleven. Van daar dat Christus meer als een middenwezen verkondigd wordt; van daar dat er gezegd wordt que nous devons tâcher d'être encore mieux racheté.

Thuis gekomen had ik een aangenaam uurtje met Spies, wij deelden elkander de uitredding v Gods mede spraken over mijn eerste kennis met d C [Da Costa]

Jamieson over de overwinning v Gideon op de Midianiten

Liefelijk was de middagdienst bij Jamieson. Ook het gedeelte van de dienst dat ik hoorde beviel mij goed. S'ochtends had hij geheel Gideon het wel uitleggende & opnemende nu had hij het overige gedeelte van het Capittel & de overwinning op de Amalekiten. Het was weder regt practicaal over den Christelijke strijd de kracht waarin dezelve alleen kan geschieden en de zekerheid der overwinning. De aanspraak en vermaning was weder regt goed en in een zalvende overtuiging der waarheid mogt ik met Spies terugkeren die ook met genoegen had geluisterd.

/Zie Rome N/ "Rheden 10

pagina: 84

(2) Maart (vervolg)

Loge Spies

Het logeren is druk, doch heeft toch ook zijne genoegens. Ik voel met Spies betrekking in Christus, en alles is waarlijk al zoo rustig, en schikt zich uitmuntend.

Réunion frat bij mij.

S'avonds de réunion bij mij. Geestelijk werd er wel niet gesproken, maar wel met belangstelling vele questien behandeld, slavernij, Socialisme, Prot kerk &C. Er heerschte een geest van vertrouwlijkheid die aangenaam was.

Mt 3 D Afloop kij Veil.

De afloop der Kij veil. was weder een grote zegen. Hoeveel machinatien werden er niet dit maal gebezigd. Het was weder een lichtend punt in de verdere worstelingen.

Cons Av Sp & z/Vr

De dag rustig, 's midd Consistorie. 'S av herlazen wij al het aangetekende tijdens het verblijf v Merle [Merle d'Aubigné] in 's Hage in 1830. Het herinnerde mij de grote zegeningen Gods in alles wat wij van die waardige broeder toen mogten ontvangen. Onze harten waren kalm & deze avond deed mij waarlijk goed. Ik voelde zoo de noodzakelijkheid om te zien op den weg langs welke de Heer ons leidt en zich niet door den eersten den beste, die geestlijkheid voorgeeft, te laten wegbluffen.

Corr. Gerrit

Van Gerrit een gulle brief. Hij is zeer gelukkig zulke aangename kamers gevonden te hebben.

pagina: 84

Mt 4 Vert Spies

De Vrienden Spies namen afscheid. Wij hadden aangename dagen met hen doorgebragt. Hunne omgang was vertrouwlijk, en waarlijk hij had ook wel eens eenige verpozing nodig. Zijn werkkring daar is dor en onbeduidend, en de eentonigheid wordt alleen door de duivelachtige plagerijen van zijn Controlleurs afgewisseld. Zijn geloof is eenvoudig, niet zeer medeslepend, maar toch ook niet zonder vastheid en onafhankelijkheid.

St [Stephan] br Bahl [Bähler]

Steph. had een brief v Bähler. De uitzichten weges het school schijnen zich te verbeteren.

Br Kam [Kamerling]

K. schreef een scherpe brief, doch dunkt mij met een toon van waarheid. Het harte is mij zoodanig verruimd dat ik er nu geen bitterheid over gevoel. Gods weg om te moeten geven kan ook tegen onzen weg inlopen.

Av Jamieson

'S av na Jamieson. Hij heeft voor zijne paaschpreken het gebed des Heere gekozen. Het was weder regt goed en toch kwam het mij voor dat ik er die indruk van andere keeren niet van had. Lag het misschien daarin dat ik nog niet regt kan bidden, en dies misschien minder kan dragen dat hij het gebed als de maatstaf van het Christelijk leven nam.

Ed & Em.[Eduard & Emma] De Koning

Eduard & Emma zijn op reis zonder bijzonder afscheid genomen te hebben. De Koning is in stad gekomen bij welke gelegenheid de praatjes ontrent het huwlijk nog eens weder opgewarmd worden.

pagina: 85

Mt 5 Donderd Audientie bij Z M

'S ochtends Audientie die al bijzonder spoedig afliep. Het begon zeer vroeg. De Koning sprak al zeer weinig & schijnt alles zeer snel te hebben afgedaan. De indruk op de beurs was dan ook niet zeer gunstig.

Extra Consistorie

Om twee uuren Extra Consistorie. De affaire de la table kwam tot een crisis. Na een slepend houden der zaak gedurende twee Jaren verklaart nu de Commission des affaires dat zij zich met de zaak niet bemoeien wil. Deze Commissie die alleen met geld en door geld werkt, wil zich als een moreel lichaam doen eerbiedingen. Daarin meende ik mij ook sterk voor afdoende maatregelen te moeten verklaren, en er was daarover veel eenstemmig heid. Nu echter de zaak te brusqueeren kwam niet geraden voor.

Afloop Veiling

Ik wilde om half acht ongeveer na de Veiling gaan ontrent wier afloop ook nog al onrust verspreid was, en ziet wij kwamen Kooy reeds in het begin van de Nes tegen, en toen was alles reeds afgelopen, en hoewel tot ongeveer een cent lager toch weder afgezet. Het was een grote rede v dankzegging.

Avond bij V d H [Van der Houven] met Kooy v Wij & Dudok Bousq. [Bousquet]

Na de mijne in het zwaarwigtig werk der rekeningen te hebben geholpen, kwam ik bij V d Houven waar ik ook Bousquet vond, 't geen mij eerst wel eenigzints verwonderde, doch ik gevoelde toch betrekking op hem en kalmte. Hij was bezig met de zijde inrigting van

pagina: 85

Berail sterk aantebevelen.

Ik las een brief v Bähler aan Steven. Het schijnt dat hij toch eindelijk aan de werkzaamheid in zijn school zal geraken. De brief beviel mij beter dan de vorige. Mogt het waarheid in het harte zijn.

M 6 Vrijdag komst Bousquet

S'ochtends viel mij Bousquet weder op het lijf. Mijn gemoed was kalm, en wij spraken genoeglijk, ik voelde wel broederlijkheid hoewel er altijd eenige gêne overblijft. Hij had veel met zijn N Bsche zijde teelt op.

Overl. Mev L Ch [Le Chevalier] (zie O ov f 6 [hier in doc. no. 27.1]) Overl Palesteijn

Mevr le Chevalier is na eene toenemende verzwakking overleden. Ik zag nog den oude Palesteijn in de strijd des doods. Hij maakt de schakel uit van d O J Comp waar hij nog pakhuis meester was geweest tot ons alwaar hij de oudste geemployeerde was, zijnde hij door Baud als Secretaris der koninklijke Commissie in 1824 gebruikt geworden, een zeer stil & werkzaam man, sedert jaren zeer verzwakkende.

Coll dC Zie P ov 7 [hier in doc. no. 28.1]

'S avonds was ik nog in het Collegie bij d C da Costa]. Hoewel nog al vermoeid, was het mij daar regt goed. Welk eene rijkdom v denkbeelden bij hem veel was er daar ik nog nimmer aanmerking op gemaakt had. Men komt met veel altijd te huis dat men niet alles zoo in eens kan verteren. Met Steven ben ik veel in en uitgaande dezer dagen. Een regt hartelijke brief v Spies deed mij veel genoegen. Het is aangenaam wanneer oude banden weder verlevendigd worden.

pagina: 86

M 7 Z Overzigt v de dag, koud. Bezoek avond

S'ocht. den dag vroeg begonnen, ook nog veel van het Coll v d C [da Costa] opgeschreven; de dag was kalm, de ontvang v de Pres. was wel geweest bij Z M. Het weder blijft allerschoonst maar steeds O W steeds vorst, het gehele IJ nog vol ijs, de Koen kwam met moeite aan het Kanaal. Wij bezochten de bruid Warnsinck verloofd met W de Vos die wij niet te huis vonden, de bruid Van de Niepoort met den zeeofficier Verster verloofd, die eene reis in de baai der huwelijken, en eene reis na Oost Indie voor oogen heeft. Zij beviel mij zeer goed. 'S avonds werd er braaf geschikt en geredderd een dier overgangen tusschen de Zomer & winter werk zaamheden en toen dit mij zoo als altijd te veel geabsorbeerd had en ik tot iets hogers wilde overgaan, waren de krachten & frischeid ook op. Heere geef genadig nog een zegen op de Rustdag. Ik schrikte gisteren op het gezicht aller mijne verplichtingen & vriendschappelijke betrekkingen en gevoelde hoe ik in alles te kort moest schieten.

Zondag Mt 8 Preek L'Ange [Teissèdre de l'Ange], Huet, Hugo Binning. Av met S d C [Steven de Clercq], fam Palesteijn

De dag gezegend. Met het boekje van Hugo Binning des zondaars heiligdom voelde ik mij regt vereenigd. Het is door Koelman vertaald. Bij de oude l'Ange over de gevangen neming des Heere was indedaad regt veel

pagina: 86

leven en hartelijkheid. Mijn hart was er door getroffen. De verzoening zag hij waarlijk.

Te huis verscheiden brieven geschreven met helderheid en genoegen voor mij zelve. 'S avonds uit Pligtgevoel na Huet, doch mij daar zeer verveelde bij een lange uiteenzetting over Petrus. S d C en Charl [Steven de Clercq en Charlotte] kwamen bij ons; wij sloten den dag broederlijk. De Palesteijntjes zag ik ook nog; wezentlijk de zorgen zijn daar groot.

Maand 9 Mt Dag van werkz & verootmoediging.

S'ochtends vroeg op, de gelijkenis v den Zaaier met indruk gelezen en voorgelezen; de ogtend welgemoed onder veel aanloop, de avond waakzaam en toch kwam er toen stoornis vermoeidheid der ziel bij vermoeidheid des lichaams en een soort van beklag tegen God hetgeen elendig is. Wat klaagt een levendig mensch. Die klaagt, klage over zijn zonden. Mogt ik maar een regt gebroken hart hebben, dan zoude dit geen plaats hebben. Jufv V d Heyden zeide nog veel over de goede preken van Scholte, van Budde, Brummelkamp Wildeboer, dat mij ook innerlijk wat aan de gang bragt. De verkeerdheid der menschen is groot en zoekt in alles een uitweg. Eigen wil en zoo is onze lust. Mogten wij Christus op onze walgelijk heid leggen. Hoe onmooglijk is het ons uit ons zelve zich in iets te verlochenen.

De koning vertrok heden. Gister had

pagina: 87

V d H [Van der Houven] ten twede malen bij hem gegeten. Oudum[?] vond toen dat Amst niet genoeg had in de verdeling onzer Retouren.

Begr Mev le Chev [Le Chevalier]

De goede Mev le Chevalier wierd heden begraven. Dat kerkhof bij Bloemendael herinnert veel. Alle vleesch is als gras. Die den wille des Heeren doet, blijft in eeuwigheid.

Mt 10 (D) Ophoud Koen. Art in het H B ov het huwlijk v Z M. Famd H D G.

De ogtend begon vroeg, de Corr met Nijverdal afgedaan. Aan het Bureau kalmte. Daarentegen alles dooi & tegen wind. De kapt van de Koen ontevreden dat hij daar zijne Expeditie niet vond en deze ontevredenheid weder door verschillende schakels tot mij komende, en tot ontdekking van mijn hoogmoed moetende strekken. Caroline ondervindt van haar kant in de philantropie Education plan dat alles zijn moeilijkheden heeft gelijk Goudzw [Goudswaard] in het Voogdijschap over de Palesteijntjes.

'S middags bleef ik nog schrijvende te huis, en nam voor na de familledag te gaan dat ontzettende handelsblad van den 11 Maart op, waar het huwlijk v de Koning als stellig wordt beschouwd. Dit kan een dreuning in alles geven die ver kan gaan. Kan de Natie zulk een hoon dragen. Eene Belgische en katholieke vrouw! De Koning zet wel zijn va tout op het spel. Men heeft wel dit gerucht vele dagen lang verspreid, doch ik hechte er hoegenaamd voor mij geen geloof

pagina: 87

aan, en hield alles voor acteer spel. Ik was er diep van getroffen, en zoo was ook het gevoel op de familledag waar wij later waren, en waar het gesprek vrij en hartelijk was. Op de beurs was veel onrust. Andringa de Kempenaar gewezen officier, personeel vijand van het Gouvt liep overal rond deze tijding verkondigende, en daarbij voegende Ik Andringa de Kempenaar heb het gezegd. Het vroege komen van de Koning had gefrappeerd, nu was alles in verband gebragt. Men zegt de Koning zoude het Zondag aan eenige menschen gezegd hebben! Heer bewaar onze lippen en harten. Gij regeert!

M 11 W Stille dag. Br d C [da Costa] 2e huwl. W de Vos

De vorige dag sloot met veel spanning en levendigheid deze was behalve de lezing 's ochtends stil, waarbij eene vermoeidheid kwam van migraine en van de veele allée's & venues aan het bureau. De avond met mijne kinderen alleen was verkwikkelijk, doch ik had er meer partij van kunnen trekken. Aan d C schreef ik over de stand v zaken, en ontving een briefje terug dat dunkt mij nog al gloomy & uit de hoogte was. Aan de beurs stond de verklaring van het H B nog op zich zelve door deze geloofd door gene verworpen. Heden huwde mijn Neef W de Vos voor de twede maal & mejuffrouw Koosje Warnsinck werd mijne nicht. Het laat zich niet verwachten dat onze betrekkingen bijzonder levendig zullen zijn.

pagina: 88

M 12. D Circ Soc Ev, werkz. Schooltje Car [Caroline], over Gideon

Onder anderen de Circulaire gel van de Soc Ev die mij toch trof, ofschoon dat gedurige vragen van alle kant mij eenige weerzin geeft.

Ik werkte veel bij, doch zoo als dan altijd op het laatst als alles bijna aan is, met een soort van lichamelijke drift die geheel verkeerd is. Caroline heeft nog al veel moeite met het Schooltje. Het is zeer moeilijk de hollandsche menschen tot iets decisiefs te brengen. Verkwikkend was mij des 's avonds het verhaal van Caroline ontrent een gesprek dat zij met Gideon gehad had, waaruit mij toch zeer duidelijk bleek dat de Genade Gods in hem werkzaam was, en hij indedaad zijn eigen hart kende. Heere wij staan verpletterd bij uwe weldaden. Moch ik maar kalmte hebben om op te merken, en een hart om te aanbidden.

Mt 13 Gerucht weg Z M voortg.

De grote tijding blijft die wegens den Koning & dezelve wordt op alle wijze beoordeeld & geexploiteerd. Ondertusschen ligt alles nog als agter een sluyer en ik kan er ook met weinigen over spreken. De beurs is geschokt. Heden kwamen de Verkooperds uit de provintie en dit drukte. Het H B verdedigt zich met waardigheid tegen de schandelijke aanvallen der Arn C. die zich over de zaak verheugt dewijl de Koning daar door zijn populariteit verliest.

Komst Ed [E. Boissevain] Londen

Aan de Beurs vernamen wij dat Eduard goed over gekomen was. De bijzonderheden

pagina: 88

wegens de fam Nichols bleven echter nog in de pen, dat ook nog al aanleiding tot spreken geeft.

Verh. huis v Py [Pauly].

Pauly was regt te vreden zijn huis à f 1600 verhuurd te hebben aan iemand die het denkelijk kocht.

Dobbering zaak schooltje

De zaak v het schooltje was nog al dobberende. Mev Calkoen verschrikt door andere aanvragen v diaconieën, wil er nu geheel af.

Coll. d C [da Costa] (Inspiratie)

'S avonds hoorde ik met veel genoegen d C.; eerst had hij eene kort gevatte recapitulatie van al het vroegere, toen kwam hij op de Evangelien terug als het werk der menschen en tevens als het werk Gods des Heilige Geestes.

(Zie Arch du Christ 1840) N 3)

Het was zeer belangrijk, maar had voor mij minder dat verrassende hetwelk ik in de beide avonden over Johannes Ev had aangetroffen. Ondertusschen alles was regt krachtig, en de aandacht wierd zeer geboeid. De toeloop blijft aanhouden. De beide broeders le Chevalier zag ik weder voor het eerst terug. De goede moeder schijnt tot op het laatst zeer present geweest te zijn. Dat huishouden van le Chev heeft steeds een waas van innigheid en Biederkeit.

Focke over Romilé

Focke kwam 's avonds met mij mede, ons gesprek was genoeglijk. Romilé is nog altijd lijdend, doch schijnt zijne ziel nog niet geheel aan God te hebben overgegeven. Mogt deze het bewerken door zijn Heilige Geest.

even geparkeerd, hoort hier niet

zie N over f 2 [hier in doc. no

Zie O ov f 6 [hier in doc no 27. ]

Zie P ov f 7 [hier: in doc. no 28.1]

pagina: 89

Mt 14 Z. Punt v rust

Aan na zien aantekeningen was nog genoeg te doen dezen dag, doch het kwam eindelijk ook tot een punt van rust & kalmte, waarna ik in de laatste weken getracht had. De Corr was gelijk de gehele week stil & had niets dan een paar hartelijke woorden van Stoffmann.

Komst Ms Fry PV

Ik hoorde 's ochtends veel van Ms Fry wier verschijning in Rotterdam zeer belangrijk moet geweest zijn. Zij heeft daar de gevangenissen met genoegen bezocht, veel goed gevonden, doch het slapen van twee gevangene in een bed ten hoogste afgekeurd. Aan eene talrijke vergadering fatsoenlijke lieden aan haar hotel, deelde zij boekjes &C mede, en deed eene zeer gunstige indruk. Zij werd des avonds hier verwacht.

Gerrit terug

T'huis komende vond ik Gerrit gul en wel, doch hoe kan het gevoel van pligt zich regt ontwikkelen, daar waar God niet in het harte is. Heere, wees hem genadig. Een zekere practische zin komt er in hem op, die mij zeer herinnert aan hetgeen ik ook zeer wel gevoel, en dit geeft mij een pand van hoop in vele zaken voor hem. Het bureau was nog druk tot het laatste oogenblik. Eindelijk 's avonds zat ik over Caroline en er was een rust punt.

Nalezingen van Bilderdijk

Ik nam nu de nalezingen v Bilderdijk op, en veel werd mij levendig. Ja waarlijk hij heeft veel gezien, en veel zal er zich nog ontwikkelen.

pagina: 89

Oranje

Dat vers aan Lodewijk over Oranje vond ik al zeer treffend. Ik verlang na d C. [da Costa]. Vooral in oogenblikken van gewicht zien wij hoe elendig en nietig de wereld is. Zelfs de Vromen willen ons Oranje wegnemen. Zijn niet de rivieren van Damascus zo gul als die van Israel. Neen, God zegent in geslachten, neen Oranje is thans uitgebreid in zeer veele takken, niet dat mogen wij hopen om die alle te verwerpen maar om te tonen dat daarin ook nog een overblijfsel is na de Verkiezing der Genade.

Zondag 15 maart Verj. Daniel

De ogtend druk, Daan 15 Jaar, ik gaf hem de Nickleby het eenige waarvan ik bijna kon vermoeden dat het hem genoegen zoude doen. De wereld plaagt hem met een vage verlangen, en hare Specialiteiten kent hij niet of begeert ze niet. Dit geeft hem in zulke dagen een grote melancholie die dan ook niet gering was, en waarmede Caroline heden veel te doen had.

N S (Maart)

'S ocht met veel genoegen de Stemmen gelezen vooral het eerste stuk over de schijnbare tegenstelling in de Schrift. Het is dunkt mij vol van treffende waarheid. Het antwoord van Overdorp is flaauw verder hebben de Stemmen toch iets uitgaande.

Br. By G. [Betsy Groen van Prinsterer] (ov Misse Fry)

Van By Groen een briefje aan M Frey ontvangen met levendigen lof van haar & aanraden om haar zoo veel mooglijk te zien en te spreken.

pagina: 90

Pr. Mounier W W ov Judas

Na de Kerk bij Mounier over Judas; hartelijk heid in de gebeden, maar verder oratorie een soort van poetische menschkundige voorstelling geen verkondiging van het Evangelie. Zelfs uitzicht op wederherstelling v Judas, waarover de Schrift niets zegt. In het gebed het geheel in de hemel stellen van een Jonge jufvrouw deze dagen ten gevolge van het dansen zo men zegt overleden. Dat vereist toch een getuigenis. Mogt ik het in eenvoudigheid en waarheid geven. O er is zulk een gebrek van waarheid in alles.

Bez bij d C [da Costa]

Lang geweest bij d C. die te bed lag, de koorts gehad had, doch nu beterende was, en die in eene regt gezegende Stemming zich bevond, zoo dat wij veel zaken konden bespreken.

Tila [Tilanus] & Roell Strausz f Damen

Zijn belangrijke gesprek met Tilanus & Roel [Roell] Vrijdag avond. Til heeft een boekje om het Straussianisme voor dames toegankelijk te maken en als opvoedings middel te doen bezigen.

D C Gesp Mev Bodel Geloof & werken

Conversatie v d C met Mev Bodel. Neen, wij komen niet weder met onze werken in het gerichte, de Vergeving der Zonde is eens voor altijd. Zij komen agter ons. Zij dienen niet meer tot onze regtvaardiging, maar tot verheerlijking Gods.

Zaak v de Koning

Regt goed denkbeeld van een stuk in de St over het huwlijk des Konings. Bij den Koning is het dezelfde Lijn die in Fulda begon. Heerschappij over de Kerk, en eindelijk de vereeniging tusschen

pagina: 90

Harm Evang

Roomsche & Prot. door zijn eigen huwlijk volbragt. Voortgaand licht over de Evangelien. Gelijke ontwikkeling in natuur en Openbaring, de opklimming der 4 levenstijden van de Ev. Mattheus het Kind &C. D C [da Costa] weerstaat de verzoeking om het stuk over de ondergang der 1e wareld in de Holl Mij te lezen.

Aan[?] V Hasselt V. Bild [Bilderdijk] aan LN

V Hasselt had hem de Zaak zeer specieus voorgedragen. Over het vers v Bilderdijk in de Nalezingen dat d C toen eerst gelezen had. Mijnheer Bilderdijk gij zijt altijd een bizar mensch zeide Koning Lodewijk. Mag ik u wel eens een bizarre vraag doen. Wat denkt gij, zou het huis van Oranje nog weder op komen. Over het protest tegen de zelfmoord bij Bilderdijk gevonden. Over de moeilijkheden weges arme familles, het tegenlopen in alles daaronder, Geschiedenis der Ricardo's uit een broeder van zijne moeder gesproten.

De Ricardo's Bousq. [Bousquet] Scheidg

Bousquet bij hem Opheldering van vele zaken, van het door Chev [Le Chevalier ] gezegde zeer geexagereerd door Bähler Bij de Gescheidene was die avond toen Bousquet op kwam hoogst onrustig, men streed en moet zelfs zeer hevig geweest zijn tot laat in de nacht. Toen Scholte zich verdedigen wilde riep de tegenpartij, dat zijn mond verstommen moge.

V Eik, Juff de Leeuw

Zaak v V. Eik over de weigering aan het woord ontrent Jufv de Leeuw gestand te doen wierd hij door d C aangesproken. DC was allerliefst gestemd, mede gaande, zacht

pagina: 91

alles ten goede uitleggende en vast staande in de gerechtigheid des geloofs. Het was bij vier uur toen ik van hem vertrok.

Ms Fry, Quak Kerk Allan Gurney (Zie H B Mt 16)

Ondertussen had Miss Fry in de Kwakers kerk gespr. met Allan & Gurney broeder van de bekende schrijver. Gerrit was er geweest, doch het had hem niet bevallen. Hij vond het lieux communes met veel emphase of liever op een zeer eentonige dreun voorgedragen.

Br v Dupré zijn komst en verhaal.

Te huis vond ik een zonderlinge brief van een mij sedert eenige Jaren bekende Dupré die mij zeide dat hij mij een verschriklijk geheim te openbaren had. Ik ontzette er van. Twee keer had hij mij reeds opgezocht, en kwam na den eeten terug. Na de Haag gegaan zijnde om een zekere aanstelling bij de Mij v Welda te vragen, 't geen hij door een weigerend briefje van D Huidekoper om zich met de zaak te bemoeien, bewees, had hij op hier terug kerende een rijtuig bij een logemt digt bij de Haag zien staan, en gevraagd een eindje te mogen mederijden. Het was een livrey knecht waaraan hij zich eerst wendde, deze adresseerde hem aan twee Heeren waarvan de eerste weigerde doch op eene reflectie van de ander het toestond. Bij alle pleisterplaatsen gingen die Heeren er uit en lieten zich zonderling en bitter over het huwlijk des Konings uit, onder andere tegen een vrouw die Roomsch was aan wie zij

pagina: 91

zeiden. Nu gij krijgt thans een Belg paapsch Koningin. Ja, zeide de andere Ik zal er maar ook zoo een nemen Belgsch & Paapsch dat is nu de mode. Ja, voegde hij daarbij Quod licet Iovi licet Bovi. Neen zeide de ander, het is anders om. Zij spraken allerlei talen door elkander ook veel latijn 't geen D [Dupré] verstond. Deze vermoeid ziende raadden zij hen aan achter in te gaan zitten, te slapen 't geen hij ook schijnbaar deed, toen zij loskwamen steeds aanduidende op een daad die niet ander kon zijn als het vermoorden des Konings op de Audientie, 't geen door een zeker Zeebonk zoude gedaan worden, die echter alleen een werktuig was, terwijl zij zich zelve ook huurlingen der huurlingen noemden. Zij spraken zeer veel over Rotterdam raadden elkander aan nog op brieven te wachten, betreurden dat de Audientie de 18e niet door zou gaan, herhaalden dat dan de slag zou moeten geslagen worden &C. Zoo ging het naderhand na het wakker worden v Dupre na dat zij eens gezegd hadden Zou hij wezentlijk slapen, weder voort tot dat zij na eenige verstandhouding bij Sloterdijk hem zeiden dat zij iemand wachtten & hij nu zoo digt bij de stad zijnde wel verder lopen kon. Hij had zich eenigzints schuil daarop gehouden en zag eenige minuten later het rijtuig waarop twee letter stonden, die hij onthouden had voorbij rijden. Zij noemden elkander steeds met letters en met geen namen. Op de vraag (gedurende

pagina: 92

D's [Dupré] schijnbare slaap waar zij gingen logeeren zeide die eene, niet bij die want daar moest men 's nachts een papiertje tekenen, maar bij haar alwaar daarvan geen questie was.

Handeling van die zaak

Wat zal ik nu van dit alles zeggen. Ik ken Dupré als een arm, en dikwijls lastig man, waaraan ik door Westendorp kwam doch die mij dikwijls schrik aanjaagde wanneer hij geld weigerde, en werk begeerde, en als ware tot zelfmoord gereed scheen. Hij heeft iets doms, zoo iets te bedenken viel niet in hem. Er waren zoo veel kleine trekken van waarheid, hoe zonderling de geschiedenis ook scheen. Voorbereid door den brief mogt ik hem in de grootste kalmte ontvangen en na hem in die naam van den Almachtige de waarheid van het bovenstaande te hebben doen verklaren na hem gezegd te hebben dat hoe elendig het ook nu met hem gesteld was, ik hem thans geen duit konde geven om alle denkbeelden van Conniventie afte weeren, raadde ik hem, want hij kwam om raad zich aan de H Wiselius als Directeur der Policie te wenden, en gaf hem een briefje ter geleide aan Wiselius mede denkend aan het geval v Paulus met den jongeling en alleen zeggende dat den man bij mij gekomen was, mij dingen verhalende van dien aart dat ik begreep dat hij die in zijn functie moest kennen. D vroeg of

pagina: 92

hem daarvoor iets kwaads kon overkomen. Ik zeide dit niet te weten, doch dat het verzwijgen hem in veel groter ongelegenheden zou kunnen brengen. Hij vroeg of hij van die menschen ook iets te duchten had waarop ik zeide dat ik hem daarontrent natuurlijker wijze niets zeggen kon.

Ik deelde dien avond dit gesprek aan mijn broeder Steven mede. Mijne Vrouw wist het van het begin der zaak af, en wij vonden best het ook aan Gerrit na het Souper te verhalen. De vragen zijn nu 1) Is het waarheid? (De tijd schijnt rijp tot zulke dingen, de magt des Satans is groot. 2) Is de man waanzinnig. Hij behoort onder die menschen die het ligt kunnen worden, doch er was niets onzamenhangends in zijn verhaal, Vreemd zijn die zaken altijd. 3) Is het om mij te bedriegen op te ligten, hoe dan dit begrijp ik niet. Ik herinner mij dat Koenen eens eenigzints voor dien man gewaarschuwd is geworden, zoo ik meen door de Politie. Doch wat moest dit dan voor effect hebben. De zaak ontrustte mij en ik wist er niet anders in te handelen.

Meeting bij Ms Freyss

Er was een uitnodiging dien avond in de Doelen bij Ms Fry te komen. Er waren reeds vele Hollanders, Chevalier [Le Chevalier], Iddekinge, Joh Muller Prof Muller & Prof Koopmans, de fam Hulk, D. Ingram, Jamieson. De Heer Gurney begon te vertellen wat zij zoo at home als from home Zondags avonds deden

pagina: 93

eerst a little portion of Scripture lezen dan a little silence! 'tgeen hen dikwijls voordelig was voorgekomen.

Men leest Col 3 Allen & M Fry & W d C [Willem de Clercq] spreken

Nu las hij Col 3, en daarop was er stilte. Toen sprak Allen eerst duidelijk doch eindigende in een soort van dreun. Het waren waarheden, doch zonder iets zeer treffends. Wat later sprak Eliza Fry die juist op haar portrait gelijkt, en een lieve uitdrukking in het gezicht heeft. De toon geleek veel na die v Allen doch ik voelde meer eenstemmigheid des harten met haar. Er zijn toch personen met wie men zich in alle rigtingen verstaat. Zij sprak ook zoo eenigzints plastisch en eindigde in dat zelfde geneurie. Ik vond het nu zonderling dat al de Hollanders die daar waren als Christian friends werden aangesproken en daar nu zaten als om hunne vertoning bij te wonen en als Nieuw Zeelanders die voor het eerst van hun leven zoo iets hoorden. Dat deed mij opstaan & door het Engelsch mij heen reddende een getuigenis van broederschap afleggen en van de eenstemmigheid in de hoogste waarheden. Daarna deed Elizabeth een gebed dat eenvoudig en goed was. Alles stond op en er kwamen boekjes en tractaatje voor de dag, waarbij de oude Heer Gurney mij onder andere een Life of G Fox overhandigde. Ik wisselde nog een paar woorden met Ms Fry en zoo liep alles af.

pagina: 93

De indruk had wel iets aangenaams & rustigs doch er is toch zulk eene mindere openheid en warmte vinde ik. Bij de Money's was ik meer thuis. Ik gevoel wel dat dat zwijgen een positive zaak is, die ook zijn goede zijde heeft doch toen de goede Gurney zeide dat men geen vorm hoegenaamd bij hen had, maar dat men wat zwijgen zoude, waardoor dan ook weder dat zwijgen vorm werd.

V Ingram (Zaak der Collatien in Schotland)

Deze sprak ik ook, & hij kwam mij voor zoo als d C [da Costa] gezegd had, een eenvoudig & belangstellend mensch te zijn. Hij verhaalde mij veel wegens de Onlusten over de Collatien in Schotland. Een grote partij verzette zich tegen 't geen nu honderde Jaren lang wet geweest is, en zeven leeraars waren reeds wegens de getrouwheid aan die wet afgezet.

Maand Mrt 16 Verdere afloop Zaak v Dupre. Aanraking des wegens met S.J.pt Wiselius Direct der Policie

'S ochtends niets vernemende, schreef ik aan Wiss [Wiselius] en vernam in antwoord, dat hij mijn briefje hoegend niet begreep, dat er wel den vorige avond een man was geweest, maar dat die hem niet te huis had gevonden. Later meldde mij een briefje v Dupré, dat hij bij Wis geweest was en deze nu zonder zijn naam te noemen den Minister v Justitie zouden doen waarschuwen dat men op audientie dag voorzigtig moest zijn. Hierop had men hem vrijheid tot

[vervolg in doc. no. 94.2]

pagina: 94

zonder Charité was, maar ook de Charité de vérité tot basis moest hebben. Die eenheid waarvan zij gesproken had, bestond hier volgens hem meer nog als een zaak des geloofs dan der aanschouwing. Chevalier [Le Chevalier] deed een regt goed gebed in het Engelsch en eindelijk sprak de oude Allan ook nog wat. Hij gaf mij volkomen de indruk v Heikes [Heykens]. De manier dat altijd ronddraaien om een punt, dat (...)achtige was bij mij toch het regte ook nog niet. Toen de Vrienden vertrokken waren, spraken wij nog over een & andere punten en had er een lang gesprek tusschen DC [da Costa] en D Arntzenius over de doodstraf plaats, 'tgeen toch zeer belangrijk was. DC stond nu weder meer in de rigting der Bezwaren en verdedigde in deze Zondige wereld oorlog doodstraf & de Overheid als het beeld Gods dragende. Zijn gehele aanspraak had ook iets militairs en er kwam van banieren vaandels &C in. Hetgeen mij het meest in deze Vrienden bevalt is vooral de grote kalmte. Zoo staande zoo zijnde kan men veel dragen, veel langs zich af laten lopen dat in onze geechauffeerde gemoederen terstond verbittering wordt. Iets zeer goedaardigs spreekt uit hunne gelaatstrekken, en vooal bij Gurney heerschte welwillendheid met verstand en doorzigt vereenigd.

pagina: 94

[vervolg van doc. no. 93.2]

vertrek gegeven. Hij schijnt dan ook vertrokken te zijn, na dat ik hem indirect eenig reisgeld toe liet komen, daar hij van alles beroofd was. Later kwam er nog een boodschap v. Wiselius dat ik over die zaak niet bezwaard behoefde te zijn. Sartenes of Fouché hadden geloof ik die vriend laten oppakken, want het was of waarheid en dan verdiende de Zaak een nader onderzoek,of logen en dan vereischte het een bestraffing. Zoo ligt nu de zaak tot op dit oogenblik.

Vereeniging bij d C [da Costa] met Mistress Fry, Gurney, Allan

Ik vernam dat die avond Ms Fry bij d C zoude komen, en ging dan ook derwaarts met Keetje v d H [van der Houven] & Jansje v Oort [van Oordt], Caroline & D Fock. Er was een grote vereeniging ook verscheiden menschen die ik niet gewoon ben bij d C te ontmoeten zoo als D Arntzenius & Z/ Vr De Mollets & Louise famille van Ingram &C. Na de gewone pligtplegingen & kennismaking las Mollet in het fransch een Cap uit Johannis voor. Zij sprak daarop 't geen door Mollet vertaald werd, iets dat nimmer een zeer aangename indruk maakt. Later sprak zij nog eens zonder vertaling over de noodzakelijkheid dat Christenen in het eenig nodige tracht vereenigd te wezen en de secundaire punten niet op den voorgrond moeten stellen, 't geen juist het werk des Satans is. D C antwoordde hierop in het fransch en zeide dat er geen vérité

[vervolg in doc. no. 94.1]

pagina: 95

Mt 17 (Dingsd) Ontbijt bij de Vrienden kwakers (Doelen Doelestraat)

M Fry had mij die ogtend te ontbijten gevraagd. Zij beviel mij dien ogtend bijzonder, er was iets zoo tederlijks zoo moederlijks in haar, gaarne had ik eens een geheele dag met haar gereisd. Zij had verschillende private points om nog over te spreken, doch het kwam nu vooreerst voornamentlijk op de gevangenissen, met Mollet & Anne W. Huidekoper die zich beide aldaar bevonden. Zij kwam voornamelijk op de female prisoners terug en betreurde de weinige zorg die er voor gedragen werd. Zij drong zeer op de noodzakelijkheid van vrouwelijke misdadigers alleen onder vrouwelijk opzigt te laten. Aan alle de moeilijkheden van weinig geld weinig plaats liet zij alle regt wedervaren. Dit had haar echter zeer verwonderd dat men de Bijbel niet op de scholen vond, terwijl dat in Frankrijk een bijna geheel Roomsch land het N Test bijna overal was ingevoerd op de scholen, en dat na haar eigen ondervinding reeds zulk eene gezegende invloed op vele plaatsen had gehad. Wij spraken zeer vertrouwelijk, en ik kreeg meer en meer vertrouwen in haar. Zij is als eene moeder in Israel met eene eenvoudige practikale zin, die bij ons zoo veel ontbreekt. Het personeele van de indruk van deze menschen zal weder voorbij gaan, doch het gestrooide Zaad zal, dit durf ik hopen, Vruchten dragen.

pagina: 95

Br d C [da Costa]

Des middags een briefje van da Costa wien de Quakersche rigting, even min als aan Koenen bijzonder schijnt te bevallen. Mijn nuance is in dezen iets verschillend; mijn hart voelt zich aan Ms Fry verbonden.

Meeting ov de Slavenhandel bij Ms Fry

'S avonds ging ik weder na de Meeting met Steven, er wierd nu eerst door Allan, daarna door Gurney met eenige uitleggingen van Mollet bijna uitsluitend over de Slavernij & Slaven handel gesproken, en op eene belangrijke wijze de gehele opkomst dezer zaak verhaald. Men wenschte alleen maar dat zich eenige vereenigden om een statement of facts te verkrijgen, en was overtuigd dat er zich een publieke opinie zoude vormen, waarmede de Slavernij niet bestaan kon. De kalmte dezer menschen is groot; er is niets overdrevens in, en waarlijk de zaak verdient behartigd & onderzocht te worden. Zij stelde 1) dat de mensch slechts op tweeerlei wijze tot werken gedreven konden worden, door uitzigt op winst of vrees 2) dat uit den aart der zaak de slavernij nimmer zonder wreedheid kon plaats hebben 3) dat het nu uit Engelands voorbeeld duidelijk was dat de verandering van de slaven stand in vrije stand zonder gevaar kon geschieden, en dat de werkzaamheden daardoor niet verminderden, terwijl het uit de ondervinding te Demerary bleek dat de gronden na de Emancipatie in waarde gerezen waren. Ontrent de slaven

pagina: 96

handel wiens tegenwoordige uit gestrektheid Buxton nog onlangs aantoonde was de hoop op een algemeene Europeesche Opinie gerigt. Wreedheden bij inkoop & overvoer v Slaven. Te Suriname. 600 plantages (75/m slaven. De Zendelingen nog slechts op 50 der plantagien toegelaten. Allan drong nog meer bepaaldelijke op het onzedelijke der Slavernij.

Slot M Fry

Ms Fry eindigde met het voorlezen van eenige verzen uit Jesaias, vooral uit dat hetwelk haar zoo zeer getroffen had. Ik ben gekomen om de gevangene te verlossen. Zij sprak de vrouwen ook over deze zaak zeer hartelijk aan, en drukte ook de wensch uit dat door haar invloed de Bijbel op de scholen vooral mogt gelezen worden.

Verh Jamieson

Jamieson verhaalde mij, dat een zijner kudde die Zondag avond gekomen was te scoff zoo getroffen was geweest dat hij de gehele nacht er niet van had kunnen slapen. Ook andere hadden gezegd nu eenig licht te vinden in die leer van de corruption of human nature, die zij zoo een abominable doctrine gevonden hadden.

Freyss

Freyss was hier, en werd ook deelgenoot der Meeting van dien avond.

Souper bij Kooy Imp

Besluit v de avond bij Kooy waar een groot souper was, dat ik tegen mijn zin had aangenomen. Ik zat naast een Jufv

pagina: 96

de Haan Hugenholz, die ik in 1835 te Cleef met Freule van Lynden zag, die de Nijmeegsche Vrienden Kohlbrugge &C kende, & met wie ik zeer aangenaam & opwekkend sprak. D Kortenhoef Smit [Kortenhoef Smith] was regt gul, ook ov Westendorp. Ik improviseerde over het schilderij v Hogendorp & de overige mannen v 1813 voorstellende en tastte nog al in onze eigen boezem. Ik voelde er mij nog al vrij bij. De Beurs levendiger.

Over Z M.

Het huwlijk van den Koning meer tegen gesproken, ook blijkens het H B van heden. Verhaal aan de beurs wegens de preek van D Huidekoper, die den Koning zeer krachtig indirect moet hebben aangesproken en ook in zijne gebeden de zaak had behandeld. Men voegde er bij, de Koning was niet boos geworden. Ook Ds Dermout zou de Koning er over aanspreken.

Mt 12 Wg Corr met Eliza Fry

Ik had 's ochtends eene Kleine Corresp met Eliza Fry. Zij wilde mij nog spreken, maar ik kon nu niet meer derwaards gaan. Zij hebben weder in hunne Kerk en een uur gesproken, en dat moet volgens S krachtig geweest zijn. Er waren zeer veel menschen. 'S avonds werden wij nog uitgenodigd om bij Van Eik met hen te zijn, maar ik was te vermoeid. Ik bereidde hen eenigzints den weg in Utrecht en schreef aan Mev Tuyl [Van Tuyll] & Scholte.

pagina: 97

West [Westendorp] & Ang terug

Westendorp & z/V wenscht ik met hunne terug komst geluk. Zij was nog al zwak en had geleden. Zijn toon beviel mij regt goed hij was hartelijk & eenvoudig. Zij hadden een aangename dag bij Marzials doorgebragt.

Terug v d beurs met S d.C. [Steven de Clercq] de Slavernij

Met S. van de beurs terug komende spraken wij veel over de slavernij, en die zaak was hem nog ter harte gegaan, en had hij er veel over nagedacht, er ook met de Kapper Haas gesproken, die vroeger blank officier op eene plantagie te Suriname geweest was. Vele vooroordelen tegen de gene die de afschaffing wenschen zijn bij mij weggenomen. Ik sta er anders over dan toen Wheatborne & Alexander hier waren, die ik met een soort van verdenking aanzag, Met Gurney was dit geheel anders.

Groen Proeve v herziening der Grondwet ontf.

Te huis komende lag er een zwaar pak en ziet dit bevatte een aantal Exemplaren van Bijdragen tot de herziening der Grondwet v Groen v Prinsterer een boek van wiens bestaan of beraming ik geen bericht hoegenaamd had. Juist hadden wij een stille avond en ik mogt nu terstond mij aan het genoegen der lezing en de behartiging van den hoogst belangrijke inhoud overgeven. God zij voor gedankt, het is eene verdere ontwikkeling.

pagina: 97

der vroegere werken van Groen [Groen v Prinsterer], doch nog meer openbaar uitkomende voor de waarheid, met een kern van uitdrukking, en een kracht van overtuiging die treffen moet. Het is een profetische Stem tot de Koning, tot de Natie. De omwenteling kan niet terug treden, er kan geen plan tot zulk ene verandering gemaakt worden als hij dat voorstelt, en toch geloof ik dat het een zaad is dat zijne vrugt zal dragen, een klank die zijn weerklank zal vinden. Hoe weet die Groen met de gaven te woekeren die hij ontving, niets te verspillen, en al zijn kracht in een oogenblik te ontwikkelen in een punt te concentreeren. Eene zwaarmoedige vreeze ontrent het besluit des Konings straalt hier door, die niet met de stemming der beurs van heden overeenstemt. Groot is de gave Gods ons in het woord van deze broeder gegeven. Neen wij mogen niet onverschillig over eenige questie zijn. Ik had tot nog toe ook in die zaak der grondwet geen deelneming thans voel ik dezelve geheel.

Ov Gerrit

Met Gerrit die nog dezen dag bij ons bleef hadden wij het goed, daar hij eenvoudig gestemd is, en geen bijzondere ingenomenheid met het een of ander heeft. Doch het doel ontbreekt hem geheel. Hij ziet te veel het ijdele der dingen, en ziet God nog niet. Er kan nog wel eens een grote ontmoediging over hem komen, eer zijn Academie tijd over is.

pagina: 98

M 19 D

De naklank van het boekje v Groen [Groen van Prinsterer] was nog in mijn hart. Ik schreef er over aan Gurney. Zij vertrokken heden.

Vis Chev [Le Chevalier] ov de Vereen bij V Eik

Chevalier deze ogtend bij mij. De avond van gisteren was zeer aangenaam geweest bij van Eyk. El Fry deed nog een hartelijke aanspraak. Verder was het veel conversatie. V Eik deed het gebed. Dezen ogtend waren die Vrienden bij Jamieson op het ontbijt, daarna bij Mollet. Zij verlieten Amsterdam met veel deelneming.

Vis Freyss nog ov de Kwakers

Deze middag was Freyss bij mij. Hij woonde met veel deelneming gisteren de dienst bij. Het was er toen ontzettend vol. Allan moe met kracht over de werking van den H Geest hebben gesproken.

Institut

S'avonds in het Institut gesproken over de gedane voordragt v 's Gravenweert & het Rapp der Commissie. Er is eene behoefte aan meerdere werkzaamheid, en worsteling om er toe te geraken.

d C [da Costa] over Gr & M Fry

D C had nog maar een gedeelte van Groen's boekje gelezen. Zeer was hij er mede ingenomen, er niet minder met El Fry die hij na Maandag eerst regt leerde apprecieren. Ik mogt, hoewel in veel aanloop Groen nog eenige woorden uit het hart schrijven.

Veler gedachten openbaar

Veler gedachten worden openbaar. De komst van Miss Fry wekte veel opmerkzaamheid

pagina: 98

van de eene, veel vijandschap van den andere kant. Men vindt het hier en daar al zeer zot dat eene vrouw met tien kinderen, rond reist etc. Zelfs bij de lieve Mo [Margo] vond ik dat vooroordeel zeer sterk. Hoe hechten wij alle aan vooroordelen.

Preek D Huidekoper

Veel sprak men in 't Institut over D Huidekoper & zijne preek van ll Zondag. Heeft hij waarlijk dit alles bij gelegenheid van den text van Judas gezegd, dan zoude het meer dan indelicaat zijn. Men verhaalde dat de Koning over die preek ondervraagd gezegd zoude hebben dat hij wat hardhorend was, en veel gemist had.

Ov Ullmann

Met veel ingenomenheid spraken da Costa & Wiselius over Ullmann's werkje tegen Strausz als onder den schijn van met hem mede te gaan op zijn mythisch gebied, de grondigste refutatien bevattende. V d Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] noemde deze Ullman de grondigste Theoloog in Duitschland en sprak ook van zijn Cultus des Genius in het eerste Heft der Studien & Critiken van dit Jaar.

Bosscha

Bosscha vierde heden zijn verjaardag. De Serenade was deze week goed bij hem afgelopen

D. Kolebrander

Men vernam heden dat de dochter van D. Kolebrander aan haar werk zittende, op eens dood gebleven was.

Reizen drie leraars na de Haag

Met belangstelling leest men in het H B dat drie Leeraars Ds Van der Meulen, Broes & Weiland zich naar den Koning hebben begeven (men vermoedt weges het huwlijk[)] 3/4 uur met hem gesproken te hebben.

pagina: 99

Ov Dupré.

N.B. Wiselius hield het verhaal van Dupré geheel voor een Visioen, en zeide veel zulke gevallen gehad te hebben

Antw Mounier

Ik moet toch niet vergeten aan te tekenen dat ik v Mounier een allerliefst briefje terug ontving dat hij de preek die op het slot na geheel oud is, volkomen opgeeft en ook wegens het overige zeer voldoend antwoordt.

Mt 20 V Verg lang en Gewichtig. Nota door mij ingeld

De Verg. zeer gewichtig. Goudswaard las het Resume voor van alles wat in de zaak der Contracten tot nu toe dit jaar gebeurd was. Er werd daarover met openhartigheid gesproken, hoewel ik in een punt moest verschillen. V d H [Van der Houven] zoude de volgen dag naar 's Hage gaan tot eene Conferentie die niet veel gevolg zal kunnen hebben.

Tantes B Lonn B [Tantes en Lonne Boissevain] & Hy & He [Henry & Henriette] bij ons

Door de ontvang van een Zalm v Smit ontwikkelde zich het plan de tantes bij ons te verzoeken met Henry, Henriet en met Lonne Boissevain van Kampen. Het bijeen zijn was zeer hartelijk. Ik had van mijn kant wel ernstiger moeten zijn, doch ik wilde oude familiariteit weder herstellen en men springt dan niet ligt van den eene toon in den anderen over.

Coll bij d C [da Costa) begin Lijden

'S avonds was ik nog bij de d C & hoorde hem over de overeenstemming der Evangelisten

pagina: 99

op de Lijdensg [ik denk een afko van lijdensweg, of is dat te rk?] toegepast. Ik had meer een tafreel van groter omvang verwacht. Het bleef nu bij het begin tot aan het ingaan in den hof van Gethsemane. Er waren gewichtige en scherpzinnige aanmerkingen, maar ook nog al veel dat ik kende. Na de inspanning in een Verg v drie uur lang 's ochtends & de ontspanning 's middags viel mij nu het luisteren wat moeilijk. De bijeenkomst was gewichtig doch het groot aantal personen die het bijwoonde. Prof v Lennep, P. J. Elout v 's Hage, Zuylen [Zuylen van Nijevelt] van Utrecht, Freyss &C. D C [Da Costa] zelve was zeer opgewekt ingevolge zijn briefje. Met Elize Fry had hij zich bijzonder vereenigd gevoeld. Groen's werk vindt hij in alle opzigten een meesterstuk.

Strausz für Damen

Tilanus leende hem een Strauss fur Dames waarin de moeders aangemaand worden om de kinderen reeds vroeg op de zich in hen onwikkelende God opmerk zaam te maken.

Bezoek der 3 Leers bij Z M

De Beurs was minder gerust. Men verhaalde dat de drie leeraars wier reize een diep geheim schijnt te zijn geweest dat echter spoedig uitlekte door den Koning met veel beleefdheden zijn ontvangen, doch hij zoude hen tevens hebben doen opmerken dat dit een persoonlijke zaak was & dat hij zich daarin zoo hoopte te gedragen dat de liefde en achting die hij nu zoo vele Jaren van de Natie had ondervonden, daardoor gene schade leed

pagina: 100

M 21 Z

Bezoek v Elout

Aangenaam bezoek v. Elout & slechts leedwezen het zoo kort duurde. Hij verhaalde mij van den indruk die Ms Fry bij Sec [Secrétan] gedaan hadden & hoe deze zeer hartlijk na haar spreken gedankt had. Hij dacht nog altijd dat een zeker manifestatie nuttig zijn zoude.

Br. v Groen [Groen van Prinsterer]

Een brief v. Groen was belangrijk. Zijn plan tot oprigting van Christelijke naast de Gouv scholen, bevalt mij wel. Hij schijnt de zaak v Z M als hoogst waarschijnlijk te beschouwen.

Bezoek Spies

Spies 's midd bij mij. Muiden valt hem al zeer af. Mogt er zich eene gelegenheid tot verbetering voor hem aanbieden. De loop van zaken is al zeer bijzonder met hem geweest. Berg op Zoom was hem formeel toegezegd. Breda niet minder, waar hij al een huis had, en nu kwam alles op het steeds verminderende Ameide neder. Veel zaken liepen af. De week was druk in vele opzigten. Ik eindigde den dag met de beschouwing der slaven te Suriname door Kuhn meest uit een Medisch oogpunt, doch dat toch belangrijk is, dewijl men deze menschen nu meer in hunne elende en krankten leert kennen, minder in dat altoos nog half poetisch standpunt waaruit wij hen vaak

pagina: 100

blijven beschouwen, ten minste nog zoo als wezens van een ander soort. Behoefte aan Evangelie blijf de grote zaak. Ik kan niet zien dat die menschen zoo letterlijk met de Vrees geregeerd worden als Gurney dit zeide, en verder kan ik ook niet begrijpen dat zulke onbeschaafde menschen, op eens losgelaten zijnde in staat zijn zullen zich zelve te onderhouden, bij hun afkeer van werk en orde. Hoe het daarmede in de Eng kolonien gegaan is, is zeer belangrijk om te onderzoeken.

Zondag Mt 22.

Pr v Huet. Neger slav. Visites &C

'S ochtends aan Baxter begonnen; zeer vervuld met de zaak der Negers. De kerk en de lange preek van Huet over Jezus & Barabbas, waren mij drukkend. Te huis wierden mij vele zaken tot leven. Een gesprek eerst met Ch le Ch [Charles le Chevalier] toen met S d C [Steven de Clercq] belangrijk. De zaak van Africa stond mij in betrekking met de aanvraag van Boelen [Boele van Hensbroek] & veel andere zaken. Eduard vertelde veel van the glories of the house of Arundel. Andere leden der famille zagen er maar een Chaine dorée in. 'S midd bij Mev v d H [van der Houven] met genoegen gesproken, bij Daan & Louise veel belangrijks over famille aangelegenheden behandeld. Het gaf mij licht in vele punten, doch ook hier zijn de stormen niet ver. Met de Jongens gelezen de lijdensg. uit het Woord. Ik vond nog al belangstelling bij hen. De dag was mij rustig; mijn gemoed was bezig & overtuigd.

pagina: 101

M. M 23

Corr. Av bij S d C [Stephen de Clercq Jarig. Messch [Messchert]. Col Mag Terug v d H [van der Houven]

Op nieuw vorst winter sneeuw deze dagen. 'S ochtends begonnen de Corr. bij te werken. Onze Steph jarig 's avonds zeer genoeglijk bij hem met eenige van de famille & D Focke. De onderwerpen der gesprekken ontbraken niet. Zeer onverwacht Messchert wien ik juist een brief geschreven had op de beurs ontmoet. Veel in de Colonial Magazine gelezen en daaruit geextrahd. Er zijn belangrijke stukken in. Het Bureau niet bijz aangm. Ik meende dat v d H koel was en mij de Noten van ll Zaturdag kwalijk had genomen, doch ik geloof dit overdreven was.

D. M. 24 Antw v Gerrit. Moun. [Mounier] Aanneming. Vis Jamieson fam d. B & Zust.

Het weder even ongunstig. De Corr gaat met kracht voort. Gerrit antwoord gul over het hem geschrevene. Hij meent belasterd te zijn, dit is niet zoo, doch hij zelve trekt de eerste punten eener lijn uit onvoorzigtigheid, die nu door andere consequent doorgehaald wordt.

'S midd Aaneming bij Mounier. Een goede text uit Eph 3. De vorm van de preek alleen aanspraak regt wel doch te veel herhaling te veel phrases arrondies. Het werd mij eindeliijk te zwaar. Aller aangenaamst bij Jamieson & z/v thee gedronken, regt uit het hart gesproken. De familledag veel eenvoudiger en guller, als ik het na de kleine bestigli[?] verwacht had. De toekomst blijft dreigend; de Prins v Or vroeg aan iemand Mijn heer wat zegt gij van het huwlijk des Konings?

pagina: 101

W M 25

Br aan G [Gerrit] (Zie br D C [Da Costa])

Aan Gerrit mogt ik mijn hart nog eens vrij & in de liefde uitstorten. Ik had een brief van Scholte die indedaad opmerkelijk was, en in eene liefderijke geest. Hij was Ms Frey misgelopen.

Vis. Verster & z/v

's Avonds hadden mij een vriendelijke afscheidsbezoek van de Heer & Mev Verster die te zamen met de Nehalennia naar Bata vertrokken.

Av Koen. Gefk [Gefken] Mess [Messchert] & Bosscha S d C [Steven de Clercq]

S'avonds hadden wij eerst Koenen & Gefken, toen Messchert, Steven & Bosscha. Voor het Souper bleven alleen Bosscha & Messchert. Gefken verhaalde mij nog al veel uit de Haag.

Verh Sec [Secrétan]. Byland. Bahl [Bähler]

De preken van Sec moeten dan regt goed en eenvoudig zijn. Byland die men ook geheel in de Reglementen gezet had, heeft nu deze zaken op zijde gezet, en dezelve niet meer als hoofd zaak beschouwd. Deze geest van proselytisme straalt toch overal door. Zoo had Bähler toen hij te Utrecht was, als orgaan van de vereenigde daar, dringend aan Bijl geschreven, om toch over te komen ten einde Avondmaal met hem te houden (niets te kennen gevende dat de overgang de weg en het sine qua non). Bähler werd toch bewaard voor onopregtheid. De voordragten v Sec op zijne avonden, waren nog al langwijlig, de gebeden hartelijk.

R Zelfmoord V d H [Van der Houven [?].

Mess [Messchert] had met genoegen zijn neef te Haarlem gesp, doch verhaalde mij treurige dingen wegens de zelfmoorden te Rotterdam, vooral over die van de jongen V d H broeder van den dichter. Ook

pagina: 102

deze laatste bevindt zich in een treurige toestand in vele opzichten. De zelfmoorden hebben te R als het ware iets aanstekends.

Ov J v Oordt

Gefken verhaalde treurige bijzonderheden wegens het vertrek v Van Oordt. Hoe zal dit bij de terugkomst van de Kenau Hasselaar moeten gaan.

Het H B verklaart het huwlijk v Z M afgesprongen

Terwijl wij zaten te spreken kwam het H B met de tijding p Courier, die ons het afspringen v het huwlijk mededeelt. De zinsnede die daarop in het H B volgt is walgelijk, en neemt de indruk der tijding zelve weg. Men gevoelt weinig deelneming in de opoffering der liefde van eenen Zeventig Jarige grijsaard, die gene deelneming hoegenaamd verwekt. Na het eerste gevoel van blijdschap bleef het vrij dor bij mij, ten eerste misschien om dat ik eene ontwikkeling verwacht had, die nu uit bleef en alles nu weder in het droevige statu quo neder zinkt, ten tweede om dat deze gehele ontknoping mij geen vertrouwen inboezemt, en ik eigenlijk altijd nog een dessous de carte vrees. Ik ben nieuwsgierig naar den indruk die dit maken zal.

D. M 26 Br v Groen [Groen van Prinsterer]. Vis bij West. [Westendorp] Ang. Zaak des Kon/

S' ochtends een brief v Groen met de bevestiging der tijding van den vorigen avond. Het bleef mij alles nog vrij koel den gehelen dag. Ik kon de vreugde er over niet regt vatten. DC [Da Costa]

pagina: 102

maakte mij 's avonds opmerkzaam op het voorbeeld van Jonas, en ik gevoelde wel dat dit waar was.

De beurs was vrolijk en men betaalde Aand H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] een oogenblijk 182 pc. Sommige zeggen nu dat er nooit iets aan geweest is en hieronder ook de Avondbode met een belachelijke pedanterie.

De dag was overigens kalm. 'S avonds bezocht ik West [Westendorp] & Angelique & keuvelde daar, wenschende er familliar te worden. Er was nu doch weder een foreside aldaar.

V. M 27 Br v Barbe

'S ochtends belangrijke stukken in het Col Mag. gelezen. Er kwam een brief v Barbe zoo als ik dien wel verwacht had, alles wat werken is veroordelend het zij die als verdienste als liefde of hoe het zijn moge. Zijn theorie dat wij toch wel de werken hebben zullen die God aan ons zien wil, is tegen de Bijbel waar alles reeel en wezentlijk is. Ziet God ze er, dan zullen ze er ook zijn. Ieder onder de schijn van geestelijkheid idealiseert het Christendom weg. Hij is niet billijk & veroordeelt de kinder Gods en allen die een beginsel des nieuwen levens hebben dat in hen door de genade Gods vruchten draagt.

God gaf mij genadiglijk er niets door ontroerd te zijn, en te zien waar het op aan komt, dat namelijk onze naasten liefde even wijd als onze roeping moet zijn, en wij die roeping niet beperken kunnen nog mogen. Het is Kohlbrugge die in dit alles spreekt, de eenige tegen

pagina: 103

wie Barbe opziet, doch wiens drogreden hij zelve onderscheidde voorleden Jaar, hoewel ze toen met een ware observatie v Barbe's Character vermengd waren. De ogtend aan het Bureau was dor. V d H [Van der Houven] uit de stad. Ik zelve nog al reizbar, zoo geen regt doel voor oogen, het bloed wat verhit, de koude Noordwind gevoelig.

Vis bij T Westendorp

Bij Truitje Westendorp deed ik een bezoek dat mij verkwikte. Zij was regt lief gestemd, en heeft toch een diep inzien in vele dingen. Ik had haar sedert de bruiloft v Thijs niet gezien. Te huis had ik het met Vrouw & Kinder best voelde veel voor Thijs die een zweer aan zijn beentje had doch ook voor de andere kinderen.

College bij d C

S' avonds na d C [da Costa]. Ik had van die voorstelling van het lijden in zijn College veel verwacht, en ziet het valt mij nu af, het zijn meest de bijzonderheden die ik kende, hoewel er altijd wat nieuws bij komt, en die eenheid van het tafreel zoo als hij dat vroeger voordroeg ontbreekt. Daarbij is het mij te lang het was tien uur toen wij thuis kwamen en door de warmte van het vertrek, had ik met de slaap gestreden bijna de gehelen tijd.

Druk bij M West [Matthijs Westendorp]

Ik kwam t'huis met West & St [Steven] die er beide ook niet veel aan gehad hadden. Th. [Thijs] was nog al gedrukt, daar zijne vrouw waarlijk eene ontrustende verzwakking heeft. De Heer zij hen nabij.

Gedruktheid bij mij

Ik was ook ontstemd en gedrukt, en had rust nodig.

pagina: 103

Z. Mt 28 Br v James

De dag begon vrij onverschillig. Een worstelende maar zalvende brief van James en eenige woorden met Stev [Steven] gewisseld, deden mij goed. De ogtend was al zeer kalm, verscheiden belangrijke punten werden aangeraakt.

Ongerustheid wegens Hy Gild [Henry Gildemeester]

Treffend was aan de beurs het bericht dat Hy Gildemeester weder koorts had gehad, & zoo veel minder was. Hij hield zich voor beter deze laatste tijd, doch zijn uitzigt zijn vooruit gedreven oogen verschrikten alle de gene dat hem in lang niet zagen. Dr Arntz [Arntzenius] die ik even ontmoette zag de zaak zwaar in. Henry had hem bij het afzijn v Luber of andere in een Consult bij zich willen hebben doch Arntz raadde dat zeer af, en achtte het best om in dit geval eene oudere als bv Prof Tilanus of Suringar te nemen, en toch vooral de betrekking met Luber niet te storen 't geen de patient zelve zoo nadelig zou kunnen zijn. Ik zag bij hem aan huis alleen Pauline en voelde een diepen weemoed. Wij staan zoo gelijk bijna in alles. Ik wenschte deze liever broeder nog zoo gaarne bij de zijne te behouden, ook voor mij als steeds gaarne getuigende van de hope die in hem was, gaarne gereed in ieders nood te delen.

Ang. West [Angelique Westendorp] niet beter

Ook met Angelique was het niet beter en zij hield hare kamer. Dit alles bestemde nog al den avond die huisselijk was, en tevens gedrukt. Ik was aangenaam met de mijnen.

Hagenb [Hagenbach] ov Wetstein

Ik las Hagenbachs Characteristik van Wetstein waaruit

pagina: 104

Verv. 28 Mt.

mij toch bleek dat Wetstein, hoewel hij veel menschenwerk uit de weg ruimde, eigentlijk toch tot de Neologie overhelde, en meer afbrekende dan opbouwende was. De lezing was mij echter belangrijk.

Br aan Barbe

Ook aan Barbe moest ik mij uitstorten. Ik kon toch niet Eliza Fry als zuster in Christus de hand drukken en Groen [Groen van Prinsterer] innig voor zijn boek danken en later beide geheel aan Barbe's veroordelingen die hen beide niet kent, opofferen. Ik heb zulke omverwerpende menschen als bittere kruiden nodig, doch ook zij hebben het Correctief nodig want achter hun wegwerpen zit een grote hoogte en achter die hoogte kan nog eene verborgene werkheiligheid zitten, daar men juist gevoelt werken te moeten doen, en die niet vindende, alles wat daarvoor opgegeven wordt, als valsche munt verklaart, om het niet in aanmerking te behoeven te nemen.

Zondag Mt 29

Gods goedentierenheden groot ook deze dag. 'S ochtends aangename herinnering van voorleden dagen.

Br v Gerrit

Verkwikkend was mij een brief v Gerrit zoo eenvoudig zoo unbefangen schrijvende. Als bij toeval vond ik Guzlaff's [Güzlaff] brief aan V d Ham die ik voor 8 Jaar ontving, & die ik nu als bijlage aan Barbe zenden kon.

Preek Huet Kruis

In de kerk viel het mij zwaar benaauwd was de Atmophere, en toen de preek over de Kruissiging

pagina: 104

v Huet. Die transpositie van het gebed Vader vergeef hen, om het na de uitbarstingen te willen plaatsen en eindelijk dat gehele terugkomen op ons zelve altijd dat de mensch even onmagtig laat en de menschelijke dwaasheid maar tevens de goddelijke wijsheid des Ev wegneemt.

Bez d C [da Costa]

Ik was bij d C. Hij was bij Spijker geweest en had er al geheel buiten het Evangelie horen preken.

Ov Be[Barbe] brief

Mededeling aan hem v de brief v Barbe. Dat beviel hem niets eerst. Geen werken van verdienste of van liefde. Dat is Christus tegen zijn eigen werk te laten strijden, dan weder die plaatsing in de Mij. Gij regeert daarin als Christenen zoo gij gelooft. Dit is weder de vereenzelvig met Christus, die het Woord nergens leert. Wij werken als een lid, al is het maar een pink of een teen aan hem nooit als Christus.

den Haag

Over de strekking der Haagsche Vrienden. Hoger in vrijheid staande voor zich zelve, doch andere door de wet regeerende of zoo als d C.ta] zeide Moses present doende. Over de avond bij hen.

Ov El Fry [Elizabeth Fry] en de Kw.

Allergunstigste indruk van Elize Fry. Daarbij echter altijd nog protest tegen de kwakersche rigting. Altoos het arminianisme we can accept & we can refuse. Het is waarheid, niet de gehele waarheid. Geheel ontbreken van het Israelitische beginsel van het zien op het verbond Gods. Heerlijkheid van den doop in dat verband. Over Gerrit nog al gesp, over de Critiek & Wetstein. Over de polit

pagina: 105

Polit

zaken. Zijn stemming stond vrij gelijk met de mijne, schoon hij ook in zag dat hier dikwijls de gebeurtenissen schijnen nader te komen om weder weggenomen te worden, tot op hunnen tijd.

Vis Alex v B [Alexandrine van Boetzelaer]

Verv. bij Alexandrine waar Agathe v Hoorn was. Hartelijk gesproken over vele gebeurtenissen. Elize Fry, het schooltje krankheden v deze en gene ook Mev v Boetzelaer de wed kwam nog, een allerliefst Vrouwtje doch hoogst sensitief. Wonderlijk Amsterdam aan die kant van de stad is weder iets anders dan bij ons.

Vis Hy Gild [Henry Gildemeester]

Henry Gildemeester bezocht die een regt goede nacht had, en nu weder gaande & staande over huis was, ofschoon echter zeer zwak. Luber ziet de zaak wel bedenkeliijk in, houdt echter een consult onnodig. Iemand zoo over een naderend einde te spreken, daartoe had ik geen vrijmoedigheid. Mogt de Heere mij de mond openen.

Pr v Krumm [Krummacher] Av. S d C [Steven de Clercq] & Ed [Eduard Boissevain] bij ons.

'S midd twee preken van Krummacher gelezen over het lijden. Allerbest maar ik ben na den eeten meestal wat dof en de zaken gaan er dan zoo niet in. Later kwamen Eduard en Steven en Charlotte en ons zamenzijn was genoegelijk en broederlijk.

M 30 Mt. Stemming

De ogtend kalm; de majesteit der Schrift gevoelde ik, en toch verrast ons de Zonde elk oogenblik. Ik heb een gevoel dat er iets is dat vast ligt, en dat al dat spreken en verketteren

pagina: 105

ijdelheid is, en toch dat gevoelen dat van den eene kant goed is, wijkt het een oogenblik voor ligt geraaktheid, op het ander voor ligt vaardigheid.

Aan het bureau kwam er ook onverwacht weder iets op.

Bez C L Crommelin

'S middags bezoek v Crommelin. Ons gesprek was zoo als oude Vrienden over wereldsche aangelegenheden spreken, China, de Koning, de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij], de Amerikaansche banken, Hy Gild [Henry Gildemeester], maar alles toch met warmte.

Conf fraternelle chez Schluiter

' S avonds Conférence fraternelle bij Schluiter. Er waren weinig gasten, doch al de dominés behalve Mounier. Er kwamen nog al interessante questien. Merkus had eigen dingen van Eliza Fry [Elizabeth Fry] gehoord, dat zij inspiraties aan tafel kreeg &C &C. Alles is al zeer vergroot geworden, maar het heeft geschud. L'ange [Teissèdre de L'Ange] verdedigde haar op een allerliefste wijze. Toen kwamen wij over de Scholen. Merkus stond hier op een regt goed terrein, vond de wetten over het onderwijs onregtvaardig, wilde afzonderlijke protestantsche scholen hebben. Veel sprak men ook daarover dat Zubli van Assen geweigerd zoude hebben het kind van een Christen vrouw met een Jood gehuwd, te dopen, 't geen grote afkeuring verwekte.

Zaken v Z M.

Wonderlijk is toch altijd nog de indruk van dat vervallen van het huwlijk van Z M. Men weet waarlijk nog niet uit welke hoek de wind waait, en dit tempert bij vele de vreugde

pagina: 106

Toestand Hy Gild. [Gildemeester]

Onze patienten niet erger; de arme Mimi wordt zeer geplaagd, om een consult bij Henry te provoceeren waar zij en hij beide tegen zijn. Zij heeft veel vertrouwen op zijn beterschap. De koorts was deze nacht minder erg.

Mt 31 D Walvisch afg. conf Merkus.

S' ochtends mogt ik diep getroffen zijn, onder het eindigen van het Evangelie v Mattheus. De dag was kalm. 'S avonds vermoeid t'huis komende voelde ik genoeg aan de bewegingen van mijn hart hoe alles in ons tot zonde en ongeloof neigt.

De Walvisch liep af, en eene grote menigte menschen van allen stand was daar tegenwoordig. 'S avonds werkte ik nog al met genoegen aan de Reglementen bij Merkus. Met da Costa over belangrijke onderwerpen gecorrespondeerd, de rapporten der eerste Commissie over de werking kreits van het Institut en de middelen om dit te bearbeid gelezen. Dezelve zijn indedaad zeer belangrijk.

pagina: 106

April

Apr 1 W Zegeningen

De dag in vele opzigten gezegend vooral ook in het huishouden. God heeft mij de grootste zegeningen in mijne lieve vrouw gegeven. Hij schenke er mij genadig de erkentenis van. Het boek Esther met de kinderen begonnen.

Br Baud

Aan het Bureau wat ontstemd door een onaang brief v Baud (Zie Conf Aant) doch ik had mij zoo sterk niet moeten uitlaten.

Vis Juf de Leeuw

'S avonds kwam Jufv de Leeuw. Ik had het regte gevoel nog niet of zij de juiste persoon voor het schooltje zijn zal.

Vis Mev Beauf. [Beaufort]

Mev Beaufort kwam afscheid nemen; deze heeft nog geen regte zin in de afdoening der zaak van Fürmann [Fuhrmann] en gelooft niet het er toe komen zal.

Wap

Bosscha zond mij een aller....entst [?] stuk van Wap nu Redacteur van den Noord-Brabander 't geen volkomen een Oproerkrant is. Het is a pity. Het godsdienstige masker is zoo dun dat het er bijna geheel afvalt.

Jamieson

Zondeling is voorleden zondag de aan maning van Jamieson aan zijne flock geweest, om toch met eene meer luide stemme de liturgie te herhalen. All has a recrudescence.

April 2 D

De ogtend zeer stil. De brief aan Baud van den Prs is zeer kras, en zal vrees ik nog al weder

[zie doc. no. 107.2]

pagina: 107

[vervolg op doc. no. 106.2]

een niet zeer aangenaam antwoord provoceeren hoewel Baud volkomen in het ongelijk is.

Br Cap [Capadose]

De brief van Cap is hartelijk & uitstortend ook over de zaken v Israel.

Sec [Secrétan], Stemmen

Sec schijnt daar meer waarde in te stellen. De Stemmen gelezen. Het stuk over de Slavenhandel is regt goed gezien maar niet practikaal genoeg.

Vis Pastorale met L'Ange [Teissèdre de l'Ange]

Visite Pastorale gedaan met L'ange. 21 bezoeken, hij was waarlijk lief gestemd. Zonderling hoe veel de menschen van hunne tijdelijke en hoe weinig zij v/hunne geestelijke ellende spreken. Men ziet zeer duidelijk dat het louter Goddelijke Genade is, wanneer de mensch zich als zondaar erkent. Daarbij is het hechten aan vormen in het menschelijk bestaan als ingeweven, en de paap ligt in ieder hart. Welk een ziekten hoorde ik al opnoemen op deze kleine togt, die ons eigentlijk nog bijna uitsluitend in fatsoenlijke & burgelijke woningen bragt. Waarlijk, welk een zaak is deze wereld om zich daaraan te hechten. Hoog om hoog het hoofd na boven, hier beneden is het niet.

Institut J v L [Jacob van Lennep]

S' avonds op het Institut waar nog veel over een allerzondelingst stuk van Pater Rotane gesproken werd, in het Archief v Royaards & Kist opgenomen. V Lennep had een kleine verhandeling, een verslag over de dichtkunst vergeleken met die van vroegere tijden behelzende, dat niet onaardig was.

Zie hiernaast f 119 [zie doc. no. 107.2]

Nog op

pagina: 107

[De Clercq's manuscript-pagina's 118 en 119 bij het afschrijven verwisseld om de volgorde te behouden]

Boek Esther

den ogtend terugkomende moet ik aantekenen dat ik met zegen Esther 2/4 las, ziende hoe God alle dingen doet, en de menschen daar plaatst waar hij wil.

Juf Brandt & Junin[?]

Op de togt vond ik het meeste leven bij eene Jufv Brandt die gouvernante was, en bij een Heer Junin Zwitser gestudeerd hebbend aan de Ecole de Theol, die ondermeester bij Scheepmaker is.

C A d Text ov Studie

Veel sprak L'Ange [Teissèdre de l'Ange] nog al met de Tex over de studie. Deze klaagde over de Academie v Leyden, dat er volstrekt geen eenheid onder de studie, of tusschen de professoren was; dat men er nog wel speziale geleerden kon maken doch geensints de verschillende studien als een geheel tot de beschaving van de geest en wezentlijke vorming van de menschheid mede werken.

ov V Heusden

Veel werd er ook nog van Van Heusden gesproken, vooral om zijne godsdienstigheid groten lof gegeven. Ik had geen opgewektheid nog ook kennis van deze en zijne werken genoeg, om er tegen op te komen. Hij moet toch zeker een bijzonder mensch geweest zijn, maar of nu wezentlijk de Socratische philosophie het voorportaal zijn moet langs het welk men tot het Chistendom gaan moet, dit houde ik al voor zeer onbewezen. Ik mogt stilheid mijn hart bespeuren. God leide mij genadiglijk en rigte mijne oog op het geen eeuwig is.

Over Cats

Wij sloten den dag met Cats. Welk een waarheid toch bij hem.

pagina: 108

Ap 3 V Br v Groen [Groen van Prinsterer] a/Zaak ouderl. sch

Belangrijk was heden een brief v Groen die mij alle de tegenkantingen mededeelt die zijn vroeger beraamde benoeming tot het ouderlingschap schijnt te vinden. Hij was gepolst geworden, en had niet zonder veel huivering, zijne aanneming toegezegd. Nu heeft men zich zoo 't schijnt bedacht. Zijn nieuwe boekje heeft het oude herinnerd en nu wilde men maar dat hij de zekerheid gaf dat hij niet aannam, dan zoude men hem benoemen. Hij is nu zelve in de war, en begrijpt niet te kunnen aannemen als hij gekozen werd. Daarbij neemt de vijandschap tegen Sec [Secrétan] zeer toe. Ik oordeel dat hij met al dat knoeiwerk niet te doen heeft, dat hij af moet wachten, op God zien, en zoo de meerderheid hem verkiest, de keuze wettelijk als van God volgen moet. Sec heeft wel iemand nodig om aan zijne zijde te staan.

2) Zaak v Gerrit

Gr. raakt nog een teder punt aan. Die zelfde geruchten weg G kwamen hem ter ooren en hij dingt er mij op aan meer mijn magt te gebruiken. Wat ik zal doen, hem als Bähler bij de arm nemen en van de Academie nemen, en zijn gehele toekomst bederven. Kan ik hem beletten ligtvaardig en onbehoorlijk te spreken of een toon van aanmatiging te hebben. Jegens ons vond ik hem nooit gulder & eenvoudiger gestemd. Ook heden geeft hij regt goed zijn verlangen te kennen dat ik bij hem Maandag moog blijven eeten. Mijn oog is op de Heere. Hij zal niet beschamen.

pagina: 108

ov Voorbereiding

De dag was verder stil & werkzaam. Aan het einde van dezelve wilde ik mij stemmen door het lezen v een preek v Ds d Haas maar ik wierd zelve geheel dof en slaperig. Onmagt in ons zelve, diepe verblinding uit ons zelve; het vleesch altijd levendig & opgewekt, dat ondervond ik die twee dagen. Mogt de Heer zelve mij bereiden.

Zat Ap 4

Br v Barbe Indruk van dezelve op mijn Voorbereiding

Wat mij heden het meest bezig hield was een brief v Barbe, die met veel hartelijkheden ontrent het hem gezondene antwoord, en echter wat het Godsdienstige betreft, onverklaarbaar schrijft. Hij zegt niets te kunnen terug trekken, want dat hij door de Heilige Geest heeft geschreven. Voorts komt nu eindelijk die naam vooruit die men van beide kanten verzwegen heeft die namentlijk van Kohlbrugge. Hoe kan er, zegt hij terwijl[?] hij van Eliza Fry &C spreekt liefde zijn, zoo lang men Kohlbrugge verstoot. Wie heeft Kohl verstoten, wij of hij zelve. Heeft hij ons uitgesloten, of hebben wij hem uitgesloten? Ik kan niet anders dan een verschrikkelijke hoogte bij Barbe zien, en wat hij in S [?] Vrede prijst is juist dat hoge, dat onmiddelijke in alles te willen genieten, terwijl juist de Heer middelen ingesteld & middelen gebruikt heeft. Ik kan niet zegen dat de brief zelve mij bijzonder schokt. Het kwam te veel voor den dag dat het schijnbaar

pagina: 109

Verv Ap 4

een zaak van beginsels gelijkt en indedaad een zaak van personen is. Echter gebruikt de Satan deze zaak om mij in de war te brengen, en alles op losse schroeven te doen staan om Barbe Kohlbrugge en alle tegenstanders als zeer vele dreigende spoken, achter ieder geestelijk genot of denkbeeld te doen staan. Ik worstel om buiten hen tot God te komen, maar zij staan steeds tusschen beiden. Ik wensch het opteschrijven, zoo als ik het gevoel, op dat het misschien een weg ter verlossing zij. Mogt ik het woord Mijne Genade is u genoeg maar verstaan; mogt God het maar regt op mij hart drukken. Dat wordt mij duidelijk dat ik het Evangelie dikwijls te veel als een wet, als een middel tot zaligheid aangreep maar niet diep genoeg mijn elende gevoel. Die waarachtig zich in de afgrond voelt vallen, die de hand des redders in de zijne voelt twijfelt niet of hij gered is; die zijne liefste kent en zegt mijn geliefde is mijn en ik ben zijn, heeft geen twijfel meer, al stond ook de gehele wereld tegen hem op en zeide dat het een logen was. God zal redden, die brief die indruk is alleen om mij aan mijn zelve te ontdekken om mij mijne afgoderij van menschen te doen inzien. God heeft mij geloof ik vrij gemaakt van de gene die het met mij eens zijn, nog niet van die gene die het niet met mij eens zijn. Hij zal geven na de rijkdom zijner ontfermingen.

pagina: 109

wat wij nodig hebben.

Nu deze storm woedt blijft misschien een andere weg. Hij doe mij zijne weldadige leidinge zijn getrouwe roepinge inzien & herdenken doch dan komt het ongeloof en zegt Hebt gij dan uw eigen God en Kohlbrugge ook de zijne en strijden dan die twee tegen elkander. Och Heer wees genadig doe mij de vreugde uw aangezicht zien, schenk mij het gezigt van mijne zonden & uwe gerechtigheden. Mijn hart is nog hard als een steen. Smelt het ijs genadiglijk, neem de sluier weg die uw gedaante voor mij verbergt, doe uwe liefde in mijn harte stromen.

Op de dag van gisteren ging alles met vallen en opstaan. Dan schemerde het licht, dan wierd het weder duister.

Voorb bij Merkus

In de Voorbereidings preek van Merkus was het waarlijk beter als ik het had kunnen verwachten. Komt tot mij alle gij die belast en beladen zijt. Er waren punten waar ik mij kon aansluiten.

Bez V d H [Van der Houven]

Naderhand was een bezoek bij V d H broederlijk en verheugend weges de liefde die er was. D C [Da Costa] zond mij nog een paar verkwikkende woorden ontrent Gerrit. Ja mogt ik de Heer regt als mijn Verbonds God kennen. Ik ging na het lezen van het formulier des Avondmaals & een paar Capittels welgemoed ter ruste. Van nacht was ik te Tilburg & nu wierd er gerede gesproken met Barbe en de zaak v d brief gaf geen scheiding. Welk een fathomless diepte is de mensch toch.

pagina: 110

Zondag April 5

Avondm Viering Pr Huet.

De Heere is goedertieren en zijn genadegiften zijn eeuwiglijk. Toen ik deze voorgaande regels ter neder geschreven had begon ik wat lucht te Scheppen. Ik nam een boek tegen de Antinomianen op waarvan ik de eerste kapitt zonder eenige toepassing op mij zelve of stichting gelezen had. Doch nu kwam er een stuk over Practical preaching mij voor oogen, en dat las ik met groten zegen. Ik zag het geheel der zaak in, wat God met de zondaar doet, en hoe de heiliging die Hij schenkt niet buiten onze werkzaamheid, maar door onze werkzaamheid hene gaat. Vele texten troffen mij. Nu kwam er een rust en vrede in mijne Ziel zoo als ik die in lang niet ondervond. Ik kon rusten in God, weten dat vervoekt is wie met werken omgaat en toch de heiligheid die God schenken zal lief hebben. Ik erkende mijne schuld door het verzuimen van vele middelen die onmagtig wel is waar van zich zelve zijn maar die toch leggen in die voor afgebakenden weg des Heeren. Ik zag nu die nevels tusschen Christus en mij weggevallen, en had een van die oogenblikken, die wezentlijke troost aan ons harte geven. In het Woord sprak nog alles van Vrede, en wierd mij alles duidelijk. Met vreugde des gemoeds mogt ik nu optreden.

pagina: 110

naar Huet, & hoewel mij daar de vijand wel eens weder opkwam, zoo was het mij toch gezegend aldaar zoo wel onder de preek als onder het gebed en de aanspraken. Aan tafel zat ik met overtuiging, en ieder woord ging er geheel in. Het was mij eene wezentlijkheid meer dat ooit, ik voelde dat de twisten & verschillen geheel buiten mijne betrekking met de Heer stonden, en die niet konden aanraken. Ik gevoelde de kracht van de Kerk van het protestantismus van alles wat reeel en waarachtig is, zoo lang die woorden van de instelling nog in waarheid herhaald worden en dat al die zifterijen wat Baalsdienst is door eenvoudig breken des broods, van kracht beroofd worden. De preek van Huet over het Waarom hebt gij mij verlaten had regt veel goeds. En nu Heere gij hebt gezegend, geef er genadig de bevestiging op. In mij is niets in U alles, maar gij openbaart uwe kracht ingevolge uw geopenbaard woord! U zij de eere en het vertrouwen van ons harte eeuwiglijk!

De avond waren St & Ch [[Steven & Charlotte] bij ons. In den grond waren wij het regt eens, maar hij gaat minder levendig zoo mede in alles. Wij wierden ook nog al tot de slavenhandel weder gebragt en lazen de brief die Gurney mij heeft gezonden. De avond was ook in vele opzigten gezegend. Ik had Barbe hartelijk, doch ook met eenige fermiteit geschreven

Zie deel 2 [hier opgenomen vanaf doc. no. 114.2]

pagina: 118

April 6/8 Eerste uitstap na Rott

Vertrek na R. 8 Ap 1840 v de Ind Veil

'S ochtends met frisch maar heerlijk weder vertrokken de diligence met menschen vervuld, van wie ik er geen enkel kon aanklampen. Ik las uit de Rev Brit met veel genoegen.

Oponth Leiden bij Gerrit

Te Leyden vond ik spoedig Gerrit die zeer gul en open was. Ik sprak ernstig met hem over velerhande zaken, en moet zeggen dat, hoewel hij veel beter studeren kon, hoewel hij zeker in zijn omgang niet genoeg de bestaande reputatien &C eerbiedigde, hij ons toch vele lieflijke hoop mag geven, en ik hetgeen van hem gezegd werd, voor onwaar houde. Er was eene orde bij hem in alles dit maal, die dunkt mij toch van goede voornemens getuigt. God zal zorgen. Ik drukte hem alles zoo naauw op het hart als ik kon, en hij bevestigde mij dat ik dat had kunnen verzekeren ten zijn opzigte wat ik verzekerd had.

Mev Verk [Verkouteren]

Wij bezochten Mev Verkouteren zeer in verwachting van den Flevo, en vonden er de oude Mevrouw hoogst ingenomen met de preeken v Huidekoper. De zaak v de Koning is decisief af, doch er scheen daarna aan haar nog f 200/m gezonden te zijn. De wandeling langs de de nieuwe binnensingel volgde nu met Gerrit waarop wij zeer aangenaam & fatsoenlijk aten bij Smitz aan de Witte poort. De nieuwe kamers v Gerrit zijn een glazen kast; hoe hij het er uithouden zal weet ik niet. Om half zeven met stom gezelschap weder met de Dilig vooruit. 'S avonds is alles kalm door die

pagina: 119

duisternis, & men verveelt zich minder. Veel dacht ik nog na over de onderwerpen der vorige dagen, & erken ik mij dikwijls veel te veel heb laten overbluffen daar de Oppositie en het weg werpen van alles zeer gemakkelijk is, & dikwijls dat wat vleeschelijk is, hoog geestelijk schijnt.

Ap. 7. Rotterdam V. Oort [Van Oordt]

Te Rotterdam vond ik zeer weinig veranderd. Van Oordt nog al hoestende, Betsy dunkt mij zwak, het gehele gezin niet zeer fleurig. Alles centraliseert zich daar te veel. De Suikerstrijd drukt ook. V O was half suf van al wat hij reeds daarover had moeten schrijven.

Veiling

Om tien uur na de Indigo veiling, die vrij langdradig was. De beste Soorten werden goed betaald.

Moll

Daarna ontmoette ik Moll die mij even mede in huis nam. Gespr over de zaak v het Contract. De Raad zou wel kunnen homologeren wat de Dir. gedaan had, doch niet autoriseeren. Veel sprak hij over het boekje van Groen [Groen van Prinsterer]; het zou volgens hem wezentlijk indruk op Z M gemaakt hebben.

fam Schey

Mietje Schey was wel gemoed; hare zuster verkouden. Zij verhaalde mij van een der beide Juf Vaillant te Maassluis die zich in zulk een aller droevigste toestand na de ziel moet bevinden, en zich als geheel afgevallen beschouwt.

Mev Schumann

Mev Schumann zag ik nog even, zij was zwak en vrij dof, had behoefte aan aanspraak en werk. De afgesch in Rott ook zeer verdeeld. Verkwikkend was mij hare belangstelling in Gerrit, en haar verhaal hoe zij hem eens had horen bidden op een oogenblik dat hij niet kon denken gezien te worden. Heer gij zijt genadig. Aan de Beurs

pagina: 119

Disc met Jac [Jacobson]

Jac. gesp. Zijn discours met Netscher. Eugene Prévinaire had deze bijna ingepakt & was met die verzekering na Maastricht vertrokken, doch het werd gecontremandeerd. Ook gesprek met Dam v Isselt [Van Dam van Isselt]. Hij disponeert over 15 st en tegen alle premie. Hij was geindigneerd over het geen men van de finantien bemerkte, zeide dat dit de grote zaak was en de grondwet maar op het twede plan kwam.

Diner V Heel

Bij Van Heel gegeten met de overige Agenten, Juf Moens & de H & Mev Rueb.

Gespr Rueb

Met dien sprak ik belangrijk. Hij schrikte voor de grote toeneming v prod. en vond de zaak v de beetwortel veel gewigtiger dan voor een paar Jaren, toen hij des weges een stuk inleverde. Treurig overlijden van de H & Mev Macpherson, met een schip v Rott na China vertrokken, en daar in het stranden met Vrouw en een of meer kinderen geloof ik, door een stortzee verzwolgen. Hij ging zich daar etablisseeren.

Imp Paradijsvogel

Ik improviseerde nog over een opgezette Paradijsvogel. Deze bragt mij op bloemen geur, bijen, Suiker, Slavernij, Afrika. Rueb was ook ten hoogste met Groens [Groen van Prinsterer] boekje ingenomen.

Retourreize Ap 8

De volgende ogtend vertrok ik om 8 uur. Het was nat & koud. De tijd hoewel niet zonder lectuur viel mij lang & geen gezelschap stoorde de eenzelvigheid. Alleen op het laatst sprak men nog over reizen.

Terugk. Ap 8. Gid [Gideon] Jarig.

Gezegende terugk. bij de mijne. De beste Gideon was jarig. De vorige dag waren bijna alle wat ongesteld gelijk bijna altoos als ik op reis ga, doch God herstelde weder. Met Henry G [Henry Gildemeester] ging het beter, ook met Ang. Westendorp. Treffend was mij het

pagina: 120

Overl Mev Carp v Zeist

bericht van het overlijden van Mev Carp te Zeist, waarlijk een superieure vrouw, van hoge beschaving, en teves van kinderlijke liefde tot de Verlosser. Zij weet in wien zij geloofd heeft.

Vis Cl Crommelin ziekte v z kind

Claude Crommelin die in haar een twede moeder vond was er diep van neergeslagen. Hij zag haar nog als het ware stervende en toen hij te huis kwam vond hij zijn eenig kindje vrij erg. Mogt hij de troost bij God zoeken. Ik bragt nog een hartelijk uurtje bij hem door. Ja, het is een character als dat van Gerrit. Hij komt toch nog eens tot God.

Car [Caroline] ov Danl [Daniel]

Onder het geen Caroline mij verhaalde was mij het treffendst een discours met Daan die gepiqueerd was geworden, dat wij geen vertrouwen in hem stelden & geloofde dat hij geen belang stelde in de godsdienstige zaken. Het was mij een zeer beschamende, maar innig verassende zaak. Gods wegen zijn heerlijk & de onze dwaasheid.

Veiling v S & P d C [de Clercq]

S & P d C hadden weder 700 pond taro aangeslagen & dit was weder de N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. Verder liep alles te huis hoogst bedaard af gedurende mijn afwezen.

April 9 D Kalmte. Eliza Fry [Elizabeth Fry] te Raalte

De dag was al zeer kalm, en er viel op het bureau genoeg te spreken, over het geen in de dagen van mijn afzijn was voorgevallen. Mijn gemoed was niet zeer levendig, en de avond wierd nog tot aantekeningen gebruikt. Het meest trof mij dat Eliza Fry met drie koetsen te Raalte komende aldaar door de Pastoor & de Roomsche bevolking met de eer zoude begroet zijn, aan de Comtesse d'Outremont veronschuldigd.

pagina: 120

Ap 10 V

Weder een stille dag; ik had behoefte aan mijne huisgenoten, en ook om Daniel zoo veel in mij is genoegen en Conversatie te verschaffen.

Verder was het belangrijkst de tijdingen van Bata die indedaad als gunstig mogen beschouwd worden.

Br v Verkouteren vermoedelijk de laatste uit Java

De Jacobus bragt mij een brief, waarschijnlijk de laatste van Verkouteren. Het was mij iets treffends die gehele carrière die hij op Java aflegde reeds als afgelopen te zien, terwijl hij zelve de leegte gevoelt, die daaruit voor hem zal voortvloeien. IJdelheid is het pogen der menschen. Als onze ruste in God is kan zij ons niet ons niet ontnomen worden. De zwaarmoedige zijde van de brief, werd ook nog verhoogd door de min gunstige berichten over de gezondheid v Arntzenius en van Büchler [Buchler]. De laatste schijnt het zich te berouwen, die reis, die opoffering ontrent zijne liefste betrekkingen voor geld gedaan te hebben & zijne schouders zijn niet tot dit pak zoo het schijnt opgewassen. Bij Van Nolten is het droevig, en een jongetje van 14 Jaar stervende. Alexandrine [Alexandrine van Boetzelaer] schijn er veel te zijn. Ik mogt wel kalmte gevoelen hoewel niet zonder veel afleidingen. De geest is wel gewillig, maar het vleesch is zwak.

Ap 11 Z Bureau. Avondwandeling

De dag was kalm; de mededelingen aan het Bureau ontrent een zekere ingeleverde Memorie waren niet aangenaam (Zie Conf Aant op heden)

[hierop aansluitend doc. no. 121.2]

pagina: 121

er hier en daar wel eenig leven in was.

Vis d C [da Costa]

Daarna bij d C, die in volle kracht was van zijn inzigten, veel studeerde en opsloeg, nu vooral de Groninger school goed begreep. Dwars kwam ook, en wij spraken nog al veel over leiding & herinnering van een vorig tijdperk, over de slavernij &C.

Israel

Die moord aan de Joden toegeschreven geeft aanleiding om veel te spreken ov Israel. Ik nam Benjami de Tudela mede, die onder de Califs reisde. S' avonds met de jongens liep het indedaad genoeglijk.

M 13 Ap Correspondentie

Het weder blijft heerlijk. Ik hield mij in de ogtend uuren nog al bezig met het rangschikken der brieven en vond veel toch dat mij verkwikte, herinnerde mij vele banden die afgebroken schenen. Aan het Bureau stilte, maar met eene dompige stilte die de stormen voor afgaat.

Opwekking Jesaias I

'S ochtends wierd ik op eens allerlevendigst aangegrepen over de waarheid der eeuwige dingen, en stortte mij op een allerkrachtigste wijze bij de lezing v Jesaias I uit. Doch verder dien dag was alles kalm.

Réunion bij Dijk (Av.) V Nolten

S'av réunion bij Dijk. Aandoenlijk was mij het spreken met Van Nolten wiens kind als het ware op sterven ligt, die ook zelve zeer ongesteld was, met wien ik medelijden had, en in wien ik toch bewegingen bespeurde die mij goed deden. Huet was neergedrukt en verder is er in dat gehele Zamenzijn ook weinig dat de ziel verheft, doch zoo het Gods wil is, die ons daar brengt, hij zal ons ook geleiden.

[hierop aansluitend doc. no. 122.1]

pagina: 121

(zaterdag 11 april) [vervolg van doc. no. 120.2]

Ik zag daarin echter meer de verwarde denkbeelden van een man van genie, die zijn Genie op het gebied der Cijfers over wil planten, en die terug wil komen op een opoffering die hij gedaan heeft, dan wezentlijk verkeerde bedoelingen. De dag was heerlijk; het was de eerste Lente, wij wandelden 's avonds den dijk om en zagen de zon ter kimme dalen. Het was een heerlijke April dag niets te koud, niets te warm. De tinten waren die van een Italiaansche lucht. Ons gesprek was liefelijk. Wij mogten de allerbijzonderste bewaringe Gods over ons huwlijk & gezin opmerken, en ons verheugen, dat nog onze huwlijkse omgang even frisch & vertrouwelijk was als in de eerste dagen van ons huwlijk, ja waarlijk ik heb mijne Vrouw liever dan ooit. Nog is er eene stilheid in mij, en een kalme overtuiging van het geen waarheid is.

Zondag 12 april

Z. 12 Ap Pr L'Ange [Teissèdre de l'Ange]

De dag was gezegend, het opstaan vroeg; het heerlijste lenteweder dat men bedenken kan, mijn gemoed levendig gestemd. Bij L'Ange verflaauwde het nog al onder de preek Père je remets mon esprit entre tes mains. Die ongelukkige oratorie, dat gebrek aan wezentlijkheid dat half idealistische supra naturalistische van de theologie der vorige eeuw! het laat hart leeg, hoewel

Zie hier naast [doc. no. 121.1]

pagina: 122

M 14 D Zak Bureau

Deze dag kwam aan het bureau de gevoeligheid boven, wegens verschillende oordeelvellingen & handelingen v fabrijkanten. Over de Balans was ik volkomen stil gemaakt, doch wij moeten gedurig voelen dat onze kalmte een gift is.

Warmte. Consist

De dag leverde anders weinig op behalve een drukkende zomerwarmte, die mij nog al nedersloeg en een lang consistorie, dat echter door een goede geest gekenschetst werd.

Zak Scheiding

Het is wonderlijk dat er toch weder een rug waardsche beweging van de Scheiding na de Gerf Kerk komt. Höveker vooral moet daarontrent nog al getuigenis gegeven hebben. Het schijnt toch dat de partij van Scholte in de Kerkenraad of Provinc Synode toen het onderspit heeft gedolven, daar zijn Vrienden nu nog onder het Interdict staan. Meerburg moet ook nog al over een terug gang aan het spreken zijn.

Zaak Zubli v Assen

De beschuldiging tegen den leeraar Zubli te Assen over het weigeren v het dopen van een kind blijkt volstrekt valsch te zijn & een kwaadaardig verzinsel te wezen.

Cour ov Groen [Groen van Prinsterer]

De Couranten eerst het H B nu de Arnhemsche beginnen zich met het boek van Groen bezig te houden, 't geen dan toch wel als een puissance beschouwd wordt.

W. 15 Ap Corr G d C [Gerrit de Clercq], W B B [W B Barbe]

Het weder blijft warm en heerlijk. Verkwikkend was mij een brief van Gerrit wel studentiko's maar toch indedaad unbefangen & eenvoudig. Ook Barbe's brief, de hartelijkheid die er in doorstraalde trof mij.

pagina: 122

maar toch, het is gebrek aan Christelijke eenvoudigheid wanneer hij om zijn systema wegens Groen [Groen van Prinsterer] & Ms Fry [Elisabeth Fry] vol te houden, zich op de Arnhemsche Courant beroept. Aan het Bureau alles kalmer dan de vorige dag.

Diner bij ons. Sp. [Spies] Focke Fr V d N [Franciscus van der Niepoort]

'S midd Spies, Focke, Francius V d Niepoort bij mij. De gesprekken bleven in het gewone. Met Focke was het mij later nog al belangrijk.

Vis bij D Arntz. [Arntzenius] Ernst v B. [Ernst v Byland] & D v Geu [D van Geuns]

Ik reed met hem na Dr Arntzenius waar wij Ernst v Byland vonden voor een dag hier. Regt verheugend was het mij hem te zien; hij is nu arts in 's Gravenhage, en heeft zich met goed gevolg op de genezing der Geesteskrankheden toegelegd. Ik vond mij op eens in een medicijnsche wereld verward, hoorde schrikkelijke gevallen van operatien, en zonderlinge oordeelvellingen. Welk eene wonderlijke wereld is dat weder. Te lang had ik het er niet uit kunnen houden. Arntzenius ontwikkelde largo zijne denkbeelden over een maison de Santé op een grotere voet die hij hier zoude willen oprigten & waartoe hij bezig is geld te verzamelen. Er kwam ook nog Dr van Geuns die een kundig man schijnt te zijn. V d H [Van der Houven] vertrok met de Balans naar de Haag; hij is zeer bezwaard over het transp v Doortje na Gelderld dat nu tegen het einde dezer week geschieden zoude. Ja zeide hij mij het is van tobberij tot tobberij tot dat het einde daar is. De Heere geve ook hem genadig licht om aantegrijpen hetgeen eeuwig is.

pagina: 123

D Ap 16

De dag was kalm, het weder bleef verrukken. De Pres na 's Hage.

Corr. Merle [Merle d'Aubigné], Vieusseux[?], Serbe, Wat Wilson/

De Corr belangrijk. Treurig was het bericht dat onze goede vrienden Merle nu hun jongste dochtertje, een meisje van 13 Md verloren hebben, drie van de vier kinderen, het is eene allerzwaarste beproeving voor hen. Gautier h/Prest schrijft er regt hartelijk over. God zij hun troost in dezen voor hen zoo duisteren weg.

De Soc Ev zag zich door bijdragen van alle kanten ingekomen geheel in staat om aan hare verpligtingen te voldoen en hield nog over. Hier werkt toch de hand Gods, wat men zeggen of redeneren moog. Serbe merkt met regt aan dat het Bausum [Van Bausum] nu in een geheel onbepaalde & doellooze werkzaamheid zijne krachten na ziel & lichaam verteert. De jonge Wilson heeft mijn brief zeer goed opgenomen, en schrijft zeer wel.

Ongerustheid weg Leden d Fij

Aan de beurs werden wij door Capt Schnerbeke nog al ontrust daar deze meldde dat bij zijn vertrek v Bata niet alleen Arntzenius er niet goed uitzag en Büchler [Buchler] zwaar ongesteld was, maar dat ook Plate na de binnenlanden was, om zijn gezondheid te herstellen. Dit kan een moeilijke complicatie bij het vertrek v Verk [Verkouteren] hebben gegeven. Doch deze zaak is nu reeds beslist en elke dag kunnen wij er meer van vernemen.

Institut

'S av Institut, nog al zonderling. Er was niets wij lazen nu bij het spreken over het onderzoek der letterkunde waarmede wij ons bezig zouden houden, het uitmuntend stuk

pagina: 123

in de Gaz over de Balzac v Vautron tonende, dat het de geest des tijds is, waaruit Balzac ontstaan is. Het bragt nog tot een & ander gesprek, hoewel oppervlakkig. De goede d C. [da Costa] had weder andere schrikken in z/ huis gehad. Een man was in zijn gang nedergestort. De aanstaande van een zijner meiden had zijn gehele kuiperij door den brand verslonden gezien.

E C Boiss [Boissevain] Corr weg z/huwl

Laat kwam Steven nog. Er was een brief van Eduard aan Gideon. Hij is getrouwd, maar schrijft nu een brief, tevens zijn broeders tot bekeering aanmanende dat goed is, maar hier in hoogheid van de vroegere Rhedensche toon. Zie gij toe een voetbank maakt waarop hij in de hoogte stijgt met Emma, en dat is niet goed. Die brief zal ergernis in de fam. geven, ook voor de zaak van Christus, maar God is machtig het goed uit het kwaad te doen geboren worden.

V Ap 17 Goede Vrijdag kerk bij L'Ange [Teissèdre de l'Ange]

Het was goede Vrijdag, de uuren vloden voorbij, en ik vierde dien dag bij l'Ange. De preek was mij treurig, hier en daar goede oogenblikken, doch daarop volgde weder het geen daarmede ten volle in tegenspraak scheen. Er was geen eenheid geen geheel in. In zijn nagebed was meer leven, doch toen was bij mij de regte lust tot horen reeds geweken. 'S avonds kwam ik eenigzints weemoedig t'huis. Ik had die dag

pagina: 124

nog al zegen & opmerkzaamheid gehad, en zoude verlangd hebben gesticht te worden.

Br over Mev Carp & een sterfbed te Zeyst

Deze stichting vond ik in het lezen van een brief van Mev Pronkert over de laatste levensdagen van Mevrouw Carp, en in een bericht uit Zeyst over het zalig afsterven van een Engelsch jongetje dat daar school lag. Hoe weinig en hoe veel is er tot dat sterven in hem nodig, een straal der goddelijke Genade, en de geheele overgifte des harten. Veel heeft die goede Vriendin Carp in haar laatste tijd geleden en toch behield hare opgeruimdheid en werkzame deelneming nog steeds de overhand; zij noemde de nachten haar pijnbank. Lieflijk is mij haar aandenken.

Afsch Doortje v d H [van der Houven]

Ik nam ook nog afscheid van het zeer vermagerde Doortje Van der Houven, dat naar Gelderland gaat en voelde toen nog zeer die band aan de meisjes zoo dat mij het oogenblik gewichtig was.

Z Ap 18

De ogtend nog weder aan het rangschikken der brieven; ik kon er niet af komen. Veel herinneringen gingen er door mijne ziel heen. Bij het lezen viel mij de waardij en waarheid der zaak krachtig op het harte.

Jes 53 Vertr Doortje v d H

Wij lazen Ps 53. Doortje V d H werd heden na het jagt getransporteerd waarmede zij tot Utrecht gaan zoude. V d H was er zeer bezig mede. Het weer was heerlijk; het bureau stil; een wandeling

pagina: 124

werd voorgenomen, toen Jacobson door zijn bezoek op eens alles stoorde.

Vis Jacobson

Het was mij onverdraaglijk hem geheel in den geest van de Minister te horen spreken en zelfs op een zekere stuk allusie te horen maken dat van onzin wemelde. Ik wierd veel te warm, en was naderhand dubbel beschaamd, zoo om dat het impoliticq was, en het misschien juist zijn doel was om op deze wijze ons te tergen en tot verklaringen te brengen, als om dat het mijn eigen vleeschelijkheid ook ontdekte, en hoe zeer ik aan de vooregten van mijne tegenwoordige positie hang.

Bezoek Artis

Deze herinneringen hinderden mij op een togt naar Artis alwaar alles met ijver verfraaid wordt. En nu de Heere zij ons genadig en doe mij toch bedenken dat het bitter in den Kelk moet gevonden worden en dat het eene gave van zijn hand is. Mogt ons het gelove vermeerderd worden. Thijs was allervrolijkst & opgeruimd in de tuin.

Niets v de Flevo

De wind is weder oost & wij zien vergeefs naar de Flevo nog uit.

Zocher beurs ge[onl]

Een der zondelinge gebeurtenissen van deze week was dat de Raad in haar besluit volhardde, en wij de beurs van Zocher zullen zien verrijzen, hoewel men nog niet weet wat er van dit gebouw worden zal, en waaruit het gemaakt zal worden.

Verk Schild V. Os.

In de kunst was deze week merkwaardig door de verkoop van vier grote landschappen van Van Os aan B[?] Kooy voor F 3000 p w

pagina: 125

Eerste Paaschdag

Zondag. Ap 19 kalme morgen

Vroeg opgestaan, na een aanval van migraine van de vorige avond, die voor de ruste des slaaps geweken was. Kalm, was de morgenstond, in het nalezen van het een & ander liefelijk. Ook nog met de kinderen aangenaam.

Pr Lentz R 6 v 4

Wij hoorde Lenz met veel genoegen. Het was de Kracht der Opstanding; het was naar aanleiding v Rom 6 v 4 het nieuwe leven waarin wij wandelen moesten door de geopenbaarde heerlijkheid des Vaders in de Opstanding des Zoons. Hij galmde wel wat veel; het was zoo geen volle helderheid, maar er waren gezegden die mij troffen. De ogtend vloog verder al zeer spoedig daar hene ik las met Caroline uit vorige tijden, en schreef aan Spies en Bähler welke laatste vroeger altoos zulk een deel van onze Paasch vreugde hielp uit maken.

Kerk bij Jamieson

'S avonds met Steven na Jamieson. Die sprak over het zien van de plaats waar de Heere gelegen had met zulk een klem en eenvoudigheid, dat ik zelden iets treffender gehoord had. Voor mij zelve was ik wat dof, maar Steven die met mij was had er regt veel aan.

Slot v den dag

Te huis gekomen zijnde ging het met de jongens nog zeer goed en wisten wij hen nog al bezig te houden. Verkwikkend was mij heden de tijding dat Groen [Groen van Prinsterer] nu toch met eenparige stemmen tot ouderling werd verkozen. De Heere regeert. Heil ons als wij op hem zien.

pagina: 125

Twede Paaschdag

Verhind door eenige vrees v. erger Migr.

De warmte bleef haar effect doen. 'S ochtends vroeg op, maar door Migraine gedrukt. Ik beproefde nog mede te gaan na Mounier, maar keerde terug op den weg.

Stil uurtje m Gideon

Nu had ik het zeer aangenaam met Gideon die ook t'huis gebleven was, en wij spraken over vele zaken, lazen in de Bijbel, in brieven en aantekeningen, het is al een zeer lief kind.

Br v Gerrit

Ook de berichten van Gerrit die ogtend ontvangen hadden ons verheugd. Hij was nu verhuisd, en nog steeds werkzaam voor Zijn Examen.

Journ Bausum [Van Bausum] & Werth

S' ochtends las ik de te lang reeds uitgestelde Journalen van Bausum & Werth, waarin ik veel belangrijks vond, maar toch dat opbepaalde, dat er in dit alles heerscht en dat werken zonder bepaald doel niet wel kon goedkeuren. Bausum ziet men is iemand van Kracht en talent die veel zou kunnen doen; Sames hakt als het ware nog altoos in het wilde.

V M West [Westendorp] & Ang [Angelique]

Voorts werden mij door aangename bezoeken verrast. Thijs kwam met Angelique. Hij had met stichting de vroegpreek bij Van Staveren gehoord, en ik gevoelde mij geheel vrij met hem.

V Karel & Hesje

Ook Karel & Hesje kwamen en zij was zoo regt gul & openhartig, en beviel mij bijzonder.

V W. & A da Costa.

Willem da Costa bragt een brief van zijn Vader, nog al belangrijk voor het geen hij daarin wegens zijnen indruk van de

pagina: 126

Quarkers als Secte meldde.

Br Emma Boiss. [Boissevain]

De tijdingen van Emma Boissevain waren zeer goed. Zij verhaalt met veel naiviteit, de geschiedenis van hare bruiloftsdag & de heuscheid harer Vrienden. Ook Eudard schrijft aan Daan zeer opgeruimd over zijn honey moon

Br & Zust 's av bij ons

Een bezoek v Henry 's middags gaf aanleiding dat wij broeders & zusters nog bij ons hadden met S d C [Steven de Clercq] en Charl en genoeglijk met hen de avond besloten. Het was het heerlijkste paaschweder dat wij ooit dunkt mij beleefden. Het was in de Zaken dood stil. V d H [Van der Houven] was na Nigtevegt. Wij blijven nog altijd met belangstelling tijdingen van Bata te gemoet zien. Mev Verkouteren is sterk wachtend & verlangende. Het waren mij rustdagen en het verlangen is levendig bij mij om den Heere geheel is overdeeld toete behoren. Hij werke het genadig in mij, en bereide mijn herte.

Overl F Erich

Dezer dagen is de tijding ontvangen van het overlijden van onze oude Vriend Friedrich Erich, advocaat in de Zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] in 't Hanoversche sedert 1810, een man daar wij indedaad aan verknocht waren en die regt trouw voor ons was. Hij heeft veele ongelukken gehad, en dat deze juist voorlede jaar uitbraken, was gelukkig voor ons, daar nu alle die rekeningen geregeld zijn geworden. In 1821 noemde de ongelukkige Landsmann hem reeds der alte. Wat is er sedert niet al gebeurd?

pagina: 126

Ding. 21 April

De morgen zeer kalm; dat was tegen verwachting. Ik was nog al verzonken in de laatste brieven van Bata. S'ochtends was ik nog even bij Mimi Gildemeester. Bij een voorkomende gelegenheid zag ik hoe veel bitterheid en hoogmoed er in ons hart kan huisvesten, zonder dat wij zulks bemerken.

Diner Focke &C bij ons.

Een Zalm van Top Smit gaf aanleiding dat Focke, V d Niepoort & Kops bij ons aten. De gesprekken met den eersten zijn mij altijd belangrijk. Die Medicijnen zijn toch een gewigtige kunst. De natuur redt, geneest, tot dat het oogenblik der ontbinding daar is. Haar te volgen, te observeren ruimte te geven, dat is de weg voor den Geneesheer. Alle panacées, alle voorbehoed middelen leggen zoo buiten den eenvoudige weg van God, die altijd individualiseert niets als algemeen beoordeelt.

Voortd ziekte Romilé

Romilé blijft steeds, lijdend, maar spreekt niet. Alle ernstige boeken wijst hij van zich af.

Familled Daan & Louise

'S avonds was het familledag; de gesprekken waren nog al levendig en hartelijk. De tijdingen uit Engeland wierden met welgevallen nog al aangehoord, hoewel de eerste brief v Ed [Eduard Boissevain] en dat dunkt mij met regt nog al geergerd had. Het aanstaande verhuizen van Py & Mo [Pauly & Margo]; het blinde Institut; de maison de Santé van Dr Arntzenius, dit alles nevens al de buiten plannen gaf nog al aanleiding tot spreken.

Vis de Heer V Hien.

S'ochtends had mij de Canton regter Van Hien met zijn zoon bezocht. Zijne doofheid belette nog al zeer de kennismaking.

pagina: 127

Ap 22 W Tijd v Mev Pressensé

Verkwikkend waren dezen ogtend eenige letteren van Mev de Pressensé door eene Gouvernante uit hun famille, die hier in Conditie komt. Wij herinnerden ons die aangename kennismaking.

Plan v Barbe

Barbe verzocht mij een briefje voor hem inteleveren op eene Advertentie wegens een tabaksfabriek. Ik voelde zeer de band met hem & hoe de Heere ons telkens uit de Theorie weder in de Praktijk brengt.

Reis Doortje v de H [van der Houven]

De tijdingen van de reis van Mev v d Houven & hare beide dochters zijn niet gunstig. Doortje kwam goed met het jacht aan te Utrecht, doch Nancy viel daar bij het aan land stappen en bezeerde zich nog al erg aan het gezicht. Gisteren wierd Doortje hoogst vermoeid van het reizen, en moest te Amerongen, in plaats van Wageningen, waar het nacht quartier besteld was, ophouden.

Kiescoll N H M

Heden stroomde alles weder aan het Bureau van aanloop & vreemdelingen. In het stadhuis verzamelden zich 13 Aandeelhouders en door dit kiescollege werd E.G. Veldwijk herkozen.

Groeten van den H Garlieb uit Copp.

Aan de Beurs bragt mij iemand die Copenhagen bezocht had de groet van Staatsraad Garlieb, die als Dr Garlieb mij in 1823 bezocht, en toen nog met mij bij Stanislas at, en van zijne reizen verhaalde.

Bericht weg Ennis Am zendel thans hier/

Ik vernam ook dat de Heer Ennis die in de Eng Kerk hier ll Zondag predikte en Leeraar bij de Nederl Hervormde Kerk is, met den Admiraal Tromp, Capt Kerkhove [Kerkhoven] terugkeerde

pagina: 127

een Zendeling was, en wel diegene die de beide Zendelingen verzelde die voor weinig jaren door de Batta's op Sumatra vermoord werden. Zijne preek moet ene belangrijke uiteenzetting van den toestand der wilde volkeren aldaar geweest zijn.

P & Mo [Pauly en Margot] Verhuizing.

Py en Mo heden met fraai weder over in hun nieuwe huis, een toonbeeld v elegantie. Mogten zij er die waarachtige vrede der Ziele vinden. Hoe kort is alles hier op aarde. Onder de lange betrekkingen behoort wel dat van Py met zijn oude huis waarin hij sints zijne geboorte leefde. Zoo op 47 Jaar van alle zijne Souveniers te scheiden, zoude mij in zijn plaats nog al treffen. Henry Gild. [Gildemeester] vertrok heden voor een paar dagen met een zijner zoons na Utrecht [onl].

Vis. Mimi Gild toest Hy

Wij spraken nog lang met Mimi over hem. Haar toestand is hoogst moeilijk de gehele famille vervolgt haar om een Consult, in dit en dat en zij kan nog mag uit den haar aangewezen weg niet gaan. De toestand v Henry zelve is zeer zonderling, ziek eigentlijk, aan het strengste dieet gebonden, en toch even heus & uitgaande. Zijn moreel is lief gestemd, en toch een zekere verandering bij gewoonlijk, iets meer los meer ruims; ik weet het bijna niet te noemen.

Br M.

Eer de dag besloot kwam er een brief van M die mij nog al verlegen maakte. Ik gevoel in mijn hart niets tegen hem, doch begrijp dat het pligt is de intimiteit te vermijden.

pagina: 128

Ap 23 D.

Het weder bleef uitlokkend, en reeds vroeg mogt ik aan mijne aantekeningen nederzitten.

Br v Ingram Meeting bij ons met Ennis

Ik ontving een brief van den Rev. Ingram mij voor den Missionar Ennis belet vragende. Over deze onderhield mij Koenen ook die nog even aankwam & dit gaf aanleiding tot een kleine meeting 's avonds welke ook door de Heer v d H [van der Houven] & Keetje, Le Chevalier, Koenen, Hy Gild [Henry Gildemeester] M Boiss [M Boissevain] bijgewoond werd. Ennis spreekt zacht een zeer eenvoudig. Hij had Java, Borneo, Bali, Lombok & Sumatra bezocht. Hij was ook in het land der Batta's kort na dat de twee Zendel. aldaar gedood waren, 't geen echter door een misverstand geschiedde. Hij heeft niets opdringends of uit de hoogte, maar dringt er zeer op aan dat zoo wel de natie als het Gouvt. het gewigt mogen in zien dat het arbeids veld dat zich in de Oost opent, bearbeid worde. Gaarne had ik nog meerdere bijzonderheden van hem vernomen. Hij herinnerde mij zeer aan Groen [Groen van Prinsterer] en stelde eenvoudig de zaken voor, verhalende hoe het in Am. gegaan was om ons aantemoedigen op onze wijze de zaak nategaan & dezelve te behartigen.

Slave questien

Ik sprak met Ingram ook nog al over de zaak d Slaven. Opmerkelijk is het dat te Sum het vooral de Joodsche plantagehouders zijn, die de zendelingen toelaten. De jongen Gülcher heeft nu ook Ordres gegeven dat de Zendeling bij zijn slavenmagt, de sterkste der Kolonie bijna, mag toegelaten worden. De Planters schijnen toch beginnen te gevoelen dat er iets gedaan moet worden.

pagina: 128

Mij v Schilderk te 's Hage

Aan de beurs verhaalde oom de Vos mij largo de bijzonderheden ontrent eene My v Schilderkunst in 'S Hage, waarin de Prins v Oranje vennoot is en die eigentlijk zich op de hoogte van Buffon zet, prent werkjes & dan nog wel Belgische, met een veranderde titel gaat verkopen. Cela passe raillerie. Dit stuk werd deftig aan het Institut ingezonden, daar men N B subsidie v 't Gouv vroeg.

Br & Ziekte v Bähler

D C [Da Costa] zendt een brief v Bähler, die zeer ziek geweest is, en diens toestand bij veel drukte & verzwakking des lichaams waarlijk al zeer droevig is. God zij hem genadig nabij. Ook een Jood, die overtuigd geworden is, schrijft aan d C en zoude zich openbaren maar durft niet op eene koude Christelijke wereld vertrouwen.

Verh weg Assen

Koenen verhaalde mij v een opwekking die te Assen plaats heeft. Deze dag had dies zeer haar belangrijke zijden & vele zaken werden er bij mij levendig. Moge God dat gene doen door werken dat tot eenige ontwikkeling komen kan. De Corr met M werd op eene toon van wederzijdsche achting gevoerd en de positie waartoe ik mij verpligt achtte, aangewezen.

Br v Kam. [Kamerling]

Een brief v Kam deed mij goed, en gaf treffende wenken ontrent de betrekking met God. Het is toch onmogelijk van dien man af te komen, en wat zijne verkeerdheden mogen zijn, men is hem nog ook weinig met volkomen vertrouwen te gemoet gegaan. Onze beoordelingen blijven altijd door duizenderlei zaken geinfluenceerd.

pagina: 129

Vrijd. Ap 24. Verv Wilson

Deze ogtend had weder nog al zijne drukten. Ik zag Wilson die oud geworden was, zoo door eigen ongesteldheid als door angst wegens zijn Vrouw & kinderen. De eerste is nog niet hersteld, en wordt er zeer voor haar gevreesd. De niet los te maken knopen van het roode Garen &C kon ik niet ontwarren.

Vis de Coninck v Havre

Ik zag ook den jonge de Conick wiens Zuster met Frederic Monod gehuwd was, een neef van de le Chevaliers, iemand van veel moed en ondernemingsgeest naar mij toescheen, die reeds drie maal naar de O I geweest was.

Veiling S & P d C mislukt

De veiling v S & P dC liep zeer ongustig af, en er werd zoo goed als niets verkocht, het geen mij voor onzen St [Steven] zeer speet.

Int Ennis bij Baud

Naar aanleiding van mijne belofte van gister avond vond ik nu gelegenheid om niet alleen Ennis bij den Min Baud te introduceeren, maar dezen ook over de hogere belangens der Javanen te onderhouden. Ik mogt deze gelegenheid niet onbenut voorbij laten gaan. Waarlijk, ik ben dan ook nu van alle aanraking met de autoriteiten die ik in 's Hage toch dikwijls sprak, geheel afgesloten & onbekend maakt onbemind.

Oordeel ov Ennis

Ik schreef nog een paar woorden aan Ennis, volgens Chev. [Le Chevalier] de eerste vreemdeling die begreep dat het geen door Engelschen en Americanen verrigt wordt, bij ons vertaald moet worden.

Anti slav reporter.

Ik las nu in de Anti Slavery reporter, N 6, doch de hevigheid waarmede deze zaak doorgezet wordt, bevalt mij niet. Er is toch een eigen kracht in dit alles, een verbroedering met de

pagina: 129

eigentlijke philantropen! Met d C [da Costa] sprak ik er 's avonds nog over, doch hij ziet toch ook in dat er iets van God was in het protest dat hij tegen dit alles in zijne Bezwaren heeft nedergelegd. De Heer geve mij den regten weg te volgen. Ik heb niets tegen de werkzaamheden of de blaam die er mede in verband staan, maar de oude vrees voor het willen extirpeeren van een kwaad, komt bij mij weder op.

Slot v d C [da Costa] Coll de Opstanding.

S' avonds besloot d C zijn Collegie. De toevloed was er zoo groot als dezelve nog nimmer was. Hij behandelde eerst de harmonie der Evangelisten met opzigt tot de verhalen wegens de Opstanding en eindigde toen met een krachtig slot hoe dat alles historische waarheid voor ons moet worden, niet dat flaauwe voor waar houden, maar die innige overtuiging, met de Zaligheid gemengd waarvan Paulus spreekt. D C heeft veel zegen bij dit Collegie gehad; hij heeft het zelve onafgebroken mogen voortzetten, en er is geloof ik bij velen een zaad gevallen 't geen de Heere op zijne tijd zal doen voort komen. Wiselius heeft dit Coll al zeer trouw bijgewoond. Gister avond was Ennis er ook, die er veel genoegen in scheen te hebben.

Focke & S d C [Stephen de Clercq] bij ons

Te huis waren Steven & Charl [Charlotte] & ik bragt Focke mede. Zonder bijzondere opwekking hadden wij nog al een aangenaam gesprek.

Ds Lentz & Pr Eberbach

De vijandschap tegen de leer die Lentz predikt, neem toe en Prof Eberbach zal op [onl] zijn preek uitgeven. De warmte is teruggekomen & nog al drukkend.

pagina: 130

Z Ap 25

Het weder bleef allerverrukkelijkst; zoo iets in April is ongehoord. De Wind is echter nog in het Noorden & wij hebben geen tijding v Bat sedert 24 Dec.

Vis de jonge Bergendahl.

S' ochtends was de Jonge Bergendahl bij mij die Eliza Fry tot in Hanover had vergezeld. De ouders van dezen Jongen Heer schijnen wel gevoel voor de waarheid te hebben, vooral de moeder. Zij woonden lang te Rio Janeiro, waar de man Zeilemaker was, en eenig fortuin schijnt gemaakt te hebben.

Corr James Corr Campbell

De ogtend was kalm. James schreef een innige brief en hoopt bij ons te komen. Campbell meldt het goede uit Nijverdal.

Rid na Welna

Op de laatste dag der Vacantie lieten de Jongens mij geen rust zoo ik geen toer met hen deed, en wij reeden over Amstelveen & Ouderkerk in een open Kales na Welna. Waarlijk het was een weder, dat men zich in een Woestijn gelukkig zou gevoeld hebben, het was een Italiaansche avond, er had geen gevoel van avond lucht plaats.

Carol [Caroline] Ver School /over Juf de Leeuw

Jammer dat Caroline dat genoegen mistte, maar zij had de bijeenkomst voor haar school. Waarlijk de intekeningen waren ruim geweest & onze famille & kennissen hadden zich daarin bijzonder onderscheiden. Jammer dat het zoo moeilijk is voor het onderwijs zelve de geschikte personen te vinden. De bezwaren ontrent Jufv

Van de Leeuw zijn nog al toenemende, op mij zelve deed zij toen ik haar onlangs zag geen bijzondere indruk.

Huwlijk Secrétan met Betje v Hemert

Caroline bragt mij ook nog de tijding dat Secrétan

pagina: 130

met Betje van Hemert zoude gaan trouwen, 'tgeen zij hem zelve, toen hij laatst hier was, zeer had aangeraden, en 't geen veler hart verheugen zal. Betje was een meisje die al lang veel belangstelling voor de waarheid schijnt gevoeld te hebben. Hare gezondheid was in den laatste tijd nog al zwak. Zoo zijn dan nu ook de gebeden van onze Kraft verhoord.

Corr Spies

Spies schreef ook nog eenige hartelijke woorden, en was zeer bezig met de Zaak v Merle [Merle d'Aubigné].

Loop v deze week aan 't Bureau

Ik heb deze week nog al wat mogen afdoen; en zie nu aan het Bureau nog al kalm de aanstaande werkzaamheden te gemoet. Dat gedurig praten over die verlopige Contracten waarvan Baud de stukken en brokken inzendt, is verre van aangenaam, daar er telkens er voordeeltje losgescheurd wordt, zijn niet aangenaam, doch ik geloof echter dat deze voordelen, die billijk waren toen wij geen andere doorlopende grond van verdienste hadden nu ophouden het te zijn daar de Prt [President] over zulke sommen gaat. En echter alles kan tegen lopen gelijk het nu mede gelopen is. Mogt ik alles maar in de handen van God zien en wezentlijk geloven, dat hij ook daar zorgt, ook daar weet wat mij nodig is, dan heb ik genoeg.

Aank Doortje V. d H [Van der Houven] te Middagten

Er is tijding van de aankomst van Doortje van der Houven te Middagten. Het is een wonderlijke Zaak. Zulke goede menschen, die zich zouden opofferen voor hun kind. En waarom nu die folterende reis? Is het toch niet in den grond om dat Nancy de preken v Laatsman zoude horen! C'est le fin mot.

pagina: 131

Zondag April 26

Warmte. Preek Huet ov de Opst Mounier ov ov Sam Vrouw.

De rid op de vorige avond na Welna ov Amstelveen was inderdaad verkwikkelijk. Het groen komt overal uit. Zulk een maand April beleefde ik nooit, en een avond als die van gisteren is al zeer zeldzaam. Heden echter was de zelfde warmte nog al drukkend. Twee keer moest ik in de kerk zijn. 'S ochtends preekte Huet over de ware kennis der Opstanding, 's avonds Mounier over de Samarit Vrouw. Geen van beide keeren was het mij leven; ik was dof gedrukt door de warmte; gedrukt door de gedurige emphase. Ik heb behoefte om Christus dood eenvoudig, maar als eene waarheid die tot in het diepste des harten gaat te horen verkondigen. Welk in wonderlijke wereld waar men woorden in betaling uit geeft, en in betaling aanneemt.

Corr

Het lieflijkst was het mij toen ik 's ochtends in mijn kamer zat en aan James, Bausum Passavant & Serbe mogt schrijven. Daarbij was mijne harte open; in de kerk was het als toe geschroefd.

Stev [Steven de Clercq] sprak ik 's avonds nog. Hij had een allerheerlijkste preek v Koopmans over 1 Pet v 3 gehoord. Er was kracht der waarheid in geweest.

Br d C [da Costa]. Juf Schuilenb [Schuilenburg] & Mev de Pressensé.

Ik had 's av nog een brief van d C die eenigzints gevoelig scheen, & zoo niet in volle ruimte Schreef. Hij zond mij een brief v Jufv Schuilenburg, die zich in verslagenheid des geestes scheen te bevinden

pagina: 131

ook de zeer hartelijke regels van Mev de Pressensé. Haar Zoon had een grondig onderwijs v Grand Pierre genoten, en zoude zijn eerste Avond maal bij wonen.

Br v Wilson zijn edelmoedigheid

Een brief van Wilson, die mij de Hallam zond getuigt zeer van de edelmoedigheid van zijn Character. Ik had hem over de plannen v. Arntzenius gesproken, hij meende dat er questie was van een lunatic asylum, niet van een maison de Santé en magtigt mij nu om voor twee jaar voor f 2000 in te tekenen zoo het te Amst komt & f 10/m zoo men het te Haarlem wilde plaatsen. Het is toch indedaad een zonderling man de brief is decicive[?] en ondertusschen brengt dezelve hem nader tot mijn hart als ooit te voren.

Waarheid en liefde

D C [Da Costa] schrijft mij ook nog over dat stuk uit waarheid en liefde waarmede Goudswaard zoo veel op had handelende over de eenheid der werking Gods in de natuur en in de Openbaring, en het geen d C een zeer mooy, en tevens zeer lelijk artikul noemt.

Hy Gild [Henry Gildemeester] terug

Hy Gildemeester is v Driebergen terug, waar hij het zeer na zijn zin had. Hij bragt Henri zijn oudste, die uit Crefeld terug kwam, weder mede, en scheen daarover zeer verheugd. Het is wonderlijk dat alle die hem in eenigen tijd niet zagen de verandering in zijn geheel voorkomen zoo groot vinden dat zij hem tusschen beide volstrekt niet meer herkennen.

Toqt Doortje v d H [van der Houven]

Mev V d H verhaalde nog aan Car [Caroline] wegens de moeilijke togt met Doortje. Zij moet tusschen beiden geheel wezenloos zijn geweest, telkens als zij iets zeggen wilde, moest het rijtuig op houden

pagina: 132

M April 27

Begin Verh

Ik begon mijne Verh over het behoudend beginsel in o/ Letterkunde & hoop dat het zelve zich onder het uitwerken moge ontwikkelen.

Treurig bericht overl Mev Campbell

Allertreffendst was mij bij de aankomst der post de inhoud der beide brieven van Ainsworth. Het was eene treurmare. Nog Zaturdag meldde de brief v Campbell die ik toen ontving dat zijne Vrouw hoewel zwak v gestel echter regt wel & in goede hoop was, maar dat hij dat oogenblik met eenigen schroom te gemoet zag. Vrijdag ochtend moet zij niet wel geworden zijn; dit nam toe. De vrouw van Ainsworth was zoo veel behulpzaam als mogelijk, drie Docters kwamen maar alles was vergeefsch. Eene indigestie wierd gevolgd door stuipen en opstijging naar het hoofd. Er scheen Zaturdag 's avonds nog eenige hoop over, doch Zondags ochtend om zes uur bezweek zij. Welk een oogenblik voor Campbell, ik kan er niet aan denken. Ik wist bijna niet wat te schrijven; alleen op God te wijzen dat vermogt ik. Hoe zal hij die omstandigheden weder doorkomen; hoe zal hij het op dat Nijverdal kunnen uithouden, waar hij nu ten twede male weduwnaar is. Mogt hij het uit de hand van God kunnen ontvangen maar voor den mensch is dit onmooglijk. Ook mogt er troost in zijne ziel nederdalen. Mogt ik voor hem kunnen bidden.

pagina: 132

komst Sec [Secrétan] huwl. niet waar

Secrétan was dezen middag bij ons gekomen doch het was geheel anders dan wij gedacht hadden. Hij kwam maar even afscheid nemen bij zijn reis na Zwitserland en zeide dat er geen denkbeeld bestond wegens eene huwelijks verbintenis met Betje v H [van Hemert], maar dat er cancans in den Haag er zeer levendig over geweest waren. Wij spraken verder genoeglijk over vele onderwerpen; van de Conférences pastorales zag hij weinig goeds te gemoet. Hij eindigde met een hevige doordrijven over de publieke zaaken of nog meer tegen De Staten Generaal die alles maar hadden laten lopen, en zag niets dan moeilijkheden te gemoet. Het schijnt dat in den laatsten tijd de vestingen in Noord Brabant versterking hebben ontvangen, dewijl de berichten van daar niet aangenaam waren. De invloed van de Jesuiten moet dan al zeer groot zijn en er worden meer & meer in het geheim kloosters opgerigt.

Dr Arntz [Arntzenius] en zijn plan

D Arntzenius dien ik deze morgen zag had een begin gemaakt met de lijst voor zijn Maison de Santé. V d Hoop had voor f 2/m getekend. Wij beloofden hem een gelijke som.

Artis &C

Dezen avond in Natura alwaar men nog altijd hoopt op al de ellen die het Stad Gouvt offcieus heeft doen beloven. Een man aan de deur geplaatst komt op gene zeer aangename wijze naar qualiteit & bevoegdheid om daar te verschijnen afvragen, het geen mij gemelijk maakte, een nieuw bewijs van onze elendige hoogmoed.

pagina: 133

Apr 28 D

Sec [Secrétan]. Mev Köhler

De Verh ging voort; de Zon scheen even helder. Sec kwam nog afscheid nemen, en was hartelijk. Eene Mev Köhler, Jufv Dassonville kwam mij opzoeken. Ik kende haar van vroeger tijd. Zij had geen brood meer, om dus te spreken. Welke diepte van elendigheid in de wereld. V d H [Van der Houven] verhuisde heden, het bureau was bijzonder kalm en toch vlood alles ten spoedigste daar henen. Geen tijding nog v Bata. De wind trekt gedurig weder na het Oosten.

Vis Mej Gaillard

'S av met Carol [Caroline] Mejuf Gaillard bezocht die ziek was, en een welwillend mensch scheen.

Comp bij Merkus

Tot trois heures l'ennui bij Merkus over de Bijlagen tot de Reglementen. Met de beste wil was het toch niet vol te houden. Het viel mijn hard & lang. Wij hadden veel te spreken bij onze terugkomst. Caroline was in haar Comité geweest. En ziet het was toch bijna Middernacht toen wij ter rust gingen.

Ap 29 W

Deze dag was alleszints kalm. Ik bragt mijn Verh tein einde, en was alles aan het bureau nog al zeer rustig. 'S avonds genoeglijk met Carol. gewandeld.

Br v Gerrit

Een brief v Gerrit, hoewel in haast verzekerde ons van zijn gezondheid, en van zijn werkzaamheid en goed opstaan het geen regt aangenaam was.

Br v d C [da Costa]

Een bezoek van d C in onze buurt, aan de beide huizen Westendorp was mij regt aangenaam. Mijne dagen klimmen ik wenschte er het gewigt van te gevoelen en bereid te

pagina: 133

worden voor de eeuwigheid. De duivel zegt echter aan ons gedurig Gij zult niet sterven.

Bericht Suik Veil

Na een vrij ongevoelige dag in het geestelijke was mij 's avonds het berigt dat al de suiker verkocht was als een woord van God tot mijn harte, als een toespraak. Gij denkt niet om mij, maar ik om U. De lezing v Genesis is mij ten zegen. De feesten van het nut eindigende met danspartijen in het Odeon & Frascati hebben mij iets ergerlijks.

Ap 30 D

Proj Cont Goud [Goudswaard] Tegel ov Nijverdal

S' ochtends vroeg op, mijne verh. nagelezen, de uitmuntende uitvoerigheid v Goudswd in het opstellen der Project Contr bewonderd. Tegel kwam 's ochtends bij ons. Hij was Donderdag ll te Nijverdal en mogt nog regt genoeglijk met Betsy Campbell spreken. Het plan was dat hij met Campb [Campbell] na Amst gaan zoude. Hij was er Maandag weder, en zij was niet meer. De deelneming v de Heer & Mev Ainsworth moet groot zijn. Zij had als het ware, een gevoel van haar naderende dood gehad 't geen uit vele uitdrukkingen bleek. Camp moet zeer kalm zijn.

Br v James

Een brief v James was heden hartelijk. 'T geen ik hem zond was uit God. Zijn brief was dankbaar maar ging wat ver voor mij en ik had nader een deuk nodig. Die ontbrak niet.

Terugslag. Drukte Bureau

De ogtend was vermoeiend. Drie uur agter elkander bezoeken. Bij sommigen hield ik mij goed, op het laatst werd ik vermoeid en

pagina: 134

dan is het mij onmooglijk in die toon van heuscheid en bedaardheid te blijven.

Reg v Berghout & indruk v hetzelve

Daarbij kwamen dat juist in de Courant was opgenomen dat Berghout een adres aan de Staten Generaal had ingeleverd zich beklagende dat hij door het ontdekken van Fraudes v Prévinaire en anderen in ellende gedompeld was. Nu drong zich bij mij de vraag op 1) of hij dat met waarheid zeide, & indedaad slagtoffer was 2)/of hij met regt daarontrent en blaam op de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] kon werpen. Dat Prev. niet onschuldig was vrees ik, hoewel het niet bewezen heeft kunnen worden. Bergh had ons door zijn hoge rekening tegen zich ingenomen. De verdere geschiedenissen die hij opwierp waren niet bewezen. Ik beloofde hem later een Order, doch tusschen beide kwam het Rapport van V d H [Van der Houven], dat men ons raadde ons niet met dien man in te laten. Voor mij zelve ben ik bewust dat ik den man geen kwaad wilde, maar ben ik ook onschuldig oorzaak v/z ongeluk?

Ik vrees van de eene kant, niet behoorlijk op de wenken Gods te letten of van de andere kant uit eene vreesachtig ongeloof het denkbeeld van vijanden te hebben niet te kunnen dulden. Ik bad de Heer mij in deze licht te willen geven. Hij alleen kent de diepte v het menschelijk hart. In deze zaak bleef ik den gehelne dag staan en kon er niet uitkomen.

Inst. mijne Voorlezing ov d behoudende begins

De avond aan het Instituut was niet onaangenaam; ik las mijn stuk over de behoudenen beginsels in de letterkunde voor, waarover

pagina: 135

Mey

1 V

Waarlijk weder een Meidag, het weder bleef heerlijk.

Handeling in de Zaak v Berghout

God was genadig voor mij, het hart van V d H [Van der Houven] werd zoodanig bewogen dat hij mijn briefje over Berghout allerbest opnam, en terstond maatregelen nam om de zaak met de meeste naauwkeurigheid te doen onderzoeken. Verder was de ogtend kalm & de omgang genoeglijk.

Br d C [da Costa] ov gist av

Ik had een zeer belangrijk briefje van d C die juist de zelfde indruk als ik van het gebeurde van de vorige avond gehad had, en wien ook het stilzwijgen van Broes onaangenaam had getroffen. Verder deelde mij d C nog eenige bijzonderheden over Jaques du Clercq mede met een Extract over dezelve bij Van de Vynet[?].

Vlaamsche Letterkunde

Men schijnt in België met de Vlaamsche letterkunde thans al zeer bezig te zijn. Onder de Société des Bibliophiles voor het drukken van werken over Vlaander telt men de Baron van de Weyer die de revolutie bijna hielp bewerken om dat men de hollandsche taal wilde indringen.

Bosscha 's av bij ons.

De dag was kalm, ik gevoelde een last van mij weggenomen en was opgeruimd. 'S avonds verzocht ik onze oude Vriend Bosscha met wien ik op een voet van intimiteit over vele zaken sprak, zonder dat wij zeer diep gingen, doch de harten waren nu als het ware, weder meer dan voorheen bij elkander gebracht.

pagina: 135

Mey 2 Z

N H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

De dag nog al kalm. De komst van de Commissie op handen. De mindere opbrengst van de Veilingen geeft in de betrekkingen met het Min en het uitzigt op de grote betalingen die er te doen zijn weder een gevoel van gêne.

Komst Canneman

Canneman sprak ik, die welgezind scheen. De Vooroordelen jegens de Mij bij vele nog groot. Gesproken over het groot gewigt van de persoon van V d Houven.

'S middags met de jongens na de Keizers Kroon daar de makelaar ten Cate gevonden.

Verval in den handel

Zonderling hoe alle vakken van handel eigentlijk planmatig en intrinsicq geruineerd worden.

Absentie v denkbeelden v God

Thuis komende onder andere gelezen in de Fran[?] Mau [?]. Opmerkelijk hoe zich alles zoo grond op een leven geheel buiten God, hoe het zien van hem in alles geheel als een zwakheid van de kindscheid der mensch beschouwd wordt.

Strijd ov de Vaccine

'S 'avonds had ik nog een hevige strijd over de Vaccine. Is het de wille Gods ja of neen wegens mijn beste Thijs. In het geheel was ik deze dag zoo levendig niet als de vorige. Wat ik die week verwachte gebeurde niet. De wind bleef Oost.

Oorzaken van weinig levendigheid

Verkouteren kwam niet aan. Stilzwijgen v Campbell. Gerrits Corr altoos in haast. Zoo geen uitstorting als alleen van d C [da Costa] tegen wien ik waarlijk niet reciproceerde. Er was zoo eene soort van dorheid hoewel de ogtenden over Abraham mij verkwikten en ik toch weges de afloop van de zaak der Verhandeling grote rede voor vreugde had. God zorgt: hij schenke maar aan ons harte om het te geloven tegen alles aan. Vrijdag mogt ik het immers nog ondervinden.

pagina: 136

Zondag 3 Mey

Bedenkingen op de Zond. morgen

Dezen ogtend in mijn kamer zittende kom ik weder op verschillende onderwerpen, ook op dus de profecijen. Indien ik wezentlijk in het gelove stond over de zaken die ik dikwijls in mijn beschouwing gezien heb, hoe veel minder zou ik mij de wereldsche dingen aantrekken. Op God alleen te zien, te getuigen dat hij alleen & in alles regeert, dat is de zaak. De wereldsche Godsdienstigheid sleept ons telkens weder mede, en doet ons eene zekere ruste vinden, in 't geen eigentlijk niets afdoet en de ziel dor laat. Met beschaming las ik deze ogtend hetgeen Epictetus een heiden zegt van zijn overgave aan de wil van God. Mijn getuigenis als ik schrijf heeft nu en dan kracht, maar als ik spreek is het elendig en zwak; in de Conversatie in de omgang komt het niet voor de dag. Als de liefde Gods meer mijn hart vervulde, zoude het er anders uit stromen; ik buig mij nu en dan in mijn famille voor de geest der wereld. Opbouw, menschlijk opbouwen blijft nog nog steeds de leus. Bezat ik wezentlijk in God de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] hoe anders zoude alles zijn! Als men in God de ruste heeft, en zich gene idealen vormt, maar bidt om vernieuwd en geleid te worden door de Heilige geest dan zal er minder onrust in het harte geboren worden.

pagina: 136

Predik v Lee

Dezen morgen een jong Candidaat Lee genaamd, gehoord in de Eng Presb Kerk & dat met veel genoegen. Hij had weinig voordragt & een stem als die van een oud man. Hij behandelde de geschiedenis van Zacheus en had daarin verschillende opmerkingen die regt juist waren, sprak van zonde en gerechtigheid door het bloed van Christus, sprak van de leiding der Genade, niet altijd zoo openbaar zoo duidelijk als bij Zacheus, van dien Arbeid die liefde juist in de zaken die ons het naast onder onze hand liggen; van het bevel des geloofs zoo dat niemand op grond dat zijne zonden te groot zijn zich daaraan ontrekken kan! Voor den grootsten zondaar is genade, maar daarom behoeft men niet eerst tot de verste uitspatting te rennen. Getuigenis van Rochester op zijn sterfbed.

Vis bij d C [da Costa]

Vervolgens bij d C genoeglijk gesproken over vele onderwerpen, hoewel d C niet zoo bijzonder levendig was; gespr over de staat der afgescheidene hoe Christus toch indedaad in de nederste delen der aarde geweest; hoe hij ook de staat der afgescheidenheid doorging, hoe het paradijs daarmede in betrekking stond, en hij niet voor zijne hemelvaart weder in de hemel teruggekeerd is. Het woord Vader in uwe handen beveel ik mijn geest, is daarmede niet strijdig. Over den avond op het Institut spraken wij zeer verenigd.

Br Be [Barbe] aan S d C. [Steven de Clercq]

Steven had een brief v Barbe die zoo

pagina: 137

maar wat opzoekt. Het geen hij zegt dat wij steeds de dood zoeken in plaats van 't leven, hoe huizen meubelen &C en dan nog geld dooder, dan alles wat dood is, onze begeerte trekt is regt waar. En toch zoo als het daar ligt is het toch speculatie. Er ligt dan toch nog hoogte en fijne werkheiligheid in. Niet handelen voor dat wij weten dat wij geen kwaad meer doen is onmooglijk want wij zullen kwaad blijven doen. Maar het goede dat Christus belooft heeft zal tevens blijven werken, want de beloften Gods zijn onberouwelijk. God werkt & daardoor werken wij, hoe elendig & zondig wij zijn. Men kan op dit alles niet antwoorden, want het wordt haarkloverij en zoo dra hij zelf handelen moet gevoelt hij hetzelfde daarontrent als wij thans doen.

Boek v Bakker Berends

Ik dacht over deze zaken na, en sloeg het werkje eens op ten tijde van de uitgave van de preek v Kohlb [Kohlbrugge] door Bakker Berends uitgegeven ontrent dezelve. Ik kon toen niet anders zeggen of de bakkers hadden gelijk, en tegen gelovige sprekend, kon Kohlb niet het geen indedaad de behoefte van de wedergeboren mensch is, alleen als een werk der wet beschouwen. Er kan toch ook geen geestelijk leven zonder behoefte wezen, zonder aanwas of verachtering terwijl bij Kohlb alles voor altijd op dezelfde hoogte blijft en ik Christus en Christus ik wordt.

pagina: 137

Gouden Bruiloft v Cornelis de Clercq

Voor eenige Jaren liep er eens een oud man bij mij de stoep op, die behoeftig was, den naam gezien had, en zeide ook de Clercq te heten vroeger bij de Heeren Sappius in het glas gewerkt hebbende. Hij ontving sedert nu en dan eenige toelage van ons. Deze week kwam hij vertellen dat hij Zondag aanstaande zijn Goude bruiloft vieren zoude. Wij zonden er gister avond eenige mondbehoefte. Heden wilde ik toch eens gaan zien hoe het er uitzag, en vond waarlijk alles regt goed in orde. De kinderen hadden alles regt lief in orde gemaakt; vooral een ongetrouwde dochter die er in huis woont, en een schooltje daar nog heeft. De oudste Zoon was vroeger smit te Haarlem doch verloor vrouw & kinderen, en was na hen zoekende. De twede Zoon is Smit en heeft in 15 Jaar trouwen 8 Kinder overgewonnen, die alle daar waren. Dan is er een Zoon die nog een Kind heeft en ook zijn vrouw bij zich had. Toen wij binnen kwamen zongen zij juist den 118 Psalm. De oude Vrouw & de dochter bevielen mij zeer goed. Gideon kwam Caroline halen, en wij dronken een kopje thee op hunne boven kamer. Het was mij daar waarlijk zeer genoeglijk. Die menschen hebben niets de oude man is geheel en al ontbloot als het ware en toch hadden zij daar bij hunnen groten Bijbel, en in het midden hunner kinderen nog een gezegenden Goude bruiloft & wij waren daar midden onder de

pagina: 138

hunnen, en zagen het geslacht der de Clercqen zich uitbreiden. God werkt, en weegt niet op onze schaal; dit was mij zoo duidelijk. D Kortenhoef Smit [Kortenhoef Smith] had voor hem in de eilands Kerk gedankt.

Vis M. Westendorp.

Te huis vond ik Westendorp die allerhartelijkst was, en met wien wij over vele zaken genoeglijk spraken. Een preek van Van Staveren over de wedergeboorte had hem bijzonder getroffen. Toen kwam hij zeer op het boek v Kohlbrugge ov Rom 7, 'tgeen hij had laten vertalen door Hafner, doch moest toen ondervinden dat Van Heumen hen reeds voor geweest was. Mogten wij maar laten leggen wat zich niet aan een sluit, het punt van vereeniging is toch Christus, & deze heeft toch tot onze harten gesproken.

Mey 4 M

Commissie Bal[?] Br G d C [Gerrit de Clercq]

De Commissie begon nog al kalm. Het overschrijven mijner Verh hield mij 's ochtends & 's avonds bezig. Achter de schermen lag de zaak der heiligmaking mij nog gedurig op het hart. Wij hadden van Gerrit een gullen brief. Hij zal nu getenteerd worden.

Onaang. Stemming der St Gen.

V d H [Van der Houven] verhaalde mij dat Min Van Gennep hoogst te onvereden was, over de Stemming der St Gen en het als eene soort van Conspiratie beschouwde. Zaturdag was hij zeer vertrouwlijk bij de Centrale Commissie geweest, en Zondag stond het in het H B zonder dat men zich derhalve eenigzints aan de gegeven verzekeringen scheen gehouden te hebben.

pagina: 138

Mey 5 D.

Terugk Gerrit. Afl. Proped Examen 2e Graad

'S middags zeer onverwacht zagen wij op eens Gerrit voor onze oogen, met een dikke wang, en tevens met het bericht dat hij dien dag zijn Examen (propedeutisch) had gedaan en den tweede graad had verkregen. Peerlkamp had daarbij verklaard, & dat ten aanhore der verzamelde toehoorders dat zoo hij vlijtiger Collegie had gehouden, hij den eerste graad zoude gehad hebben. Jammer dan hij het niet gedaan heeft, want daarvoor was hij toch op de Academie. Ik was ontzettend verheugd hem weder te zien.

Consistorie

Het Consistorie was nog al zeer belangrijk. Ten gevolge van zeer onbeduidende voorstellen werden gewigtige zaken omgehaald, waarbij de Dominés indedaad nog al zeer veel bonhomie aan den dag legden. Uit alle deze Schuddingen zal op het laatst toch iets geboren worden.

Familled Py & Mo (Pauly en Margo) Inwijding v h/huis

'S avonds de eerste familledag bij Pauly & Margo. Dit huis is dan waarlijk heerlijk fraai, en laat niets te wenschen over. In den zaal zit men vorstelijk. Mogten zij er waarachtig geluk vinden.

Ik sprak er nog al gemoedelijk, want de dag had gewigtige herinneringen. Onze lieve zuster Westendorp was twee Jaar geleden, op dien dag overleden. Mogt alles maar waarheid in ons herte zijn. Juist op deze dag vertrok Westendorp met zijne Vrouw naar zijnen Valkenberg. Zij schijnt toch beter te zijn, maar blijft uiterst zwak.

pagina: 139

Mey 6 (W) Diner Commissie bij Kooy (Imp Zwarte das) kennis met de Hr Sticker (v Bata)

De grote zaak was heden het Diner v Commissarissen dat bijzonder goed afliep. Ik zat in de nabijheid van den Heer Borski, van Fl v Hall en van een Heer Stricker van de firma v Payne Stricker te Batavia die nu hier van zijne renten of winsten leeft. Hij is Deensch scheepskap geweest en maakte zijn fortuin te Bata, waar hij later de zaken v het Amerik. huis Forestier & C overnam. Hij scheen een eenvoudig en hupsch mensch. Wij spraken nog over Commercieele Zaken & Lijn handel. Hij scheen het er voor te houden dat het onmooglijk was aan de Engesche in deze de loef aftesteken.

De witte das aan Floris v Hall voorgeschreven of liever het Vonnis waarbij men hem belet had om met een zwarte das te pleiten, gaf aanleiding tot een Improvisatie die nog al gelukkig uitviel & waar men op het laatst nog op Nederlandsche aangelegenheden terug kwam. Over het algemeen was de toon over de publieke zaken dunkt mij beter, en het huwlijk staat al weder zoo wat op den achtergrond. De heuscheid der Commissarissen in h/toast jegens ons was groot. Niet alleen Canneman met zijn gewoon flu de bouche, maar ook Rijkevorsel [Van Rijckevorsel] leide ten deze opzigte een zeer voldoenend getuigenis af.

Verzweer Gerrit

Onze arme Gerrit leed de gehele dag nog zeer aan het gezwel in de mond, en scheen hetzelve v een Schorbutieke aart te zijn.

pagina: 139

Heerlijke regenbuyen

Dingsdag avond was eindelijk na meer dan een maand de eerste regen gevallen 't geen gisteren doorzette, en een uitbarsting als het ware, der Vegetatie van allen kant gaf, zoo dat men bijna nimmer zulk heerlijk groen gezien had en het eene algemene vreugde veroorzaakte. Sedert de 9 April toen ik van Rotterdam terug kwam, had ik het niet zien regenen.

Mey 7 D Werkzame dag Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

Deze dag van de ogtend tot de avond aan de Mij toegewijd, gedicteerd, nagezien voor de Commissie verschenen &C. Het was mij een zegen zoo werkzaam te mogen zijn.

Gerrit beterende

Gerrit is beterende, maar zoo een positie v een student zonder bijzondere aandrift om te studeeren is niet gemakkelijk. Ik moest 's middags toch lachen toen hij mij trekken van de nuttigheid van dat academisch Onderwijs mededeelde.

Vis Aug Frickerhaus Rec Peter Keetman

De Episode van die dag was het bezoek van die Heer August Frickerhaus v Elberfeld, die een lief Christen schijnt te zijn en met wien ik regt vertrouwlijk mogt spreken. Men heeft in Elberf. niet gevonden dat er iets nieuws in de Rom. 7 v Kohlb [Kohlbrugge] stond.

Mey 8 V Frickerh. Bur. Muzijk feest

Deze dag geheel aan het Bureau gewijd en met lust het Verslag afgewerkt. Gerrit blijft nog altijd t' huis daar zijn wang hard is. Van Frickerhaus nam ik een hartelijk afscheid.

pagina: 140

De positie v Hy Gild [Henry Gildemeester] had hem zeer getroffen. Hij vond hem al zeer los van de aarde.

Deze dagen werd weder een ongelukkig muzijkfeest gevierd, heerlijk woorden gebezigd tot een wereldsch plezier Kranssen en ovatien aan menschen toegewijd.

De preekstoel bedekt & door het Cijfer van Z M vervangen. Dit geschiedde in de Herstelde Luth Kerk. Bij het uit gaan wierd voor de arme gecollecteerd. In Frascati wierd v Bree, de bestuurder van het feest rond gedragen & de Avondbode zegt, Zoo weet Amsterdam zijn kunstenaars te belonen.

My 9 Zat

Diner aan boord van den Doggersbank Capt van Maldeghem Reder Bosscher

Onder allerlei werkzaamheden liep de ogtend voorbij & 's middags hadden wij Diner aan boord v d Doggersbank met de Directeur de Heer Bosscher, Noel Simons /Secret v het Amortisatie Syndicaat, den Capt van het schip Maldeghem Zeeofficier Zoon v onze gewezen Agent te Gend Hackman Asschenberg de jonge Van der Straten & Bosscher. Het gesprek was nog al levendig, Klein Comité, ik gevoelde hoe ligt alles mij zoude kunnen wegslepen.

Bijz Suriname Veldwijk &C

Er wierd nog al over een & andere bij zonderheden gesproken. Van Bosscher hoorde ik veel over de elendige toestand van handel & circulatie op Suriname. Ik wist niet dat Veldwijk iemand van zulk een aanzielijk vermogen was.

Z M. ov V d H. [Van der Houven]

De Koning had eens toen Bosscher zeide bij het noemen van V d H den achtingswaardige Pres. der H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij], ja wel achtingswaardig. Noel Simons zeide dat de beoordeling

pagina: 140

Am. Synd

van het Am Syndicaat die het publiek geheel verkeerd is, dat zoo men daarvan aftrekt wat Belgie toekomt, hetzelfde volledig solvent is, dat er gene geheimen zijn, dat diegenen die de Balans kwamen opnemen, letterlijk gezien hebben hetgeen er gebeurd was, & dat hij hun mededeelde het geen waarna zij niet vroegen. Ik geloof ook dat die zaak al zeer oppervlakkig beoordeeld is. De Doggersbank is een aller uitmuntendst schip dat met veel zorg schijnt gebouwd te zijn. Het neemt 21 passagiers mede.

Overzigt der week

Zoo liep een week van inspanning & verstrooing daarhene. Veel werk en veel uit gangen had ik in dezelve. Zoo moet het niet altoos gaan. De Heer bewaarde mij, mogt hij mij meer leiden in het innerlijk leven der ziele, en mij doen strijden tegen de invloed der uiterlijke dingen. Ik vinde altoos nog veel kinderachtigs in mij wanneer zal ik wezentlijk tot een man rijpen. In sommige opzichten liep deze week geheel anders dan ik gedacht had. Aankomsten van Schepen tijding van Java komst van Verkouteren 't geen ik zoo zeker meende te mogen verwachten, bleven alle uit; brieven van eenig belang kwamen er niet, zelfs van het Nijverdal wierd tot mijn allergrootste verwondering niets vernomen, zoo dat nu de gehele gebeurtenis met Campbell mij een droom schijnt. Van de andere kant stelde ik het Verslag ov 1839 waarvan ik ll Maandag nog geen denkbeeld hoegenaamd had.

pagina: 141

Zondag 10 Mey.

Franchimont ww geh. over Tu n'es pas loin du Roy des cieux

'S ochtends Franchemont gehoord waarlijk een man van eenvoudigheid en inzigt in de zondigheid van het menschelijk hart. Er was niets emphase, niets vermoeienis in, en ik mogt er een aangename indruk van wegdragen.

Bezoek Henry G [Henry Gildemeester]

Met Henry kwam ik na huis, wij zaten nog eenige oogenblikken in zijn kiosk, en spraken broederlijk. Die opstand tegen de band waarna hij nu gelegd is, is hem tot zonde, en zijn stemming is teder. Wij spraken nog veel van Margo van wien hij in de laatste tijd weder teken van leven zag.

Br v Campbell geb op Nijverdal

Te huis vond ik een brief van Campbell die het wonderlijke van zijn lang stilzwijgen oplostte. Het alleronvoorzigtigste van eene uitdrukking van de Docter van Raalte, die de ziekte op de eerste dag geheel verzuimde; het onbegrijpelijk stilzwijgen van degene die dit hoorden; het allerkwaadaardigst gebruik door een broeder der overledene van die uit drukking gemaakt, bragten eene beschuldiging of liever insinuatie van metaalvergiftiging te weeg, die echter eerst na de begraving uitbrak. Campbell nog bij tijds verwittigd, kwam te Zwol. Op zijn requisitoir werd het lichaam opgegraven & geopend; en het bleek nu dat een beroerte in de baarmoeder de oorzaak geweest is; dat eene lating waarna zij zoo zeer verlangde noodzaaklijk was geweest, en men de Verlossing die naderhand van zelve plaats had, had moeten provoceeren.

pagina: 141

Wat Campbell daarbij geleden heeft, moet ontzettend zijn. Welk een verschrikkelijke zaak!

Pr V d Meulen Zond. 19

'S middags hoorde ik nog den ouden V d Meulen over den Zondag van het zitten ter regte hand des Vaders, en de komst ten oordele. Het was er mij nu en dan goed bij, hoewel de inspanning om te luisteren mij nog al hinderde. Het voorlezen der texten uit Eph en zoo een & andere uitdrukking van den ouden man deden mij goed.

Vis S d C [Steven de Clercq] & Kaatje Sjonk [Kaatje Sjonket]

Na den eeten deed ik een aangenaam bezoek bij Steven, en bezocht ook Kaatje Sjonket, aan een ongemak laborerende, dat haar het uitgaan belet. Zij was zeer lief en stil gestemd.

Av t'huis met Gerrit. Betr met het boek v Rochat

De avond bleef over Gerrit zoude te huis blijven. Met hem over godsdienstige zaken te spreken is niet mooglijk. Hem afstoten mogt ik ook niet. Dit alles was mij moeilijk, vooral daar ik door Rochat zeer over de zaken van heiligmaking &C in strijd kwam. Hij zegt heerlijke dingen Bijbelsche geestelijke dingen, maar geeft er toch weder een vorm van wet aan. Ondertusschen de bestraffing is mij noodzaaklijk, want op zulke middagen zoo als ll Woensdag en Zaturdag ga ik toch maar mede, veel meer dan ik moest en is mijn lust nu er dan nog heel sterk in het vleesch. Wij kwamen pratende & lezende al zeer spoedig door den avond doch wat is het moeilijk als onze liefste betrekkingen niet op hetzelfde standpunt staan. Aan gulheid en eenvoudigheid liet Gerrit niets te wenschen over.

pagina: 142

M 11 Mey

B. v Bähler Kind z bij Henriette

Ontzaglijk trof mij een brief v Bähler; de arme man zit te weenen bij het ziekbed van Henrietje door de kinderziekte aangetast en zeer erg. Men dringt op het Vaccineren van zijn twede kind. Hij overweegt de zaak nog eens, doch kan er niet toe besluiten. Zijn docter Van der Straaten een gelovig mensch, bekeerd uit de Roomsche en ds Merle [Merle d'Aubigné] dringt er op aan. Tiddy zegt het grote Zonde is allerdroevigst in alle opzigten is Bählers positie. Bij mij kwam alles hierdoor in de war. De vraag Mag ik Thijs vaccineren of niet, drong weder geheel boven; ik smeek God om licht, ik weet niet wat zijn wil is; met Steven sprak ik er over die ook nog al geschud was.

Vis v d C [da Costa]

'S avonds reed ik er mede na d C die de tijding dan weder lief & gevoelig op nam, terstond wat wilde zenden &C. Nancy zeide dat zij de naam van Bähler bijna niet meer durfde noemen. En toch God zij hem genadig, ik voel nog veel voor hem.

Réunion frat bij Hoogland

'S avonds nog op de réunion bij Hoogland. Men sprak nog al veel over de bibliothèque populaire. Zaken die bij een particulier zoo eenvoudig zijn compliceren zich dikwijls als lichamen daarin werken willen. De toon zoo wel van Huet als van Mounier was zeer hupsch. Van Nolten gaat op reis; hij is in den laatste tijd zeer afgevallen.

Sombere Stemming

Ik was somber, ik zag het leven in zijne lelijkheid en reactie. Als God mij dat zend

pagina: 142

wil ik zoo dikwijls uit dien weg uit, want mijn ziel wenscht altijd op de eene of andere wijze eenig genot te hebben. Mogt ik door durven dringen en bij niets uiterlijks staan blijven. Mogt er waarachtige overtuiging bij mij zijn.

Huis ingestort

Een ontzettend ongeluk gebeurde er in een dwarsst. van de Zwanenburg Str. Een huis stortte in en er schijnen verscheide menschen onder begraven te zijn.

Brand Vriesseveen

Te Vriesseveen is een felle brand uit gebarsten waardoor vijfenveertig huishoudens ongelukkig zijn geworden

Br. Mauvillon

Mauvillon schreef mij dat de zaak v Furman [Fuhrmann] op het punt is om in orde te komen, doch nog zijn alle niet voldaan & kan er nog wat tegenvallen.

Terugk Schuurman

Schuurman is terug, geheel vol van Parijs. Hij heeft een daguerrotype medegebracht, en zelve daarmede de Tuileries afgetekend.

Nog ov d C [da Costa]

D C. was nog al gedrukt, eene reactie misschien van vele zegeningen die hij ondervond in de laatsten tijd. Zijn Collegie van deze winter zal door Bodel gedrukt worden. Daarentegen is de les met den jonge Hugo Gildemeester afgelopen. Deze was wat zwak, om die studie er nog als liefhebberij bij te nemen.

Ov Gerrit

Gerrit over het algemeen gul en wel, doch hij kan niet sympathiseren met hetgeen hij niet gevoelt. Wij lazen het Cap v Joh./13.2 waar die text komt demeurez en lui bij zijn doop, door Huet gebezigd. Het is God die den indruk geven moet.

pagina: 143

Dingsdag Mey 12

Lectuur stukken over de Vaccine van Cap [Capadose] & d C [da Costa] (1838)

Deze morgen heb ik de stukken gelezen in den tijd van d C twijfelingen ontrent de Vaccine na de ziekte zijner kinderen, tusschen hem & Cap gewisseld, en die sedert bij mij lagen, zonder dat ik dezelve gelezen had. Ik had steeds gewacht op een aanleiding en gevoelde nu de volkomene Vrijheid om dit onder gebed te doen. Ik las deze stukken en moet bekennen dat de Argumenten van Cap mij eenvoudiger voorkomen dan die van d C, die met al de begeerte die ik in 1838 had om het met hem eens te zijn, mij toen instinctmatig geen aangename indruk maakten. Alle de pogingen om de Vaccine onder de adiaphora te rangschikken, om het tot eene onverschillige zaak te maken, en dan een hogere ontknoping te zoeken, zijn in den grond niet zuiver. Cap zegt met regt. Zoo het goed is dan is het pligt te vaccineren. D C argumenten komen mij gedraaid voort. De lectuur gaf mij kalmte in het herte, overtuiging dat overal in God ruste te vinden is, en eene inzage in hoeveel opzigten het mij aanlacht de wereld gelijkvormig te worden, en hoe gaarne ik de klove tusschen haar & het geloof uit den weg zoude willen ruimen. Wij wensen hier na gemak en rust in alles; wij geloven aan de eeuwigheid, doch verlangen hier eerst nog eens na ons genoegen te leven, en dan braaf betreurd te worden. De Heere leide genadig in alles.

pagina: 143

Rom [Romilé]. Tijding overlijden van de Hr v Gennep oudste broeder van Mev V d H [Van der Houven]

Een briefje v Romilé, toestemming. De Heere geve dat het waarheid zij. Een briefje van den Heer Van der Houven. Ik denk dat het de aankomst van den Flevo is maar ziet zijn oudste zwager van Gennep, lang door het tic douloureux aangetast is eensklaps door een beroerte weg gerukt. Dit geeft eene gehele andere wending aan de plannen der famille, die na Gelderland zou gaan.

Gevoelen v Caroline

Mijne vrouw zegt dat zij op dit oogenblik in het niet vaccineeren ruste heeft, en niet door het lezen der gewisselde stukken, alles in oproer wil brengen.

B Niep [van der Niepoort] berigt Campb [Campbell]

Een brief v Niepoort met [onl] v een brief van G.C. Arntzenius het praatje uit Overijssel ov Campbell behelzende, dat allerschandelijkst is. Men zou te vroeg hebben begraven! De famille zou de opgraving hebben gerequireerd &C dat hinderde mij regt.

Brief Baud in de Verg

Een moeilijke brief v Baud, veel drukte waarbij ik nog al rustig mogt zijn.

Felicit bij Cato de Vos

Een allerhartelijkst bezoek bij Cato de Vos die jarig was. Het deed mij goed haar weder te zien.

S d C [Steven de Clercq]

Steven zeer vervuld met de zaak der Vaccine geneigd om affirmatief te beslissen. Ik zond hem 's middags de stukken van d C [da Costa] & Cap [Capadose]

Verg Schooltje bij ons (Mev Hartsink [Hartsinck])

'S avonds de reunie weg het schooltje bij ons. Ik kwam er om negen uur. Mev Calkoen spreekt het meest, & heeft iets doctoraals dat mij geen genoegen doet. Mevr Hartsinck bevalt mij bijzonder. Haar man is lijdende & zeer stil. V Eik zeide niet veel. De regte doorstraling is er niet.

pagina: 144

Br v d C [da Costa]

Een briefje van d C hinderde mij. Het is eene eenigzints opgekropte gevoeligheid die zich nu op punten van eenigzints minder belang voor onze Vriendschap werpt en de splinter tot een balk maakt. Het was mij bitter, maar ik geloof dat de Heere het nu weggenomen heeft.

Mey 13 W. Br Bake ov Gerrit

Een brief v Bake mij getuigende dat Gerrit een goed Examen gedaan had, was mij regt welkom.

Br Groen [Groen van Prinsterer]. Pol Minist Verantw.

Een brief v Groen raakte versch. punten aan, ook het Politiek, & dat de begrotings wetten waarschijnlijk weder afgestemd zouden worden. S'avonds stond in het H B dat de Ministerieele verantwoordelijkheid toegestaan is. Is dit goed, of is het een afgedwongen stap, die maar weder tot nader concessies leiden zal? Dit bleek toch uit de discussien.

Disc met S d C [Steven de Clercq] ov de Vaccine Zware ontmoediging

Over dag was ik nog al gedurig bezig. 'S avonds werd ik na een discussie met Steven over het voor en tegen der Vaccine ontzettend gedrukt. Ik zag geen uitkomst, ik gevoelde dat geen mensch mij troost of raad kon geven, dat God echter uit deze elende redden kon en redden zou; dat hij alles in zijn magt had, en dat daar een aardsche Vader geen antwoord weigert, hij ook het Antwoord niet weigeren zal doch hij doet alle dingen op zijn tijd. Het zal niet komen voor dat mijne Ziel in Hem berust. Alle dringen is vergeefsch.

pagina: 144

Mey 14 D Migraine

Het vorige onder een opkomende zware migraine geschreven. Zonderlinge dag, de migraine duurde lang & vermoeide de benaauwdheden waren echter niet groot.

Vertrek v Gerrit

Gerrit vertrok en liet een goede indruk na. De Heer hem genadig. Hij alleen bewaart.

Vaccine op Borneo

Nog geworsteld over de Vaccine minder gedrukt dan den vorige avond. Het trof mij heden zoo onverwacht in het verslag van V d Niepoort den goede invloed der Vaccine bij de Dajakkers te lezen.

Vis Juf Schuil [Schuilenburg]

Zonderling was de ontmoeting met Juf Schuilenburg die in grote duisternis stond. Ik wierd toch kapot met haar sprekende, want hoewel hare redeneringen wel eens verkeerd waren en het ik overal door straalde, zoo was er echter een toon van waarheid, een gevoel dat dit voor haar het hoogste was.

Vis Mo. [Margo]

Een lang gesprek met Mo had ook zijn belangrijke zijde. God leidt alles wonderlijk. 'S avonds hield ik mij nog zeer bezig met de Ext v 't bureau & mogt nog eenige levendigheid hebben bij het eind des dags.

Instit gemanqd

Het was mij niet mooglijk het Institut bij te wonen, waar over de propositie van 's Gravenw ['s Gravenweert] werd gesproken.

Mey 15 V

Nog voelde ik mij zwak, doch ik werd zeer ondersteund en was 's middags regt kalm. Het bureau stil.

Gerucht weg d Flevo.

Aan de beurs gerucht dat de Flevo in het Kanaal was, dit nog aan Mev Verkouteren medegedeeld.

Gesprek met Stev [Steven de Clercq]

Met Steven zeer ernstig over de zaak der Vaccine gesp. Ons troffen nu weder meerder de gevaren van

pagina: 145

het Vaccineren, door de Voorstanders zelve erkend.

Br v Bähler.

Te huis komende, vond ik nog een zeer droevige brief v Bähler, die de kinderziekte allerergst bij Henrietje ziet, weges zijn niet vaccineren overal veroordeeld & miskend wordt, en een bitterste behandeling ondervindt. Ik gevoelde toch dat hij in een weg Gods staat. Hij gevoelt de roede Gods over hem.

D Focke eet bij ons. Wandeling

'S midd was Focke bij mij; wij spraken veel over deze zaak, doch het kwam mij niet voor dat hij er zeer helder in stond. Wij deden een heerlijke wandeling den dijk om bij uitmuntend weder.

Vis Gideon

Gideon bragt met toestemming in vele opzigten het boekje van Groen [Groen van Prinsterer] terug.

Gesp met Caroline

Laat des avonds waren mijn gesprekken met Caroline zeer belangrijk. De lieve Vrouw kwam meer uit als ik in lang dit zag, en het deed mij goed. Haar gemoed was bewogen. God schenkt haar veel onder schijnbare koelheid. Ook met G. is zij regt bezig.

Deze morgen was er een brief v Jufv Schuled[?] meldende dat zij in een hevig leed[?] dat zij 's nacht gehad had, ook tot ruste van hare Ziele gekomen was.

Komst v Wijng [Van Wijngaarden]

Van Wijngaarden zag ik aan de beurs & hij kwam mij voor eenigzints verlegen te zijn.

D C [Da Costa] ov 't Inst & de Vaccine

DC melde mij de afloop der Verg v het Institut. Men zal het werken met Commissies en het individueele van de arbeid nog al trachten te vereenigen. Voor zich zelve wordt hij meer en meer overtuigd dat de Vaccine onder de gewone middelen behoort.

pagina: 145

Z Mey 16

Aank 5 Sch Ba tijd Jy 18

Een dag al zeer verschillend van de vorige in drukte. Het stroomde paketten van de oost. Vier schepen aan de Helder, een te Brhaven binnen echter nog geen Flevo. Veel hadden wij te lezen, en waarlijk alles was gezegend. De nieuwe Fij was georganiseerd, alles scheen wel.

V Gouv v Overijssel

De Gouverneur van Overijssel kwam aan het bureau, een zeer hupsch man, wiens kennis ik met regt veel genoegen maakte.

V Prof v Hengel

Toen kwam nog Prof v Hengel om zijn zoon in de tabaks Culture te bezorgen op Java; ik had medelijden met dien man, en gevoelde hoe moeilijk het was zijne kinderen onder te brengen.

Aflopen Overijssel

Toen reden wij na Kattenburg & zagen de Overijssel met goed Succès aflopen.

Diner bij Jean Walen Gouv & de H v Wassenaar

'S middags was het groot diner bij de Heer Jeannette Walen boekhouder van het schip. Ik zat tusschen den Gouverneur & een Heer Van Wassenaar, zoo als ik hem naderhand hoorde noemen, die zoo van de Geldersche Oppositie scheen te zijn, in de trant van Van Dam &C. Tegen het einde van het Diner geraakten wij zeer fideel te zamen en spraken veel over Landbouw. Bemesting schijnt een gewigtige zaak te zijn. Beender meel hier f 8 te Maintz maar f 2. Hoornen schraapsel doet het zelfde effect. Met de Gouv. sprak ik zeer aangenaamd, die man was zeer anspruchlos. Het verwonderde mij zeer dat er aan tafel niet gebeden werd. Mogt ik toch in alles getuigenis geven, het menschelijk hart is arglistig.

Imp Kielen Wielen & rand v 't land

Ik improviseerde over Kielen en Wielen en

pagina: 146

de rand van het land. Ik beschouwde dit als handel fabrijken en Eendragt.

kennis v Schreven Bijz ov Campbell

Ik maakte met veel genoegen kennis met de kabinetsecretaris Van Schreven die ook aan tafel was, de vriend v Campbell en die in zijn uiterlijk volkomen het soort menschen weder geeft, waartoe Goudswaard behoort. Hij vertelde mij nog bijzonderheden wegens die gruwelijke intrigue jegens Campbell en sprak over de aller bijzonderste bedaardheid die hij in alles aan de dag had gelegd. Die bedaardheid bij het overlijden had men juist als een bewijs van zijne schuld willen gebruiken. Voorts was er ook nog een Heer de Jong van St Oedenrode, bij wien Gerrit voorleden Jaar gegeten had, de Scheeps bouwmeester Meijer, Rietveld (de Cargadoor) Noordhoorn (de makelaar) en eenige anderen die ik minder kende.

Verw v Mev Verk [Verkouteren] ov Verk

Het verlangen van Mev Verkouteren moet goed worden. Arnold Kooy is na de Helder om daar zoo mooglijk Verkouteren te ontmoeten. Het zal toch weder een époque in de Gesch der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] zijn. Thans hebben wij reeds brieven 13 dagen na zijn vertrek v Bat gesch. Alles marcheerde. De gezaghebbers te Bat zien gedurende hun leven voor oogen, het geen men anders eerst na de dood ondervindt. Niemand is onmisbaar. Daarom, mogten wij niet weggesleept worden.

pagina: 146

Zondag Mey 17

Verw. v de Flevo teleurgesteld

Ik verlangde na nieuwe tijdingen & komst van de Flevo. Daarvan kwam niets. Voor Huet was het te laat geworden.

Br Baus [Bausum] & Vr de Bruin

Ik had belangrijk schrijven v Bausum met inzending v een Journaal en een regt innige brief v Vrouw de Bruin, die weder vele beproevingen eerst door de ziekte v haar Zoon Willem, toen door die v Cornelis en eindelijk door het calangeren van haar man & zoons als bossers van de hennep gehad had. Het was een brief die mij aan het hart ging & waarvan ik vrucht en zegen had. Ik schreef aan de arme Bähler alleen een woord van deelneming zendende, zonder te beslissen in eene zaak waarin ik nog geen licht had.

Jamieson Ik ben uw Schild Jamieson. Ik ben uw loon

Toen na Jamieson over Gods woord tegen Abraham Ik ben uw Schild en loon zeer groot. Het was een treffende preek; hij behandelde 's ochtends het eerste gedeelte, doch nodigde zoo uit het overige te horen, dat ik niet kon wegblijven. Het was mij er des 's avonds ook nog beter en niettegenstaande den gedurigen afval van mijn harte, had ik er tog de merg & het pit van gevoeld.

Ed [Eduard] & Emma terug uit Eng

Vele der fam Bossevain waren er, onder andere Eduard & Emma van Engeland teruggekeerd. Eduard is van zijn val bijna hersteld. Wij bezochten hen in hun huisje dat door de zorg van Louise waarlijk allerliefst ingerigt was.

Bezoek aan h/huis

Bijna de gehele

pagina: 147

famille was er die ogtend. Schotland had dan Eduard bijz. bevallen.

S d C [Steven de Clercq] & Dr [D Focke] bij ons

'S avonds waren S d C & D Focke nog genoeglijk bij ons. Ik had verlangen den Heer geheel toete behoren.

Nog ov Jam [Jamieson] & de Liturgie

De beproeving van ons geloof door Jamieson aanbevolen was bijzonder ernstig de wijze waarop hij dat uitdrukte tegen degene die den Heere vrezen Vrees niet tegen de andere Vrees was allertreffendst. Hij was er met zijne gehele ziel in. Wonderlijk dat juist Bausum schrijft dat Werth tot de Episc Kerk overgegaan is & hunne Ceremonie mede doet. Van de eene kant beschouwd zijn het ceremonien & van dat standpunt elendig; van de andere kant is het een schors waarin toch veel waarheid bewaard wordt. 'S ochtends was mij de liturgie aanstotelijk, 's avonds daarentegen was dat opzeggen van den 89 psalm als een beurtzang mij in de daad verkwikkelijk.

Ongerusth. Mev Verk. [Verkouteren]

Mevr Verk is in grote verlegenheid dat de Flevo niet aangekomen is, daar latere schepen reeds binnenvielen. Zij ziet nu haar geduld op de proef gesteld, of liever ondervindt dat zij geen geduld heeft.

Mey 18. M. Breyer verlaat de afg. Kerk

Deze morgen Breyer gespr die weder van de Scheiding had afgezien, daar het hem gebleken was dezelve op een verkeerde grond was geschied. Hij had daarover veel met Scholte gecorrespondeerd.

pagina: 147

En als ik nu denk dat deze man alles in de Reformatie vond voor eenige weken dan vrage ik wat zijn de gedachten der menschen? Heere stel gij mij vast door Genade.

Aflopen Plancius

Om twee uur liep de Plancius een schonertje van J Hartsen af, de masten reeds op hebbende. Het was van de dijk af die vol menschen was, een belangrijk gezicht. Het was nog moeilijk genoeg over de naauwe paadjes van de sluis terug te keeren voor de grote menigte.

Aank Flevo van Verk. [Verkouteren] niets vernomen

Aan de beurs een loos alarm dat de Flevo aan was, spoedig daarop de goede tijding door een brief aan de reeder, doch anders gene bijzonderheden. Het was een treffende zaak voor de Beurs & gaf veel Vreugde. Gaarne had ik nog iets van Verkouteren gehoord, doch het paket alleen werd gevonden, en van de Pres. die om zes uur thuis zoude komen, en om Zeven uur er nog niet was, hoorde ik niets. Van Mevr. Verk. las ik een brief v 12 uur toen zij nog geheel in onzekerheid was, zoo dat alles ten dezen mij nog een raadsel was toen ik ter ruste ging.

Vis H v der Poll v Veenendaal.

'S midd een bezoek v V der Poll die nu eenigzints tot ruste komt, en mij veel van zijne geschiedenis in de laatste Jaren verhaalde. De man heeft veel geleden, en daarvan draagt dunkt mij zijn gelaat ook de sporen. Maar anders vind ik dunkt mij een krachtige aanwas in het

pagina: 148

geestelijke in hem. De Heere leidde hem in vernedering. En toch werd hij wel gedrukt, maar niet verdrukt.

Treurige tijd Bähler

Thuis had ik een br v d C. [da Costa] gevonden met eene ingeslotene van Bähler. Zijn toestand is allertreurigst. Van allen miskend & veracht, zijn dochtertje zonder hoop op herstel zo het schijnt.

Onrust Soc Ev

Daarbij nog een grote storm in de Soc Evangélique. Secr. [Secrétan] schijnt een hevige aanval op Panchaud gedaan te hebben, en heden (Maandag) zou er een beslissende zamenkomst zijn.

Vis Campbell.

Eindelijk nog deze avond Campbell met de boot gekomen, en die ons al de treurige bijzonderheden der plaats gehad hebbende gebeurtenissen op het Nijverdal mede deelde. Ik kan mij volstrekt niet begrijpen hoe men heeft kunnen overgaan van de grootste hartelijkheid, tot zulk een ambigue gedrag ontrent Campbell, hoe men zulk een gruwelijke beschuldiging bijna als iets eenvoudigs heeft aangemerkt. Het gedrag v Ainsworth & V Wijngaarden laat zich niet expliceeren.

Daarbij zag ik echter met genoegen dat zich alles met Ainsw toch weder geschikt had.

Men wordt wars van de eene zijde van de wereld, en alles wat zij aanbiedt, en van de andere kant hecht het hart zich nog gedurig sterker er weder aan. Het was goed dat die entrevue nu ook weder door is. Campbell's stemming beviel mij goed, doch men komt als men veel hoort en ziet dikwijls

pagina: 148

bijna in een onverschilligheid ontrent menschen & Zaken. God zij ons genadig & leide ons.

D. Mey 19

Een koude regenachtige, zoogenaamde voorjaarsdag. Bijna den gehele dag aan het bureau bezig met de laatst aangekomen brieven der Factij.

Verk [Verkouteren] op holl. grond

Eindelijk aan het bureau door een brief van Verkouteren van de Helder aan de President, vernomen dat deze in gezondheid de Hollandsche grond bereikte. 'S ochtends was ik zeer ontmoedigd en innerlijk treurig doch kalm. De aardsche zaken, de aardsche betrekkingen & Vriendschappen alles zag er mij zoo ijdel & elendig uit.

Bezoek v Wijngaarden [Van Wijngaarden]

V. Wijngaarden kwam, doch ik sprak geen woord met hem over de tedere zaken v Nijverdal.

Campbell eet bij ons

De Agent was 's middags bij mij; hij was opgeruimder gestemd dan de vorige avond. Bij de Pres. was hij zeer hupsch ontvangen geworden. Vele zaken raakten wij aan.

Br v Groen [Groen van Prinsterer]

Een brief v Groen was mij zeer aangenaam ook wegens het goede getuigenis v Gerrit dat er in stond. Zijn ouderlingschap begint ook niet aangenaam met het vertrek van Secrétan.

Familledag bij S d C [Steven de Clercq]

'S avonds zat ik nog aan mijn brieven & was toen op de famille dag alwaar veel geraisonneerd en gederaisonneerd werd over de zaken v het land, de gevoelens van de beurs &C. In deze mogt ik kalm blijven. De Pres was recht open, doch nog al verward door al de beslommeringen over aardsche zaken & aardsch fortuin waarin hij nu weder werd ingetrokken.

pagina: 149

Mey 20 (W)

De dag stil. Van Brussel gene nadere tijding het weder koud, 's avonds storm. Aan het Bureau & alles wat daarmede in verband staat nog werk genoeg, mijn harte niet levendig.

Mey 21 (D)

Groot zijn de zegeningen Gods, maar mijn gemoed dikwijls afkerig van het opmerken derzelve. De dag was zeer werkzaam. Ik had nog een goede les voor mijne voorbarigheid & te grote gevoeligheid.

Vis J H Tredgold

Mr J H Tredgold Secretary of the British & foreign anti slavery Society kwam met een rec. v Groen [Groen van Prinsterer]. Hij beviel mij wel, scheen een bedaard man met wien wij dien belangrijke topics behandelden. Het was mij aangenaam hem te zien. Hij had niets geexagereerds, zeide dat hij met het Journaal the anti slavery Reports niets te doen had.

Vis Suze v Hall

Suze v Hall kwam bij Caroline. Regt aangenaam was het mij haar nog even te zien. Er bleef bij haar nog een grote strijd over de Zaak der Vaccine. Er was grote kalmte in de staat mijner werkzaamheden, veel bijgeschreven &C. Ik kan nu een begin maken met de Verhandelingen over de Invoering des Xdoms.

Verkouteren & Z/Vr bij ons.

'S avonds hadden wij het genoegen Verkouteren bij ons te zien, met zijne Vrouw die zich dan hoogst gelukkig gevoelde. Voor mij was het ook een bijzondere zegen hem te mogen ontmoeten en nog zoo in gezondheid en kracht te mogen zien. Ik vlei mij dat deze zaak weder tot verlevendiging onzer Indische betrekkingen strekken zal.

pagina: 149

Mey 22 V

'S av de H & Mev Verk [Verkouteren] bij ons.

Deze dag leverde weinig bijzonderheden op. Het weder bleef guur & mijn gestel is dies gedrukt. 'S midd zagen wij eenige Jonge lieden om ons heen vereenigd. 'S avonds had ik aangename gesprekken met Verkouteren & z/Vr die een boterham bij ons aten, en met wien ik regt vrij over vele onderwerpen de Oost betreffende, sprak.

Mey 23 Z Br Bähler

Dezen ogtend verheugde ons het bericht dat het met Henrietje Bähler iets beter was, en het gevaar scheen geweken te zijn.

Verwellekoming Diner aan Verkouteren bij de Pres V d H [Van der Houven]

Verder hadden wij 's middags bij V d H het Welkom Diner aan Verkouteren alwaar zich de famille Kooy, de onze & Prof Bosscha met Kootje bevond. Het was zeer genoeglijk. Ik zat naast Mev Verkouteren. De verwellekoming van de President & het antw. v Verkouteren waren beide hartelijk.

Imp Asch v Nap Pr d Fij op St Helena Overweging ov het gesloten tijdperk

Ik improviseerde op de vereenigde onderwerpen van de Asch v Napoleon en de President der factorij op St Helena. Een tijdperk dat zoo in de toekomst lag is dan nu reeds gesloten, en voor de terugkerenden bij al die welverdiende lof, die zij inoogsten, blijft er altijd een zekere weemoed over, ziende dat op eens hunne zoo geliefde werkzaamheid op houdt. De leegte kan niet nalaten zich te laten gevoelen. Niet minder gevoelt men ook het spoedig rijzen bloeien, vervallen & vergaan van alle aardsche instellingen waardoor alles zoo spoedig reeds tot het

pagina: 150

voorledene behoort. Op het oogenblik dat de toenemende bloei & krachtige eenheid der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] de naarijver der Vreemde opwekt, zegt men hier van haar als van het ei van Columbus Is het anders niet en knaagt misschien de worm reeds aan den boom. En nu mijne Ziele vertrouw op God! Zie het nietige dezer aarde & grijp Christus aan in het leven & de dood.

Het kan niet anders of de zamenvatting van al die herinneringen v Zeven Jaren, de terugkomst van iemand, naar wiens komst men verlangde, de streling voor de eigenliefde, dat iemand die door ons uitgezonden werd, en onder ons werkzaam was, met grote voldoening en een belangrijk Capitaal te huis keert, de uitzichten uit de gesprekken geboren, dat dit alles eenigzints medesleept, doch alles heeft zijn Correctief & dat vond ik in de schuring van denkbeelden met de President, ten gevolge van den ongelukkige uitval die ik woensdag ochtend over de verrekening der door Verk gestortte ƒ35/m had; door de dorheid v Goudswaard en zijn bedanken op gisteren dat mij hinderde. Nu schijnt alles weder nieuw te worden. De 1 Jan was een nieuwe époque voor Java, & de 10e Juny zal het hier zijn naar alle waarschijnlijkheid.

Die warmte & die opwinding waarin wij dikwijls over vele zaken zijn, hoe ijdel verschijnt zij ons daarna. God geleide verder genadiglijk, en rigte mijn oog op het eeuwige.

pagina: 150

Zondag Mey 24

Er was een behoefte na den rustdag & kalmte in het hart. Ik zag terug op den vorigen dag als op een afgelopen en gesloten tijdperk.

Mounier Joh 21 v. 19/23

'S ochtends bij Mounier. Zijn text was Joh 21 v 19 tot 23. Het was Scherpzinnig en belangrijk de verschillende bedoelingen des Christus opgehelderd uit het Woord des Heeren aan Petrus & Joannis, maar ten eerste hinderde mij die verklaring dat het woord tot ik kome, alleen sloeg op de uure des doods, en voorts was mij dat welsprekende, dat factice ten uitersten hinderlijk.

Bezoek bij d C [da Costa]. Punten v gesprek

Ik kwam bij da Costa binnen, juist toen hij zijn gebed deed voor zijn huisgezin. Dat gebed was innig krachtig en waar. DC sprak indedaad uit zijn armoede. Het was een goede opening voor ons gesprek, dat regt broederlijk was.

Less Zeeoff. Schudd. Gesch Kerk Sch [Scholte] aan Cap [Capadose] ov Vacc Zaak Broed v d Heere Algem. omstandigh.

DC verhaalde mij van de zonderlinge lessen die hij aan de Zeeofficieren geeft, zoo in het latijn als in de fransche Letterkunde, van de Schuddingen in de Gesch. kerk, en hoe Scholte aldaar ook gelovige van andere gemeentens wenscht toetelaten aan het Avondmaal, van zijn schrijven aan Capadose, bij wie hij de zaak der Vaccine nog weder eens aangehaald heeft, en hem op zijn geweten gegeven heeft of hij de Zaak kan volhouden; van zijn artikel over de broeders v d Heere voor de Stemmen bewerkt, en eindelijk van zijn uitreddingen en tevens grote benaauwdheid in het finantieele.

pagina: 151

Vis V Eik

Bij V Eik een bezoek gedaan. Zijn Vrouw was bijzonder gul & open.

Huet Ph 4/ 11/13

Na het eeten met eenige spoed, moest er al weder gerend worden na de Kerk waar Huet predikte over Phil 4 v 11/13. De toepassing was ernstig practicaal en voor mij zelve beschamend. De uiteenzetting was lang geweest, en een betoog van een uur over iets 't geen in vijf minuten kan gezegd worden, kan niet nalaten te vervelen. Mijn lichaam kan er niet onder komen. Te huis was de stemming minder aangenaam, daar de zaak van het na buiten gaan nog altijd niet beslist is & wrijving geeft. 'S avonds kwam S d C [Steven de Clercq] wiens vrouw wat ongesteld is, nog bij ons en wij mogten genoeglijk spreken.

Resultaat v de dag.

Het was mij goed d C [da Costa] gesproken te hebben, en dit zonder eenige nevel van het voorledene. Met de preken had ik het niet ongunstig getroffen. En echter er was niet dat verkwikkende van de vorige week in geweest. De kalmte van den ogtend had zich niet bevestigd. Daartegen had de lichamelijke vermoeienis gewerkt, en de menigte van Zaken die het brein besturen, zoo dra ik het huis van d C betreden heb, als ook de vergeefsche pogingen om hem uit eene finantieele toestand te redden, waarin God hem nog zoo kennelijk schijnt te willen laten. En nu God zij nabij in de verdere ontwikkeling van de zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] in het nieuwe tijdperk dat zij in deze maanden intreedt.

pagina: 151

Maand 25 Mey

1 Prijsv uitgel.

S'ochtends zeer vroeg opgestaan, en de prijsverhandeling uitgelezen. Dit stuk is met veel geleerdheid en nasporing door een indedaad geleerd mensch opgesteld. Ik las dit maal over Bonifacius in het tijdperk van de laatste strijd tusschen Christendom & Heidendom, eerst met de Saxen, daarna met de Noormannen. Aan het Bureau heerschte kalmte.

Belet v Sophie Gevers

Een brief v Sophie Gevers die voor een paar dagen bij ons belet verzocht, was mij nadat wij elkander in geen Zeven Jaren bijna gezien hadden, hoogst aangenaam.

Br aan Pilet

Een brief aan het adres v Pilet gaf mij het uitzigt deze broeder misschien hier te zien. Het weder was allerongunstigst ruw, en een storm zoo als ik die in dit Saizoen bijna nimmer zag.

Terugk V d Niepoort

'S middags kwam Niepoort die lang, misschien wat te lang zijne famille in de inrigting van hun huis te Amersfoort behulpzaam was, en met wien nu veel te spreken was over de zoo gewigtige gebeurtenissen in deze 14/dagen.

Gel. Tholuck

'S avonds las ik nog in Tholuck over de Apologeten des Christendoms en meer bepaald over Huet & Pascal. Zijne aanmerkingen zijn indedaad al zeer juist.

S'avonds was ik zwaar vermoeid van die natheid & wind van die dag & dat staan in de plassen op de beurs, waar ik nimmer tegen kan.

Slot B Mev Kannegiesser

De preek v Huet is waar; de rust moet in de onbeweeglijke dingen gezocht worden, en hoe weinig is dit bij mij nog het geval. Mevrouw Kannegiesser schreef zeer verzekerd.

pagina: 152

D Mey 26

Reis na Haarl misl. de jongens derwaards

'S ochtends scheen het weder helder & ik zou een belofte vervullen om de jongens na Haarlem & Velzen, waar een buitentje te zien was, te vergezellen. Een voorbijgaande ongesteldheid belette dit. Zij vertrokken met Oom Wim hadden echter gedurig zware regen, en kwamen eindelijk t'huis, zonder veel waarde in rekening[?] te hebben genoten.

Jaloersh hand blad

Voor het buitentje vroeg men ƒ500 dat niet veel was, maar ik ben banger dan ooit in eenige uitgave te komen die mij in een hogeren stand brengt, ziende nog zelfs in het Handelsblad v gisteren hoe zeer de jaloersheid ten onze opzigte vele menschen verteert, en hoe men ons narekent, misgunt en overdrijft het geen wij genieten.

Lectuur v Tholuck

Ik had het gisteren goed & belangrijk bij het lezen v Tholuck en voelde toch zoo dat de menschen met al hun aanvallen en [onl] zelfs het intellectueele niet kunnen aantasten of bezuinigen, hoe veel minder dan nog het geestelijke. Ik gevoel hoe veel onafhankelijkheid er nodig is, en hoe zeer wij knechten der menschen blijven. Zeer trof mij in het stuk over Zinzendorf bij Tholuck de bijzondere gelijkheid met da Costa.

'S ochtends wilde ik volstrekt een register afmaken, het natte weder deed mij pijnlijk aan & alles ging zoo in een vrij grote ongevoeligheid daar henen.

Heldere avond

'S avonds daarentegen was ik helder & mogt mij ook ontrent mijn lieve Vrouw regt openhartig uitstorten. Dit zag ik ook hoe de aanvallen op de Schrift daaruit vooral voortvloeien dat men niet wil dat het waar zij.

pagina: 152

Wg Mey 27 Stemming

Eindelijk helder weder, dat grote vreugde gaf. V d H [Van der Houven] rende heen & weder na Gelderland deze twee dagen. 'S ochtends bij het lezen v Gen over de dromen door Joseph uitgelegd, mogt ik zien op de hand Gods die over alles gaat, en er waarlijk aan geloven.

Wand K Ed [Karel Eduard] & Mo [Margotje]

'S midd deed ik een lieve wandeling met Margotje & Karel Eduard en was getroffen door het geen God ook aan deze kinderen geschonken heeft.

H D G [Henry Gildemeester] en Focke

Naderhand kwam Hy Gildemeester die zich bereid voor zijn aanstaand vertrek na Sonsbeek & Focke met wie ik nog een aangenaam gesprek had.

Nadenken

Ik gevoelde hoe oud ik reeds was, en welke behoefte er bestond het nog overige gedeelte van mijn leven voor God en tot hem te leven, en niet meer door menschelijke opinie en oordeelvellingen zoodanig geinfluenceerd te worden. Hoe veel ouder dan bij het begin der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] & waarlijk niet minder ijdel. Naarmate onze kinderen groter worden, wordt de verleiding om in alle dingen der ijdelheid in te komen, weder grooter. Hoe kort is alles, en welk een gewigt hechten wij er aan!

Blokhuize [Blokhuyzen], Tr West [Truitje Westendorp], Bagman

Aangenaam was het mij dat Blokhuizen tot amptenaar is benoemd, en ik hem indedaad van nut kan zijn. Ook dat Caroline bij Kaatje [Kaatje Sjonket] komende, die er geopereerd moest worden, daar Truitje Westendorp vond, expresselijk daartoe gekomen, dit verkwikte toch weder, als mede een goede menschlievende daad v Bagman die er zoo rebarbatif uitziet.

En nu God geve genade & het zien op Christus. Mogt alles maar een wezentlijk gevoelde zaak zijn.

pagina: 153

D Mey 28 Hemelvaartsdag

Het was een Schone heerlijke dag weder. 'S ochtends stond ik levendig in de dingen der hogere wereld, en sprak nog ernstig met Caroline.

Preek Huet

De preek v Huet, hoewel vrij zwaar was mij toch verkwikkend, in zoo verre hij de waarheid der zaak trachtte te ontwikkelen en te bevestigen. Veel zeide hij over het gewigt der hemelvaart waaraan ik juist behoefte had.

Corr Barbe, Koenen, Ainsworth

Ik vond t'huis veel Corr., een brief v Barbe zoo wat geheel in vago, doch waarin het gevoel van hartelijkheid mij welkom was; een schrijven v Koenen die een zware brief met klachten v Panchaud over de weinige ondersteuning liet lezen, en zich bezwaarde dat onze vereenigingen er zoo ingetrokken waren, eindelijk brieven v Ainsworth zeer neergeslagen over de weinige ondersteuning die hij vindt, en over de koelheid v Schuurman, die zich meest met tegenstanders der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] volgens zijn zeggen, had opgehouden.

Middag & avond

De middag was stil, ik voelde mij geisoleerd dat eigentlijk louter hoogmoed was. Mijne Vrouw behandelde mij regt verstandig. Daniel had een zware hoofdpijn, doch het werd beter en ik was 's avonds nog genoeglijk met de jongens, hoewel het niet diep ging.

V. Mey 29 Verh Chr Godsd

Deze dag las ik de tweede Verh. over de invoering v de Christ Godsdienst. Hoe veel dieper had dit alles aangegrepen kunnen worden. Aan

pagina: 153

werk manqueerde het door Gods goedertierenheid niet. 'S ochtends had ik nog al veel zegen bij het lezen in Genesis.

Komst Sophie Gevers

'S avonds kwam Sophie Gevers met wie wij terstond weder in de oude vertrouwlijkheid stonden. De zeven Jaren waarin wij elkander niet zagen schenen een enkel oogenblik. Wij gevoelden dat er niets tusschen beiden geweest was, en raakten vele punten aan. Lieflijk was het getuigenis dat zij mij ontrent het huishouden v Hogendorp [Van Hogendorp] gaf; wonderlijk is het dat het met C A te Voorburg ook spoedig zoo geheel misgelopen is.

Z. Mey 30 Reunie bij ons d C. [da Costa] &C. Suze v Hall Betsy Sames

Wij zouden 's avonds een reunie hebben, en die komt in dezen tijd niet zeer gemakkelijk bij elkander. Echter hadden wij toch het genoegen d C [da Costa] te bezitten met de Vrienden Gevers uit de Haag, Suze v Hall, By Sames Dr Focke Paul Gild [Gildemeester] en eenige der Jonge lieden. Ik had gaarne nog zoo weder meer uitstorting zoo meer nog dieper gaande gesprekken gehad, maar dat was nu zop het scheen niet mogelijk. Betsy Sames gaf mij nog zulk een enkelde zet. Zij komt mij voor onder den invloed thans te staan v Kohlbrugge op wien zij vroeger zoo nederzag. Met Suze v Hall sprak ik veel, zoo niet dat schrikbeeld van de Scheiding er tusschen kwam, zoude ik weinig menschen kennen daar ik liever mede sprak. Zij was dan ook met veel genoegen bij S & Ch [Steven en Charlotte] geweest.

pagina: 154

Voorl van d C [da Costa]

D C las het stuk v Israel uit zijn eerste College voor, dat veel indruk maakte. Wij spraken nog over de Critiek & over vele punten. Ik was eerst gedrukt maar 's avonds toen Focke & Sophie nog gebleven waren, had ik het veel levendiger, en zag vele dingen. Wonderlijk hoe die d C door zijn natuur tot wereld & neologie getrokken, door God zoo krachtig terug wordt gehouden, en gesteld tot een getuigenis. Mogt mijne ziel den Heere maar aankleven, mogt ik maar leven in zijne gemeenschap, hem alleen toebehoren. Ik heb nu en dan wel indrukken, maar alles verstrooit mij weder zoo spoedig.

Gesch aan Gurney

Aan Gurney heb ik geschreven en gezegd dat ik mij met het Abolitionismus niet kon vereenigen. Heden maakte ik mijn resultaat over de ingezonden prijsvragen op zoo dat ook dit werk ten einde mogt gebragt worden.

Over m/zelve.

Ik gevoel mij met Sophie zeer vereenigd. Suze heeft echter iets van dat frissche dat mij in Van Hall altijd trof, en dat zoo aangenaam is voor het hart. Hoe dikwijls moet ik vragen of het wel regt ernst bij mij is, daar mijne levendige indrukken zoo spoedig weggenomen worden, daar de indrukken van menschen steeds zoo veel invloed op mij hebben, en ik mij dan in deze dan in gene geestelijke gestalte tracht te wringen. Mogt de Heere genadig zijn, en alles tot waarheid in ons maken.

pagina: 154

Zondag Mey 31 Kalme ogtend

De ogtend kalm, ik las een & ander aan Sophie voor, onder anderen de laatste brief van onze goede Mie Westendorp, die mij bijzonder trof bij het nalezen.

Preek L'Ange [Teissèdre de l'Ange] Gal. 2 v 20

Wij hoorden l'Ange over Gal. 2 v 20 een heerlijke text waarvan hij de diepte niet inzag; er was echter behoefte bij hem om te stichten en een brok sur le matérialisme du Siècle was waarlijk in de tijd in, en wierd mij bijzonder aan het hart gebragt. Later kwamen er verschillende bezoeken alle belangrijk en hartelijk.

Vis Alex [Alexandrine van Boetzelaer], Ch. [L Chevalier] S d C [Steven de Clercq] en Charl[Charlotte]

Alexandrine, Chevalier, S d C & Charl [Charlotte de Clercq], de eerste was zeer gul, en is veel meer practicaal dan voorheen. 'S midd. terwijl Caroline afscheid bij H & M [Henry & Mimi] nam, had ik nog een zeer aangenaam gesprek met Sophie, en las haar het een & ander voor.

Stille avond

'S avonds had ik haar afgeraden na d C [da Costa] te gaan, en wij hadden nog eene genoeglijke avond met eenig gesprek en lectuur. De dag was verrukkelijk schoon geweest, de kinderen in de tuin allerliefst, zoo dat waarlijk de kalmte niet gestoord was geworden, en het indedaad een rustdag voor ons geweest was.

pagina: 155

Juny

Juny 1 M Opgewekte morgen

Deze ogtend was regt gezegend, mijn harte werd week, ik stond in eene levendigheid die zeer zeldzaam bij mij is, in dien geest schreef ik aan Talma, in die stemming stortte ik mijn hart in de huisdienst uit, het was mij alles leven, en vreugde, alles had ik voor den Heere en zijn dienst over, ik greep maar na eenige psalmen, en vond er geheel het gevoel van mijn hart in terug. Een zeer drukke ogtend aan 't bureau, die mij door de onmogelijkheid van zich met alles tegelijk bezig te houden nog al agiteerde, zette er eenigzints den domper op.

Caroline en Sophie waren in eene brandende hitte na d C [da Costa] & Chev [Le Chevalier] geweest. Bij den laatsten hadden zij het zeer goed gehad. Ondertusschen kwam in huis en hart het verderf na buiten. Toen wij t'huis kwamen vernamen wij dat de jongens zich niet wel hadden gedragen, het geen al zeer weinig gebeurt.

IJ togtje

Wij namen hen dus niet mede op een klein togtje over het IJ. Het weder was allerheerlijkst de avond zoo regt kalm, en het gezigt op Amsterdam regt schoon. Wij vonden er Koo de Vos & z/ vr, en twee heeren Coster, 't geen Caroline nog aanleiding gaf van de lieve Henriette de Vos de bijzonderheden van het in werking brengen der Sophia School te vernemen.

Gedrukte avond

Er bleef echter nog een Schudding en ten bewijze dat de uitnemenheid Godes is, eindigde de dag zoo heerlijk begonnen, eigentlijk met innerlijk misverstand.

pagina: 155

Juny 2/D Freyss bij ons

Heden was Freyss reeds vroeg bij mij, vroeger dan ik zoude gewenscht hebben, echter was de ontmoeting broederlijk, en ik mogt nu in zijn kalme toestand en in de voortgang der weverij delen. Ik las nu uit Gen Jacob voor Pharao indedaad met veel kalmte, doch met gevoel voor mij zelve.

Br v James Br v Messch. [Messchert]

Er kwam een uitstortende brief v James de bevalling zijner vrouw vermeldende voorts ook weer een brief v Messchert die mij verkwikte uit hoofd van onze oude Vriendschap. Het was nog wel een zeer zwart tafreel, doch hij liet het gelove & het uitzicht op Christus onaangetast staan. Zijn brieve was zoo als altijd, vol treffende aanmerkingen.

Br Prof Leo van Groen [Groen van Prinsterer]

In dezelfde geest was ook een regt levendige brief van Groen aan Leo, waarin die de voortgang der verkeerde beginselen schetst, en de eindelijke explosie voor ontwijfelbaar houdt.

Consistorie

'S midd was ik in het Consistorie en had geene vrijheid om op de vragen wegens de Visite te antwoorden, maar begreep buiten stemming te moeten blijven.

familledag bij ons

'S avonds was de familledag bij ons. Wij waren indedaad genoeglijk bij elkander. Ik sprak nog al veel met Louise, en haalde mijne woorden in, die op de laatste familledag jegens haar nog al in humeur waren geweest in plaats van in Christelijke kracht.

In de loop des avonds las ik mijne Verh. uit het Institut voor. Wij hadden zonderling weder wel 24 onderscheid, eerst drukkende hitte toen hevig onweder.

Vert. Hy & Mi [Henry & Mimi]

In dit weder vertrokken Henry & Mimi die wij toch indedaad niet zonder schroom na zagen, daar hij zwak blijft.

pagina: 156

Vis d H & Mev Gevers

De Heer & Mev Gevers waren nog bij ons deze middag. Wij spraken over onverschillige zaken, men kan zoo maar niet naast elkander gaan zitten om geestelijk te spreken. Het zijn regt goedhartige menschen.

Sophie & Alex. [Sophie Gevers & Alexandrine van Boetzelaer]

Sophie was nog zeer verheugd over de weder aanknoping harer betrekkingen met Alexandrine die zij heden opzocht.

Ontdekk v Rosenthal

Wonderlijk dat nu geheel het bedrog uit komt van dien Rosenthal die zich als bekeerde Jood uit gaf, en met wien de gescheidene eerst zeer hoog hebben gelopen. Hij moet zoo wel in het gemoedelijke als in de bewijzen van de waarheid het ver gebragt hebben, en verwerpt nu alles.

Brief aan Gerrit

Gisteren schreef ik nog vrij ernstig aan Gerrit, en bragt het hem onder het oog dat ik het als zeer onraadzaam beschouwde dat hij die reis met zijn dispuut mede zoude doen.

Logeren v Sophie G

Onze gesprekken met Sophie waren zeer aangenaam en de weder aanknoping eener betrekking die in de Haag zoo levendig was, alleszins verheugend. Wij konden ons goed met elkander verstaan, hoewel in de nuances en de oordelen over personen &C ik haar wel eens wat absprechend vond, en mij wel kon voorstellen dat zij voor de personen, die niet met haar vereenigd zijn, geensints aangenaam is. Die invloed v Reede waar zij in 1833 onder stond, heeft bij haar weinig sporen nagelaten, hoewel zij echter den grond der zaak zeer goed vat.

pagina: 156

Juny 3/W Kalme dag tijd Ba tot 17 feb + S Bali

De dag was kalm. V d H [Van der Houven] absent, velen zaken werden in Orde gebragt; 's ochtends had ik eene stille overtuiging & de profeetische denkbeelden waren mij helder. Veel aanloop was er van allerlei aart. Tegen den avond werden wij nog door versche tijding v Ba tot 17 feb. verrast. Het huislijke was regt aangenaam deze dag. Sophie verliet ons een aangenaam aandenken achterlatende. Ieder kleine omstandigheid doet ons gevoelen hoe verre wij er van verwijderd zijn om in alles uit een Christelijk standpunt te handelen.

Politieke punten

Onze Kamers begonnen over de Constitutie te raadplegen de dood van de Koning v Pruissen wordt als het ware daaglijks verwacht. De opgewekte agitatie wegens de asch v Napoleon is door het weigeren v het Millioen merkelijk bekoeld. In het Oosten is nog niets beslist. Dit zijn de gewigtigste momenten van dezen tijd.

Scheiding, Bunschoten &C

Wonderlijk is de worsteling bij voortduring in de Kerk. Breyer en Jufv Schrotling hebben de afgescheide gemeente weder verlaten en Breyer had met veel zegen ll Zondag de prediking van Prof Koopmans gehoord over Christus als het hoofd der gemeente. Höveker is ook weder geheel los van de afgescheidene kerk. Op sommige plaatsen moeten er nog gedurig vervolging of vermoeilijking plaats hebben. Dit moet te Bunschoten zeer erg zijn, en de afgesch aldaar tot een soort van iconoclastische dweperij hier[?] overgeslagen, waarbij zij alles als afgoden vernielen wat met eenig levensgemak in betrekking staat en het schijnt dat het naaktlopen zich hier ook reeds vertoonde.

pagina: 157

Juny 4 D Tijd B 29 feb Overl Henry Arntzenius

Weder goede tijdingen van Ba tot 29 feb waarbij het echter een inmengsel van droefheid gaf dat de Vrienden Arntzenius hun lieve oudste Jongen Henri die met hen op het Schilderij is geplaatst aan een stuip, en daarop volgende dissenterie verloren hebben. Zoo leeren zij ook het wrange der wereld kennen op die loopbaan die zoo veel belovend scheen.

P uit 's Hage terug.

De Pr. terug. De stemming der St Gen moet zeer verkeerd zijn & Koning en Ministers afgemat. Hij sprak ook Verk. [Verkouteren] in 's Hage die nog al koel was.

Wilson/z/Vr Gesp Vaccine

Wilson gesproken. Zijne Vrouw lijdende & bijna Stervende. Zeer bijzonder sprak hij nog over de Vaccine en ik moet zeggen dat zoo ik na verstand ondervinding & geschiedenis oordeel, ik niet nalaten mag het te doen. Van den andere kant is het God die mij terug gehouden heeft, dan moet hij ook vrijheid geven.

S d C [Steven de Clercq] na Velzen

St na Velzen. Met genoegen had hij de buitenplaats v. Hoeuft gezien, doch alles blijft nog grote zwarigheden opleveren.

Avond bij Eduard & Emma

's Avonds Vereeniging der Broeders & Zusters bij Eduard & Emma, waar wij indedaad zeer hupsch ontvangen wierden, en waar de toon bijzonder goed was. Zelfs bij diegenen die er vroeger het meest tegen waren, schijnt veel weggevallen te zijn. Alles tekent netheid en Orde, en wij hebben grote reden ons over deze uitkomst te verheugen.

pagina: 157

A Noten voor Juny

f 208 [hier in doc. no. 160.2] Rochussen

Canneman herinnerde mij met opzigt tot hem een brief v Jan de Witt aan Boreel onlangs nog gelezen te hebben, waarin deze zeide dat kleine Staten van de omstandigheden moesten trachten te profiteren, maar nooit tractaten met hen moesten maken waarvan zij p slot altijd dupe waren.

f 213 [hier in doc. no. 163.2] Pilet

Souvenirs agréables de ce frère. Son idée qui tout doit conspirer à l'union chez les Chrétiens mais que nous devons mettre en avant que personne ne sacrifie à cette union ce qu'il a en sa conscience ou la spécialité qui souvent lui a été fortement liée sur le coeur. Chaque église un témoignage. Le silence des Quakers témoigne contre la verbosité d'autres églises; l'ordre de la liturgie anglicane contre l'anarchie d'autre part, la franchise des indépendans contre un vain formalisme. Il me dit beaucoup de bien de Veenhuizen, qui s'est beaucoup dévéloppé. Tou était vie et activé chez lui. Il n'avait pas percé fort en avant dans les questions de la Sanctification &C & craignait bien le quiétisme?

La Chapelle rue Faitbours[?] compte pour la plus grande parti dans son Consistoire des Catholiques Convertis. Les détails sur les petites communautés en France sont bien intéressans. Pilet y fut reçu comme un frère plus que comme un pasteur.

pagina: 158

Juny 5 V P na Ut av. Verg

De Presid was na Utrecht, wij hadden 's avonds nog zeer gewigtige beraadslagingen. Het Propos Capitalisatie Cont werd gelezen; hoe het met dit alles lopen moet zie ik niet in.

Suze v Hall bij ons

S'avonds was Suze v Hall bij ons; wij hadden het regt aangenaam met haar. Zij heeft een beschamende Vrijmoedigheid en iets reeels dat veel genoegen doet. Men ziet zoo dat alles waarheid bij haar is. Ik voelde mij veel meer dan de vorige maal met haar vereenigd. Het is bijzonder zoo als zij zich in het laatste jaar heeft ontwikkeld. Heer maak ons getrouw. Dit is toch de grote zaak dat wij met een waarachtig gevoel van zonde toch eene oneigenlijke Conscientie voor U hebben.

Juny 6 Z Plan reize na Velzen uitg Meeroog gez bij Prince gegeten voor 9/uur t'huis

Het plan wegens Velzen doorgezet, met allerheerlijkst weder langs de Stoomweg vertrokken, daar Prince's rijtuig gevonden, met hem Meeroog gezien, alles hogelijk naar onze wensch gevonden, allerschoonste wandelingen in dat schone quartier gedaan, bij Prince gegeten regt famillaar. 'S middags terug na Haarlem, de Heer Hoeuft niet t'huis gevonden, met de Spoortrein v 8 uur terug & te huis gekomen zonder eenige onevenheid. Caroline zeer ingenomen met het vooruitzicht van het heerlijk buitenleven dat men daar zou kunnen leiden.

pagina: 158

Berigt overl Van der Heyden Terugk Vr & Kind

Te huis geheel eene andere wereld. De treurige tijding vernomen dat Van der Heyden na zulk een kort verblijf op Java aldaar aan koortsen bezweken was, dat de Vrouw & Kinderen reeds op de Admiraal Kingsbergen terug zijn. Wie had zoo iets kunnen verwachten & hoe geheel anders is Gods weg dan de onze. Voor de weduwe schijnt het een weg ter verzorging te zijn.

K [Kameling] & L M [Le Macklette]. Talma Bückler Overweging over alles

Noodkreten van Kameling & Le Macklette. Klacht lang uiteengezet v Bückler dat hij geen President der Factorij geworden was. Van Talma een hartelijke uitstorting. Eerst was alles mij niet helder, doch later werd het mij duidelijk dat God zijn kinderen wel zegent ook met die zegeningen die de kinderen dezer wereld ontfangen, doch op zulke een wijze dat zij ook de angelen moeten gevoelen, om hun ligt verleidbaar hart niet te veel vast te hechten. Hij wil dat wij in de aanvragen om ondersteuning niet op de vaak elendige elendige maar op Hem zien die vraagt en die achter dat alles is. Hebben wij indedaad aan Hem gegeven, al is het voorwerp zelve onwaardig het zal tot zegen zijn. Wij willen de [onl] niet honoreeren. De behoefte aan Welvaart en genoegen is groot, de afkeer tegen alles dat afneemt & bedreigt, niet minder. God zal zorgen. Hem niet alles te vertrouwen, iets terug te houden is ongeloof. Hebben wij het geloof, geloven wij dat hij alles doet, alles zal ons welkom wezen uit zijne hand.

K & H [Karel & Hesje Boissevain] huren

S d C [Steven de Clercq] is nog tobbende over de plaats zijner rusticatio. Karel & Hesje hebben een huis à f 700 gehuurd, vlak bij Eduard & Emma.

pagina: 159

Juny 7 Eerste Pinxterdag Preek Huet W W

De dag niet zonder aangenaamheid begonnen. Met Caroline vertrouwelijk na Huet gewandeld (WW) hier was het mij warm. De preek vol betoog, sprak niet tot mijn hart, en liet mij koud v binnen bij al de warmte van buiten.

Vis d C [da Costa] Willems plaats Groning rigting

Met d C na huis. Zijn vreugde over Willems plaatsing groot. Zijn gemoed nog al door versch rigting bestormd. Hij kan de Groningers, al hen bestrijdende niet loslaten, en zegt er toch iets in zit. De grote zaak is dat zij aan de historische Christus aan de Zone Davids niet aan willen en er volstrekt een Griek van willen maken.

Strausz friedl blätter

d C leest de friedliche Blätter v Strausz. Het loopt geheel in het dolle met hem. Hij kent geen Cultus dan dat van het Genie Christus het religieuze het hoogste. Maar dan verder Napoleon &C.

Critiek Pinxter feest

Zürich schaft de pinxterdag af. Bij die gelegenheid bewijst een Duitsche Criticus dat wij de pinxter dag geheel verkeerd vieren &C. Schone stijl waarin dit alles geschreven is.

Over het Genie

D C heeft veel aan het lezen van Cezar. Het wordt hem duidelijk hoe eigentlijk de man van Genie niets doet maar hoe in alles de weg voor hem effen gemaakt wordt, en alles voorbereid.

Berigt B Arntz. [Arntzenius]

Bij V d H [Van der Houven] hoorde ik met leedwezen de ongunstige berichten, die Goudswaard over de gezondheid van Arntzenius had.

Jamieson Hbr 7. 24/25

S'avonds Jamieson met uitstekend genoegen over Hebr 7. v 24/25 gehoord. Dat was geest en leven

pagina: 159

veel zaken in weinig woorden uitgedrukt. Onze behoeften, en de volheid der zaligheid werd beschreven. Daarna werdt onze vastheid uit een gezet in deze punten bestaande 1) de Kracht van het bloed Christi tot vergeving 2) de Kracht v de Heilige Geest tot vernieuwing 3) de invloed van het gebed Christi. Met lof en dank in het harte mogt ik te huis keeren. De Heer zegen er ook de nasmaak van.

Maand 2 Pinxt Juny 8 Preek l'Ange [Teissèdre de l'Ange]

Deze morgen kon ik met opregtheid des harten aan W. M & Daan B. schrijven. Die stemming werd niet weggenomen onder de preek van l'Ange. Hij gaf meer dan ik kon verwachten regt goede opmerkingen over de inhoud der rede van Petrus; eenig inzicht in de profetien, en naderhand indedaad inzicht van Zonde, en noodzakelijkheid van individueele bekering. De Gezangen waren ook regt goed en ik had er voor mij zelve tevredenheid bij.

Br Barbe

Van Barbe een brief regt origineel en levendig. Hij is waarachtig Zorgeloos[?] niet; en toch deze zorgeloosheid is dunkt mij nog iets anders dan in de Schrift wordt aangeduid.

de wed van der Heyden

Later sprak ik bij ons aan huis Jufv Van der Heyden de moeder, en ook de Schoondochter. Bij het treffende van het verlies is toch de weg aller wonderbaarst geweest, want de rijkdom van weldaden die aan dat gezin te beurt gevallen is, trof mij bijzonder. Hoe heeft God toch alle harten in zijne hand. Ik bezocht naderhand die gehele Kolonie in de Pauw, het school locaal v V Eik.

pagina: 160

S & Ch [Steven & Charlotte] & Freyss

S' av hadden wij genoeglijk S d C & Ch bij ons & ook nog F [Freyss] die ik vrijmoedig aansprak over eenige geruchten ter mijne oore gekomen, waaraan ik echter geen waarde hechte. S dacht dat dit niet goed geweest was, maar ik meen het toch in eenvoudigheid gedaan te hebben.

Juny 9 D. Br M West [Matthijs Westendorp]

Een regt hartelijke brief v Westendorp die wel is met Laatsman, doch het is echter de vroegere openheid niet. Hij vindt ondertusschen zijne preeken weder toenemende.

V. Sevenhoven

De dag vrij kalm. Ik sprak nog met genoegen met Sevenhoven die toch een loyaal man is.

Zaak v Meer'soog

Prince was bij mij & had de H Hoeuft niet gesproken. Toen ik te huis kwam, vernam ik echter dat deze 's ochtends reeds bij ons was. Zijn ultimatum was 300 maar wegens de bedden &C maakte hij nog al zwarigheid. Nu was f 300 mijn Maximum geweest, en ik meende dan de zaak daarop te mogen aannemen, mits hij van de andere kant ons ook niet schriel behandelde. De zinnen waren er nu eenmaal op gezet en waarlijk zulk een lucht en levens verandering is toch geloof ik regt nuttig en daar nu de weg van allen kant geopend ligt, heb ik dan ook met vrijmoedigheid den brief aan den Heer Hoeuft mogen schrijven.

pagina: 160

Pinxter/ drukte op den

Ontzettend is gister de drukte geweest. 8500 menschen gingen over de Spoorweg. Aan de poort kwam zelfs ene gehele opstopping. Eenige waggons bleven agter een oogenblik.

Br v Sames

De brief v Sames bevalt mij wel; ik vinde dien eenvoudiger als vroeger, en alles meer practicaal. Ik geloof dat het pligt is iets voor deze instelling te doen.

Juny 10 W Opening Raad Afs Suze van Hall

Dit was weder de gewigtige dag van de Opening v de Raad, waarbij veel te luisteren viel. De Heeren Comm. waren aangenaam gestemd. Stil was overigens de dag en nog gelegenheid genoeg zich met het een en ander bezig te houden. Caroline had een afscheidsvisite van Suze v Hall, en de uitkomsten Gods die deze nog weder ook in hare leidinge verhaalde, waren treffend.

Juny 11 Do

Margotje na de Diligence

S'ochtends bragt ik onze lieve Margo een kind tot hetwelk ik weder een bijzondere band gevoelde in den laatsten tijd na de Diligence. Zij is allerliefst. Ja waarlijk verpletterend zijn de goedertierenheden Gods. Te huis gekomen voelde ik mij opgewekt en bij het lezen van 1 Chr 29 stroomde mijn hart over, en was alles mij helder.

Diner v d Raad (Gain D[onl]) Verkouteren verhinderd.

Voorts hadden wij het grote Diner, waarin eene regt onaangename stoornis plaats had, door dat Verkouteren gekomen om verwellekomd te worden en dit diner bij te wonen daarin door een hevig Rhumatismus verhinderd werd.

pagina: 161

Hij lag in hetzelfde logement, en kon niet bij ons komen. Dit gaf aanleiding tot eenige bezoeken bij hem, en maakt misschien alles weder zeer gul en vertrouwlijk dan het zonder dat zoude geweest zijn.

Imp stoel v Sevenhoven

Op het Diner zat ik naast Sevenhoven die gedurig wegens zijn bijzonder zwaarlijvigheid van stoel verwisselde en dat verwisselen van stoelen, gaf aanleiding tot eene Improv. die niet ongelukkig was en waarin ik met de openstaande stoel van Fredrik Willem 3 met Napoleon & St Helena eindigde. Ik had had voorts een toast aan de afwezige Verkouteren en aan onzen diplomaat Rochussen.

M C van Hall Grasveld & het Amort Syndic

Een toast van de oude van Hall aan Bosscha was regt frisch. De oppositie partij was Grasveld die door zijn buren wat geplaagd werd, zin Amortisatie Syndicaat verdedigde, en nu onder de Condities niet zwijgen wilde. Toen nu Canneman nog een Conditie over het stervend maar nog niet gestorven er toch moetende sterven syndicaat instelde wierd de man die dit anders en galant homme zou opgenomen hebben, ten gevolge van het goede dat genoten was, wat boos. Wij kregen veel jeu, gelijk meermalen.

Rijk [Van Rijckevorsel) & Boddaert de Staten Generaal

Rijkevorsel had een dunkt mij ongepast apologiseerende toast op de Staten Generaal. Boddaert beantwoorde die waarlijk goed hoewel hij zich wel la mouche du coche maakte. Het duurde lang, en de ontzettende warmte vooral maakt van de bij eenkomsten in de zomer zoo als altijd alleen de zw [onleesbaar] van vier en twintig uur lang.

pagina: 161

Meer's Oog gehuurd

Het buitentje is gehuurd. Wegens beddegoede komt V Hoeuft ons te gemoet. Het is eene nieuwe periode die ik inga, doch alles wordt er zoo in voorbereid en geschiedt met zoo veel eenstemmigheid met de lieve huisvrouw die er plezier in heeft, dat de proeve toch eens moet genomen worden.

Juny 12 V Afloop v de Raad Bep div. 8½ pc 10 Sch aang

Gods zegeningen waren groot. Tien schepen kwamen er aan. Ik sprak eerst nog met V d H [Van der Houven] over het geen ik wenschte voortedragen. Hij had daarbij aanmerkingen die juist waren, en ik vond dat de gehele toon waarop ik met de Collega's was meer met zich bragt om de bezwaren mondeling voor te dragen. Dit deed ik dan ook, en toen ik al de adviesen gehoord had, toen de eenstemmigheid van alle de Commissarissen mij had getroffen, en ik hunne volle overtuiging zag dat deze staat van zaken beter was dan die gene die nu ophield, dat dezelve meer zekerheid aanbood, meende ik ook mijne stem niet te mogen terughouden, om eene eenstemmigheid te storen die uit overtuiging oprees, & zoo zeer in het belang der zaak was.

Juf v d H [van de Heyden], Suze v Hall. Gerrit terug

De dag leverde overigens veel zegeningen op, door het inkomen van het ½ pc en de genoegens die ik ook om mij heen moge verspreiden; door het afscheid van Suze v Hall met wie de betrekking zeer was verlevendigd geworden, eindelijk door de terugkomst van Gerrit die in eene alleszints bedaarde stemming scheen te zijn.

pagina: 162

Juny 13 Z ov Gerrit

Het was ons een groten zegen Gerrit zoo kalm te vinden. Hij sprak ook aangenaam over ons na buiten gaan 't geen mij regt verheugde. Ook mogt de Heere zijn hart weder eens aanraken.

Margotje, HDG [Henry Gildemeester].

Goede tijding van de aankomst v Margotje. Zeer verheugende tijding van Gildemeester.

B. Mev de St Clair Massink & v D Furmann [Fuhrmann]

Aan het bureau kwam een brief van eene Mevrouw St Clair Massink geb Kraan die mij een brief v Furmann zond, en belangstellende in de waarheid scheen te zijn. Heere mogt alles waarachtig in mij zijn, op dat de gene die mij als broeder komen opzoeken meer dan een klinkend metaal vinden. Furmann zegt dat hij heeft leeren verstaan dat het waar is wat de Schrift zegt dat het beter is in de handen Gods, dan in de handen der menschen te vallen. Ik voelde bij zijn brief toch weder zoo de band.

Br. v By Gr [Betsy Groen van Prinsterer] ov Pilet's komst aldaar.

Later kwam een bericht v Betsy Groen, dat de Vriend & Broeder Pilet daar was, dat hij op den Vrijdag bij Capadose regt aangenaam had gesproken, dat hij 's Zondags preken zoude & Maandag hier komen, hopende dan zoo veel vrienden mogelijk vereenigd te zien, om over de zaken der Société Evangélique van Geneve te spreken.

V Focke.

De avond was kalm. Focke bragt mij zijn vertaling van Le[onl]. De dagen zijn druk geweest; ik heb nu het verlangen dat mijn ligtvaardig hart bij de eeuwige dingen bepaald moge worden.

pagina: 162

Juny 14 / Zondag

Gel Arch &C

S'ochtends nog al vroeg op, in de fransche Archives &C nog al een & ander belangrijks gevonden.

Huet Luc 11 v 7

Ter Kerk bij Huet, Luc 11 v 7; het zoeken v de Heiligen Geest in het gebed. Wel wat lang vooral de vergelijkingen uitgehaald, maar toch levendig, het belang der zaak hartelijk aangedrongen.

V Duyvenee

Eerst bezoek van Duyvenee de Ontwerpen van het Beursplan geopponeerd aan dat van Zocher, een man van genie en vuur naar mij voorkwam, die mij goed beviel. Hij is nu Ingenieur te Geertruidenberg.

V Mev. de St Clair

Mev de St Clair Massink, een levendig vrouwtje zeer belangstellend die indrukken bij D Furmann [Fuhrmann] schijnt gehad te hebben. Zij had behoefte eens te spreken en te horen spreken.

V Mev Hartsink (Hartsinck)

Mevrouw Hartsinck (Hartsinck) kwam ondertusschen. Deze beviel mij nu regt goed. Zij was in dat eerste levendige van het gevoel, van de aangrijping des Heeren. Aan kennis ontbrak het haar nog doch het ging alles zoo met dezelfde stem, zonder eenige gemaaktheid. Met haar gevoelde ik mij bijzonder vereenigd. Zij gaf mij terug hetgeen ik in de eerste aanraking met Mevr de Jonge in het geestelijke, gevoeld had.

V. Prop. Blokhuyzen.

Toen volgde de Proponent Blokhuyzen. Ik geloof dat de man regt belangrijk is, doch zijn voorkomen is niet innemend, en daarbij heeft

pagina: 163

hij meer dat afgemetene, dat kunstvormige Hollandsche, dat mij zoo afstoot. Ik kon het goed met hem vinden, en toch de regte ineensmelting gevoelde ik zoo niet.

Stille avond met Gerrit

Ik was vermoeid, en ging niet na Mounier waar ik (over het geduld van Job) niet veel mistte. Ik las nog al voor mij zelve, doch kwam weinig uit. Gerrit had ons zoo lief gezelschap gehouden, droeg zoo bedaard de komst van Pilet & de aanstaandemeeting dat ik hem niet te veel te dragen mogt geven.

De Couranten behelzende de aanval op het leven der Koningin v Engeland, & het sterfbed v Fred [Frederik] Willem 3 waren mij belangrijk.

Maand Juny 15

Br Gr. [Groen van Prinsterer], komst Pilet, Vereeniging bij ons & Uitl v Ps. 133.

Groen geeft goede tijding van de gezegenden indruk die Pilets preek over het antw. v Thomas maakte. Ik zag met verlangen dien Vriend te gemoet, lang door de diligence opgehouden. Een ronde opene Zwitser, wij bevielen elkander terstond dunkt mij. De tijd was al heel kort. Hij zag de schilderijen nog. Koenen kwam 's middags nog aanzetten, en was spoedig aan het spreken. De eerst komende waren Ingram & Jamieson die dan indedaad een adelaarsblik heeft. Huet zag ik regt gaarne, ook Mev Hartsink [Hartsinck]. Jeges de Pierson's & Wallers voelde ik mij aangetrokken. Da Costa kwam nog even zien. Spies stond daar op eens in ons midden. Pilet begon met de

pagina: 163

uitlegging v Psalm 133, het was regt goed. Mijn harte genoot de zalving. Van daar op het werk de Theol. School der Evang Societeit; de gehele op komst historisch, de oppositie van Geneve & hare hoogeschool, herleving van het geen in de reformatie bestond. Inwerking op Frankrijk ook toen. Zijne reis tot recognoseering van alle die statuuten. Hij vindt veel meer dan hij verwachtte. Branger & Lorncy, Lors le Saulner Het werk der Colporteurs. Noodzakelijkheid om er 40 te employeeren. Over de Evangelisten, over Frankrijk en de toebereiding van een groot werk aldaar. Voorts over de oprigting der Chapelle in Parijs, de invloed van dezelve, de wonderlijke roeping van Audebez &C. Huet antwoordde er regt gul op en toen sloot Pilet met een innig gebed, dat ik zoo van het begin tot het einde kon medebidden. Het deed goed over het algemeen, het doet mij nog goed. Telkens kwam hij op die Union weder terug & op den Ps 133. Neen het was waarheid, het waren de daden Gods die hij mededeelde. Stond hij toch niet frischer als Merle [Merle d'Aubigné] de laatste keer? Zoo liep dan de avond af, waarlijk gezegend. God hebbe er de eer van. Het was veel levendiger als den avond met de Hr & Mw Gevers. Gerrit had er veel tegen maar luisterde toch. God werkt op zijnen tijd. Hoe gewichtig om van onze kant niemand buiten te sluiten. Caroline ging zoo mede in alles. Zoo was de avond; 's ochtends wierp mij ene uitdrukking in een brief v. Bousquet ov. de Scheiding neder.

pagina: 164

Dingsd 16 Juny

Log v Spies, Daan terug, Pilet aan de Dilig gebragt.

Daan was terug. Spies sliep bij ons op een kermisbed. 'S ochtends voelde ik mij regt opgewekt. Ik bragt onze Vriend Pilet na de Diligence waar ook da Costa was, na Zeyst reizende. Dat verheugde mij! Niepoort [Van der Niepoort] reisde na Wageningen zijn vader zeer erg zijnde. Toen ik t'huis kwam las ik niet. Was het leiding of ongeloof. Ik wilde nu bij Gerrit op niets dringen, maar alles langzamerhand laten kiemen.

Corr. Schuil [Schuyl?], Mauvillon, Sophie Gevers.

Allerlei brieven & zaken. Schuil wil de gezagvoerder Staf na 35 Jaar zwaaiens nederleggen. Mauvillon schrijft wat geraakt over een bij hem ingesloten Circulaire die ik voor de zaak schreef, geheel buiten bedoeling. Sophie Gevers schrijft innig. Reeds hinderde mij haar lang stilzwijgen, het was grote zonde weder ons hart is regt verkeerd.

De Köhlers, Kamans (v Hurweynen)

Verder aanloop en aandrang van alle kant. De Köhlers, iets dat mij telkens moeilijker wordt. Kamans v Utrecht nu te Huiweynen wonende, die ik in 3 Jaren niet zag, en mij nu even raadselachtig als voorheen is!

Gesprek met Graaf Schimmelpenninck

Belangrijk was het gesprek met de Graaf Schimmelpenninck, van Petersburg terug. Zijn reis derwaards in den winter was afschuwlijk. Zijn ziekte uiterst pijnlijk door het geheel geisoleerd zijn daar. Zijn positie met Z M komt mij voor even als voorheen te zijn. De zaken veranderen zoo ligt niet in hunnen wezentlijke aart.

pagina: 164

Juny 17 W

V van Wieland. Lutkemüller v Brussel.

Nu kwam weder met een rec v Capadose Lutkemüller v Brussel die aldaar aan het hoofd eener Vlaamsche gemeente staat. Ik had eerst iets tegen de man gehoord hebbende dat hij ultra Luth was, en vrezende nu geheel in de Questien van het Avondmaal te komen. De man beviel mij echter regt goed en scheen mij zeer eenvoudig. Hij kwam alleen wat geld vragen om een jaar lang een locaal te huren. Hij had een kleine gemeente van Ca 40 Cathol om hem heen vergaderd. De eenvoudigheid en waarachtigheid van zijn Kerk beschaamde mij tegen de voosheid van de mijne. Heere leer mij wat ik doen moet.

Juny 18 Do 25 Jubileum v Waterloo. Oneff. met de kinderen.

Veel gecorr deze dag. S'ochtends zeer ingenomen met de dag (25e Jubil v Waterloo). Na mijne gevoelen krachtig tot de mijne over Neh. 9 gespr maar geen indruk bespeurd. Dit verbitterde eenigzints. Heden aan tafel een uitval tegen Gerrit, naderhand tegen St. [Steven]. Ik stond in eigen kracht, leunde niet op God. Alles was veel te voorbarig. Bij Gerrit moet ik de macht die hij over zich zelven heeft, bewonderen. Wij bemerken in alles onze elendigheid. Steven & Ch [Charlotte] vertrokken heden in good spirits naar Velzen.

Vis. v Dr Coster

S'avonds hadden wij een bezoek van Dr Coster de zoon van Jan Heiman waar ik vroeger veel genoegen genoot. Als ik zoo een zie een klein kind toen ik daar was, dan wil ik nog niet geloven dat ik oud worde. Heere, leer mij mijne dagen tellen, dat ik wijs worde.

pagina: 165

V. Juny 19 Stille dag, Gerrit

Een dag van wind en ruw weder. Veel brieven geschr, veel kalmte. Gerrit de gehele dag bij ons t'huis. Hij leest veel; wij spreken genoeglijk, er is alleen die grote brug, die grote scheiding, waarover God alleen hem kan brengen. Hij doe het in zijne Genade.

Z. Juny 20 Terugk d C [da Costa]

D C is terug. Zijn reis is vol uitkomsten en toch de Reactie is altijd treurig, zijn toestand is zeer ingewikkeld, de banden die hem omringen zijn zeer nijpend in duizend kleinigheden waarin geen mensch hem kan van nut zijn.

Gesprek met hem

'S avonds was ik bij hem, en wij spraken wel drie uur lang. Hij heeft behoefte aan uitstorting, en is overtuigd dat niemand kan redden. Te Zeist alles wel; het Examen goed afgelopen voor Willem, met Raillard het onderhoud aangenaam.

Onderh met Passavant Zaak Negerslaven

Lang met Passavant gespr afgeleefd door de hitte des daags. Deze vertrekt nu morgen na Duitschland, denkelijk voor altoos. Zijne uitdrukkingen over de Slav questie zijn gematigd & voorzigtig daar, hij zegt dat hunne roeping alleen de verkondiging is, maar op het punt ondervraagd zegt hij dat zijn gevoelen voor een onmiddellijke emancipatie is. Er is niets blijvends te verwachten bij een slaven toestand alwaar het aan 1) eer 2) eigendom 3) huwlijk ontbreekt. Zooals het thans is kunnen de Slavenhouders het huwlijk niet respecteeren. Men zal tot

pagina: 165

Emancipatie vroeger of later moeten overgaan, en de Slavenbevolking niet zonder verder toevoer wegsmelten. Het Gt deed wat het kon. Over de Hollanders was Passavant weinig te vreden, hebbende hem nooit eenig Hollander een bewijs v Sympathie gedurende zijn verblijf op Suriname gegeven.

Kennis met Meerens v Utrecht

Meerens zoekt d C [da Costa] op, heeft een lang gesprek met hem, introduceert hem bij Dames Smissaert grote bewonderaressen van Heringa. Veel van Heringa gehoord, hoe deze d C altijd meer regt deed weder varen, veel voor Israel voelde, zeide dat d C nooit formulier Christen zou kunnen blijven. Gevaar voor d C zoo hij die rigting in plaats van die van Egeling ontmoet had bij zijn overgang. Meerens spreekt met hem over zeer vele onderwerpen. Hij verklaart zich stellig tegen de Groningsche School. De indruk bij d C overgebleven was alleszints aangenaam. Het was de rigting van Kortenhoef Smit [Kortenhoef Smith], maar dieper gaande in de theologie, doch ook meer deel nemende.

Lutkemuller (Zie ƒ 231 [hier in doc. no. 172.1]) Pilet

In Lutkemuller die ook bij hem was vond hij daarentegen de rigting van Sames weder, ofschoon met eenigzints mildere vormen.

Pilet

D C had mij een brief medegedeeld van Cap [Capadose] over de preek van Pilet die treffend geweest moet zijn. Ook d C gesprek met deze broeder was regt gezegend in de Dilig.

Br. v Bähler

Bähler schrijft dat zijne Kinderen hersteld zijn & de jongste meer [onl] had. Somber ziet het er uit in zijn finantien, somber bij het Comité!

Comité Belge

Eenige Engelsche Dominés namen de zaak van Lourde geheel op. Panchaud gaat naar Engeland om het Comité te verdedigen.

pagina: 166

Zondag 21 Juny

De dag liep zonderling; ik had behoefte over de dag te horen en het ging geheel anders.

Preek Merkus (Br aan hem)

Ik moest na Merkus gaan en hoorde daar een preek over de ontoereikendheid der wetenschap aller zonderlingst. Nu voelde ik het oogenblik rijp om hem te schrijven en mijne denkbeelden te ontwikkelen, en ging dan ook daartoe over.

Bähler, Negers

Van Bähler vond ik een belangrijke brief. Wat hij verhaalde over de ontwikkeling van het Evangelie onder de Negers, is treffend. De zaak is mij weder levendig geworden.

Br aan Merle [Merle d'Aubigné]

Aan Merle mogt ik ook schrijven, en de goede indruk van Pilet's komst mede deelen.

Preek Trautman

'S avonds bij den Proponent Trautman die waarlijk met veel kracht de Godheid des Heeren verdedigde.

V Henr Chevalier [Henriette le Chevalier]

Ik bezocht Chevalier die na Jamieson was, en bleef ondertusschen met veel genoegen met Henriette spreken. Zij heeft waarlijk een eenvoudig en krachtig geloof en aan de Kern heeft men toch meer dan aan al die sieraden van bloem en bloesem die toch afvallen.

Gerrit

Gerrit was de gehelen dag bijna t'huis, en ofschoon dat wel eens aan de Conversatie een luchtiger toon gaf dan ik zoude gewenscht hebben, was het echter van den anderen kant een grote zegening want ik hoorde hem 's middags weder zeer bedaard en helder zijn denkbeeld over preeken ontwikkelen. Het Kanaal is gegraven, Heere doe ons het ruischen der wateren horen.

pagina: 166

M Juny 22

De dag was stil in gedurige werkzaamheid zonder bijzonderheden. Aan arbeid ontbrak het niet. Met genoegen zag ik Hy Chev [H le Chevalier] & en had hoop iets voor hem te doen.

Antw. v Merkus

Het treffendst was mij een antwd v Merkus waarin zoo veel heuscheid doorstraalde dat ik den weg Gods in dien zaak mogt zien, en mij geheel in dien weg gevoelen. Ik verzocht hem de volgende dag die mededelingen waarin practicale waarheden waren, voorttezetten.

D. Juny 23.

Een droevig bezoek van de echtgenote Köhler. Mensch diep rampzalig te zien, en geen uitzicht hoegenaamd van redding.

G J B [Gideon

J Boissevain] & J P F [Freyss]?

Treffend was mij het bezoek van G J Boissevain te Nijkerk & daardoor redding voor het Veen. Zoo moest Freyss het ontvangen. Wonderlijke wegen Gods. Mogten wij ook daar, waar alles duister is, geloven.

Br Be [Barbe]

Br v Be trof mij niet bijzonder. Als men zoo alles zegt wegtewerpen, moet het ik toch ook mede gaan. Hoe zal ik alles aannemen als ik op de hoogte stuit. Ik had strijd doch ook het gevoel God zal leiden.

V. bij Höveker

Een Visite bij Höveker allerbelangrijkst. Kort ontwikkelde hij mij zijn gehele leiding bij het uit & ingaan in de Scheiding. Op het gegrepene van de gehele daarstelling & op het kerkje spelen was hij meer en meer gestuit.

Diner bij ons.

Diner vooral voor de Francois[?] Ook voor Coster. Van dien kant deed mij hetzelve veel genoegen schoon ik er geen bijzondere opwekking toe had.

pagina: 167

W. Juny 24 Hoffman Lutkemuller

Hoffman bij mij. Het hem regt voorttehelpen in het geen hij thans vraagt is mij moeilijk. Hij mist het frische, is ook hoog maar ik voel den band, nog weder gesproken. Zijn tegenstand tegen Stephan moet al zeer krachtig geweest zijn.

Margotje terug.

Caroline verlangde zeer na Gotje. God schonk dat zij door een bijzondere leiding nog vroeger kwam 't geen ons innig verheugde.

Avond bij Chev [Le Chevalier] & Henr [Henriette]

S'avonds een lang uitgestelde vereeniging bij Chev. & Henriette. Wij hadden het er zeer goed. Hij was levendig en sprak met warmte over velerlei betrekking. De toon was regt broederlijk & de uuren vloden heen. Ik voelde mij geheel te huis.

Br d C [da Costa] Katotje Bosscha

Van d C allerhartelijkste uitstorting schoon zijn strijd blijft. Treffend was het bericht der ziekte v Katotje Bosscha. Het gehele huis diep neergedrukt, ook de reeds lijdende Koo.

D Juny 25 Treurmare v Merkus Overl v/z Zoon

Een allertreffendst bericht was mij dat van de dood van de jonge Merkus door een beroerte, onverwacht, met akelige bijzonderheden. Hem kende ik niet, maar voelde veel voor de armen Vader. En dat nu juist zoo geheel onverwacht. Ik zag hem & had diep medelijden.

Sterfg v Mev Landt

De gehele dag was treurig. Een dochter van Vink die alle hare kinderen verloor maakte uit wanhoop een einde aan haar leven.

Treurig uiteinde v M Retemeyer

M Retemeyer die ik vroeger dikwijls zag, viel buiten Parijs uit een Diligence werd verpletterd & stierf aan de gevolgen. Het Journal des debats had een Artikel over hem.

pagina: 167

Institut Gesp met d C [da Costa]

Het Institut onbeduidend. Siegenbeek had zijn verhand vergeten. Met d C terug. Veel gesproken. Bij al de duisternis was er eenige schemering van licht bij hem. Over Gerrit en zijn natuurlijk gezegende ontwikkeling sprak hij veel. Verder veel duisternis het was de verjaring v Esthers dood. Men vreest dat de Kindermeid een keelteering heeft.

Av bij Ed & Em met Jamieson

Den dag bij Ed besl met Jamieson & z/v. Hij is lief maar niet wat hij op de predikstoel is. Hij spreekt niet door, & dit maakt de conversatie nog al moeilijk.

Hoewel in allerlei drukten, had ik weinig strijd deze dagen, en mogt nu en dan eens tot God opzien. De zaak met Merkus had mij goed gedaan. Ik zag weder de leiding in het Ouderlschap. Doch welk eene positie v dien man.

V. Juny 26

Treurmare weg Henriette Chevalier [le Chevalier] (Belmonte)

Een dag die kalm begon, in verlerlei werkzaamheid niet zonder moeilijkheid, en waarbij ik de trouwe zorg van Goudswaard niet genoeg roemen kon; daarna echter grote verslagenheid bij het ontvangen van een brief van d C [da Costa] mij meldende dat het een dag van grote smert voor hem was dat Henriette Chevalier in zware stuipen lag, dat zij door de hoest verlost was van eene doode dochter & men alles te vrezen had. Het was een zware, zoo geheel plotselinge schrikmare. Wonderlijk dat juist ik zoo bijzonder geleid was geworden om daar Zondag avond een bezoek te doen; dat toen juist het gesprek nog zeer

pagina: 168

aangenaam geweest was; dat toen het zoo lang gevormd plan van bij elkander te komen, tot rijpheid kwam, dat die bijeenkomst zoo liefelijk was! en nu dat spreken over Merkus, die ramp die bij hem daarop gebeurde, dat gevoel dat de brief aan Merkus geschreven heeft moeten worden; dit alles maakte een geheel, en het moest gezegd worden God regeert, hij antwoordt niet van zijne daden.

Zaturd 27 Juny Overlijden v Henriette

Ik moet dezen dag in verband brengen met den volgende want terwijl wij nog baden voor haar was zij reeds geroepen door Hem in wie zij geloofde.

Bezoek bij Chevalier [Le Chevalier]

Eerst de volgende dag om 8½ uur vernam ik het en ging toen na Chev. Daar was een diepe uitstorting des gemoeds, daar was een innige vereeniging des harten met hem en ook met da Costa, die met Nancy beide diep bedroefd, daar kwamen. Wij stonden bij het lijk. God gaf uitstorting en innige vereeniging der zielen. Sterk voelde ik de band met Chev den lijdende zoo zeer te beklagene broeder.

Tot Donderdag avond was alles heerlijk wel. Zij sliep en ontwaakte met allerhevigste maagpijn, stortte toen nog haar hart uit in texten en aanroepingen van God, en Chev. ontving de waarschuwing aan zijn harte. Daarop kwam om half zes de eerste stuip. Die stuipen waren geweldig, en nu kwam zij niet weder bij hare kennis. God nam haar nog als in eenen wervelwind, en toch het

pagina: 168

herdenken was gezegend en balsemend, hoe duister de toekomst voor den armen Chev. [Le Chevalier] ook was. De gedachte aan dit alles vervulde mij diep, ik moest er nog aan velen over schrijven en toch bij de herhaling gevoelde ik de zaak nog levendig.

Voor d C [da Costa] is het weder als het was, eene diepe instorting, en toch God alleen kan redden.

Voorbereiding

Ik was te vermoeid om een preek te gaan horen. God heeft voorbereid door die gewigtige openbaringen zijner Majesteit. Hij verhoort maar op zijne wijze, en die heerlijkste verhoring, die de ouden reeds verstonden, zouden wij christenen nu niet verstaan.

Gerrit

Gaarne had ik bij Gerrit meer instemming, meer deel neming des harten gevonden, hij was onder een verkeerde indruk. Aan het medegaan na het Avondmaal valt dunkt mij niet te denken, doch God is machtig in alles.

Staat v zaken bij Bosscha

Bij Bosscha was ik nog, het kind was heden morgen als stervende, nu kwam er lucht, doch de gevaren omringen hem van allen kanten, daar Koo het zich zeer aantrekt.

Tijd. Romilé

De tijdingen van Romilé zijn treurig. Hij wacht, om dus te spreken de dood, en verlangt er reeds na. Mogt hij waarlijk bereid zijn geworden.

Hoop

En nu Heere deze morgen had ik den beker der Verlossinge kunnen opnemen, want ik zag alles in volle waarheid voor mij, gevoelde er de wezentlijkheid van. Gij kunt geven dat het morgen ook zoo zij, in uw hand rust alles.

pagina: 169

Zondag Juny 28 Overzigt der week Ongesteldh Kar Ed [Karel Eduard]

Het was een dag van uitputting gisteren. Door Gods goedertierenheid verkwikte mij de slaap. Dreigend staan die beelden der vorige week nog voor mij en toch er is balsem bij dit alles. Gevoel dat alles elendig & verloren is buiten Christus. Eens verbonden tot hem in de liefde, wat zal die scheiden. Hoogmoed en ongeloof plagen het meest. Ik gevoel dat het op de zaken zelve aankomt, niet juist op het weten hoe zij zijn. Ik gevoel in alles wat deze week gebeurde de krachtige hand Gods, zijn leiding, en mag nu ook opgaan, hem aangrijpende.

Ons gehele huisgezin is vol van de voorbereidingen tot ons na buiten gaan op 1 July gesteld. En ziet daar komt gisteren een wolk op als eene mans hand. Karel Eduard klaagde over hoofdpijn heden is het niet beter, wij zijn alle in Gods hand ieder oogenblik; het geeft weder die zelfde onzekerheid, die wij meermaals kenden.

Boekje v Jamieson

In een boekje dat Jamieson mij leende over Scriptural education, en dat mij ook weder tot opwekking en beschaming was, las ik het volgende ook wel toepasselijk op de gebeden die ook nog door mij zelve den laatste Woensdag voor Henriette gedaan werden. My own prayers for mij child are answered, sooner than I expected. I asked life for him, it is true, yet with submission. I hope, for the will of God, and God has given him a long life, even for ever.

pagina: 169

Avondm L'Ange [Teissèdre de l'Ange]

Ik mogt dezen morgen zonder beweging des gemoeds vastheid des harten ontvangen, en innige overtuiging dat deze dingen zoo zijn. Ik mogt mij zelve veroordelen zonder levendigheid des gevoels echter. Het zingen uit den 103 Psalm was mij treffend; het begin der aanspraak van L'Ange waarin hij op de plaats gehad hebbende rampen zinspeelde, was mij aandoenlijk doch de Preek ov Rom 8 v 31 was meer in vago. De aanspraak aan de tafel was al zeer flaauw, lang en weinig afdoende, een Soort van kerkelijke geschiedenis bijna behelzende vooral zeer zwingliaansch aandringende om toch niet te veel in het Avondmaal te zoeken. Dit hinderde mij, hoewel ik anders volkomen overtuigd daar neder zat.

Bezoek Chev. [Le Chevalier]

Met Caroline wandelden wij nog na Chevalier waar ook Da Costa & Nancy waren, & waar het mij goed was. Chevalier is regt eenvoudig bedroefd en toch vasthoudend aan de trouw Gods. Hij had lieve bezoeken gehad van Ds Van der Meulen, Mounier & Huet. Over W Spies was hij regt te vrede. Spies was ook in stad, en had hem hartelijk aangesproken.

Besluit

En nu mogten wij indedaad gemeenschap met Christus onzen Heere & Heiland gehouden hebben. Ik gevoel een begeerte in het harte om in Hem & voor hem te leven. Hij zal het doen, hij heeft de kracht.

pagina: 170

V Emma & Eduard

Emma & Eduard deden een hartelijk bezoek, ik voel mijn hart zeer aan hen verbonden.

K Ed [Karel Eduard] V Focke

Karel Ed blijft koortsig. Focke bezocht hem daar Luber na Gelderland was vertrokken.

Huet ov Rom 12 v 1/2

Ik kom van Huet terug die over de heiligmaking sprak, naar aanleiding v Rom 12 v 1/2. Ik had behoefte om stichting te ontvangen, maar kom nu droevig & vermoeid te huis, want het was redenering op redenering betoog op betoog, die eenvoudige heerlijkheid der Openbaring Gods, dat voor zijne rekening nemen dat de Heere ons doet, die bewaring als kinderen zijnde, niet devenant de plus en plus enfant, dat is zoo heerlijk en dat hoor ik niet. Ik vond het niet heden in de Kerk. Ik gevoel mij zoo in een Conventie wereld om mij heen en dit op een oogenblik waarin de reelliteiten zoo ontzettend zijn. En toch ook in de worstelingen kan de Heere zegen & uitkomst geven.

Av met Gerrit.

Gerrit kwam t'huis, lezen kon hij niet. Voorlezen te horen beviel hem niet. Het bleef dus praten, en dat wel over onverschillige dingen, maar daarin was zoo veel gulheid, er was zelfs in zijne oppositie zoo weinig bitterheid, dat ik er toch Gods hand in mogt zien, en de realliteit van alles mij zeer trof. Hij ziet zoo zeer het belachelijke in van alles wat menschelijk bijvoegsel in de waarheid is dat alleen het waarachtige het innige Christendom, het zijne kan worden, doch hoe en van wien zal hij dit ontvangen dat is den Heere alleen bekend; wie kan de andere dit geven. God alleen zal redden op zijnen tijd en wijze.

pagina: 170

Maand Juny 29

Onzekerheid

Alles moest gepakt worden en de reveille werd vroeg geslagen. Ondertusschen bleef alles onzeker en Karel Ed [Eduard] was wel beterende, doch de zaak nog niet beslist. Wij bleven in de stille hoop. Ik was in een activiteit koorts & schreef veel brieven. De Stemming was opgewekt en zoo las ik 1 Pet 1.

Corr. Deeln in Chevalier

H G [Henry Gildemeester], Gr [Groen van Prinsterer], Cap [Capadose] brieven.

Hartelijk was de deelneming in Chev lot bij velen hij is tot stichting aan alle die hem bezoeken. Hy Gild schrijft veel beter te zijn & zendt ook bewijzen zijner deelneming aan Chev. & Bähl. Zulks doet ook Gr. 's Avonds nog een br v Cap die gul over de zaak der Vaccine schrijft, zeer over de staat der Kerk klaagt. Ds Huidekoper dankt openlijk voor de goede verkondiging van 't Evang alhier zegt Ds Termeer[?] Verhoeven niet anders als de Kerk over de Verzoening denkt.

V Col Calvert

Plan v Lak fab op een nieuwe wijze

Het opmerkelijkste van deze dag was het bezoek van den Kolonel Calvert geweest aan? de Comp v. Wellingston? met zijne fraaie monster glasfabrik meer nog met zijne Laken zonder spinnen of weven in een uur gemaakt, meer nog met zijn dreiging dat binnen een Jaar het met de Calicots even eens plaats zou hebben. Men duizelt ervan. Lord Holland had hem gezegd dat hij 40/m menschen van brood & Engel's[?] v £32/m/ inkomsten beroofde, hij had geantwd, dat hij de productie vermenigvuldigde dat men nu 600 el in plaats v 15 p dag kan maken dat hij de Consumtie zou tripleeren en dat zoo iets nimmer zonder vermeerdering v welvaart geschied was. Hij wil zijn patent hier verkopen.

pagina: 171

V d H [Van der Houven] terug

S av V d H nog verwellekomd, die in ene aangename stemming scheen, en met genoegen al het gebeurde vernam.

By [Betsy] Sames

By Sames was bij ons zeer hartelijk, en ik gevoelde mij toen bijzonder met haar vereenigd. De uitzigten wegens de reis waren onzeker doch niet ongunstig.

D. 30 Juny

Drukte Afsch Vis

De toestand van onze lieve K Ed [Karel Eduard] veel beter & alles verkreeg meer wezentlijkheid. Tot op het laatste oogenblik was er veel te behandelen. Daarbij kwamen nog veel bezoeken. Hartelijk was de verwelkoming en tevens het afscheid v Westendorp ook Cato de Vos kwam nog bij ons.

fam dag D & L [Daan & Louise

Aan het Bureau was veel om afscheid van te nemen & ik kwam dan ook vermoeid en geechauffeerd op de fam.dag. Daar hoorde ik niet veel nieuws. Over de zaak van de Laken fabrikaten van Calvert werd veel gesproken en bij vele wekte het opmerking wat ontzettende veranderingen zoo iets zou kunnen maken.

Afsch Kaatje Sjonket

Ik was ook nog bij Kaatje Sjonrket altijd lijdende aan een ongemak dat niet schijnt weggenomen te zijn. Welk eene elende overal. Zonde zonde! Moge het woord v Capadose Verheugt u met beving aan mijn Ziele gevoeld worden. Mogt ik met Christus optrekken. Er was een zegen op de voorbereidingen, dit mag ik zeggen. Doch vele dagen als deze zouden wegens de drukte niet doortekomen zijn.

pagina: 171

W. July 1

Vertrek

Met de toebereidselen schikte zich alles regt goed. Om zeven uur vertrek Steven met de twee Ezels de twee bokken, Hanna, Naatje & Fredrik. Eerst ging het met de Stoomwagen, dan verder te voet. Stev. [Steven] voelde al de importantie van zijn post en voerde die met beleid en deftigheid uit. Kar. Ed [Karel Eduard] was sints gisteren geheel beter. al het gebeurde gaf aanleiding tot matiging in de vreugde en een stil erkennen der weldaden Gods. Daniel alleen bleef over. Om tien uur kwam het rijtuig en alles werd in de meeste orde en bedaardheid opgepakt. Arme G[onl] alles kwam nog tot op het laatste oogenblik.

Br D. Hogendorp

D. Hogendorp zond de gewone remises en informeerde zich zeer bijzonder na het huishouden van da Costa, waarop ik het terstond antwoordde. Alles was afgedaan in Amst zoo ver als het mij maar mogelijk was te bedenken.

Reis na Meerzigt

Ik stortte mijn hart nog eens aan Henry Gild [Henry Gildemeester] uit, en eindelijk om half elf reed de Caravan af Caroline & ik, Gerrit Gideon Margo K Ed Thijs, Riekje & Antje. Waarlijk alles ging zoo geregeld zoo bedaard, dat de gehele reis met al deszelfs toebereidsel ook geen enkel onaangenaam oogenblik opleverde.

pagina: 172

Amsterdam

July 1 W.

Benoeming van J Rochussen tot Minister v Finantien (Zie H B 2 July) Openbaarheid der fin. op den voorgrond.

B. v d N [Van der Niepoort](1)

Aan 't Bureau alles rustig. Kayser Tegel & V Hall waren aldaar.

(De Suik V. allerbest afgelopen)

July 2 (2)

De Sn aang. Aanvr[?] der Zwolsche kofrederij

V d N.(2)

De vrouw v Goudsw [Goudswaard] zwaar verkouden & vrees voor ziekte. De beide François wegens zware ziekte van h/Vader opgeroepen na 's Hage.

Lutkemuller (Zie f216/218 [hier in doc. nos. 164.2 en 165.2]) dit vind ik mij toch verplicht op te tekenen; ik voelde iets dat mij niet aantrok bij hem. (Ev K Z f210 [hier in doc. no. 161.2])

Hij was een van de soort v menschen gelijk Samuel die mijn natuur niet toespreken en ontrent wie ik mij eenigzints geweld aan moet doen. Zijn weg vond ik echter zuiver, zijn spreken eenvoudig. Uit eenige aanhalingen uit zijn gesprekken vond ik echter mistrekken v geestelijk hoogmoed, de laatste keer vond ik hem niet zoo geheel open, hij sprak over zijn werkje tegen Steph. nu lees ik Ev K Z. van de oude werken ov Stephan. nicht blosz die rationalistischen sondern leider auch solche wieder van Lutkemüller der Lehren und Umtriebe der Stephanisten Altenb. 1838 derer klatschaftes Wesen und unwürdige und gemeine Ton und die darin hervortretende Verbindung von litterarische Unfähigkeit und Arroganz ein betrübende Eindruck macht.

pagina: 172

Meerzigt

July 1 W Aangen aank op Meerzigt. 1e Dag

Aankomst om 2/uur. Allerliefste Attentie van Prince bloemen, Groenten & Vrüchten. Het valt ons hier zeer toe; het meubilair is allerliefst, de tuin veel groter dan wij dachten. St & C [Steven & Charlotte] & hunne kinder vonden wij er. Onze Cavalcade was aangekomen, ezels & bokken bezorgd. Opgeredderd werd er met ijver. 'S middags hinderde regen en daarna een effectieve storm. Desniettemin de indruk was allergunstigst

July 2/ Do 2e dag Dag v reg. & wind Watervliet (Wandel)

Alles schikt zich best, het quartier is allerliefst, doch wij deden ditmaal nog niets dan watertanden, daar wind & regen aan de orde van den dag waren. Wij zagen Steven nog al, die dan ook met dit weder in het geheel niet in zijn schik was. S'ochtends bezochten wij Scheibeek en kwamen van daar in de chais van Prince terug. Deze bezocht ons des avonds en bij het vallen van den avond deden wij met hem en de de Clercqs nog een wandeling in Watervliet, waar het regt lief is doch 't geen wij in halve duisternis, bij invallende plasregen & halve orkaan zeker niet op zijn meeste voordeel zagen. Aan bezigheid behoeft het waarlijk niet te ontbreken. Ik schreef het overzicht van Juny wegens de N H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] & schreef verder mijn aantekeningen bij, het kamertje is allerliefst & men behoeft zich hier geen oogenblik te vervelen. Het huis bevalt uitmuntend.

pagina: 173

Amsterdam

Br V d N [Van der Niepoort] (3) D Francois Procureur 's H. Burgerm Loosdn. ov. 58 Jr oud

Alles vrij kalm. Br Mev Mind Ellemaat. Tijd dat D. Francois overleed aan een beroerte. Wij zagen hem weinig in de Haag. De betrekking rees uit zijne vroegere intimiteit met Bilderdijk hoewel hij eigentlijk volstrekt geen Bilderdijkenaar was. Hij was geloof ik zeer intiem met hem toen hij te Katwijk woonde was door Bild aan kon Lodew gerecomm. en deze chargeerde hem zoo ik wel heb met een Geogr. woordenboek van ons land, en hij kon over geld disponeeren als hij wilde. Dit bedierf hem voor altoos. Hij plagt geestig te zijn, nu was hij goedhartig, maar bez.. niets afdoende, onzeker in het Godsdienstige, dikwijls daardoor ongemaklijk v. Vrouw & Kinderen. Er was iets gebrokens iets verfehlt in zijn geheel leven, en toch was het geen onbelangrijk mensch.

Ev K Zeit Jany - April

Met veel belangstelling las ik in de K Z de stukken over Wesley, de Oxford & dissenters partijen in Engeland, het Patronat in de Schotsche Kerk, de wonderen in Egypte en vooral ook de Gesch v Stephan, hoewel het historisch niet anders was, dan ik in de Esperance gelezen had. De bijgevoegde aanmerkingen, vooral ook de voorafgaande zijn hoogst gewigtig, zoo wel de waarschuwing tegen de afstotende en alles verdoemende rigtingen, waar hoogmoed des vleesches in plaats van geestelijkheid regeert en de niet meer sterke tegen dat Indifferentismus dat alleen rigtingen ziet, & zich tot op de individeele vroomheid zamen krimpt & niets verder wil vorderen. Ik dacht daarbij meermalen aan de tegenw. toestd van d C [da Costa].

pagina: 173

Meerzigt

July 3 (V) 3e dag (Stille dag, 's n. Storm)

De dag genoeglijk, maar de zware wind, en dreigende luchten, beletten alle wezentlijk genot van het weder. S'ochtends was er nog een schoon uurtje waarin ik met Car [Caroline] om Velzerbeek heen wandelde. 'S avonds bestegen wij nog de berg op Watervliet. De omgang met de kinderen was genoeglijk & Gerrit zeer gezellig. Ik was voor mij zelve nog al zeer bezig met het Alph der Fij dat ik geheel wenschte bij te schrijven, en dat mij eenige uuren ophield. Het plaatstje bevalt ons uitmuntend goed. Mijne stemming is meer stil in alles deelnemende in 't geen gebeurt. Tegen den avond stak de wind nog eens op, en wij hadden van nacht indedaad een felle orkaan die mij wakker maakte. Ik gevoelde hoe het aan een wenk v God hangt en alles verdwijnt. Heere doe mij op U zien.

July 4 Z. 4e d (Regenachtig doch 's midd. helder, komst Daniel)

Het weder bleef hoogst ongunstig & de lucht geheel bedekt hoewel de wind was gaan liggen. Ik had alles afgewerkt voor de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] & hield mij vooral met de zoo belangrijke Ev K Z van dit Jaar op. Eindelijk tegen den eeten Zon. Dat verheugde. In dit Zonlicht mochten wij onze Daniel wien alles zeer toeviel, ontvangen, en 's middags een aangename wandeling met de jongens en de ezels op Watervliet doen. Tegen den avond echter pakten al de graauwe wolken weder te zamen.

pagina: 174

Amsterdam

H M. July 4 N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

Veel bemoeiying ov de Polemiten. V Alph. wil een Etabl te [onl] oprigten. Leemb. [Leembrugge] vermindering & v de 60 p ink regt in Rusl. vragen. Het alles is ƒ100/m.

Bähler

Bähler schr zeer hartelijk, Henrietje herstelt.

Noten 1.

Ext Br d C [da Costa] Ontmoeting v den Spoorwagen trein br 18 July.

"Ons trof nog bij het na huis rijden (van een tour na Glipheuvel bij Koenen) het indruk makende gezicht van de spoorwagen trein bij de avond, die ons voorbijvloog bij het Haarlemmer tolhek, terwijl aan de andere zijde de volle maan roodachtig scheen. De IJzeren wegen en wagens bragten mij aarde hel en hemel voor oogen. Ik bewonderde in het natuurlijke het Audax Japheti genus, zag er tevens de toebereiding tot het antichristische geheel in en toch ook de vervulling der prophecijen. Maakt de wegen des Heeren effen."

pagina: 174

Meerzigt

July 5 5 dag Kerk te Velzen bij Hoffmann [Hoffman]. Beter weder, Middelloo.

Zondag July 5

Het weder hoogst droevig, zware regens in de nacht. Langs een glibberige weg na de kerk van Velzen. D Hoffman gehoord een voorbereidings preek uit Samuel; geen eigentlijke ketterij, maar flaauw & geaffecteerd.

Ondertusschen het weder opgeklaard, met de ouden Heer T Hoen na Middelloo gereden, mij het vorig bezoek van deze plaats in den tijd toen dezelve aan Van de Hoeven toebehoorde, herinnerd. Zij is reeds zeer oud. Het huis door eene Heer v Hogendorp gesticht, kostte ƒ200/m, de Beer Poortugaal was er daarna ook. De plaats heeft allerheerlijkst geboomte & een grootsche aanleg. Ook nog wandeling op het gesloopte Schonenberg.

Op Meerzigt vonden wij de famille S de Clercq, het weder bleef verder regt aangenaam, het diner was ook genoeglijk, verder had de Zondag alle de gevaren die het buiten zijn op dien dag steeds oplevert, hoewel dezelve dit maal van buiten niet kwam, daar men hier indedaad zeer vrij wandelt. 'S middags kwam de nieuwe haring. 'S avonds deden wij nog eene regt aangename wandeling tot aan den Wijk, doch toen was ik ook op, en zoo slaperig dat ik bijna geen woord meer spreken konde. S [Steven] & Charl [Charlotte] & hunne kinderen waren regt genoeglijk bij ons.

pagina: 175

Amsterdam

July 6

B. V.d H. [Van der Houven]; nog weder bekrompenheid in de finantien der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. Dixon komt met ziin plan tot op hijssing der Schepen, V. Alphen met zijn idee wegens de Polem. V d H geeft ten volle zijn goedkeuring aan de aanneming v het Voorstel v Dixon om de eerste steen v zijn fab. te leggen.

Mev. Schorer schrijft hartelijk. De moeielijkheden wegens het niet uitbetalen d reiskosten aan den Kolonel worden gedurig groter.

Bevr. v 21 Schepen/ anders schijnt er aan het bureau niet veel voorgevallen te zijn.

Noten 2

Ext br D Heldring aan Koenen July 1840.

Mijn hart wordt vijandig tegen alle Genootschappen? Waarom! dit is het Materieel Christendom zonder geest & leven. Genootschappen zijn rustpunten, waar de mensch zijn geloof en liefde nederlegt om eens te zien wat hij met zijn ƒ5 doen kan. Arme Vijf Gulden wereld. Voor Vijfmaal Vijf gulden kan ieder tegenwoordig zijn."Een Zendeling, een bijbelverspreider, een Protestant een gevange bezoeker, een man v het nut v het Algemeen, want het heet betaal & gij zijt lid en alle loftuitingen kunt gij nu op U zelve toepassen. Onze oude dagen der Collectes deden zonder Cijfers meer dan de tegenwoordige met al hun 1 + 1. O mijn geloofsbroeder, geloof als ik zulke scherpe waarheden neder schrijf, zoude ik weenen kunnen. Ik mag zoo schrijven want ik ben lid van de meeste der inrigtingen."

pagina: 175

Meerzigt

M. 6 July 6e dag. Stille dag. Noordholl passage.

Het weder helderder van daar dan ook meer genoegen in de lucht afwisseling van Zon en een nog altoos schrale wind. Een wandeling agter om tot nader bij de duinen gedaan, daar het echter wat te warm was. De grote dag der Noord hollandsche boeren die over deze weg na de Haarlemsche kermis rijden. Vermindering daarin door de Spoorweg. Mij veel met de kinderen nog al bezig gehouden. 'S middags kwam Prince met wien wij nog na Velzen wandelden. Steven was van ogtend met onze Daniel vertrokken. Met Gerrit ging alles zeer goed.

k las dezen ogtend bij al het nog ontbrekende uit de K Z. en daaronder nog sommige stukken, waaronder dat over de opwekking van Ierland met veel deelneming. Ik gevoelde levendig de behoefte aan eene opwekking bij ons, en mijn pligt als Ouderling daarvoor te bidden. Naderhand begon ik met belangstelling Tholucks opstel over de Geologische bezwaren tegen het Mozaisch verhaal. Deze dagen van buiten leven hebben steeds[?] hun zeer en hunne strijd; ondertusschen verwildert zoodanig leven als wij thans leiden veel minder als het logementsleven. De aanrakingen in de kleinigheden zijn echter dikwijls moeielijk. Mogt mijn harte hier maar getrokken worden tot den levendige God, en ik in zijn kracht leven en niet in de mijne. De Heere zij nabij in alles.

pagina: 176

Amsterdam

July 8 N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

Nog bericht v den zelfde dag uit Amst. De N H M niet zeer couleur de rose & wat bekrompen in alles. Geruchten Ministerieele Verandering, waarontrent nog niets bepaald werd. D C [Da Costa] schrijft, blijft gedrukt treurige Vacantie. Chevalliers [Le Chevalier] huis gesl. hij gaat logeeren bij Graafland & Freyss.

d C.

D C heeft geen regte rust zoekt na inspanning & uitspanning & vindt beide niet.

W.W. droogte in 't IJ, uitbl Schepen.

Uitbl v Schepen van de Oost niettegenst. de W wind. Grote droogte overal in het IJ. Al het water weggelopen. Geruchten v ene bijna geheele vernieling v Ternate door een aardbeving.

July 9 Corr.

Br v Barbe getuigende van zijn opregtheid. Marcelus Hartsink [Hartsinck] over de Maria. La Maillette herhaalt zijn aanvallen. Wie kan daaruit komen, wat deze man eigentlijk is.

Cohen v Baren over deze sprak Stuart mij nog al veel, als indedaad zeer bekwaam zijnde, en nu opgehouden wordende in zijn Plan v Vlasspinnerij. Zijn Vader had een groot belang in Pruissen te dirigeren, verknoeide het; moest Berlijn verlaten, zette de Tapijtf te Baarn op, die ook verloren ging, misallieerde zich daar terwijl zijn eerste Vrouw te Berlijn gebleven is, en wordt nu op het goed v Stuart door z/Zoon onderhouden. Deze van de eerste moeder is zeer fatsoenlijk, zag veel & is nimmer in de fabrijk v Baren met wiens val hij dikwijls in verband gebragt wordt, anders als ondergeschikt werk [dat?] eist.

pagina: 176

Meerzigt

Di. 7 July, 7e dag Storm. Tour na Heemskerk.

Alles storm & regen. Voor den eeten alle plannen mislukt veel gelezen & genoteerd, misschien wel te druk. Tholuck's stuk over de Voorwereld met veel belangstelling uit gelezen. 'S midd. wat zon. Met Prince een regt fraaie tour achter de Wijk na Heemskerk, twee Kasteelen gezien, waaronder dat v Marquette, dat aan de H Rendorp behoort. 'S avonds verraste ons Steven. Het hier zijn is mij goed & schenkt kalmte. Ik schreef uit het hart aan Capadose. De stemming was liefelijk in het huisgezin. Gerrit rustig. Het plaatsje bevalt dagelijks nog bijna beter. Het weder is ongewoon ruw.

W. 8 July 8e dag Togt na de Brezaap.

Ook nu was het weder dreigend en ongunstig. De togt na de Brezaap wierd egter ondernomen. Prince bragt Steven & mij derwaarts 's ochtends half elf. Zeer heusch was de ontvang van den Heer Stuart, zeer belangrijk en verre mijne verwachting overtreffende hetgeen wij aldaar zagen. Eerst wandeling om het huis, beklimming van den hogen berg. Daarna terwijl het weder opgeklaard was een rid door de duinen heen waar het spoor zoo verstuifd was, dat wij een paar keer onze eigene weg moesten maken. Ik kwam high spirits te huis, en leerde toen door eene kleinigheid waarop God drukte de elendigheid mijner natuur erkennen, en had weerzin en walging aan mij zelve. Toen de storm gestild was, bleef er in die vernedering dankstof genoeg over. Mogt ik maar met David zeggen Uwe verootmoedigingen hebbe mij groot gemaakt. Wij wandelden nog op Middelloo.

pagina: 177

De Brezaap

De ontginningen sedert 4 Jaren in de Brezaap met eenige bijz door de H Stuart medegedeeld.

Stuart (Jac) zoon v Ds Martinus, verificateur der Registratie, heeft eenige onaangenaamheid met Van Tets wenscht een ander bestaan, door Serruriers Schriften aangemoedigd, denkt hij aan de landbouw. De Brezaap door hem met de H V d Hoop gekocht f 107/m, hij 1/10 V d H 9/10. Deze laatste wil alles hebben waarop zij van elkander gaan & Stuart alleen eigenaar wordt.

Ink Brezaap

Hypoth /60/m. Er staan geloof ik 12 boerderijen op. Het is 1400 Morg. waarvan nu wel 200 morg. bezaaid.

Ontginningen

Heerlijke rogge & veldvruchten. Ontginning zonder kosten. Eerste Jaar door de wijk opziener &C aardappel gepoot? waardoor de zee breekt; daarna het twede Jaar de grond gelijk gemaakt, rogge gezaaid, vier jaar productie, nog geen mest.

Duinz vruchtb

Duinzand geensints onvruchtbaar, geheel gemengd met gepulveriseerde schelpaarde, die geheel uit kalk delen betaat. Proeve v Poiter[?] waarin allerlei gewassen enkel in duinzand geteeld.

Boerderijen, Paltz uit Louisendorp

Thans 180 menschen in de diverse boerderijen, meest Duitschers, ook veel Paltzers uit Louisendorp bij Cleef. Deze hadden daar ongunstige omstandigheden, werkten zich echter op, en gebruikte voor de verbetering hunner landen die asch waarvan hier geen nut getrokken wordt.

Duit & N H Boeren.

Waarin de Duitsche beter dan de Noordh. boeren. De eerste meer ondergeschikt, geheel met de bouwerij bezig, de vrouwen niet alleen voor het Vee maar ook voor de Moezerij,

pagina: 177

De Breezaap.

de vrouw in Noordh doet bijna niets & de meid alleen het kazen maken.

Comm Landb.

Onverschilligheid ontrent die ontginning van de Commissie kwam er nog nimmer iemand. Rapport van de Comm. v landbouw in eenige woorden, waarin men zegt dat de tijd zal moeten leeren of de ontginningen van den heer Stuart beantw. zullen aan de kosten daarvoor gemaakt. Antw. dat de tijd reeds daar is, dat er geen kosten aan ver[onl] zijn. De Brezaap is halve maan, een Kring aan gene zijde der duinen een valley in de Duinen.

Eeuw. wildernis

Plaats op de kaart de eeuwige wildernis genoemd, waar men nu heerlijk graan ziet.

Overeenk boeren

Conditie met de boeren dat zij de helft van de opbrengst zoo van het vee als van de Vruchten genieten zullen. Noodzakelijkheid hen in de Zaak te interesseren. Zij kunnen niet opgezegd worden, wel opzeggen. Boeren genoeg op die Conditie te verkrijgen doch gebrek aan huizen. Die zullen gebouwd moeten worden.

Onkruid Duinen

De duingrond warm, terwijl de heigrond zuur is en vermenging met waterdelen oplevert. Rijkdom van vegetatie aldaar. Kops zeide om een grond te kennen, zie wat onkruid er groeit. De Pimpernel die anders met kippen mest, de scherpste mest geteeld wordt, groeit hier wild. Geel bloempje het beste voer voor de schapen.

Stalvoedering.

Het grootste probleem de stalvoedering. Grote voordelen hiervan Economie & weiland. Weiland in bouwland herschapen. Betere vergadering der mest. Nog misschien

pagina: 178

De Brezaap.

Hordeweide

de hordeweide waarbij aan ieder dier zoo veel plaats wordt aangewezen als hij op een dag kan afeeten. Middel tot reiniging en sparing v de grond daardoor, de planten door het dier geweigerd, worden uitgetrokken. Anders neemt het dier eerst het beste, en vertrapt het min goede. Voor deze boerderijen echter de stalvoedering aangenomen.

Bosch, beroving d Bosschen

Aan het Bosch nog weinig gedaan door de slegte p [onl] die ontmoedigt. De Wijkers dieven van vader tot zoon. Gehele bomen afgekapt. Deze ontrovingen geheel ongestraft. Nabij hier zijn de Koningsduinen daar men reeds sedert 12 Jaar bezig was met ontginnen, doch nog zeer weinig heeft uitgerigt.

Ontgin buit de Duinen

Niet alleen binnen den kring der duinen doch ook buiten dezelve ontginningen aangerigt.

Kwekerij v Vrucht en bloem

Verder veel bloemen kwekerij, veel kweking v groente en vruchtbomen. Een Verwalte reeds uit Duitschl. aangekomen en een Forster verwacht.

Feest v d 12 Juny

Koperen bruiloft v. Stuart den 12 Juny van dit Jaar gevierd. Processie v alle de landbouwers & hunne familie met een oranje geschilderde ploeg. Feest & spelen aan het huis gevierd.

Belast stelsel

Terwijl wij dit alles zagen geraakten wij ook nog in gesprek over het plan om alle belastingen met een Vermogens steun na den dood te verwisselen,' t geen door Stuart werd uitgewerkt & waarop ik nog wel nader terug kom.

pagina: 178

De Brezaap

Dorsch Masch

Machine om te dorschen, verbeterd. Machine om te zaaien.

Zaaien op reien

Over het Zaaien op reien, het gelijk in de grond komen, het vallen v het Zaad op dezelfde diepte, het terstond bedekken door aarde. Tot nu toe dit instrument alleen in zindelijke gronden gebruikt, hoe dit in vuile te doen. Middel waardoor men te gelijk het Onkruid verwerkt & tot bemesting doet strekken.

Zeewater tegen het stuiven

De grootste moeilijkheid in de duinen het verstuiven. Gebruik van zeewater daartegen. Goed gelukte proeven deswegens in Engeland genomen.

Vee (hooi), paarden, koeien, schapen

Er was bij de 200 stuk Vee. In het eerste Jaar moest Stuart ƒ5000 aan hooi uitg. Nu was al het hooi op eigen grond geteeld. Kuilen in de Duinen waar de koeien 's nachts bij een gehouden worden en waar men ook de mest vergadert. Versch veulens geteeld op het goed, Leicester & andere schapen. De Wolkopers willen er echter niet aan zeggende dat het basterd is en zij voor de grove wol inlandsche en voor de fijne alleen buitenlandsche gebruiken. Grote stallen in de duinen, waar de schapenmest vergaderd wordt.

Reflexies der Oppositie

De buren hebben niet op met de Cultuur, zeggen dat Stuart bedrogen uit zal komen, dat hij nu vier natte zomers gehad heeft, doch bij een droge zomer eens zien zal wat er van wordt; dat hij geen genoeg mest maakt; dat zijn boeren het niet uit kunnen houden &C.

pagina: 179

Amsterdam

July 10

Hartelijke br v By Groen [Betsy Groen van Prinsterer] ontf. Laura Secrétan van een dood kind bevallen. Sec [Secrétan] terug verwacht. Uit de Courant blijkt dat Gr. v Prinsterer & D v Hogendorp voor de dubbele Verg der St Gen. benoemd zijn geworden. Aanstaande Woensdag zal de Steenlegging van het gebouw v Dixon & C plaats hebben.

Noten N 3/

B D Heldring aan Koenen / Regtvaardigheid des Geloofs, weg voor ons land

Wanneer komt in ons land de tijd dat de hemel wederom begeerlijk, de hel een afgrijzen werkt, waar vindt men het geslacht zoo vol van het gebed om het eene als van vrees voor het andere. O het is nog verre van daar. Van alle zijde staat het ongeloof nog gewapend en als overwinnende tegen ons over. Het wijkt ook voor niets dan alleen voor de waarheden zoo als onze Catechismus dezelve optekent.

als boven.

Ik wenschte met u eenen nieuwe weg te betreden, en dat is de vestiging van eenen nieuwe weg voor ons Vaderland en met de nieuwe weg de regtvaardigmakinge des geloofs. Dit is het middenpunt. De kortste weg daartoe is volgens onze gedachte. Een gedurig gebed dat God door zijne Heilige geest den diepte des Kruices ons wil openen, tot kennis onzer Zonde & verlorenheid vooral ook tot gevoel derzelver, om zoo over ons zelven ingelicht de weg des geloofs der hoop te begrijpen aantenemen en door de liefde er in bevestigd te worden.

pagina: 179

Meerzigt

D. 9 July 9 dag

Velzerbeek gez Dag bij S d C [Steven de Clercq] doorgt

'S ochtends weder even droevig. Met St & Ch [Charlotte] Scheibeek bezocht. Daarna met grote belangstelling het boek over de aloude vrijheid d Nederlandse handel doorgelezen. Om twee uur na Velzen met al de Kinderen. Velzerbeek gezien waarin fraaie geboomte is, doch hetwelk mij wat de partijen betreft even min trof als in 1834. Wij aten bij S & Ch regt genoeglijk, en de avond vlood spoedig heen. Tegen den avond was het weder regt schraal geworden. Met Gerrit naderhand over vele zaken nog alleraangenaamst nagepraat. Ik zag al de jonge Zwaardemaker heden te Velzen. Het deed mij genoegen. Ook Van Eyck kwam 's ogtends aanreizen op zijn grote Geschäfts & Verfreize. Ik sprak Ds Waardenburg die een goed voorkomen heeft, en mij nog over zijn Zwager te Locher onderhield, die Calicots maken wil. Deze dag was in alle opzigten regt genoeglijk. Gerrit was zeer op zijn gemak.

V 10 July. 10 dag Togt met de gehele fam na de Herb. de nieuwe Landb.

Het weder gunstiger. Togt met de gehele famille na de Brezaap en de nieuwe landbouw. Grote ongerustheid wegens St. die met zijn ezel verdwaalde. Den hogen ronde berg een paar maal beklommen. Aanraking met de fam Stuart die ons 's avonds bezocht. Kalme & genoeglijke dag. G Westendorp komt ons bezoeken. Veel nog met Stuart gespr. over zijn plan. Mijn gevoelen uit gedrukt, dat er toch geen gelijkheid uit hetzelve geboren werd.

pagina: 180

Amsterdam

Corr. A

Weinig nieuws aan 't bureau. Leemb [Leembrugge] komt voor de dag met zijn voorstel om vermindering v. regten in Rusl. te vragen.

Spoerlein schr eenige belangrijke woorden. Hij blijft in de strijd is nu vice Pres v het Synode geworden. Met Ranke is hij zeer ingenomen. C de M schr ontrent de uitnodiging daar te komen.

Alblasserdam.

Bij Smit zijn 3 sch te gelijk v. Stapel gelopen terwijl er nog 3 andere op de hellingen stonden, en er terstond weder de kiel van twee nieuwe gelegd is. Welk een voortgang sedert 1826/.

July 12

V d H [Van der Houven] hier. Te Amst weinig nieuws, het uitblijv. d schepen wonderlijk. Het stilzwijgen v den Min Baud ook. Drukte door Calvert die de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] wil bewegen tot het overnemen van zijn patent op laken. Order op glasstoffen gegeven.

(Noten 4)

B. D Heldring aan Koenen

Regtv. des Geloofs

Het verheugt mij zeer met die enkele mannen in aanraking te komen die de regtvaardigheid des geloofs volkomen aannemen. Waarom, ... vooreerst om dat ook mij dit een wonderaangenaam gevoel is. Daarheen voel ik betrekking, bij hen gevoel ik te huis te zijn. Eene aanverwantschap! eene vereeniging op een punt. Gij zijt ook een van deze, niet waar. Ten eerste om dat ik inzie dat al wat onze tijd doen kan is voor het nageslacht dat beginsel te herstellen, & dat de mannen des geloofs wederkeeren, en ons land niet verga.

pagina: 180

Meerzigt

Z. 11 July 11e dag Togt na Zomerzorg Komst Daan & Karel Westendorp

Deze dag het weder beter & nu ook bijna den gehelen dag in de lucht doorgebragt. Een tourtje in de Chais v Prince met de beide Gerritten na Zomerzorg was regt aangenaam. Het weder was schoon, het groen stond frisch, en er zijn op den agterweg uitnemende partijen. Het gezigt op de Aalbregtsberger duinen blijft altijd schoon.

Daan kwam 's avonds en bragt Karel Westendorp mede. Wij deden nog een aangename wandeling & zagen de zon ter kimme gaan van de hoogte v de heuvel v Watervliet. Twee der Woudreuzen zijn aldaar gevallen om een nieuwe waterpartij v Dr v Voort mogelijk te maken. Voor mij zelve was ik stil zoo meer in de dingen van het oogenblik. Lang moet zulk een tijd des spelens niet duren. Ik las met veel genoegen Ranke's inleiding in de Geschiedenis van het tijdperk der reformatie. Caroline was met de Kinderen na Heemskerk doch zij konden zich aldaar slechts kort ophouden.

Zondag. 12 July (12e dag)

Kerkg. in Bev wijk. Hand 2 v 45

Het weder beter ofschoon nog regenachtig. Na de Wijk v sch de kerk gewandeld. De text was En de Heere deed er dagelijks vele tot de gemeente die zalig wierden. Er was eenige ernst in, het was

pagina: 181

Meerzigt

den flaauwe bewijstrant die zoo weinig afdoet, en voor zulke gehoren als dit dunkt mij allerondoelmatigst`is. Wij hadden toen een paar heerlijke & stille uurtjes.

Stille ogtend

Ik correspondeerde, voelde dat de oude Krum [Krummacher] in wien ik las gelijk had, doch konde tot geen levendig besef nog tot eenige vreugde in Christus geraken.

V d H [Van der Houven] & Keetje bij ons

Om half 5 kwam V d H met Keetje. Dit was mij een regt aangenaam Episode. Hij vond het hier aller liefst, was ingenomen met al het geen hij zag, en onze gesprekken waren bijzonder hartelijk. Zij vertrokken weder om half acht. Wij hadden nog tijd om Watervliet goed te doorkruisen, en nog eenige ververshing te gebruiken.

De Zondag buiten.

Voorts waren de Jongens regt hupsch maar zulk een Zondag blijft moeilijk, daar alles wat men hoort en ziet, zoo lijnregt tegen dat geen wat men wenscht te horen en te zien indruischt.

Ondertusschen ziet men alleen voor zich, wat anders en zeker nog erger geschiedt als men er niet bij is. Waartoe ons illusies te maken. Gerrit gaat even weinig na de kerk te Leyden als te Beverwijk. Zonde blijft alles tot dat het licht doorbreekt in de duisternis. Bidden wij voor onze kinderen, dat alleen is de weg. De mensch is van nature vervreemd van God. Waar die waarheid op den voorgrond staat, daar is grond voor de Evangelie prediking.

pagina: 181

Meerzigt

M. 13 July 13e dag Vertrek der Jonge lieden

De jongens zijn vertrokken onder een hevige stortregen. En toch met dit alles is mijn harte lugtiger dan gisteren, mijn gevoel levendiger, mijn oog meer op God alles ruimer. Hij geve nog na zijne Genade een zegen op deze dag, tot eere zijns naams.

Togt met de Chais na Bloemendaal

Naderhand alles opgehelderd, en het weder wierd heerlijk. Met Caroline in de Chais na Bloemendaal over de Agterweg gereden. Het was niet zonder eenige agitatie toen een boerenwagen ons aanreed, of het paard zoo begon te springen daar er een rijtuig voor ons was, 'tgeen wij niet voorbij konden rijden. Verder ging alles best, en het was mij een aangenaam gevoel. Te Bloemendaal was de wandeling regt lief, wij spraken er nog de oude Mev. Bousquet.

Permissie aan Gerrit

Aan Gerit gaf ik vrijheid om het reisje na Belgie te doen. Hij had zich deze gehele Vacantie zoo goed stil & huisselijk gehouden, dat ik nu niet, ofschoon ik er wel bezwaren in had, het op dit punt kan laten losspringen. Het character kan alleen toch door liefde & vertrouwen gewonnen worden. Het was mij wel een strijd!

V. Stuart Br v Zuylen [Van Zuylen van Nijevelt]

S'middags nog aangenaam met Caroline gewandeld. Stuart kwam ons vragen. De Baron v Zuylen een kennis v 1824 deed ook een bezoek. Ik las alleen het stuk over het Oosten in de R B nog eens & extraheerde het zoo veel belangrijke daadzaken behelzende werk V Breugel.

pagina: 182

Amsterdam

July 15. 15e dag. Togt na Amstm Leggen 1e steen fabr v Dixon

Wij reden 's ogtends bij heerlijk Zomerweder na Amst. Daar viel mij de storm van Zaken en menschen op het lijf en de arglistigheid van mijn eigen hart kwam genoeg voor den dag. Zouden wij handelen zoo wij Zond van allen kant. Gelooft alleenlijk is de leus, wij zien steeds op de golven niet op den Heere. Dixon had alles weder onhandig behandeld, door na dat hij goed mij gesch. had, nu ook nog eens den Pres. te gaan uitnodigen. Ik kwam daar, en moest op eens een soort v aanspraak doen 't geen nog al wel afliep en waarop eerst V Hall in 't Nederd. naderh Dixon die met Alexander & Newton begon, in 't Fransch antwoordde.

Het dejeuner in de tent, had doelmatiger ingerigt kunnen zijn, doch alles liep echter wel en in harmonie af.

Ik zag vele menschen; vele vragen vielen mij lastig, doch ik bemerkte toch hoe ik meer dan voorheen in dien kring te huis hoorde en mijne absentie niet onverschillig was. Het was te laat eten te bestellen te huis. Gerrit nodigde dan zeer sterk om in de Doelen te eeten. Wij deden dat en ik tracteerde de jongens & V d Niep [Van der Niepoort]. Het was quite fashionable maar ook peper duur & dus voor eens. Wij reden bij heerlijk weder terug & vonden de famille zeer onder den indruk van een genoeglijken dag. Ik had een indruk v ernst. Alles is ijdelheid was de Stem tot mij.

pagina: 182

Meerzigt

D 14 July 14e dag Stille doch aangen. dag.

S'ochtends weder regen en nog al werkzaamheid bij mij, verder ontwikkelde zich het weder heerlijk; dit gaf groot genoegen, en alles bleef dan ook in de nabijheid. Ik wandelde met Caroline, verwelkomde 's avonds Prince die met zijne gehele famille terug keerde, en 's avonds waren wij zeer aangenaam met S. [Steven] & Charl. [Charlotte] zoodat wij dezen dag over het geheel, veel genot van het buitenleven hadden.

W 15 July 15 dag Car na Bloemendl.

Papa & Gerrit na Amst. Mama met al de Kinderen in de Ezelwagen na het witte pavilloen bij Bloemendaal. Togt na Zomerzorg. Groot genoegen v de Jongens op de Duinen. Pannekoeken in het Paviloen gegeten. Heerlijke dag & eerst in de avond terug gekomen. St ook nog bij ons. Hij had met Charlotte & de kinderen een aangenaam togtje na Heemskerk gedaan, waarbij het tegenkomen & het moeilijk passeeren van een hooi wagen op een zeer naauwe weg, het grote incident geweest was.

D 16 July 16 dag Wandel. Dag te Velzerbosch/.

Alleraangenaamste dag bij heerlijk weder. Met Prince gewandeld in de duinen gezien het Monument bij gelegenheid van de batterij in 1800 tegen de Engel. opgerigt. Welk een rijkdom van vegetatie & van allerlei planten op de duinen. Wij wandelden over de plaatsen v Boreel & Byland en kwamen op Velzer bosch uit.

pagina: 183

Amsterdam

Verv. 15 July

West [Westendorp] & Gild [Gildemeester]

Het gebrek in vele dingen zag ik voor mij. West sprak ik. Zijn huwelijks geluk is toenemende dat mij verheugt en toch heeft het ook zijn weemoedige indruk. De berichten ov Gildemeester van Luber waren geenzints gunstig. Hij had hen zeer sterk aangeraden naar Kissingen te gaan. God geneze mij genadiglijk na den geest en doe mij alleen in Hem rusten, op dat wanneer mijn uure komt, ik met vreugde moge ingaan.

Corr. V d H [Van der Houven] Sp [Spies] La M [La Maillette] Messch [Messchert] Merck [Merckens]

De zwager v Spies kwam terug 't geen hem grote vreugde gaf. Het weder is bar te Muiden. La Maillette vindt emplooy zoo hij zegt v 50 c p dag. Messchert ziet overal de afgronden, het Spaansch Jacobinismus naderende en toch Timon[?] zit achter de Christen, en dat is verkeerd. Een brief v Merkens waartegen de Booze zoo als tegen alles wat uit God is, inneemt, en waarbij God mijn herte breekt. Hem alleen zij de eere. Uit & tot Hem zijn alle banden. Bij ons beschaming & Zonde.

Togt na Amst

De indruk velen weder te zien, de levendigheid van dit togtje was mij aangenaam. En echter drukte mij de storm v sollicitaties die op mij aankwam, en ook eenigzints de meerdere bekrompenheid die ik wel eens in de behandeling v de Zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] zie. Ook ik ken de Timon zoo wel van wien ik hierboven bij Messchert spreek. In de grond is de menschenhaat en menschenverachting. op eene innige elendige trotsheid gegrond. Die zich zelve [onl.]

pagina: 183

Meerzigt

De ontvang op Velzen Bosch was allergulst. Daar kwamen ook de famille Prince, S de Clercq & Ds Egeling met zijne vrouw en zuster. Ik zag nog de menigte bloembollen die Stuart bij een had vergaderd & hij sprak nog zeer met ingenomenheid over den waren Vrijmetselaar. Wij deden vervolgens een grote wandeling in de Brezaap, zagen heerlijke korenvelden, en twee zijner boerderijen, de eene Geldersch, de andere Noordhollandsch. Het was een grote tafel die wij aangerigt vonden, en alles met producten van de plaats op een stukje ossenvleesch na. Op het dessert kwam er heerlijke room. Ik improviseerde over Boter melk & kaas. Het zamen zijn was zeer genoeglijk.

V. 17 July 17e dag Togt na Alkmaar

De dag schikte zich heerlijk tot de togt het weder was schoon wij reden derwaarts met alle onze kinderen. De weg is landelijk schoon niet bijzonder indrukwekkend. Bij Heilo is een schone belommerde passage. Alkmaar heeft een stille zonderlinge phisionomie; de Kaasmarkt met de dragers met hoeden van verschillende kleuren is hoogst eigenaardig & hoewel de klok juist twaalf uur sloeg en wij die om dit uurwerk rondgaande mannetjes niet zagen, was er voor de kinderen nog genoeg op te merken. Het getal winkels vooral van

[Zie doc. no. 184.2]

pagina: 184

Amsterdam

July 17 V Corr.

Ov d br v B [Bähler] schreef ik reeds. ik gevoel hoe zeer het mij aan vastheid ontbreekt, niet zoo zeer in doorgaande overtuiging, maar hoe ik veel te veel aan het oordeel v andere hecht, en hunne afkeuring indruk op mij maakt, de Heere geneze mij genadiglijk. Een regt hupsche brief v Suze, zij is te Scheveningen, heeft het daar vrij wel met de kinderen, doch voelt haar hart ook nog al afgetrokken.

Secrétan is terug uit Zwitserland & meldt eenige woorden. Hij zendt een brief v Kraft, zeer goed en eenvoudig ziende op God, die hem juist het nodige geeft. Mev v Hemert solliciteert weder voor haar broeder & gedenkt de geliefde overledene Vader. Coosje zal nu weldra het ouderlijk huis verlaten.

Nadenken

Ik zit hier thans bij ongunstig weder, na te denken over de verleden dagen. Onze eigen grootsheid ons geheim zelfgevlei maakt het glas waardoor wij hier zien troebel. Op alle zelfbehagen volgt schudding, en dit is eene grote Genade Gods.

Stuart

Stuart is een opmerkelijk mensch, wel hoog, wel denkende veel in te zien en nog weinig ziende, maar toch zoekende, gaarne willende kennis maken met de meest verschillende rigtingen, en wel inziende hoe wel op verkeerde wegen, dat het op eene vernietiging van ons zelve, en op een opofferings leven voor andere moet uitkomen.

Rochussen

Wij spraken ook nog veel over Rochussen. Hij begreep dat men juist door het aanvallen v/zijn Vrouw zou trachten hem onder de duim te krijgen.

pagina: 184

Meerzigt

Verv Jy 17 [hier in doc. no. 183.2]

goud & zilver & van horologien was zeer groot.

Gerrit zocht er zijn Vriend de lange op & zag nog eenige merkwaardige schilderijen op het Stadhuis. Wij wandelden in de Plantage zeer aangegroeid in de laatste jaren, en alles had een voorkomen van rust en welvaart. Wij kwamen dan ook te huis zeer te vreden van onze togt.

Storm nog ov. brief B [Barck?]

'S middags een van de stormen die buiten niet ongewoon voor mij zijn en mij genoeg stof tot nadenken geven. S'ochtends scheen het alleen vrede in mijn hart en ik gevoelde dacht mij rust in God. Er kwam een brief v Barck? die ik eerst 's middags aan tafel las. Hij zond de ƒ40 terug schreef vrij hoog wel op zijn toon doch Goed? De brief was mij welkom doch niet het opschrift Veel geachte Vriend ging mij met een pijl des bozen aan 't hart. Altijd schreef hij broeder, maar nu niet. Waarom dan. Wat regt heeft hij mij buiten de Genade Gods te stellen. Dit bragt mij tot opwinding ja tot allerlei verkeerde en gevaarlijke gedachten. De macht des Satans is groter als wij denken. Mogten wij terstond als wij die gevoelen tot God vlieden. God zal zorgen. Hij deed dit ook door mijne lieve Vrouw die verstandig en troostend sprak, en de pijl wierd weggenomen en ik zag dat het opwinding geweest was. Hij deed dit ook door verkwikkende brieven v Vrienden. De fouten van mijn Character gevoel ik zeer wel. God vermeerder ons het gelove. Verder was de avond kalm. Gerrit las ons & Charlotte Ada voor dat mij regt goed beviel.

pagina: 185

Amsterdam

Jy. 18 Corr

Gouds [Goudswaard] schr vrij treurig; de kas blijft een moeilijke zaak, men verhaalt dat V d Bosch het geheim v Calvert voor de Mij v Weldadigh v £10 /m zoude gekocht hebben.

d C [da Costa] schr zeer belangrijk. Hij had een aangename dag op Glipheuvel bij Koenen. Alles blijft echter nog duister bij hem. Hij zendt mij een brief v Chevallier [Le Chevalier] die zich te Nijkerk bevindt en het goed had te Krailo [Crailo] bij Graafland.

Een brief v Ds Heldring aan Koenen was verkwikkend door de frischeid die er in doorstraalde. Een brief van de Haan meldt de gehele afdoening van de Zaak van Fürmann [Fuhrmann] doch wel zonderling genoeg de Mij in de gedachten v Mauvillon laten speculeren. Dixon's gehele aanspraak is in de Avondbode opgenomen.

Stad nieuws A

Te Amst was er weinig nieuws. De Vergadering der dubbele Kamer het begin v Rochussen's loopbaan liggen nu in de verwachting. Ik verlang ook weder op mijn post te zijn. Bij Koo Bruin de zelve ziek is, & wiens Vrouw kinderziekte heeft erhad is het nog al droevig gesteld. Ook is het zeer droevig gesteld met de finantien van Natura Artis Magistra, en men brengt er de dieren nu reeds met vergif om het leven, daar het aan geld ontbreekt om hen behoorlijk te voeden.

pagina: 185

Meerzigt

Z. 18 July 18e dag Stille dag P Kops bij ons.

Het weder liet zich ongunstig aanzien, en het plan om Zandvoort te bezoeken verviel. Ik was blijde eens een dag rust te smaken, en zoo was dan ook deze dag rustig zonder bijzondere schokken. Ik begon weder na de gewone loop mijner werkzaamheden te verlangen want het bestuderen van het een & ander wordt door de vermeerderden aanloop ook al moeilijker dan in het begin, en al de kinderen genoegen te geven is ook al moeilijk. Op eene wandeling met Daniel ontmoetten wij Steven die van Amst kwam & te Haarlem op ons gewagt had voor de togt na Zandvoort. Pieter Kops kwam vroeg en bragt deze dag bij ons door. 'S middags hadden wij een bezoek van de Vrienden Beelo [Beeloo] & Kops. Eene uitnodiging voor eene Zeilpartij op de Haarlemmer Meer, konde ik niet aannemen; aan een van Van Ewyck [Van Ewijck] de Gouverneur om met Gr & By [Groen van Prinsterer & Betsy Groen] & Mw v Hemert bij hem te eeten hoop ik te voldoen. Aan brieven & mededelingen ontbrak het niet. Die van Gouds [Goudswaard] waren nog al somber het uitblijven der Schepen is onbegrijplijk. De Kas geeft ook weder vele zwarigheid. God zij genadig & bescherme in alles. 'S ochtends las ik over de Sam Vrouw, & sprak de kleine kinder nog al aan. Een brief v Chev [Le Chevalier] aan d C [da Costa] las ik gaarne, en eene van D Heldring aan Koenen was mij indedaad treffend & verkwikkend.

pagina: 186

Amsterdam

July 19 Carol. [Caroline] Schooltje.

Caroline ontvangt de Statuten v haar schooltje. Neen dat is de weg niet. Wet op wet, regel op regel zal het hier worden. Een school waar men niets betaalt dat zal het zijn maar zal het een werk des geloofs zijn? Het is goed dat Caroline er in is; veel zal er uit te leeren zijn, maar ik had het mij anders voorgesteld. Zullen zij er te zamen in eenvoudigheid de Zegen Gods op kunnen afsmeken? God zal zorgen en werken. Mogten wij opletten!

Tijd Amst

Hy Boiss. [Henry Boissevain] zoo even aangekomen brengt het bericht dat Henrietje Bosscha nog ongesteld was op Rozendaal, verder dat Hy [Henry] Gildemeester na Bonn was, om daar het gevoelen van Prof. Nasse intenemen over het al of niet gaan na de Baden. Mimi was provisioneel in Geld gebleven.

July 20/21

Te Amst vernomen dat Henrietje beter was, doch dat Koo Bosscha te 'S H. bloed zoude hebben opgegeven. Een brief over Hy Gild gelezen waarin vermeld werd dat hij te Bonn was aangekomen; dat Prof Nasse hem zeer goed beviel dat deze gezegd had zijn kwaal te kennen en hoop te hebben hem met Gods hulp te genezen. Het schijnt zich te bevestigen dat de Col. Calvert zijn geheim aan den Gen Van den Bosch verkocht heeft.

pagina: 186

Meerzigt

Neg tiende dag. Preek Beverwijk Ps 127 v 1/2.

Zondag 19 July.

Weder na de Wijk toe geh een preek over Ps 127 v 1/2 goed geredeneerd over de behoefte v. God in alles te kennen, waarlijk met ernst met een gevoel van zonde met een gevoel van de Zonde die er in de wereld is, doch dan naderhand wordt alles omvergeworpen. God zendt het in de slaap dergene die hij lief heeft, d.i. die hem lief hebben godsdienstig zijn. Geen willekeur bij God &C &C. Alles wordt eindelijk toch nooit op den mensch te huis gebragt en dan komt de verzoening als een lap en stuk agter aan. Daarom, dit is de kwaal, om dat gescheiden wordt wat niet gescheiden kan worden. Het Evangelie is geen verkondiging van godsdienstigheid maar van Christus en uit hem vloeit alles. In hem te zijn wedergeboren te zijn, daarin met regt wordt de elende aangetoond uit de wet en die tot onze vernedering verkondigd. Maar dan alle troost alle kracht alleen uit Christus en dat hij de verzoening gevonden heeft, om dat hij de regtvaardige voor de onregtvaardige geleden heeft. Hemel en hel. In Christus of er buiten zie daar de grote zaak. Waar die in de kracht Gods verkondigd wordt daar voelt men dood en leven die moet het vermoeren, daar kan er geen algemeene dood of onverschilligheid blijven. Ik geloof dat deze man het goed meent, doch hij durft niet doortasten.

pagina: 187

Amsterdam

July 20/21 Amsterdam bezocht, terug ov Haarlem

Ik vertrok Mg ocht v Meerz. ov Haarl. De drukte bij den Stoomw. was regt levendig & de overtogt aangenaam.

Toest N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij] Gedruktheid

'S ocht aan het Bureau echter, was alles nog al zeer somber de druk weg. de fin groot & de Vrienden Kooy & Gouds [Goudswaard] beide om het zeerst ontmoedigd. Die bleef ook niet zonder indruk op mij. Het diner met V d N [Van der Niepoort] aan ons huis was gul & aangenaam. De avond was nog weder in werkzaamheid & wierd bij Daan & Louise besl. die mij een & ander mededeelden. De nacht was onrustig, ik was ontzettend geechauffeerd, de ogtend was ernstig en gedrukt. Een Capittel v Jes. dat ik aan Daan voorlas, was mij verkwikkend. Onder het werk en bij uitkomsten die ook deze dag weder opleverde verlevendigde zich alles.

Diner te Haarl. bij de H V Ewijck met Gr [Groen van Prinsterer] en B [Betsy] en Mev v H [van Hemert]

S'midd. half 3 na Haarlem waar de receptie bij V Ewijck hartelijk en gul was. Veel genoegen deed het mij Groen en Betsy daar te ontmoeten met Mev v Hemert. De tijd vloog om, doch wij spraken nog al over veel zaken. De Gevangenissen moeten dan in Amst nog elendig zijn. V E was echter moedeloos over de bestemming[?] tot plaatsing die hij ondervond.

Imp Carlisten

Ik improviseerde over de terugtogt der Carlisten na Frankrijk. Ik voelde mij hartelijk vereenigd met Gr & By. De terugreis met Car. was zeer aangenaam; ik voelde mij kalm, en mogt weder geloven voor de N H M. De kinderen waren alle regt wel.

pagina: 187

Meerzigt

July 20/21 20 & 21 dag M & D togten met de ezels.

Deze dagen waren op Meerzigt kalm & genoeglijk. Mg was Caroline na Velzer end met de Jongens & de Ezels & Dingsd werd er een togt na Castricum tot wandeling op de duinen gedaan. De goede Kees Smit had ons hier ook niet vergeten, en een heerlijke zalm gezonden.

Overdenking te Amst Staat Mij [Nederlandsche Handel Maatschappij] &C.

Ik voel mij hier regt kalm en aangenaam. Het is een verlies voor ons dat Steven & Charl. zich hier niet meer bevinden. Het was goed dat het Diner v Ewijck [Van Ewijck] mij juist na Haarlem riep; ik was bijna in de drukking der Amst. lucht verzonken. Hoe moeilijk, ja onmooglijk is het na de natuur te geloven. Mij zelve en de mijne kan ik dikwijls overgeven doch die gehele inrigting met alle deszelfs dependenties dat is mij een zware strijd. En toch in hoe vele moeilijkheden zijn wij niet sedert jaren gedurig geweest, en hoe heeft God gezorgd, God gered.

Groen [Groen van Prinsterer] zag er nog al tegenop tegen den dubbele Kamer als eene gelegenheid tot spreken maar zoo geheel op zich zelf staande, zoo geschikt om eenige woorden te zeggen, die misschien volstrekt niet begrepen zullen worden, & waaraan dan later gene ontwikkeling meer kan gegeven worden. Het was mij toch treffend dat juist nog voor mijn vertrek de stukken inkwamen waarbij het Capitalisatie Contract gezegd wierd door Z M ggd te zijn.

pagina: 188

Amsterdam

July 22 Corr A

De tijdingen v Amst zijn niet ongunstiger. V d H [Van der Houven] schijnt kalmer over de zaken te zijn, dan Kooy ll Maand was. Vooreerst werd ik niet verwacht.

D. Haakman (overl)

D Haakman is overleden. ik heb hem nooit veel gekend. Vroeger was zijn scherts bijtend en zeer gezocht, vooral in zijn voorlezing Reis na de Maan, die ik in 1813 met veel genoegen hoorde. Later hoorde ik hem eens in de Holl. Mij. over waarheid en verlichting na het ideaal van Horatius. Het was geen mensch waarvoor ik sympathie gevoelde.

Dubbele Kamer

Er is nog veel questie over de dubbele Kamer. Het schijnt dat sommigen er eene Constituante v 1789 van willen maken, terwijl anderen oordeelen dat zij alleen ja of nee te zeggen heeft. Van dit laatste gevoelen was ook de B v Z [Baron Van Zuylen van Nijevelt]. Het schijnt dat het Gr [Groen van Prinsterer] niet onaangenaam was dat hij verkozen werd.

Overdenking ov m/zelve & verflaauwde lust tot verkondiging

Hoe moeilijk is het zich zelve te kennen in de geheimen v het hart. Dit is waar dat mijn begeerte tot verkondiging der waarheid aan alle flaauwer geworden is, terwijl echter het Evang mij geestelijker dan voorheen voor oogen staat. Er zijn twee oorzaken ten eerste, het uit de hoogte spreken v Barbe & Kohlb [Kohlbrugge] waardoor het mij gedurig is. Ja, al weten zij het nu alles, wat helpt het, zij zijn er dan immers toch niet verder dat ik bij sommige zoo veel inzigten zie & dan toch nog geen genot van de waarheid. Ik vrees echter dat er een verleiding & logen achter ligt. God leide mij in zijne Waarheid geheel.

pagina: 188

Meerzigt

W. 22 Jy 22e dag. Schone dag wordende Migr.

Heerlijk, doch ik bleef meest in de buurt, daar eene migraine in het opkomen was. Gerrit kwam t'huis met Jan Kops, doch was niet veel epancherende. Ik was verheugd alle de kinderen wel om mij te zien, doch echter nog al gedrukt. Veel kwam mij in twijfeling & duister voor! Ondertusschen bleef alles nog al stil in mij. S'ochtends was er nog al te schrijven de dag vlood om.

V Baron v Zuylen [Van Zuylen van Nijeveld]

Verkwikkelijk was mij een bezoek v. de Baron v Zuylen, die mij dikwijls aan zijne broeders herinnerde, en veel in overtuiging had toegenomen sedert ik hem vroeger zag. Hij bevestigde mij nog de zaak v de niet benoeming van V d Willigen, doch hoe er daarna een veel erger bijna nog aangekomen was. Wij spraken over de dubbele kamer, de benoeming v Groen [Groen van Prinsterer], het afspringen van het huwelijk v Z M, en hij zond mij later nog de bul v Benedictus v 1740 over de gemengde huwelijken in Belgie & de Nederl die dezelve indedaad een scelus noemde en de verpligting oplag om tot de bekeering v de hereticus als eene afdoening te werken.

Ontmoeting Prince.

Op de straatweg ontmoetten wij Prince, wien ik ll Zondag een stukje van Calverts laken had gegeven, en die er achter was gekomen hoe het zelve gemaakt werd, en het ook op Katoen kon appliceren. Ik hoop v harte dat daaruit nog iets goeds voor Prince te voorschijn kome moge.

pagina: 189

Amsterdam

Amst Corr July 23 Minist. verandering Aanm. ov dezelve

Alles was deze dag ook in de Corr. vrij kalm. 'S midd schreef V d N [Van der Niepoort] mij de veranderingen in het Ministerie hoe Marine & Kolonien nu weder te zamen zouden zijn onder directie v d Heer Baud die minister van Kolonien & Marine zou worden, met twee Administr of Directeurs onder hem een Heer V d Bosch v Marine en Elias de tegenw Sec. voor Kolonien. Tot nu toe heb ik in die gecombineerde Minist. weinig heil gezien, en Marine moet dunkt mij een specialiteit blijven & door een man van het vak behandeld worden. Zonderling is het hoe nu de weg nog voor de Graaf v d Bosch gesloten blijft. Hoe kan men toch zijn invloed op eens weg werpen? Ik had Baud liever in de O I gezien. Van den andere kant is het nu gemakkelijker met hem voorttegaan, daar met hem zoo lang onderhandeld is geworden, & het ophouden van het provisionele en ad interim is altijd een zegen, daar de zaken dan toch nimmer zoo ijverig kunnen behartigd worden.

Bijna 16 Jaren ken ik nu Baud reeds en hij is in dien tijd weinig veranderd. Er is niets aangenaams, niets uitlokkends in hem, doch van den andere kant zag ik ook niet iets bepaalds onbillijks of hinderlijks in hem. Hij heeft veel orde. Mogt ons die vlag gelukkig door de golven voeren die zich van alle zijde verheffen.

pagina: 189

Meerzigt

Jy 23 D 23e dag Wand, V Stuart, ontmoeting Prince

Een zeer kalme dag. Dat gevoel van genoegen en redding dat men steeds heeft als men uit de klaauwen der Migr. komt. Met genoegen gewerkt & geschreven, en daarna een allerliefste wandeling op Middelloo met Steph [Stephan] & K Ed [Karel Eduard] gedaan. Gerrit die dag open, al de gesprekken met hem genoeglijk. Bezoek bij Betje oude keukemeid van tante Rahusen met een timmer man de Lidt alhier getrouwd, na omstandigheden wel doch sedert jaren door blindheid aangevallen. Deze menschen schenen nog al in eene godsdienstige stemming.

S'av Stuart bezocht die veel verhaalde van een procès over de tiende. Men wil hem tienden laten betalen van de nieuw ontgonde duingronden 't geen hard zoude zijn. De tienden zijn gekocht door Prof v Lennep. 'S avonds ontmoetten wij Prince nog die mij met triomf een ineengewerkt stukje katoen vertoonde. Indedaad het zoude sterk zijn zoo hij die uitvinding tot stand mogt brengen. Wij spraken nog over het weinig afdoende van het Octrooi nemen, daar het zeer gemakkelijk is voor eene kleine wijziging een nieuw Octrooi te nemen.

Wij begrepen na eenig overleg dat het meest doelmatig zijn zoude, hier onzen trouwdag te vieren, en daarop dan ook de Vrienden te nodigen, die het zeer veel tot ons genoegen hadden bijgebragt.

pagina: 190

Amsterdam

July 24 Corr. C Mimi ov Hy G [Henry Gildemeester]

Ziekte W d C [Willem de Clercq] Verlangen om licht & leven

S'ochtends had Caroline een lange brief van Mimi die zeer belangrijk was, waarin zij meldde dat Henri reeds op zijn terugtogt van Bonn was, dat Prof Nasse zeide zijn kwaal in zijn hart lag dat te veel bloed uit gaf dat dan opdrong na de oogen na het zenuwgestel &C. Rust en eenige inwendige middelen zouden na zijn gedachte kunnen genezen. Mimi is dan regt verheugd & dankbaar & meldt dat Henrietje Bosscha ook weder veel beter is. De toestand van dit lieve kind moet ook al zeer precair geweest zijn. Van den anderen kant meldt S d C [Steven de Clercq] dat zijn Compagnon Willem zeer ziek is geworden & door eene hevige koorts aangetast. Steven is er van getroffen, en waarlijk wij zien hoe spoedig alles wat ons omringt, ons ontrukt wordt, en hoe wij elke betrekking moesten gebruiken om de zielen tot Christus te leiden. En toch gevoelen wij telkens dat God het alleen geeft. Heere maak gij ons harte levendig voor uwe zaak. Gister ogtend (24 Jy) onder het lezen gevoelde ik de waarheid zoo duidelijk en zag als het ware de hemel geopend. Doch hoe veel gevoel van onverschilligheid van eigenzinnigheid komt er dan weder tusschen. Mogt er nog eens eene verlevendiging hier bij ons komen en de werking des geestes besproeid worden.

pagina: 190

Meerzigt

July 24 24e dag. Ov. m/zelve & Gt [Gerrit] V Prév. [Prévinaire]

Als het water helder is, spiegelt men er zich veel gemakkelijker in. Zoo heb ik steeds buiten zijnde, in meer uiterlijke rust, met mijne Zonde in ongestalte gezien & zoo gaat het mij ook nu. Mijne ligtgevoeligheid, hoogmoed heerschzugt, komen meer op de voorgrond & dikwijls moet ik vragen Waar is mijn gelove. Er is behoefte om lief te hebben en dikwijls onmagt om beminnenswaardig te zijn.

De arbeid en de welvaart zijn sluiers die dikwijls velen onzer Zonden aan het oog onttrekken. 'S midd was ik regt ontmoedigd ontrent Gerrit, zoo duidelijk ziende dat hij niet meer in dat gelove ook theoretisch stond, dat hij eens met zijn hart omhelsde. God moet het doen dat zie ik zoo duidelijk, och Heere wees hem genadig en herstel uw beeld in hem. En nu ook hier geen wanhoop in deze zaak, maar alleen op God gezien. Naderhand mogt ik dan ook nog met hem wandelen, wij spraken genoeglijk. Ik zag toch dat God hem bewaart, dat er een instinct van het goede bij hem is, hoewel hij zegt geen objectief goed of kwaad te kunnen begrijpen. Al die dingen zijn zwaar, en als men daarbij gevoelt hoe weinig men de belijdenis van Christus vereert kunnen bomen en een zonnestraal ons in den strijd niet vertroosten. De dag was verder kalm. Ik had nog al te lezen en te schrijven, wandelde nu en dan, ook allergenoeglijkst met Thijs. Prévinaire deed ons een bezoek, ons industrieel onderhoud was nog al belangrijk.

pagina: 191

Amsterdam

Corr S d C [Steven de Clercq] Kinderpokken bij W de Clercq [Willem de Clercq]

Daar komt een brief v Stev. die zich nog al in benauwdheid gevoelde. Het is nu gebleken dat de ziekte v. Willem de Clercq Kinderpokken was, en deze heeft nu juist Dingsdag ll. geloof ik, bij hem gegeten & is toen terstond ziek geworden. Het water is nu aan de lippen als het ware. Hij wist niet hoe te handelen! Charl [Charlotte] moet nog al verslagen zijn.

July 26 Corr S d C

Weder een brief v S d C. Alles in dezelfde toestand. Bij Willem was eenige benaauwdheid die thans echter niet geweken is. De toestand bij S d C is hoogst moeilijk. Hij gevoelt dat de aanrakingen tusschen zijn huis & dat van tante d C [de Clercq] niet te vermijden zijn. De Vaccine onbepaald aftekeuren of voor ongeoorloofd te houden mag hij niet, ondertusschen wenschte hij zoo gaarne zich geheel alleen aan Gods leiding over te geven.

pagina: 191

Meerzigt

25 July 1840 25e dag Overdenking v 't oogenblik

Ik zit neder in het Stene huisje, bij de Beeldekom?. Deze stenen liggen er op mijn hart, hoewel geen derzelve nog tot een aanval des Bozen wierd.

1) De Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] in haar tegenwoordigen toestand 2) de toestand der ziel v Gerrit & 3) de Vaccine. Wie zal deze stenen afwentelen. Ook de Kohlbrugsche strijd had ik hier reeds, nu ontbreekt de Scheiding. Over de Vaccine heb ik den moed tegen dan voor. Ik sla de Q R over ontrent de Indianen en vind daar over vernietiging v. een gehelen stam door de Kinderziekte. Op dat zelfde oogenblik wordt Bousquet geannonceerd die juist hier was. God zal zorgen, en zonder Gods wil is hij hier niet gekomen. Wat hij te zeggen heeft weet ik niet. De eerste ontmoeting was goed, & alles is in Gods hand.

Woudreuzen v V Voorst.

Hoe vele liggen er al van die heerlijke bomen bij Van Voorst sints ik hier ben. Eenige moeten vallen om een waterpartij te maken, maar ik zie nog geen einde. Alles gaat heen! Het vallen der oude treflijke bomen doet toch zeer. En dat bij een water partij. Er is zoo veel water overal.

Komst v Veenhuizen Gesp met hem

Kort daarop stond er weder iemand voor de deur, en ziet het was iemand die ik eerst niet meer kende. Veenhuizen nu sints vier Jaar te Parijs en Geneve. Het was mij zeer verheugend hem te zien. Onze gesprekken waren vertrouwlijk & genoeglijk. Hij ontwikkelde mij

pagina: 192

Meerzigt

zijnen gehelen weg, hoe hij het eerst de dogma's toen de werken maar eindelijk Christus in de Schrift had gevonden, en nu als aan de hand Gods mogt leven. Hij was veel ruimer en liefderijker gestemd dan toen hij vertrok. Veel vertelde hij mij van Geneve & van Pilet als Prediker & Prof veel goeds. Ook Merle's [Merle d'Aubigné] lessen moeten zeer belangrijk zijn, doch Gaussen alles zonder genoegzame order, en op eene te uitgestrekte schaal behandelen. Ook la Harpe springt zeer van den hak op den tak. Ik had gedacht dat er veel meer gemeenzaamheid tusschen Prof & leerlingen heerschte, dan wel het geval is. In sommige stukken moeten de scholieren wat zwak blijven als dogmatica, Hebr &C. Veenhuizen bragt mij nog een brief v Merle, die het vrij wel maakt & die het spijt dat V. ook door zijn gezondh. wat wordt agter uit gezet.

Bousq.[Bousquet] terug zijn gesp met Stuart.

Bousq. kwam terug v Stuart, met wien hij veel had gesproken, en bij wien hij veel tegen het woord, doch ook een begeerte naar God, en indedaad treffende uitdrukkingen vond. Hij zag in hem een man van energie en deze zeide hij met regt, waren zeldzaam genoeg in ons land.

'S midd had ik nog een explicatie met Bousq. & expliceerde hem mijn brief. Ik zie nu in hoe dwaas het is dat ik dikwijls mijn gehele subjectiviteit voor het oogenblik uitstorte zonder de sleutel er bij te geven.

pagina: 192

Meerzigt

Hier kan ik nu de uitlegging geven, en tevens gevoelen dat God de bitterheid tegen Bousquet geheel bij mij had weggenomen, en er nu liefde voor hem bestond.

Br V d H [Van der Houven] in antw. op de mijne

De brief van V d H dien V d N [Van der Niepoort] en Daniel mij medebragten, maakte mij ook op mijne verkeerdheid opmerkzaam. Ik had in dezelve te veel op mijne ontmoediging van Maandag ll. gedrukt, en nu nam V d H dit als een soort van wanhoop op en wijst mij tot mijne beschaming tot God terwijl Kooy en G [Goudswaard] verklaren dat zij niet weten hoe ik zoo iets in mijn hoofd heb gekregen. Mogt ik daar nu maar niet te veel over nadenken, maar erkennen dat het dwaas was, & de consequentien aannemen.

Overdenking ov m/zelve

Altijd wil ik medelijden bij menschen en steun bij menschen zoeken, en dit alles is niet dan ongeloof in God & egotisme. Ieder heeft genoeg voor zich zelve daar hij medelijden in denkt nodig te hebben. Vastheid v Character ontbreekt er zoo dikwijls bij mij in alles en ik moet wel zeggen Hoe kan ik nog staan waar ik sta, en hoe heb ik er kunnen geraken. Ik wenschte in denzelfde geest waar in ik nu sta te wezen doch met den onverschilligheid v Gerrit over opinie v. anderen. Ondertusschen deze dag was mij verkwikkend opbeurend, de komst v Bousquet en Veenhuizen was mij in verband met het gebeurde in mijn innerlijk treffend en de hoop bestaat dat deze zaak die Steven & mij nu zoo drukt ook nog tot Gods heerlijkheid zijn zal.

pagina: 193

Meerzigt

Zondag 26 July. 1840

Wandeling na Beverw. met Veenh [Veenhuizen] & gesp met hem

Ik wandelde met Veenhuizen na de Beverwijk. Wat wij zoo regt bespraken, weet ik niet, maar wel dat het uit het hart ging en het kennen van God in Christus, hetwelk hij bij ondervinding had leeren kennen, het hoofdonderwerp was. Er was veel zachtheid en veel innigheid bij hem.

Preek Heb 11 v 6

De text van den D. was het geloven in God naar Heb. 11 v 6. Er was wel ernst wel zucht in om deze dingen aan tedringen, doch het blijft alles zoo half en gebroken werk, er is gene volheid in Christus bij. Hij spreekt eigentlijk tot geen auditorium, het kan bijna geen indruk maken.

Bezoek bij d H V Zuylen [VanZuylen van Nijevelt] op Waterland

Ik bragt Veenhuizen nog een ende weg. Het was ons goed geweest elkander te zien. Toen bezocht ik Zuylen op Waterland. Ons gesprek was niet onbelangrijk. Over de godsd onderwerpen spraken wij genoeglijk, wij verlangden vooral na verdraagzaamheid.

Gesp huwl v ZM

Over het huwlijk des Konings. Het dreigende daarvan in het vorig Jaar. Het plan was proclamatie op den 24 uitvoerig op den 28 Aug. De Koning vraagt aan V Maanen eene uiteenzetting over de pligten en regten van een morganatisch huwlijk, zonder dat deze er nog eenigen argwaan ontrent opvat. Naderhand oppositie

pagina: 193

Meerzigt

bijna algemeen vooral van V Manen [Van Maanen] V Zuylen [Van Zuylen van Nijevelt] & V Doorn [Van Doorn van Westcapelle]. V Doorn tegen wien de Koning zegt Ik hou mij aan de spreuk Doe wel en zie niet om zegt ja dit is waar maar hier is het geen wel maar kwalijk doen.

Over V d B [Van den Bosch]

Over V d B oordeelde V Z geheel conform met ons dat het een man v genie was, doch niet te gebruiken uit hoofde van de overdrevenheid van zijne plannen en de weinige grond die men op zijne berekeningen kon maken. Wij wandelden door de plaats die schoon aangelegen is, en met heerlijk geboomte versierd.

Betrekking v van Zuylen & Colonna's

Hij antwoordde toen ik hem over de Relatie tusschen zijn huis & de Colonna's sprak dat daarvan niets zeker was, dat hij twee Colonna's zeer intiem gekend had in Spanje & ook bij het hoofd der famille in Rome gegeten had & dat er bij hen wel eene overlevering bestaat van iemand hunner famille die in vorige tijden na de Nederlanden gegaan is. Opmerkelijk echter is het dat het wapen van de Colonnen, de schaft van de Zuil voert en dat van de Zuylen drie Capiteelen.

Br A Cap. [Capadose] Zaak der Vaccine

Van Steven had ik 's ocht nog weder eene regt opene & ge[onl] brief. Van Cap juist een lange, die mij zeer broederlijk en innig over de questie der Vaccine antwoordde. Ik wilde er mij ook zoo gaarne bij nederleggen rusten in God alleen, hem alles overgeven dit wensch ik en toch vind ik wegens het nalaten der Vaccine mij nog niet volkomen gerustgesteld. Deze

pagina: 194

Meerzigt

Bezoek v versch jonge lieden. W. Boiss [Boissevain], G. West [Westendorp] W Kops, M t Cate (ov het buiten zijn)

zaak bleef bij mij werkzaam de gehele dag, en belette mij eenig ligtvaardig genoegen te hebben hoewel de ligtvaardigheid van alle kanten om mij was want er aten vier jonge lieden bij ons & men hoorde van niets dan het geen eigenlijk van geen waarde hoegenaamd is. Zulke dagen zijn pijnlijk, en goed om te leeren kennen dat in het bezitten van eene buiten plaats waarlijk gene rust is, en de verstrooyingen juist des Zondags aldaar zoo bijzonder groot zijn. Alleen indien men in de nabijheid van een Christelijk levendig leeraar woonde, die men met genoegen twee keer hoorde, zoude er eene reactie plaats kunnen hebben. De Heere had mij echter door het bezoek van Bousquet en Veenhuizen verkwikt, en ik gevoelde toch eene kalmte door al het pijnlijke van die zaak der Vaccine & het verstrooiende der bezoekers heen.

Vis fam Kops

'S avonds kwam de famille Kops nog, lieve en deelnemende menschen, doch men staat dan op zulk een neutraal terrein en ik weet het waarlijk niet hoe men dan van daar op de dingen onzer Zaligheid kan overspringen. In de kerk had ik met Gerrit veel te doen, en zag hem in een erger afgrond liggen dan zij die voor kinderziekte bloot staan. En toch naderhand vond ik weder zoo veel bonhomie in hem, en had de overtuiging dat er meer in hem was dan zijne woorden uitdrukten, en ik hem niet geheel bij die woorden moet aanvatten.

pagina: 194

Meerzigt

Maandag 27 July 27e dag Reis na Haarl Huize Prev [Prévinaire]

Het had ontzettend geregend; de beide jonge lieden Willem & Daniel vertrokken met zwaren regen. Tegen 11 uur was het opgeklaard & wij reden met de famille Prince na Haarlem. Het paleis v Prévinaire aan de Overveensche weg gezien, hoe is daar de gedaante van alles veranderd dat die uitbreiding velen in de oogen steekt kan ik duidelijk begrijpen. Den Hout bezocht.

Societ tent Schild. in het Pavillioen.

De Societeit is ook weder iets geheel nieuws dat daar verrezen is. Toen het Paviljoen & de Schilderijen waar ik ook nog nimmer was. Vele oude kennissen zijn daar vooral van Kruseman, ook de Christus v Royer. Het stuk vande Lucopara[?] geeft wel een denkbeeld van het akelige v. den toestand, maar voldoet niet als kunstproduct.

V bij Wilson

Later Wilson bezocht wiens twede dochter de bruid is met een advocaat v Brussel dubbel zoo oud als zij. Hij was daar nog al vol van.

uitv Calvert

Wij spraken over de uitvinding v Calvert. Hij zeide dat die uitvoerlijk was voor het laken doch geenszints voor het katoen daar de draden der katoen zoo veel langer als die der wol waren.

Positie v Sal. [Salomonson?]

Over de positie v Sal. scheen hij nog al verlegen, en zeide dat die bijzonder geholpen moest worden, en zeer onder de handen van de Joden was in Amstm. Wij bezochten nog Joh. Wilson in zijn huis en maakten kennis met zijn Vrouw (eene Jufv Valkenburg uit Haarlem.

pagina: 195

Amsterdam

Jy 27 Corr B D C [Da Costa]

Dc schrijft dat Focke hem over zijn bijwonen van dat Diner met W d C [Willem de Clercq] nog al gerust had gesteld, en gezegd dat hij wel bij S d C [Steven de Clercq] kon komen.

Br. I d Costa Bez 2 Eng & Ds Eikama

D. Costa kan niet komen moetende dan juist bij Mev Koenen zijn, dat mij leed doet. Hij heeft v Betsy Sames veel vriendschap ondervonden. Ook had hij een bezoek van twee Engelsche Archdeacons Phlipot en een Heer Woodhouse, grote Vrienden van Israel en beoefenaars der Profecy wier bezoek en gebed zalvend was. Ook van Eikama had hij een aangenaam bezoek. Deze was in strijd over een beroep in Friesland.

Jly 28 Corr Br v S d C

Een brief van onzen S de Clercq, regt aandoenlijk. Hij is in grote strijd. Dan schijnt de Vaccine ook tot tempering in de tegenwoordigen toestand van onzekerheid waarde te hebben, dan weder denkt hij neen God is magtig, ik mag hem de zaak niet uit handen nemen. De brief van Capadose had hij met veel belangstelling gelezen. Met Focke had hij er nog al zeer veel over gesproken, en was toen weder meer voor het vaccineeren. De zaak blijft bij mij uiterst gewigtig, en ik heb nog eens weder mijn hart aan Cap uitgestort. Ik gevoel mij nu vrij. God zal genadig de beslissing ook in dezen geven.

pagina: 195

Meerzigt

Fabr v Wilson

Zeer is alles toegenomen bij Wilson, gedurig ken ik het er niet meer. Nu is weder een grote droogschuur in aanmaak.

Famille Prince

Bij de moeder van Prince met wie ik weder kennis hernieuwde, zag ik hare zuster, Prince's zust en derzelfs echtgenoot Frans, een Artill. officier.

Afscheidsvisite v Jan Thomas

'S middags zagen wij op eens Thomas voor ons die met Straat Bali vertrekt, en mij bij het afscheid nemen zijn bundel overhandigde. Ik heb hem steeds voor een wel gevoelig maar ligtzinnig jong mensch gehouden, en kan zijn besluit om na Jaren te gaan niet goedkeuren. Ik voelde nu echter medelijden en belangstelling voor hem en drukte hem hartelijk de hand.

Vis v Juffr Swellengrebel met de kind. v Ewijck

Jufr. Swellengrebel (Hansje) kwam ook met de kinderen v V Ewijck te weten de jongste Eduard, Maria & Johanna. Wij hadden een genoeglijk gesprek met haar. Zij sprak zeer gemoedelijk. Veel goeds ontrent de beginselen der beide meisjes gehoord. Zij hoorden met genoegen Manger, vooral Meelboom die nog meer Bijbelsch moet zijn. Klachten der Haarlemmers over de onzedelijkheid in de fabrijken.

Besl v d. dag.

Besluit bij mij om hier nog eens weder op terug te komen. Deze dag had dan ook weder rijkelijk zijn stof tot nadenken met zich gebragt. Des avonds gevoel ik mij vermoeid. Ondertusschen ook deze dagen die weder getuigen van grote zegeningen zijn, vlieden heen. God zij ons genadig.

pagina: 196

Amsterdam

July 30 Car [Caroline] na Amst V bij S & Ch [Steven en Charlotte]

Caroline was dien dag na Amst en bragt mij 's avonds goede tijding mede van St & Ch bij wie de strijd nu eenigzints had nagelaten, en die meer in een punt van overgave stonden. Reeds 8 maal waren zij nu in den strijd geweest toen de Kinderziekte bij d C [da Costa], bij Bähler, bij h/min bij de Waal naast h/huis, eindelijk nu bij hun compagnon was. God zij hen nabij. Tot nu toe waren de Kinderen regt wel.

De bewaarschool

De personen die zich voor het schooltje, om namentlijk hunne kinderen daar te brengen, aanboden waren in groten getale, maar vele niet van die soort die men juist wenschte. Verschil in het gehele inzigt der zaak is er nog al.

Mev Bergendaal

Car had ook een lang bezoek v Mev Bergendaal die uit Rio Janeiro weder met haar man is terug gekomen, en die nuttig wil zijn, doch zoo lang van stof is dat de gehele reis van Caroline er bijna door verhinderd wordt.

Br. v Breyer.

Breyer is niet na Arnhem geweest. Wonden aan de voeten hebben hem dit belet. Hij wil hier nu komen tekenen, waartoe bij de Jongens weinig opwekking bestaat.

Br v James

James is gereed om bij ons te komen, en zijn brief is regt open. Hij gaat uit zonder staf zonder male en hoopt eene zegen te mogen ontvangen, en getuigenis te mogen geven.

pagina: 196

Meerzigt

Dingsd 28 July 28e dag

'S ochtends was het weder allerheerlijkst & ik deed een regt genoeglijke wandeling met V d N [Van der Niepoort] tot achter de Beverwijk.

Fabr v Prince Gespr met V Geuns ov de Caoutcherie

Caroline ging na de Wijk om de fabriek v Prince te zien. Ik ging eenigzints later derwaarts & sprak nog met de Heer Sluiter Gouverneur v de Zoon van Prince, iemand die zich veel moeite in de studie geeft over de opvoeding, het leeren van talen &C. Aan de Bev ontmoette ik V Geuns v Haarlem, met Prince medegekomen, om de bewuste proeven te doen & die mij nog veel over zijn fabrijk v Gom Elastiek mededeelde.

ficus élastieux overal aanwezig op Java volg Rijnward[?]

Onze Gom Elast nu te Amst aangekomen, onbruikbaar, hoewel het soort zeer goed is, en dat hij niet genoeg met zorg is vergaderd en met hout en andere delen vermengd is. Hij kan dus tot 6 st niet gebrt worden, terwijl V G voor zijn W.I. 22 st betaalde. "De onze" was, zoo 't scheen opgelost, doch het komt daar niet op aan daar de onzuiverheid blijft. V G laat de zijne malen, onder cylinders pletten & in repen snijden & spint er dan draden van van alle fijnten. Zijne Slangen v brandspuiten zeer goed bevonden. Het Gouv kan hem geen stoomm geven. Duikers toestellen door de Architect Rose te Rott bij het maken v een brug in 1839 gebruikt. De Gom Elast lost zich niet op, maar verdeelt zich. Hij presenteert aan de Leydsche fab om de Polemiten tot doubluren v. zijn stoffen v. Jassen te geb. Deze hebben geen moed een machine te doen vervaardigen om er de lange haren aftebranden.

pagina: 197

Meerzigt

Dingler v Hellevoetsl. (zijne uitvind).

V Geuns verhaalde van eene schoenmaker Dingler genaamd 70 Jaar oud, te Hellevoet wonende, die een genie moet zijn, maar geen geld heeft. Deze heeft de gehele natuurkunde tot de getallen toe in zijn hoofd. Hij vond de duikers apparatus uit, voor die uit Engeld. kwam, als mede een lamp om onder in het water te branden. Hij gaf het denkbeeld op om een Schip bij het overgaan der droogte te Hellevoet in de hoogte te ligten door er slangen onder te leggen en die vol met Lucht te pompen. V G nam eene proeve met een sloep die hij tot boven toe belaadde.

Caoutsch fabr in andere landen

Nog ov. de Gom Elast fabr dat er reeds 50 van in Engeland 100 in Frankrijk ook in Belgie & Duitschland zijn. Veeren v koetsen weldra daarvan gemaakt Waarde der Stof, die van een algemeen gebruik moet worden, daar zij tegen lucht en water beide bestemd is.

Fabr v Prince Ov. verven

Bij Prince zag mijne Vr. niet veel nieuws, alleen beviel haar zeer de wijze om een patroon te maken. Ik wist niet dat katoen om geverfd te worden tot eene soort van wol natuur moest gebragt worden door dezelve eerst verschillende bains van Olij & schapen mest te doen ondergaan.

V Geurs ov. de uitvind. v C.P. & C.

V Geurs was ook volkomen van oordeel dat de uitvinding v Prince hoogst gewigtig was, dat de stof duurzamer dan die op de gewone manier vervaardigd zou zijn & dat men volkomen Katoenlaken zoude kunnen maken voor het gebruik in de warme landen zoo zeer geschikt.

pagina: 197

Meerzigt

Getuigenis weg Verveer &C

VG [Van Geuns] verhaalde mij eene machine op de tekening af te hebben doen vervaardigen bij Verveer, die door deze met zeer veel naauwkeurigheid uitgevoerd is. Hij legt zich ook op de Spinmolens draaibanken &C toe.

Ext Rapport Iobard

Nous ajoutions que les habits ne seraient plus cousus à l'aiguille, mais agglutinés par rapprochement à l'aide de bandes de caoutchou chose qui devrait déjà être faite si la manipulation de cette utile matière était un peu plus répandue et que l'on eut l'idée des nombreuses applications auxquelles elle sait se prêter entre des mains habiles. Chapral a dit on parlait de la gomme élastique. On a tourmenté de tous côtes le caoutcherie pour le dissoudre, et si jamais on y parvient, cette découverte est appellée à rendre les plus grands services à l' industrie.

Overzigt v den dag.

Verder was deze dag kalm. Zij begon met het heerlijkste weder; op den middag betrok hetzelve, het werd koud, en wij hadden eenen rijkelijken plasregen des avonds. Ik hield mij veel bezig met de lezing van het Rapport v Iobard hetwelk indedaad hoogst belangrijke bijzonderheden behelsde. Welke veranderingen zal de industrie nog in den eerstkomende tien jaren ondergaan. Niets zal veelligt blijven bestaan van het geen er nu is. De gedaante der wereld gaat voorbij. Grijpt nu het eeuwige leven.

pagina: 198

Meerzigt

July 29 29e dag Begin v den dag.

Twee en Twintig Jarige Trouwdag.

Tot zoo ver hielp God. Wat reeks van wonderen en uitkomsten. Welke zegeningen welke een lieve vrouw, zegen in de kinderen, en diepe beschaming bij mijn verzondigingen v Gods weldaden, elendig ongeloof. Wat zal ik bidden of vragen? Christus voor mij & mijne kinderen. Ruste in hem. Dat het geloof alleenlijk waarachtig wordt in mij en de mijnen. Dat de dagen die ik nog te leven hebbe blijke dat ik niet mijns maar mijns getrouwe Zaligmaker eigen ben. Er zijn nog zoo veel oogenblikken waar alles mij duister is, waar mijn ziel in de wereld is, mijn verlangen na een eeuwig leven op aarde.

En nu wonderlijk deze dag te vieren met menschen die mij voor weinige weken ja bijna dagen ten dele niet kenden & dit bij de angst voor Steven. Heere gij zorgt gij zult bewaren in alles. Ik ben nu reeds zoo verre gevorderd in Jaren. Ook schonk u mij uwe genade in eene kracht magtig om die beweeglijkheid van mijn hart te overwinnen, om mij in alles meer vastheid te doen tonen. O mogt ik nog tot nut van velen zijn in de opleiding tot het eeuwige leven. O mogt Christus mijn alles wezen.

pagina: 198

Meerzigt

16½ uur Div bericht Amst. geen gasten ontf de Kinderen &C

De kinderen hebben ons allerliefst gerecipieerd, de kamer vercierd & bloemvaasjes geschonken, maar met de gasten loopt het slegt. Er is een panic[? op de Beurs met die Oostersche zaak. Eduard durft niet komen & alleen vreemde gasten zijn dus heden om ons heen. Steven schrijft innig. Zoo ontrent den band tusschen ons als wegens de Vaccine. Hij ziet Willem met zweeren in weerwil v d Vaccine en kan nu aan zijne kinder zegt hij geen geconcentreerde Kinderziekte geven. Steven had ons anders zeker opgezocht. Charlotte schrijft hartelijker dan ooit & waarlijk Gods hand is in dit alles.

Rid na Bloemendal

Wij hebben het denkbeeld eens met de gehele famille te rijden, dat zeer goed afloopt, in twee rijtuigen. Wij rijden Bloemendaal om. Bij onze terugkomst vinden wij Stuart, kort daarop Prince. Alleraangenaamst is de bijeenkomst. Stuarts aanspraak was regt hupsch. Wat voor mij de Kroon op den dag gelegd heeft was het Oogenblik toen Gerrit aan het dessert eene aanspraak deed. Het was plegtig, want hij sprak hartelijk en indedaad in een regt goeden geest, gul en ernstig. Mijn gehele hart ging open ik mogt hem aan het hart drukken, zoo als ik na den doop het nog niet weder had kunnen doen ik voelde weder in dat oogenblik der innigen schoon

pagina: 199

Meerzigt

diep liggende band onzer zielen. Het was mij het heerlijkste geschenk dat God mij op dien dag kon geven, en eene versterking voor de reis. Ik mogt het dan ook uit zijne hand ontvangen & Caroline en ik gevoelden toen wij na bed gingen er al de waarde van. Het is voor mijn innerlijk leven meer dan alles wat bomen & duinen mij hier hebben kunnen geven. God zij er voor geloofd, en nu ik dit schrijf is het mij nog een allerlevendigste verkwikking.

Gesp met Stuart

Stuart is indedaad zoekende, of liever hij denkt gevonden te hebben, en kan niet lijden dat men dat wat hij gelooft niet als waarheid aanneemt. Hij zeide genoeg aan de Conscientie te hebben, hoewel hij erkennen moest dat deze conscientie niet voldeed & en hij aan haar toch nooit voldoen kon.

Lappen historie

Onder de grappige herinneringen van dien dag behoort het toneel na de eeten toen Prince zijne monsters van het nieuw gevonden arcanum[?] vertoonde, en hij zelve provoceerde om er eens aan te trekken ten gevolge waar van alle fabrikatie uit elkander raakte en de grond een lappen slagveld werd. Men begon nu het gewone laken te onderzoeken en de gemoederen werden eerst bekoeld toen Stuart die het laken van zijn rok onscheurbaar achtte daaruit een fiks stuk verloren had. Het weder was indedaad den gehele dag verrukkelijk.

pagina: 199

Meerzigt

July 30 30e dag Vertrek Caroline Reis met V d N [Van der Niepoort] na Haarl. Fabr v V Geurs in de Gom Elast

Deze morgen vroeg vertrok Caroline met Gerrit Daniel & Frederik na Amst.

Ik reed verder om 9 uur met Niepoort [Van der Niepoort] na Haarl. waar wij met veel genoegen de fabriek v Caoutchouc van Van Geuns bezochten.

De Gom Elast. op tweeerlei wijze gebruikt 1) vloeibaar op klederen &C. 2) hard in grote platen, waarna daarvan allerlei instrumenten vervaardigd worden. Molen door vier ezels en een man in beweging gebragt om eenigermate te kneuzen en dan onder zware Cylinders de gom plat te maken. Voor het legeerde smelt hij niet maar wordt eigentlijk meer verdeeld en dan met wat terpentijn gemengd.

a) Brand spuitslang

a/ Brandspuitslangen groot nut derzelven. Er kan gerust op getrapt worden, duurzamer als het leder, best te gebruiken met een soort van foudraal v ander goed. Deze slangen geweven van een ketting half gel, half v. ander goed. Machine om deze stof opterollen. Gebruik van een Spuit gezien die zelve het water ophaalt & maar ƒ600 kost tegen de gewone ƒ1000.

b) Duik klokken

b) Duikersklokken of liever Toestellen voor menschen. Lucht door een perspomp bezorgd. Plan het ook zonder pomp te doen. Engelsche platen wegens het werken in wrakken, onder aan de Kiel &C.

c) Chirurg werktn.

c) Chirurgicale werkt. Sondes, Spijsbuizen bij het ontstentenis v de slokdarm &C. Pippen voor de breuken. Kringen. [onl] voor vrouwen. Middelen zich zelve te klisteren. Acoustique geleiders, dr. in koetsen voor de koetsier.s

pagina: 200

Meerzigt

d) Diverse Voorwerpen

Schuitje v G. El. geen 25 p wegende. Proeve daarmede genomen. Bretels. G El met zijde gemengd. Kinderballen & diverse kleinigheden. Uitvinden om intebinden door G El. Veel goedkoper, alle de blaadjes gehecht, geen vrees voor nat of warm. De Gom alleen elastiq als hij warm wordt. Proeve daarvan genomen. Bijv. de Bretels niet elasticq voor er een heet ijzer over gegaan is. De G El is de melk van de ficus El. moet vooral met geen harst gemengd zijn.

De ligging der fabr. zeer aangen. aan het Sparen in de vroegere tuin van Van Marum. Schone gewassen aldaar. Verlangen V G. de zaak meer in 't groot te behand. Ook appareils de Sauvetage door hem geleverd. Gordels waarop men in het water lopen kan.

Gesp. met V G Magnetism, de ligging der Polen Geologie

Verder gespr met V G. over het Magnetismus &C. Denkb. dat Galvanismus, Magnetismus, Electric. Warmtest. eigentlijk de emanaties, v dezelfde Natuurkracht zijn. Twee vierkante platen zink op eene zekere wijze verbonden maken een sterker magneet uit dan die v Teyler. Ronde platen zink geven weder galvanische krachten. Glas electriciteit &C. Zonderling phenomeen St Vitus dans door V G waargenomen.

Ontdekking gedaan dat de Polen niet de beide punten van de as der aarde zijn maar juist schuin over elkander liggen. Voorlezingen van Profr v Breda over de Geologie deze wist Bewijs (volg v G) v gebeurtenissen Millioen jaren voor de Schepping, hoe al de zonnen & planeten v. ons stelsel uit de zelfde oorsprong uit een nevel ontstaan zijn.

pagina: 200

Meerzigt

Ontmoeting v Goudswaard in den Hout

Zonderlinge ontmoeting met Goudswaard die zijne jaarlijkse uitvlugt deed, zeer gul was, doch ook hier de vormen van de Assistent secretaris behield, en met al zijne knapheid wel eenige kleuren voor het paneel van den Schrijver der Camera obscura zou opgeleverd hebben.

Prévinaire's fabriek gezien

Prévinaire fabriek weder met het uiterste genoegen gezien. Veel op nieuw daarin verbeterd, ordre & zindelijkheid even als voorheen, het getal der gebouwen weder zeer toegenomen. Vijf schone drooghuizen opgerigt ook voor de velden waar de katoenen uitgespreid liggen. Zoo veel mogelijk alles bewaard buiten het hoofd gebouw. Beneden gedurige werking der pomp toevloed van water; molens pour aviver & rincer. Indopen in het Chloor. Kleine IJzerwagen. De Tissus nu ook op het veld gebleekt. De [onl] aan het werk. Atelier voor graveren. Atelier voor het maken der blokken voor het drukken. Atelier voor de imprimeuses. De sexen streng afgescheiden, de knapste drukster verdient 70 c = p dag. Atelier de plissage.

Tondeuses voor Katoen

Er werden weder twee nieuwe machines opgezet een van ƒ 1500 een van meer tondeuses voor katoen (in de trant van die v Laken)

Pincelisières

Pincelisière waarop de tissus weder in hun vierkant gebragt worden. Drie reien tafels, elk kan op de dag 60 stuk afmaken. Middelen tegen Brand. Verschillende compartimenten. Balcons van waar men spuiten kan. Reservoirs d'eau boven in de fabr. Proeve met de spuit genomen in ons bijzijn.

pagina: 201

Meerzigt

Verv. 30 July [hier in doc. nos. 199.2 en 200.1], Huis v Prev. [Prévinaire]

Ook het Project huis v. Prev zagen wij met veel genoegen, het geen al zeer veel agrémense zal opleveren.

Henr. Bousq.

Henriette Bousquet hebben wij nog even begroet, & haar veel beter gevonden.

Vlassp in Belgien

Opmerkelijk was het dat Prév mij mededeelde dat de Vlasspinnerijen in Belgie reeds na Debouchés moesten uitzien dat de eene fabriek den Heer Morel herwaarts zond om debouchés in Overijssel te zoeken, en dat de andere reeds een depot te Rotterdam oprigt.

Terugk Car. [Caroline]

Die avond bij de terugk. van Caroline genoeglijk besl. met de verhalen weg Amst en de raming over het geen nu te doen stond.

July 31 31e dag.

De ogtend leverde genoeg werkzaamheden & bijschrijven van het een & ander op, hoewel ik moet verklaren geen tiende gedeelte te hebben kunnen afdoen van het geen ik wel gedacht had.

Bez V. Zuyl [Van Zuylen van Nijevelt] & Boreel

Er kwam voor wij na Prince vertrokken nog een bezoek van den Heer v Zuylen dat zeer hartelijk was, en die zijn Zwager Boreel nu ook in den dubbele Kamer der S G benoemd, bij mij introduceerde. Wij spraken over de Zaken v het Oosten. V Z dacht dat dezelven op eene diplomatische wijze zouden geschikt kunnen worden.

Vereeniging & Diner bij Prince op Scheibeek

Bij Prince vonden wij een grote vereeniging. Stuart zonder zijn Vrouw die ziek was, de Heer Hovy vroeg Koopman te Amsterdam & die nu een post aan de Beverwijk heeft;

pagina: 202

Meerzigt

Verv July 31 [hier in doc. no. 201.2]

De Heer Maas lid v den regtbank te Alkmaar broeder v den lakenfabrijkant te Delft met zijne Vr. ik geloof een Jufr Caan, Bousquet met zijn twee zusters Gerling. Mejufv Vollenhoven schoonzuster v. Hovy. De Heer Sluiter Gouv bij Prince en verder jonge lieden. Het diner duurde lang & de tijd viel lang eer het begon. Van Geuns de Caoutchouc fab. was er ook. Van de N. [Van der Niepoort] & Gd [Goudswaard] waren de gehele Brezaap rond geweest. Veel over landbouw, verbetering van rassen v paarden &C werd er gesproken.

Imp v Meloen

Aan tafel moest ik aan het Imp, nam het woord Meloen klom van daar tot het graan, de bloemen & de Ceder en had eindelijk in de toepassing de beschouwing hoe in de Genade even als in de natuur alles uit God is. Ik wist niet wat ik zeggen zoude toen ik begon, doch de grootheid der onderwerpen sleepte mij mede. Ik was perfect kalm toen ik ophield, en dronk toen alleen een glas water.

Migraine nadert

Matigheid gev bij mij zelve te beginnen

En echter ik wierd naderhand wakker en was krank. Dit deed mij veel nadenken en op mij zelve terugkomen. Een woord had mij getroffen. De goede Gouv. in zijn eenvoudigheid had een Conditie ter eer van Prince ingesteld en Prince zeer geroemd zoo uit hoofde v zijn huisvaderlijke deugden als weges het voorstaan van de matigheid genootschappen. En nu, wij zaten daar onder de flessen. Het ligt mij als een

pagina: 202

Meerzigt

Verv. July 31 [hier in doc. nos. 201.2 en 202.1]

schuld op het hart. Den wijn opofferen aan een Systema dat mogen wij niet, maar toch als wij de genever proscriberen, moeten wij ons ook alleen aan het gebruik van wijn houden. Uit velerlei oorzaken heb ik daaraan in de laatste tijd wel wat geindulgeerd. Mijn tax vooral door Gerrit bij wien ik niet karig wil schijnen is tot een paar glaasjes meer dan vroeger opgeklommen. Het is zonde en verkeerdheid. Ik zou nu weder in de improvisatie diners van 1823/1824 kunnen komen. En nu zie ik die Réunion voor oogen. Ik schrik er voor. God alleen kan mij bewaren. Ik heb onder opzien tot Hem in Hem zoo ik hoop het besluit genomen in Hem de matigheid te zoeken in alles. Hoe dikwijls heeft de mond niet mij geregeerd in plaats van dat ik de mond zoude beheerschen. Wij struikelen in vele maar God is genadig en gaarne vergevende, om Christus wille.

Controv met Stuart
Stuart drukte mij de hand over de te kennen gegeven principes, ondertusschen bleek het naderhand al weder dat wij sterk uit elkander liepen. Met Bousquet sprak hij lang. Het bleek dat hij steeds van het Woord sprekende, het echter al zeer weinig kende, en in den grond niet eerde. Groot zijn de gevaren die mij v alle zijde omringen. Mogt ik die maar regt kennen en tot Christus gaan. Mev Prince viel mij dit maal regt toe. Het is een lieve moeder voor hare kinderen.

pagina: 203

Meerzigt

Augustus 1 32e dag. Reis na Haarlem Bezoek fabr Jacobson &C

Selfact. Machine Throstle frame Tube-frame (bij S [Steven] & C [Charlotte] gez)

Deze morgen nog al flaauw en onder het gevoel van ellende & schuld opgestaan. Moed gegrepen & met St & V d N [Van der Niepoort] gereden na Haarlem; daar in de fabr. v Jacobson de nieuwe machines gezien door Rontgen vervaardigd.

1) Een self acting machine regt schoon uitgedacht, de spinnen & het wiel zijn vervallen. De Machine haalt zelve uit & slaat weêr toe. Er zijn nu maar een paar Jongens om schoon te veegen en op te binden. Zij kosten 3 p week dus ƒ 6 vroeger kostte dit ƒ20.

2) de Throstle heeft ook grote voordeelen gaat altijd voort zonder ophouden. 3) de tube frame een nieuwe inventive bewerking in kleine kokertjes waardoor het katoen van de kaarden genomen op klossen gebragt werd, en er drie der vorige operaties zoo ik het wel heb worden overgesprongen. Zonder deze machines nu hoe kan men met de oude machines volhouden, vooral met de rottige v Prév [Prévinaire].

Nadeel bij Eng in getal slagen, minder stukk. minder Duss. kosten

Hierbij komt dat de Power looms in Engeland 130 slagen per minuut doen, terwijl het hier maar 100 is. Jac brengt al eenige op 120 't geen groot misnoegen geeft. Hij laat er bij stellen twee hand looms die 95 slag geven zegt dat dit geen onderscheid met een power loom is. Zijn producten nog maar 694 dus geen (daar dit dubbel stukken zijn) voor enkele p loom. (400 stuk)

pagina: 203

Meerzigt

Verv Aug. 1

daartegen in Engd 7 stuk p loom. Ook voor 100 looms heeft men in Engeland slechts het vierde ged. der dressing machines. Het meest word in Engd waarde gesteld in den devel en het meleeren van de katoen voor dezelve. Er zijn daar grote vertrekken voor terwijl het hier een klein hokje is.

Nieuwe Eplucheur

Nieuwe eplucheur bij Rontgen gemaakt, die een menigte katoen opwerpt. Hij taxeert de kosten zoo hij zijn fabriek op het nieuwe systema wil brengen ƒ400/m. De Gouverneur heeft deze machines gezien & dezelve zeer bewonderd. Jac [Jacobson] heeft voor ƒ20 à ƒ30/m katoen liggen die hij niet verkopen kan & maakt iedere week 1500 kilos over. Hij wil tot den laagste Engelsche prijzen verkopen. Hij is nu na Engeland geweest, en verhaalde van daar belangrijke bijzonderheden.

Vlasspinnerij

De grote VlasSpin & weverij heeft hij gezien, en zegt hij dat de Fabrikanten te Leeds hunne prijzen nog 25 pc zouden kunnen verminderen zoo het nodig was. Hij was nog al bedaard heden, doch gevoelde de moeilijkheid zijner positie & die van elk, die hier een Spinnerij zoude willen oprigten. De Burg. Kops was er ook aan wiens huis ik mij nog een oogenblik ophield, en toen de terugreis weder aannam na Meerzigt.

Dudoc en Henr [Henriette] bij ons.

Te huis Dudoc en Henriette gev. Het was ons

pagina: 204

Meerzigt

Verv. Aug 1 [hier in doc. nos. 203.1 en 2]

regt aangenaam hem te zien. Ik was nog al vermoeid om er diep in te gaan. Hij bleef ook meer op een neutraal terrein, en zo waren wij dan nimmer zoo gewoon menschelijk bij elkander. Henr [Henriette] was nu vrij wel en sprak genoeglijk met Carol. [Caroline]

32e dag. Overzigt van ons verblijf hier

Zondag 2 Aug.

De laatste dag voor mij alhier begint. De dagen vlogen als om. Grote zegeningen ondervonden wij hier. Aan ontdekkingen ontbrak het niet. Mogt er een opregt uitgaan tot God op volgen. In een zeer gewigtig oogenblik keer ik terug. Voor de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] in drang, en teves bij het naderen der grootste veilingen die wij immer hadden, voor de Kerk bij het naderen der Réunion, die toch ook weder zijne gevolgen zal hebben, voor het vaderland bij eene politieke spanning eensklaps als een onweder opgekomen en zwaarder als in Vijfentwintig Jaarg het geval was. Bij dit alles komt nog voor het land de bijeenroeping der dubbele kamer die als het ware onze gehele constitutie en politiek bestaan op het spel zet. De weg terug is dus afgebakend. Ik laat met leedwezen dit lustoord onbezet, en toch de weg naar huis ligt open, en daar wacht veel.

pagina: 204

Meerzigt

Verv v 2 Aug. [hier in doc. no. 204.1].

Gewigtig was het verblijf hier in het goede & in het ontdekkende. Ik had hier de storm over de Vaccine, over de innerlijke toestand, over Gerrit, over de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] ik hoorde het gerucht van oorlogen, ik gevoelde alle de verleidingen tot ongeloof tot zwakheid tot onmatigheid. Van de andere kant had ik hier oogenblikken van stil geloof en aankleving aan God, aangename omgang met de mijnen; ik hoorde een allertreffendst woord van Gerrit waarbij mijn hart geheel open ging; ik voelde den band met Steven en vooral met Charlotte sterker dan voorheen. Ik leerde dit quartier kennen, deed aangename toeren zag hier met genoegen verscheide Vrienden der President V d Niepoort, Bousquet. Mijne togtjes naar Haarlem waren niet onaangenaam en niet zonder nut. De nadere kennis met Prince, die met Stuart was mij tot genoegen. Mijn oog wierd vaster gevestigd op de Industrie en ging open voor de landbouw. Ik was niet zonder werkzaamheid mogt niet alleen alles voor de Mij bij schrijven maar nog al een & ander lezen waardoor de toestand der wetenschap de toestand der Industrie mij duidelijk wierd. Met alle elenden der wereld[?] kan ik niet anders dan lof dank en aanbidding stamelen. God heeft gezorgd. Hij zal zorgen.

pagina: 205

Meerzigt

Preek D Tol te Velzen. Ps 23

'S ochtends D Tol gehoord te Velzen die op onze gracht woonde, en dien ik nog nimmer hoorde. Het was niet erger dan anderen. De text was Ps 23. Alles algemeen zonder bijzonder klem. Er was echter nu en dan nog al iets in, dat ik aan mogt nemen, vooral een passage waarin mijne redding door Gods wonderbare leiding in de uiterlijke omstandigheden als het ware beschreven was. Ik sprak de Heer V Zuylen [Van Zuylen van Nijevelt] nog bij het uit gaan der kerk. Hij zeide mij dat het geen tractaat maar alleen een protocol was geweest, dat door de mogenheden ondertekend was geworden.

Bezoek M. West [Matthijs Westendorp] en Karel

Zeer verheugd was ik te huis komende Westendorp met Karel te vinden. Hij was regt hartelijk gestemd, en wij hadden het genoeglijk met elkander. Wij deden nog een wandeling na de Brezaap vonden echter Stuart niet te huis, en wandelden rond met de Verwalter & Boekhouder. West. had er een zwaar hoofd over of deze aanplanting op den duur zoude kunnen gelukken.

Toebereidselen tot vertrek.

'S avonds nog een bezoek van Kruimel 's ochtends van Dankerts redenerende over Napoleon; Stuart gezien die zijn werkje over de belastingen ter perse had gebragt. Prince gevonden met zijn Katoen fabrikaat gereed, en nu God de dank voor al het goede dezer dagen, en voor het moed in het tijdperk dat zich nu weder opent.

pagina: 205

Amsterdam

Aug 3 Terugk Amst

En nu weder in de Vaderstad. Wij reden af in de open barouchette v Prince met heerlijk weder. Gerrit reed met Daniel na Haarlem en van daar de reize na Leyden en verder op na Belgie te aanvaarden. Hij was zeer hartelijk gestemd. De ontvangst was wel; de transitie ging zeer gelukkig, ik kwam in het midden der bezigheden doch met genoegen, en vond ook alles om mij heen zeer wel gestemd. De vreze des oorlogs scheen eenigzints verminderd, de zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] waren meer effen dan toen ik de vorigen keer hier was, en er waren nog al eene & andere bijzonderheden die aangenaam waren. Het was mij niet aangenaam de goede Caroline te zien vertrekken, doch dat lag in de weg Gods. Ik had nog een stillen avond, en tegen tien uur kwam de goede James, met wien ik ook voort broederlijk en hartelijk mogt spreken, en veel bijzonderheden behandelen. God zegene genadiglijk verder ons bij een zijn in zijne naam. Zoodra ik alleen ben voel ik nog meer wat ik aan Caroline heb. James verhaalde mij treffende bijzonderheden van de ziekte van Van der Feen. Mijn verlangen was om voor den Heere te leven, toen ik ter ruste ging. Bij St [Steven] alles nog zeer wel.

pagina: 206

Augustus 4

Aug 4 James iets ongd

Het weder was allerheerlijkst; onze goede James nog al geschokt door de ondervinding van zijne kwaal. Wij spraken regt genoeglijk & broederlijk. ik voelde mij opgewekt en las 1 Pet 1.

Bureau

Aan het Bureau waren de beraadslagingen gewigtig, en dit in het midden van opnieuw benaauwende politieke tijdingen.

Kol. Lucassen nieuw midd v raffin.

Ik sprak dan Kolonel Lucassen die mij een heerlijk stuk suiker toonde, gemaakt naar een nieuw procedé volgens het welk men de sap uit het riet zonder raffineren terstond in heerlijke suiker zoo vast als een klomp Chrystal zal kunnen bewerken, evenals die zelfde strekking om de midden operatien over te springen in het laken, de katoenspinnerij, de suiker.

Bahl. [Bahlman] ov Manuf

Een lang gesprek met Bahlmann die een voorraad steeds van tusschen de Een en Twee Millioen heeft, en 200 menschen die hij na moet gaan, was mij ook nog al zeer belangrijk.

Consistorie Voorb. Réunion

'S midd Consistorie; veel voorbereiding over de réunion. Op eens het denkbeeld wegens de gezangen opgeworpen; waarvan wel niet veel zal komen.

Av bij S d C [Steven de Clercq] & Charl. [Charlotte] met D James

S'av bij S d C & Ch wonderlijk gespaard daar het nu 14 dagen met Willem's kinderen is, en hunne kinderen nog volkomen wel zijn. James kwam er ook. Wij spraken genoeglijk over een & ander, ook over de ontwikkeling der Profetien en de zaak v het Oosten. James las Joh 15. Ik was vermoeid, doch ging toch met een gevoel v innerlijke vrede ter ruste.

pagina: 214

Augustus (5)

Aug 5 Diner met Focke, Freyss & Secrétan (Inh d gesprekk.

De ogtend kalm met James begonnen; de dag heet, de drukte niet onbelangrijk. 'S midd. Focke & Freyss bij ons. Op eens verscheen Secrétan die ook aanzat. Gesp. over de Spanning in het Pays de Vaud weg de wet op de eerdienst v de staat. Grote oppositie Vinet & vele met hen protest. tegen de wet. Vinet voor een Séparation absolue v Kerk & Staat. Versch berichten over Zürich, over de preek v Coquerel. Verschil v gevoelen over de handelwijze der Christelijke Vrienden in Frk. Sec vindt men niet te gelijk lid van het bestuur der Soc Ev en van de Egl Ref kan zijn. Of men moet de Kerkverordening geheel verwerpen of er zich aan houden. James verdedigt hunne handelwijze door de ontwikkeling d gebeurtenissen. De dubbele Kamer geopend. Geringe geestdrift onder het volk.

Av bij d C ov z/ontmoetingen

'S avonds bij d C [da Costa] die zeer veel aanloop in dien tijd gehad had Archdeacon Phlipot, Mackay, Ds Heldring, Bousquet, Höveker, D Eikmann [Eyckmans, Eykerman, Eikman?], Prof Hofstede de Groot, Tilanus & Visman daar gevonden. Op eens kwam ook nog Messchert die ik gaarne zag. Het gesprek was belangrijk over vele onderwerpen. James had het nog wel inniger willen hebben. Sec. was van deze kant niet te vangen. Ondertussen deed hij een regt innig gebed, waarin de Drieeenheid waarlijk leven was. De avond liet mij een aangename herinnering. Secrétan & James zullen

Zie f 300 [hier in doc. no. 215.2]

pagina: 215

A Aug Bijzonderheden

Synode/ Reg. ontrent het art der Constitutie weg. de godsdienst v de Koning

Sec verhaalt v. de requesten bij het Synode ingek. v. twee Classic. best. & vele predikanten waarbij werd aangedrongen op het herstel in de Constit dat de Koning geref. moest zijn (of protestantsch) of waarbij andere waarborgen gevraagd worden. Ondertekening van niet minder dan 600 predikanten. Indruk daarvan. Men vindt het te laat voor de Constitutie, doch zendt toch een Req. aan Z M, uit & in na gewoonte maar waarin een paar opmerkelijke volzinnen voorkomen. Het Ext uit de petitie & het Reqt. rondgezonden.

Gesprek v d C [da Costa] met Prof Hofstede d. Groot

D C had een gesprek v 2 uur met Hofstede de Groot. Hij heeft iets gemoedelijks pieus, werkzaams, doch staat zeer vast in het geen hij zijne Resultaten noemt & die hij zegt langzaam door onderzoek verkregen te hebben. Hij erkent de preexistentie v Christus, de wonden &C ja de God menscheid van de Heer doch die Godheid is niet de absolute godheid. Alles is een lucht geb[onl] en steunt op geen grond hoegenaamd. Als Theologen waren hij & zijn school d C zeer afgevallen. Behoefte aan een verlosser heeft hij niet. Wat men in de Stemmen spreekt van waarheden begrijpt hij niet, hij ziet in dat alles slechts dogma's. Pantheismus keurt hij af maar het is toch altoos beter als materialismus. Zijn Christus is iets idealisch.

Zie f 301 [hier in doc. no. 216.1]

pagina: 215

Augustus 6

Verv. v f 298 A 5 [hier in doc. no. 214.2]

steeds een versch. zijde van iedere questie opnemen. Men mist bij Sec. het gemoedelijke, doch toch ook zijne objective beschouwing der waarheid heeft waarde.

Aug. 6 (D) De famille terug. Zenuwachtige aandoening, ten dele schrik door een ongeluk Secrétan overgekomen.

Een zonderlinge dag. Kooy & Gouds [Goudswaard] vertrokken. Zeer aangenaam gewerkt met den Prest. Gelegenheid gehad Steven van dienst te zijn en geld te bezorgen. Mijne lieve Vrouw & de kinderen verwelkomd. Daarop echter schrik door Sec. die bij ons zou komen eeten en in eens het huis instoof met een bedekt gezicht, om een rijtuig of een Chirurgijn vragende. Het bleek later van minder belang te zijn doch de schrik was zwaar bij mij, en voegde zich bij den druk der hitte zoo dat ik als geheel in de war geraakte en dacht ziek te worden. Het was mij wel eene innerlijke kastijding voor het te grote vertrouwen in de laatste tijd in mijne gezondheid gesteld & de plannen misschien daarop gebaseerd. James ging nu alleen na het feest in het park, het geen ik derhalve even min als Sec bij kon wonen. Het gesprek met Sec. was niet zeer levendig. De Opening van de réunion had op deze dag plaats gehad, en was nog al aangenaam geweest, vooral wat de openings aanspraak v Merkus betrof.

verv f 304 [hier in doc. no. 217.2]

pagina: 216

B Aug. Bijzonderheden/

verv. f 299 [hier in doc. no. 215.1]

Ontmoeting van d C [da Costa] met Ds Heldring.

Ds Heldring was d C wel bevallen, hoewel hij echter zoo frisch niet scheen te zijn als z/ brieven, meer duitsch; geheel subjectief in z/rigting, zeer in de active wereld, geleerd in alle wetenschappen behalven in de geleerde theologie waavan hij niets weten wil, een soort van Oberlien, bij meer ontwikkeling.

Chevalier [Le Chevalier] (te Nijkerk)

had het goed in Nijkerk, vooral met den Horst Vader & Zoon. Callenbach beviel hem minder, wilde in de laatste tijd te mooi & te geleerd preeken. Chev. met veel genoegen te Hyrden bij Ds Verf, spreekt daar nog in de kerk.

Refugiés

Verh. v James hoe vele van de tegenwoordige opwekking uit Refugiés afstammen. Gaussen Merle [Merle d'Aubigné] & hij zelve zijn [onl] op de Galeien weges Godsdienst vernederd, mishandeld & met zijn kind alleen, te Geneve aangek. Geest van zelfmoord in z/ fam; zijn moeder & tante!

Valente (D)

Sec. spreekt met Val. die hem verhaalt dat hij als jong mensch in eene zaak getuigenis moetende afleggen & de eed moetende doen verklaarde dasz er an keine objective Gottheit glaubte & dit geprotocolleerd werd.

Mission Stunde te Mulhouse

Sec. verhaalt v eene vereeniging te Mulhouse waar Rapporten over gehouden Missions feesten te Bazel voorgedragen werden & toen opeens een Candidaat v Berlijn met ene donderende stem sprak tegen de genootsch. tot boete & erkenning v Zonde vermaande & een diepe indruk maakte.

pagina: 216

C Aug. Bijzonderheden.

verv. f 301 [hier in doc. no. 216.1]

Gescheidenen/ Ds Scholte

De scheiding moet nog zeer geschud worden. Te Utrecht vooral heeft Scholte het zeer erg met zijn gemeente, waarvan een deel in volslagen tweespalt met hem zijn moet.

Bijbelgenootsch

Het Bijbelg. heeft veel in zijne Jaarlijksche Verg opgeleverd. Men heeft besl. om Bijbels onder de Roomsche te colporteren. Hofstede de Groot heeft daarover met kracht gesproken doch vooral D. Voogd v Nijmegen.

pagina: 217

D Aug. Bijzonderheden

verv. v 302 [hier in doc. no. 216.2]

Réunion des Egl. Wallonnes (Amst)

Aug. 6 D Réun. 1e Zitt.

Opening door Merkus. Vergelijking van de Oude Synodes met de Réunions. Preek van Cronenburg (Christ est mon Docteur) die vrij flaauw moet geweest zijn. Verdere benoeming v Commissie vooral ook ov een overschietend fonds, waaruit een vermeerdering in het tract. der Leeraars zou kunnen voortvloeien.

Aug. 7 V. Réun. 2 Z. 'S ochtends vergelijkend Examen van twee jonge lieden voor de beurs, die door de Greef verkregen wordt, die van hier is. Merkus spreekt deze vrij krachtig aan zoo ik hoor. Vierde Commiss v Rapport ook eene Comm. na den Gouv, waaronder James. De Soirée in het Park zeer goed afgelopen; ik ben niet in staat die bij te wonen. Zij had Donderdag av. plaats.

Conférence Pastorale

Conférence Pastorale (Rapport sur la) Hiertoe de Vrijdag av bestemd. Die Verg. liep indedaad zeer na wensch af. Het Rapp van Mounier was zeer uitgewerkt. Hij beantwoorde de brieven v. twee Leeraars (Nijm & Gron) die er tegen geweest waren, en de zwarigheden door anderen te gelijk met h/goedkeuring geopperd. Men ging terstond tot stemming over het Rapp over & die aanneming met uitzondering v. de Stem van V de Bank unaniem wierd de Conférence terstond geinstalleerd.

zie f 305 [hier in doc. no. 218.1]

pagina: 217

Augustus 7

Verv. v f 300 [hier in doc. no. 215.2]

Aug 7 V

Deze dag werd ik door God bijzonder gesterkt. Toen ik opstond dacht ik niet in staat te zullen zijn bij de voortgaande hitte mijne werkzaamheden waar te nemen, doch God bewaarde en versterkte.

Versterking Verkouteren, Stuart

Aan het bureau ging het mij goed en het gesprek met Verkouteren gaf weder op verscheidene punten licht.

'S ochtends was Stuart lang bij mij. Hij is nog al omslachtig en wenschte wel dat ik er toe bijdroeg dat zijn zaak eens onpartijdig werd onderzocht.

Conférence pastorale in de Wale Kerk

S'avonds woonde ik een lange Conferentie bij in de Consistorie Kamer der Waalsche Diaconie tot vestiging der Conférence Pastorale, doch ik beklaagde mijn tijd niet, want het was mij opmerkelijk hoe God hierin wonderlijk menschen bij wie zeer weinig eenheid bestaat, tot een besluit bragt, en vooral de predikanten van Amsterdam daarin ook zeer eenstemmig deed zijn. Van de Bank was de eenige der aanwezende die in oppositie stond. Het Rapport van Mounier was met zeer veel zorg bewerkt. Het bestaan der Conférence is indedaad een gewigtige stap en James deed mij opmerken hoe nu God dat geen wat de Gesch in eigen kracht vooruit gezet hebben; reeds begint te geven waarvan deze Conference en de requesten wegens Z M die toch het beginsel v. een protest tegen de Cesaropapie zijn, toch het beginsel reeds opleveren.

Zie f 306 [hier in doc. no. 218.2]

pagina: 218

F Augustus. Bijz.

Verv. f 303 [hier in doc. no. 217.1]

Réunion des Egl. Wallonnes

1) Merkus & Mounier werden als Pres & Sec. v deze bijeenkomst uitgeroepen.

2) Het Regl v Orde door de Commissie voorgesteld, werd voor de Conf v dit & het volgend jaar nu aangenomen, sauf om er nader op terug genomen

3) Er werden voor zoo veel de tijd toeliet reeds eenige onderwerpen op de Lijst gesteld.

a) L'Ange [Teissèdre de l'Ange] met warmte ov de Waalsche Kerken. Droefh ov h/vermindering over dat men hem een luxe noemt. Du sang refugié coule dans ses veines. Over hunne nuttigheid wil hij spreken.

b) Mounier. Sa manière de rendre l'exercise de la charge des anciens plus fertile pour les interêts spirituels des troupeaux en général, et specialement à l'égard des classes plus favorisées par la fortune

c) Van Bank Le developpement des droits des Egl Wallones au maintien & à la conservation dans le R d PB

d) Vernede/de l'opportunité de la présence de l'Ame dans la Visite pastorale

e) V Goens (over het preken d Zedeleer) eenigzints verward/ Deze onderwerpen goedgekeurd zijnde, scheidt de Verg.

Pasteurs 15

Pres. L'Ange, Merkus, Mounier, Huet (Am) Hamel (Haarl. Cronenberg (Arnh) Serrurier (Dordt) Marcus (Delft) Moquette (Leyd) V d Bank (Ut) V Goens (Leeuw) Chaufepié ('s Hage) Mounier (de Bosch) James (Breda) Dileman (Zwol.

Anlciens 5

Vernede (Ut) Byrde, Tilanus, Zubli de Clercq Am.

& Diacres

Sweers, V de Poll, Fortuyn (Am) du Triple Chemet Am

pagina: 218

Augustus 8

verv. f 304 [hier in doc. no. 217.2]

Zat 8 Aug Réunion bijg.

Deze morgen alles kalm aan het bureau. Om elf uur na de réunion, die mij toch nog al belangrijk was door de herinnering aan de oude gebruiken &C. Merkus nam met waardigheid het Moderateurschap waar.

Soirée bij Huet

'S avonds hadden wij een niet onbelangrijk Soirée bij Huet. Met veel genoegen leerde ik de oude Moquette kennen, die mij voorkomt een innig en vroom man te zijn.

Van den Bank

Ook Van den Bank was daar en begon terstond een discours tegen de predestinatie met James & mij. Niet alleen waren het de gewone argumenten maar de gehele wijze van argumenteeren was zoodanig Accomodatief dat er eigenlijk van den gehelen Bijbel niets overbleef dan hetgeen men er uit vriendelijkheid in wilde laten.

Poitevin Mounier (A)

Deze wonderlijke Poitevin leerde ik ook kennen. Hij is compleet den Lustig van de réunion. Met Mounier sprak ik ook zeer aangenaam & verheugde het mij te zien dat hij zeer tegen de Groninger rigting ingenomen was. Ontrent andere punten stond hij nog wat flaauw en redeneerend, doch bekende voorttegaan in het onderzoek, dat reeds veel is.

Imp Reunie

Ook om Huet genoegen te doen improviseerde ik over de Réunion & gaf een kerstenende Kerk die nog al veel indruk maakte. Ik was nu al zeer bedaard beviel mij zelve minder, en deed toch meer indruk na buiten dan in die bij Prince, die mij zoo zeer beviel.

Zie f 308 [hier in doc. no. 219.2]

pagina: 219

F Augustus, Bijzonderh

verv. f 305 [hier in doc. no. 218.1] Bijwoning der Reunie

Réunion de l'Egl Wallone

Zat Aug 7 woonde ik de réunion bij. De table waaraan de Comm. Wallone zit in het midden. Zij bestond uit Merkus V d Bank, Marais & Mounier (de oude v R).

Rapport Vallée

Het belangrijkste was deze dag het rapport over de Vallées. Men geëxamineerd worden. Uit een antwoord van Mounier aan l'Ange [Teissèdre de l'Ange] bleek mij ook dat men hier geensints iets ontrent de studenten aan wie toelage gegeven wierden bepaalde, wat hunne studien betreft, en zij indien zij willen ook bij de Ec. d Th. hunne studien kunnen doen. Als Trésorier voor de Vallées werd Bousquet (Louis) opgevolgd door Kluppel (v het huis Braunsberg C).

Aff Cocheret

Er was ook een brief van Cocheret de la Mounier die men vroeger opriep als oud Predikant te Luik doch 't geen men meende dat nu door het tract. met België vervallen was.

Complimenten

Veel complimenten werden er gemaakt, bij gelegenheid van een vijfentwintig Jarige preek waarvan Van de Bank een exemplaar had present gedaan.

Elargissemens.

Over liefdegave wordt p Kerken gestemd, en iedere Gemeente geeft door hare afgevaardigde te kennen, voor hoeveel zij zich elargisseert; de sommen zijn echt zeer onbeduidend.

Zie f 309 [hier in doc. no. 220.1]

pagina: 219

Augustus 9

verv. f 306 [hier in doc. no. 218.2]

Aug 9 Zondag.

Preek del Prat.

S'ocht met James Del Prat gehoord over het antwoord van de Heere toen de discipel het vuur v. de hemel wilde doen dalen. Le faux zèle. Ondertusschen waren faux & vrai zèle zoo onder een gemengd in de schildering, dat er eigentlijk niets dan het flaauwste Rationalisme overbleef en dat ieder, die iets meer wilde verlangen als een pest der Mij moest geschuwd worden, ik had er een diepe indruk v. droefheid en verontwaardiging van.

Preek Jamieson

Bij Jamieson hoorden wij een uitmuntende preek over Phil. 3 v 3 regt krachtig die kentekenen van de Circoncision ontwikkeld, en op het hart van z/ toehoorder gelegd.

V bij Sec [Secrétan] Ontmoeting met L 'Ange [Teissèdre de l'Ange] met del prat

Wij zochten Secrétan op die beter was. L'Ange kwam binnen, en toen ik over anderen hoorde oordelen en spreken, moest het er toch uit en kwam ik rond voor de indruk bij del Prat voor de dag. Eer l'Ange kon antwoorden deed Del Prat zelve de deur open. Nu continueerde James het discours dat eerst door het opnemen v. de oude l'Ange die J. niet zeer goed begreep, hevig had kunnen worden, maar Secrét. kwam tusschen beide en maakte regt heldere onderscheidingen. Delprat trok het een & ander in, zeide dat hij het vooral tegen de Roomsche gemeend had, dat het een Ref preek geweest was. L'Ange zeide dat men altijd moest veronderstellen dat een Leeraar de regtvaardigheid door het geloof aannam & aan alles

Zie f 310 [hier in doc. no. 220.2]

pagina: 220

G Augustus Bijz.

vervolg Réunion.

Aug 10. Réunion v M.

Ik was er toen nog en hoorde over de Bourse des Veuves. Men wil het excedent doen strekken om het inkomen der Leeraars te verbeteren. Er zijn nog al zwarigheden. De Gemeenten worden geconsulteerd.

Twede Conférence Pastorale Keuze van Vragen in 1841 te beh.

Wij hadden de twede Conférence pastorale. Men was wat vermoeid van 's ochtends. Er werden nieuwe vragen gearresteerd 6) v Huet ov de wijze v Prediking 7) Secrétan over de Catechisatie 8) Mounier v Rott het lezen v de Bijbel in de Kerken 9) James voortgang Papismus 10) d Mariages Mixtes 11) W d C Devoir missionaire des églises 12) Marais, Mérites des Eglises Vaudoises 13) Van Goens Peut on recom. la lecture de toute la bible 14) V d Bank culte extérieure.

Men kiest voor 1841 tot schriftelijke behandeling door l'Ange [Teissèdre de l'Ange] de vraag over de fransche Kerken (sub No 1) tot mondelinge behandeling N 6) v Huet over de wijze van preken.

Gesp Voorgebed

Men spreekt verder over de aart v het Voorgebed of het slaan kan op text en preek, of meer zaak van culte en aanbidding is. Over de Geschiedenis van het voorgebed wordt door de Oude Heeren een & ander verhaald, waaruit het formalisme der vorige tijden blijkt.

De Conférences pastorales zijn een stap, en [onl].

Zie f 315 [hier in doc. no. 223.1]

pagina: 220

Augustus 9

verv. f 308 [hier in doc. no. 219.2]

de beste interpretatie geven. Zoo liep dan de schermutseling af, die echter op del Prat nog al indruk moet gemaakt hebben, ik hoop ten goeden en niet tot bitterheid.

Pr. v Goens

'S avonds hoorde ik V. Goens. Ik was wat afgemat door de warmte. Er was regt veel goeds in, leiding en belangrijke ontwikkeling schone taal en woorden, maar toch wat pompeus en pretentieus; het geeft mij het denkbeeld van een zeer fraaie Colonnade waarachter echter een huis dat daar niet mede in proportie staat.

Secrétan

Ik kwam toen te huis, waar ik Secrétan nog vond, die weder bij ons was komen eeten, en die mij dan 's ochtends zeer goed was bevallen. James was na d C [da Costa] en sprak daar over de eenheid des lichaams Christi.

D & Le [Daan & Louise] (Episcopaliteit)

'S avonds kwamen Daan & Louise bij ons die nog veel goeds van het huis van D Jamieson meldden, waarbij ik hen echter opmerkzaam make op eene te grote episcopale strekking die ik zich zag vormen, en waardoor nu weder de eene afgod door de andere geremplaceerd zoude worden.

Huet en de preek

Ik bemerkte 's avonds dat ook Huet geen dupe was geweest van de preek van 's ochtends die hij een wassen neus noemde.

Mev Chaufepié

Op de vorige avond bij hem had ik ook met regt veel genoegen kennis gemaakt met de Vrouw van den jonge Chaufepié een dochter van D Nieuwold te Leeuwarden die een zeer beminnelijk voorkomen en conversatie had.

pagina: 221

Augustus 10

Aug 10 M Reunie

Deze dag had zijne drukten. Eerst twee uur bijwonen van de reunie en over het gebruik van het overschot van de Bourse des Veuves lang horen argumenteeren. 'S midd. waren Secrétan & James bij ons; de eerste kwam meer los en toonde veel belangstelling. Ook de twede zitting van de Conférence pastorale was genoeglijk schoon door weinigen bijgewoond. Men kwam meer uit van alle kant, en alles bleef schijnbaar nog al vereenigd tusschen menschen die zoo weinig punten van vereeniging hadden en op zulk een afstand van elkander stonden. Met genoegen sprak ik er nog over na met James.

K & G [Kooy & Goudswaard] terug

Kooy & Goudswaard waren terug. Hun reisje was allergenoeglijkst geweest en het weder uitmuntend.

Overijss. verv

Ik gevoelde weinig lust om na Overijssel te gaan en zag mij als het ware de weg nu afgesneden.

Corr. V d P [Van der Poll] R C [Campbell], M K [Kamerling]

V d Poll schrijft een treurige brief, zijn toestand is deerniswaardig. Hij wordt aan eene weverij gezet, en die weverij kan hem geen bestaan geven. Kamerling schrijft ook weder, en klaagt niets meer van mij te horen. R Campbell wilde na de Rhijn gaan doch wacht op mij.
Ik zie de weg na Overijssel niet geopend.

pagina: 221

Augustus 11.

Aug 11 D Diner der Reunie in de Nederlanden

Dit was de dag v het Diner der Réunion. Had ik dit geweten dat wij om vijf uur zoude derwaards gaan, en om twee uur terug komen, ik zoude er meer voor geschrikt zijn. Amuseeren deed het mij niet. Ik had het ongeluk naast een van de leelijkste menschen der Reunie te zitten, en had aan den anderen kant Limburg Brouwer. Ik was niet gemonterd nog geanimeerd en zag op het laatst met reikhalzend verlangen het einde te gemoet. Ik mogt bedaard blijven in alle matigheid, doch was nu ook koud.

Imp Kamschatka

Mijne improvisatie over Kamschatka was verkondiging. ik deed het met volle ruimte en een gevoel van pligt, en met de grootste bedaardheid.

Cond v Chaufepié

De Conditie van Chaufepié in antwoord op mijne Imp was mij treffend. Zij vloeide uit het hart. Vele Conditien werden er gehoord die weinig om het lijf hadden. De wierook wierd rijkelijk door velen aan anderen, door sommigen aan zich zelve toegebragt. In het midden van dit alles gevoelde men toch dat de Waalsche Kerken nog iets op zich zelve waren, dat het meer hier was dan eene classicale Vergadering.

Ds Helper Sesbrugger

Met genoegen leerde ik Ds Helper Zesbrugger kennen die een opregt man schijnt, en die mij nog veel goeds van Lutkemeyer verhaalde.

pagina: 222

Augustus 12/13

Aug 12. W. Meerder rust. Br. Ainsw. [Ainsworth]

Een dag v uitrusten na den vermoeiende dag. James was bij d C [da Costa] & vond daar ook de Choralen ik had 's middags tijd mijne particuliere zaken en brieven weder in Orde te brengen. Ainsworth schrijft largo. De lucht is op Nijv. nog niet helder. Spies komt over, en dringt ten allersterksten dat wij nu toch bij hem zouden komen.

Aug 13. D Reis na Muiden Aangenaam bezoek bij Spies

En nu de togt na Muiden. Ja waarlijk zij was aangenaam. Het weder eerst regenachtig liet later niets te wenschen over. De gesprekken waren aangenaam ook nog zeer belangrijk over de Vaccine. Bij Spies was de ontvang zeer gul, de bezigtiging de wandeling van Muiderberg &C was genoeglijk. Ook ons geheel zamenzijn droeg den indruk van broederlijke gehechtheid. De terugkomst bij de maneschijn was heerlijk. Mijn gemoed was kalm gestemd.

Brief G d C [Gerrit de Clercq] uit Spa

Deze morgen verrastte mij een brief van Gerrit uit Spa die eenvoudig maar goed was en waarin hartelijkheid doorstraalde. Het was mij een verkwikking en bron van dank.

B Jacq v d B [Jacqueline van den Bosch] uit Elberf.

Ook trof mij een brief van Jacqueline van den Bosch, meldende dat hare oogen te Grafrath bijna geheel genezen waren, en verder met veel ophef van Krummacher en zijn prediking gewagende. Ook vond ik

pagina: 222

Augustus (14)

Br H D G [Henry B Gildemeester] ov Twenthe

een brief v Gildemeester die Nijverdal & Twenthe met veel genoegen bezocht had. Bij Laatsman had hij met veel zegen het Avondmaal bijgewoond.

Aug 14. V Afsch Ds James

Aangenaam ontbijt met James en afscheid van hem. Zijn bijzijn was mij stichtelijk en opwekkend. Zoo regt op ons gemak waren wij niet door de vele drukte, maar er kwam ook gene enkele storing. Hij was waarlijk een broeder.

Moeilijke Vergadering

Mijn kalmte werd beproefd, en mij werd getoond dat ik niet kalm was. De Vergadering was mij moeilijk; ik zag weder voordelen vervallen, alles ineenkrimpen de ordres op Lijwaden verminderen. Ik wilde weder Directeur zijn en de zaak beheren. God regeert. Ook daar moet het ik in den dood. Hij zal zorgen.

Bezoek Messchert

'S midd Messchert bij ons. Zijn hartelijkheid is groot zijne oordelen zijn scherp. Tusschen dit een & ander is bij hem geen brug. Wij spraken over de Politiek, over de gedenkzuil v Bilderdijk die hij gekocht heeft, en waarvan hij mijn stukje afzonderlijk wil uit geven.

Stilte, Ber. Kam [Kamerling]

Verder bleef de avond aan allerlei materieele werkzaamheden gewijd. Dat Kamerling mijn brief niet had ontvangen, verwonderde mij zeer. Ik zag met genoegen mij weder op een meer huislijk terrein. De dagen waren druk, doch niet ongezegend.

pagina: 223

H Augustus, Bijzonderheden

verv 309 [hier in doc. no. 220.1]

Stukje v Stuart ov de belastingen

Het stukje v Stuart komt uit. Ik zond het aan d C [da Costa]. Zie zijn belangrijk antwoord. Het is het zelfde dat ik gevoeld heb, en aan Stuart mededeelde. Het is niet billijk alleen de possessie aantevallen niet de Industrie die ook een Capitaal is, ook eene gave Gods even gelijk het andere.

Gesp met Ds Limb Brouwer [Limburg Brouwer] over het holl Synode

Met Limburg Brouwer aan tafel bij de Reunie nog al veel gesproken ook over het holl Synode. Zijn klacht over de onregtvaardigheid v Groen [Groen van Prinsterer], daar volgens hem het Synode niet de wereldlijke arm heeft ingeroepen tegen de Gescheidenen, maar alleen de magt der Politie tot wering van tonelen zoo als die v Ulrum

Kerk nieuws Ds Krayenbelt & Ds Finebuck

Ds Krayenbelt te Overschie. Mess [Messchert] vindt hem een vrij nietig mensch, zoo als ik hem ook beoordeelde toen ik tot zijn studie contribueerde, doch die thans een persoon van belang wordt, door de oppositie der Rotterdamsche Dominés die juist een tegenstander van hem te Charelois willen doen benoemen. Ds Finebuck heeft veel kans te Muiden beroepen te worden. Ik zag hem eens voor Jaren bij V Zuylen [Van Zuylen van Nijevelt] en had toen geen zeer aangename indruk. Hij was eerst met eene zeer rijke bejaarde vrouw getrouwd, nu met eene jonge. Als hij te Muiden komt, verwacht ik er van Spies moeilijkheden[?] van.

pagina: 223

I Augustus. Bijzonderheden

Buitenlandse Politiek 1/15 Aug

Het Politieke tijdsgewricht was in deze 14 dagen hoogst gewigtig. Op eens die storm weges het Oosten dreigende oorlog, crisis in de Effecten, & dit na dat weinige dagen vroeger alles in Spanje om sloeg. Daarna de onzinnige aanval van Lodewijk Napoleon de Zoon op Boulogne, die weder alles op een andere voet bragt, daarna thans weder de onzekerheid in de aanspraak van de Koningin v Engeland; de op nieuw beginnende vervolgingen tegen de Grieken &C, Constantinopel. Bij Grootmama Retemeyer wierd een blaadje uit de vorige eeuw in de boedel gevonden die tegen 1840 den val van het Turksche rijk en de herstelling v. Israel verkondigt. De eerste gebeurtenis nadert met rasse schreden.

Binnenl Pol. Dubbele Kamer Hogendorp [Van Hogendorp] & Gr v Pr [Groen van Prinsterer]

En nu binnenlandsch is alles niet minder gespannen. De dubbele Kamer komt bij een. Dirk van Hogendorp wordt uitgesloten op een grond, die verre is van afdoende te zijn. Het Adres aan Z M wordt aangeboden. Groen protesteert. Gr v P vereenigt zich met liberalen om een wijziging in de zaak behandeling voor te stellen. Zijn plan wordt verworpen. Staat Groen in dezen goed of is hij menschlijk consequent, en is het oordeel van Barbe en Messchert ontrent zijn boekje waar. Ik voel daar iets meer van dan voor twee maanden. Mess ziet in die dubbele Kamer het begin eener revolutie.

Zie 317 [hier in doc. no. 224.1].

pagina: 224

K Augustus Bijz.

verv 316 [hier in doc. no. 223.2]

fr Cantiques

Men wil een ajoute maken aan de fr Cantiques die onvolledig schijnen aan velen, elendig aan anderen. Het is nog al opmerkelijk dat Secrétan Huet & Mounier in die Commissie benoemd zijn. Ik had er eenige stemmen voor.

Paturages

Op nieuw de oude betrekking, met Paturages h[onl] door een brief v Ds de Vimes meldende dat men daar een protestantsche Kerk wenscht opterigten & het subsidie der Belg Reg. geweigerd wordt. Ik geloof dat het best is hij zelve tot behandeling der zaak overeen komt. De brief was eenvoudig & goed gesteld.

Noot op f 320 [hier in doc. no. 225.2]

De Persoon waarvan hier gespr word behoorde niet tot het Equipage v de Evertsen maar van een boot die het schip wilde inklaren. Het geval gebeurde in de volle zee, niet in het Nieuwe Diep.

Verv ƒ 309 [hier in doc. no. 220.1]

N 6/Huet

Suite des Conférences/Questions proposées

Recherche jusqu' ou le mode de prédication est un obstacle aux effets qu'elle devrait produire dans l'âme des auditeurs & indiquer le mode? à suivre pour les avancer.

N 7 Secrétan

Recherche le mode de Catechisation le plus propre à atteindre le bût que l'on doit se proposer dans l'éducation de la Jeunesse, et spécialement la place qui doit tenir le Catechisme à côté de la Bible.

Zie f 319 [hier in doc. no. 225.1]

pagina: 224

Augustus 15/

verv. 314 [hier in doc. no. 222.2]

Aug. 15(Z). Stille dag Gesp met Goud [Goudswaard] Besch. politiek Hog. [Van Hogendorp] Gr. [Groen van Prinsterer] Blokh [Blokhuyzen]

De dag was zeer kalm. V d H [Van der Houven] & K [Kooy] waren met een vrij hevige storm na de Helder vertrokken. Men kwam mij niet veel opzoeken, en ik had derhalve tijd veel van 't geen ten achteren was geraakt bij te schrijven. Met Goudswaard had ik een zeer aangenaam gesprek zoo over zijne reis als over de zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. Hij deelde in het gevoelen dat ik den vorigen dag uitdrukte en het kwam mij dan toch voor goed te zijn om niet bescheidenheid en bedaardheid zoo veel mooglijk, dat waarin men van de andere verschilt, in het midden te brengen. De beurs was sints gisteren weder zeer onrustig gestemd; de indruk van de Engelsche Troonrede bij de sluiting des Parlems. heeft ongunstig te Parijs gewerkt, en de beschikbaar stelling van grote sommen ter versterking der krijgsmagt doen geloven dat er iets meer dan dagbladen wind en opstoking achter zit. De avond was kalm, ik verdiepte mij eenigzints in de politiek, en zag hoe alles in 14/d veranderd was. Ik las Hogendorps verdediging over zijn Zwagerschap, die mij gegrond voorkomt, de brochure wat kan de dubbele Kamer doen, die dunkt mij uit de pen van Groen gevloeid is &C. Blokhuyzen verhaalde onder welke menschen hij zijn leven moet slijten & welke gruwels hij hoort. God trooste hem en doe ons gevoelen hoe hij ons boven duizend duizenden zegent.

pagina: 225

L. Augustus Bijz.

Zie f 318 [hier in doc. no. 224.2]

Suite Conf past. Guestions

N 8 Mounier d Rott.

N'y aurait-il pas moyen de rendre la lecture de la Bible par laquelle nos services commencent plus analogue à la sainteté et à l'importance de son objet et plus propre à l'édification du troupeau?

N 9/10 James de Breda

Quelles sont les causes vraisemblables du progrès du Catholicisme dans ce royaume depuis les 25 dern années, et quels sont les moyens les plus efficaces à opposer aux expansions ultérieurs du Catholic. &

Surtout aux avantages que les prêtres tirent des mariages mixtes au détrimens du Protestantisme

N 11/W d C

Est-il du devoir de toute Eglise Chrétienne de s'occuper directement de l'oeuvre Missionnaire, et par quels moyens peut-elle s'intéreresser à de pareils efforts pour annoncer l'Evangile tant au dedans qu'au dehors du troupeau.

N 12/Marais Delft

Recherche ce que les Eglises Vaudoises ont eu d'influence utile sur la conservation de la doctrine Evangelique au milieu des erreurs de l'Eglise Rom.

N 13/V Goens Leeuwarden

Le Pasteur peut-il recommander à son troupeau sans restriction la lecture de la Bible, et répondre aux objectives qu'on pourrait lui faire.

N 14/V d Bank (Utrecht)

Comment on pourrait ajouter à la solemnité du culte public dans les Eglises Reformés sans abandonner le principe de simplicité commandé par l'esprit de l'Evangile.

pagina: 225

Augustus 16

Verv 318 [hier in doc. no. 224.2]

Zondag 16 Aug.

Preek Dileman 1 K. 22 v 13/14

De ogtend kalm, het weder heerlijk, na Dileman gewandeld prekende over Micha die verklaart dat hij alles zeggen zal wat de Heere tot hem zoude spreken. Er was veel goeds in over onze zwakheid, onze onvrijmoedigheid en toch het was mij dat juiste Evang niet, die volheid waarbij wij alleen rust kunnen hebben, daarbij was ik dof na het lichaam.

Aang. bezoek bij d C [da Costa] Plan v Stuart Rom Regt

Daarentegen was het mij verkwikkend bij da Costa. Hij was lief gestemd, en de Heer vereenigde onze harten. Veel Gesp over het plan v Stuart. De machinerie zal ook in inmaterieele zaken ingevoerd worden. Miskenning van het geestelijk principe van de eenheid der geslachten. Erkenning v. hetzelve in het Romeinsche regt. Zwagerschap bij de Romeinen.

Hog [Van Hogendorp] & Groen [Groen van Prinsterer]

Hogendorp heeft volkomen gelijk. Glibberige weg van Groen, de uitlegging in het Fransche regt te zoeken, verkeerd. De oude liefhebberijen van Platonismus & liberalismus komen bij Groen weder eenigzints op. Hij behoort tot de goede menschen die aan eene revolutie zullen meedewerken. Coté droit de 1789.

Simplificatie in fabr.; ook in de Theol.

Mijn mededeling van de Simplificatie v alles, Laken, Suiker &C. Zoo ook in de theologie. Veel waardoor men de waarheden heeft willen vasthouden & bewijzen valt weg, en men moet het laten vallen, ofschoon de waarheden zelve behoudende.

pagina: 226

Augustus 16

ov het Middelijke

Veel gesp over de erkenning van God in het middelijke. Overal worden de lacunes die in dat middelijke bestonden aangevuld. Het geloof wordt er echter niet minder maar wel meer door!

Heiligmaking

Veel over de heiligmaking gesproken. Er is een aanwas in heiligheid, juist terwijl er een dieper inzigt van Zonde komt, en dit dikwijls in dezelfde zaak. Verwerping van het objective hoogst schadelijk.

Heldring

Heldring hoogst belangrijk d C [da Costa] siddert toen hij zegt niets te willen erkennen dan wat hij ondervonden had, waar en toch verleiding. Verblinding dat hij met de theologische wetenschap niets te doen wil hebben en toch in de andere wetenschappen blijft.

Chev. [Le Chevalier], Koenen

Chevaliers weg bij het ontzettend verlies van de andere kant verruimd. Koenen kalm.

Lodew Bilderdijk

Met Lodewijk Bilderdijk van d C [da Costa] teruggewandeld St ...sch, veroordelende de wereld, als zijn Vader daarbij de positie van den Krijgsman op dit oogenblik regt ongelukkig. Grote geest van ontevredenheid teg het Gouvernement.

V Mev Hartsink [Hartsinck]

Mev Hartsink bij ons, wie de preek van Dileman zeer bevallen was, & die met regt veel genoegen Dusselthal had bezocht. Het Diakonessen institut te Kayserswerth had zij met bijzondere belangstelling gezien, en zeer in orde bevonden.

pagina: 226

Augustus 16

Treurige avond dienst bij Merkus

'S midd had ik een treurig uurtje bij Merkus die over de onsterflijkheid sprak op eene wijze die meer twijfeld dan gerustheid gaf. De man stortte tranen, zijne famille ook & ondertusschen het was mij koud als ijs & ik leed na lichaam & ziel dien middag.

Cat. ov Genesis

S'avonds met de Jongens, aangenaam over Gen gespr. Aat was er ook regt goed bij.

Terugk V d H [Van der Houven] & K [Kooy] v. den Helder. Aank Evertsen aldaar.

Op eens vernam ik dat V d H & K reeds weder terug waren. ik zocht hen nog op. Zij hadden juist het genoegen gehad bij hun korte aanwezigheid aan de Helder eerst de Anna Louisa en toen den Admiraal Evertsen binnen te zien komen. Met Kapt van Duyn waren zij herwaarts gekomen.

Ongelukkig sterfgeval

De vreugde der ontmoeting werd alleen gestoord door het wegrukken van een Jong mensch 's ochtends nog zich op zijn 23e/Verjaardag & aanstaande plaatsing als Stuurman verheugende, en dan bij het uitzetten van een tros in het nieuwe diep over boord sloeg en terstond onder de sloep geraakte, en weg was. Zoo ligt alles bij elkander. Ik was vermoeid 's avonds en zag een week met gewigtige beraadslagingen voor het oog liggen. God die tot nu toe bewaarde, bewaar genadiglijk verder!

pagina: 227

Augustus 17

Aug 17 M. Middellijk & onmiddellijk

Ontmoeting met iemand die onmiddelijk tot werk op mij zegt gewezen te zijn en overeenstemming met een vraag die mij voor twee dagen gedaan werd. God werkt onmiddellijk over het middelijke. Men kan de twee bijna niet genoeg doortrekken.

Zegen in de aankomst van schepen, dat nu weder zoo bijzonder welkom is. Voortdurende on rust in de Politiek. De Fransche bladen blazen steeds oorlog. Aandelen onder de 167 pc.

Terugk Gerrit uit Belgie

'S avonds grote vreugde bij de terugkomst van Gerrit wien zijn reis dan grotelijks tot genoegen was. De levendigheid en beleefdheid in Belgie beviel hem bijzonder. De smaak der Gebouwen, de goede inrigtingen der Police, vooral ook met opzigt tot de Spoortreinen hadden hem bijzonder getroffen. Hij had de Maas gegend met groot genoegen bezocht, en was in de Grotte de Han geweest, het welk een wonderlijk schouwspel moet opleveren, en voor mijn zenuwen niet preferabel zou zijn. Bähler zag hij, anders niemand van kennis. God bewaarde hem weder. Mogt hij dien God erkennen.

Woorden van Baxter.

In de Esperance met veel genoegen eenige woorden van Baxter gelezen over zijn godsdienstige ondervindingen bij het einde v/zijn leven. Veel is er daarvan dat ik begin te voelen. Op het loven en verheerlijken van God komt het aan.

pagina: 227

Augustus 18/

Aug. 18 D Zware regens, gedruktheid

S'ocht was het weder allerverschrikkelijkst koude stortregens &C Mijn lichaam & ziel waren gedrukt, ik voelde mij op het punt om in zware strijd te geraken, doch God bewaarde genadiglijk, en ik mogt kalm blijven. Aan het Bureau was alles stil.

Vlasspinnerij

Lang sprak ik over de Vlasspinnerij met Cohen v Basen die mij toch voorkomt in dit vak kundigheden te bezitten. Ik zie in alles eerlang weder teruggang te gemoet, het doel voor Indien & voor ons land van nut te zijn, gaat weder na achteren bij de thuis alleen heerschende finantieele & misschien eerlang politieke belangen.

Fam dag G. & M. [Gideon & Margo]

Wij hadden 's avonds weder familledag. Het verheugde mij hen allen bij elkander te zien. Ik sprak met Ed & Pauly nog genoeglijk, met de andere misschien te lugtig het geen wel meer het geval is, als ik geestelijke bezwaren heb die zich niet uiten. Na het geen Ed mij zeide komt het mij niet mooglijk voor om alles te kunnen aannemen wat Hy [Henry] v Laatsman gemeld heeft. Op nog al inwendige bitterheid betrapte ik mij, 't geen echter in deszelfs uiting verhinderd werd. De wereld, alles gaat als een droom voorbij, ik verlang na die vastheid in God die geen menschen ontnemen kunnen na die ruste die hoger dan al deze woelingen ligt.

Zie f 324. [hier in doc. no. 228.2]

pagina: 228

Verv. f 322 [hier doc. no. 227.2]

Augustus 19

Aug 19. W Indruk Rap V d H [Van der Houven]

Deze dag helderder uiterlijk, doch niet zeer van binnen door het Rapport van V d H, waaruit bleek dat onze Contracten pas gesloten waren, of men begint reeds te tornen om meer te hebben. In de Conf. Aant. werd dit alles omstandig beschreven en het kon dan ook niet zonder werking blijven.

Gedrukth lich Innerl. toestd.

Daarbij biedt mijn lichaam minder tegenstand. Sedert die middag v Secrétan toen zijn geval niet de oorzaak maar aanleiding tot openbaar making was, gevoel ik nu en dan die zenuwachtigheid dat innerlijk roesachtig gevoel dat mij geheel onbekend was geworden. Onvoorwaardelijke overgave aan God is het eenige redmiddel tegen het moeilijke der omstandigheden, tegen de drukking des lichaams. Ook wil ik nog beklaagd wezen, 't geen een grote verkeerdheid en een ongeloof jegens God is. Met de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] zal het blijven Luctor et emergo en ook deze worstelingen waren te voorzien. Stond ik geheel vrij dan ware het iets anders, maar ik moet opregt bekennen dat het mij niet onverschillig is of mijn jaarlijksche ontvangst zoo veel minder is, niet onverschillig of ik mijn invloed op de fabricaten & de orders deswegens verlies. Was ik daar door heen ik zoude des Heeren bijstand krachtiger ondervinden.

Heil hem die zeggen kan met geheel zijn herte

pagina: 229

Augustus 19

zijne Goedertierenheid is in de eeuwigheid.

Br. Kamerl. [Kamerling]

In een brief v Kamerling die ik ontving, was toch dunkt mij inderdaad leven. Met S d C [Steven de Clercq] behandelde ik de oude zaken, welke uitkomst nog daarin.

Negers Vaccine Weigering Diner

De zaak der Negers werd mij weder duidelijker mogt er zich een weg openen. De Vaccine nog altijd een punt van strijd. Da Costa vindt Cap [Capadose] brief nog al treffend. In dat gevoel van lichaam & ziel dat ik nu heb, stuit mij drukte als ook het gevoel van verplaatsing tegen de borst. Ik heb deze dag op een diner aan boord v het schoon verbond bedankt, en denk dit ook met het Diner van het Institut te doen. Ik kwam nu genoeg in evidentie den laatsten tijd, en zonder noodzakelijkheid moet het niet verder gaan. Het zoude anders weder de oude zaak worden.

Politicq.

De politique horizont scheen dit maal iets helderder te zijn, men hoopt nog dat de Continentaale Mogendheden iets ten goede zullen kunnen uitrigten.

Bez. D Knap bij d C [da Costa]

D C schrijft mij een bezoek van D Knap gehad te hebben die Zondag avond het gebed bij hem deed & met wien hij zich zeer aangenaam heeft onderhouden. Caroline was lang op het schooltje & gevoelde zich zeer mismoedig dat zij n/ haar oordeel daar van zoo weinig nut was.

pagina: 229

Augustus 20/

Aug 20 D Indruk van brief v Barbe

Een pijnlijke dag door een brief v Barbe die mij schrijft dat hij gelooft dat ik God niet heb. Hoge waarheid staat er in de brief zijne eigene hoogte echter niet minder. Wonderlijk echter dat ik geen bitterheid zoo zeer jegens hem gevoelde. Ja alles moet nog meer wezentlijkheid bij mij worden. Nu is de strijd om deze brief te beantwoorden, en toch zie ik er tegen op. Kom ik uit dan is onze band verscheurd, dan wordt het op eens een questie van personen. Zoo dikwijls heb ik de brief reeds willen beantwoorden, en hij moet mij afgenomen worden, ik moet het antwoord ontfangen en niet zelve werken in dezen. Het is immers een zegen als alles geschud wordt; als wij ons diep zondig en elendig gevoelen. Nu kan ik tot niets geraken, maar had er grote pijn en bezigheid mede de gantsche dag. Ik was maar half bij alles. Ik kon niet laten liggen bijna ik moet mij verdedigen denk ik. God zal mij verdedigen op Zijnen tijd.

Worstel v/deze dag

De moeilijkheden van onze Contracten & o/ positie; de indruk der daling van de fransche fondsen (tot 78 f 60), de ijdelheid v het Institut; alles ging er maar half in.

Verh v de Vries over m/stuk

Ik las de Verh v de Vries tegen de mijne, niet zonder een zekere warmte geschreven

pagina: 230

Augustus 20/

Verv. v Aug 20

waarin veel van godsdienst & liefde werd gesproken, doch hoe moeilijk is het beide te kennen?

Av Institut

Het Institut betekende weinig de Secretaris was niet aangenaam, zijn verslag al zeer dor het Bureau ligt in 't honderd. J v Lennep is onze President geworden.

V bij Mev Hartsink [Hartsinck]

Ik haalde Caroline nog bij Mev Hartsink af. V Eik was er ook. De moeilijkheid ov Jufv de Leeuw blijft groot.

Gesprek met d C [da Costa]

Met d C sprak ik nog eene tijd. Hij was zeer gedrukt. Nancy weder minder wel. Lod. Bilderdijk ook niet regt. Alles drukt op hem, en hij benijdt mij mijne bezigheid.

Abrahamse [Abrahams]

De arme Abrahamse die ik heden sprak ziet ook zijne zaak telkens afnemen, dat pijnlijk v/hem is.

Verh v Knapp [Knap]

De zaken door Knapp aan d C verhaald weges de tirannij der Neologische Dominés op het platte land zijn al zeer erg. Men dwingt de menschen hunne kinderen te laten dopen onder toestemming van een ander formulier als dat in de Kerk aangenomen. En nu ik wensch niet vele woorden te gebruiken, maar ik wensch innig na meer verlichting door de H Geest. Mogt ik mij zelve maar geheel kwijt kunnen geraken. Geen mensch kan mij helpen, maar alleen de levendige God.

pagina: 230

Augustus 21/

Invloed br Cap [Capadose] op d C [da Costa]

Opmerkelijk dat d C door de brief v Cap over de Vaccine zoo getroffen was geweest. Hij zeide dat dezelve meer bij hem afdeed dan zes boeken & dat hij op dit oogenblik, niet zoude kunnen besluiten om te vaccineren.

Aug 21(V) Voortgang strijd, kalmte 's avonds.

Nog een dag van strijd, zoo wel lichamelijk als na de ziel. Drie brieven aan Barbe begonnen en niet doorgezet. Een menschelijke zucht om deze zaak aftemaken. Onrust door de ongunstige politieke berichten. 'S ochtends in de werkzaamheid alles kalm, 's middags aan tafel vermoeid, wat hard jegens de kinderen beschaamd voor mij zelve. 'S avonds in Baxter gelezen & tot de erkentenis gekomen dat het zaak was om in B brief datgene aantevatten dat uit God is en te laten liggen wat uit de menschen is; ik gevoelde de noodzakelijkheid van zelfbeproeving; de geestelijke traagheid, die in mij is, en de verkeerde overleggingen waarop ik zoo menigwerf steun. O hoe veel waakzaamheid is er nodig. Hoe goed is het gedurig weder uit onze sluimeringen opgewekt te worden! Dit alles gaf tegen den avond meer kalmte & eenvoudigheid. En nu, God zal bewaren. Hem alleen zij de eere en lof in alles. Hij vergeve mijne Zonden genadiglijk. Hij stelle mij vast in Christo.

pagina: 231

Augustus 21/22

Verv. Aug 21 Congé Jufv V d Leeuw [de Leeuw]

Bij Caroline's Comittee wierd aan Jufv de Leeuw aangezegd, dat men haar niet kon houden dat nog al een grote zaak was, maar hare bijbel kennis was veel te verward en te onvolkomen. Heere leer mij mijne dagen tellen dat ik een wijs harte bekome.

Aug 22 Z Verh v de dag meerder kalmte der Ziele

De ogtend kalm, doch het lichaam nog zwaar gedrukt en de geest ontroerd. Telkens was de beschuldiging v Barbe voor mij. Ik antwoordde die in gedachte, en kon niet anders antwoorden dan met bitterheid en met steek voor steek te geven. Het was des middags ontzettend warm & drukkend, ik bleef bij de mijnen. Wij keken tekeningen die D Bidloo gemaakt had v zijn buitenplaatsje bij Moscou. 'S avonds gaf God het begin eener liefelijke kalmte en ik mogt de volgenden ogtend opstaan, zoo geheel anders, rustende op God vertrouwende op Hem met mijne gehele Ziele, zonder bitterheid tegen B [Barbe]. Een brief v Kam [Kamerling] deed mij ook nog al indruk, mij zoo tonende dat het er maar op aankomt om de toegang tot God te kunnen zoeken, en dit was mij in de vorige dagen onmooglijk. En nu hij zal zijne weg tonen, Hij zal zijn werk volbrengen.

pagina: 231

Augustus 22./23

Verv Aug 22.

Verder was het iets kalmer in alles ten minste op de beurs. V d H [Van der Houven] was na Gelderland. Met de kinderen liep alles gezegend. Gerrit was open en aangenaam, en gaf blijken van een goed oordeel.

Zondag Aug 23

Gezeg. ogtend

Het was een gezegende ogtend. De Heere gaf vrede en vrijmoedigheid op 't harte op de bijzonderste wijze. Ik mogt mij geheel overgegeven gevoelen aan Hem, de liefde was in mijn harte, en ik had aan hem alles kunnen opofferen. Ontrent Barbe voelde ik vrede in 't harte.

Preek Huet

Bij Huet hoorde ik een preek over het laten schijnen van ons licht voor de menschen, op dat zij onze Vader die in de hemelen is verheerlijken. Zelden hoorde ik Huet zoo eenvoudig en helder. Het was mij goed aldaar te zijn.

V Dr Strausz

Te huis komende vond ik een kaartje van de hofprediker Strausz en zijn zoon. Ik verzocht hem nog eens te komen en zag hem ook 's avonds. Een lief warm, regt levendig man met wien ik mij een uur zeer genoeglijk onderhield en toen moest hij na d C. [da Costa].

(ov F W. [Frederik Willem] 4)

Veel goeds verhaalde hij mij van den tegenwoordige Koning v Pruissen, en zeide dat hij hem zeer van nabij kende en voor een grondig bekeerd man hield, dat men zich geen denkbeeld kon maken

pagina: 232

Augustus 23.

Verv 23 Aug.

van de uitgestrektheid zijner kennis in vele vakken. Hij verhaalde mij van zijn zending na de Zillerthalers, van zijne bijeenkomst met de Ultra Lutheranen met wie hij 13 bijeenkomsten gehad meest alle onder tranen gescheiden en waarin het mislukken der vrede lievende schikkingen alleen aan de koppigheid hunner leidslieden moest worden toegeschreven.

Catholicisme

Hij zeide dat de weder opkomende magt van het Catolicisme verschrikkelijker was als men zich verbeelde, ja als hij durfde zeggen.

Mev S Clair Massiah

Wij hadden ook Mev St Clair Massiah die waarlijk met veel levendigheid sprak Lenz en Jamieson regt gaarne hoorde, en nog een lans met D. Merkus bij Haakman gebroken had. Het is toch maar waar dat die Dominés niet opregt zijn meestal. Heere maak mij opregt.

Br v Heldring

D C [Da Costa] zond mij weder een treffende brief van Ds Heldring aan Koenen die wezentlijk veel goeds behelsde vooral dat belang van het volksleven.

S & Ch [Steven en Charlotte] bij ons

S & Ch waren 's av. bij ons. Ik gevoelde mij niet zoo levendig als 's ochtends, zoo als het dan wel meer gaat, en toch gevoel ik dat deze Schudding ook al ten goeden zal medewerken. God zal bewaren in het midden van zoo veel verleiding. Zijn werk zal volbragt worden.

pagina: 232

Augustus 24.

Aug 24 M Mislukte Kerkgang

Een wonderlijke & geensints aangename dag. Eerst liep ik na het Wale Wees huis in de vaste overtuiging dat aldaar Kerk was, en dat Huet er preekte, welk overtuiging zoo vast stond dat alles mij niet eer van de oogen afviel dan na dat ik reeds in het Weeshuis was.

Drukte 's K verj.

Toen het drukke & opgewonden Amsterdam p Bataver[?] van het eene eind na het andere doorgereden. Voor mij zelve representeert des Konings feest dat men thans met geweld weder wil opluisteren niets meer en alle illusie is weg. Daarbij kwam nu het verlangen van de Kinderen om in dat miserabele plezier te delen.

Druk zaak v Barbe

De brief v Barbe gaf mij nog nieuwe pijn. Steven keurde de vorige brief en ook een nieuwe die ik 's ochtends weder schreef af. Dit maakte dat wij beiden elkander ook niet verstonden, en ik beschaamd over mij zelve te huis kwam zonder echter nog eenige uit weg te zien. 'S middags wandelde ik met de kinderen en kwam vermoeid door de hitte & de drukte t'huis.

Doffe avond

Ik las een & ander met genoegen. Al de Kinderen waren uit, en ik zou het met mijne vrouw aangenaam gehad kunnen hebben, doch ik was zoo dof dat ik telkens in slaap viel en het nog met moeite tot aan den behoorlijken tijd rekte. En nu God zij genadig in alles.

pagina: 233

Augustus 25

Aug 25 Br Barbe beant.

De brief hinderde mij nog. Ik had al weder een antw gereed. Met S [Steven] geraakte ik zoo wat in misverstand & begreep hij beter oordeelde ik in het geheel niet antwoordde. Dit vond ik toch niet rond. De brief viel eindelijk in de post. Ik was toch verpligt te zeggen hoe ik er over dacht.

Togt met Lod Bilderdijk na Natura

'S midd. Lodewijk Bilderdijk afgehaald & met hem na Natura. Hij is toch waarlijk een origineel mensch & continueert zijn Vader schoon op een geheel andere wijze. De nieuwe loots v Nat. ziet er goed uit, maar het wordt te colossaal. Thijs was regt verheugt over dit alles te zien. Dit togtje had mij toch indedaad verkwikt. Ik was dof en stomp van dat denken over deze brief v Barbe, en moest mij over mijn ongeloof en elende schamen. God neige nu genadig zijn hart op dat er geen wortel der bitterheid ontspruite.

Stemming D Hogend. [Van Hogendorp], Strausz

De stemming der gemoederen weder wat kalmer. Men hoopt weder meer op Vrede. De Effecten hebben zich weder wat hersteld. Hogendorp schrijft een werkje tegen de Splitsing v Holland, dat indedaad met kracht geschreven is. D C [Da Costa] had dan ook Strausz met regt veel genoegen leeren kennen, die nog een gebed, en kleine aanspraak bij hem gedaan had.

pagina: 233

Augustus 26

Aug 26 Toestand

De dag was kalm heden en ik mogt mij meer dan de vorige dagen geheel aan de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] toewijden. Na de ziele was het mij wonderlijk. ik gevoelde mij nog niet vrij, die banvloek als het ware lag nog op mij, en ondertusschen er was iets meer gebroken in mij meer deelneming in het lot van andere; meer genegenheid om met anderen te spreken, meer afrukking ook van de dingen dezer aarde, hoewel dan daarbij altijd de te gelijk levendig wordende begeerte om alles in Orde te hebben en op te redderen waaraan dan ook de vroegen ogtend gewijd was. 'S avonds was ik ook aan het bureau, misschien geprikkeld door hetgeen ik vernomen had ontrent de bijzondere werkzaamheid van Rochussen &C. Mogt de Heere alles doen mede werken om mij een heilzame en krachtige indruk te geven, op dat het niet meer zij ik leve, maar Christus leeft in mij.

Verj Z M

Men heeft dit Jaar de Verjaring des Konings nog al met eenige ophef gevierd, meer eigentlijk dan waartoe de omstandigheden aanleiding gaven, en er zijn juist nog al verscheiden ongelukken voorgevallen, vooral door dat elendig schieten & vuurwerk afsteken.

Natura

Hier was Natura aan de orde van de dag, de daar ter zang bestemde liederen zijn een toonbeeld v dwaasheid.

pagina: 234

Aug 27/ 28

Aug 27 D werkz bureau

Een dag van niet veel nadenken. Nog al uitsluitend voor het bureau werkz. geweest. Ook 's avonds.

'S midd eenige jonge lieden bij ons. Ik hoorde weinig en was naar den geest niet zeer werkzaam.

Corr. Hogend. [Van Hogendorp]

Hogendorp schrijft een regt goede brief, heeft zijne verdediging noodzakelijk geacht, en ziet er nu velen tot zijn gevoelen overgaan. Hij heeft een twede werkje of blaadje over de Splitsing v Holl. geschr.

Eerste afd Voorl d C [da Costa]

Ik ontving v. d C de eerste afdel. zijner Voorlezing. Naderhand werd ik wel eenigzints jaloers over de Opdragt aan Koenen, niet dat het aan hem is opgedragen, maar dat er zoo veel omslag van wordt gemaakt. Ook dit is ijdelheid, en ik mogt er geheel over heen komen.

Aug. 28 Vr. Corr. Ainsw [Ainsworth] & Holm V Mw Meyer (Overbroek)

Een br v. Ainsw die geen kwaad in de alg Politiek maar veel kwaad in onze finantien ziet; van Holm die gezegend wordt in zijn huis & zegt dat het Koninkrijk Gods voorgaat in Denemarken.

Carol. [Caroline] ontving een bezoek van Mev Meyer, Overbroek een Vriendin die zij in geen 22 Jaren zag & wier man zich door doofheid, lamheid en blindh. in een elendige toest bevindt. Zij woont te Kampen.

V Alex v Boetz [Alexandrine van Boetzelaer]

'S av. Alexandrine bezocht. Zij bevindt zich veel beter maar lijdt tog nog aan een ziekte in het ruggemerg.

pagina: 234

Aug. 28

Av bij d C [da Costa] met Dr Arntz [Arntzenius]

'S av bij d C met Arntz. die Hy Gild [Henry Gildemeester] gezien en veel beter gevonden heeft. D C sprak belangrijk over het behouden der personaliteit na de bekering in de Schrift. Wij moeten onze naasten lief hebben als ons zelven. Het is dus niet onze zonde dat wij ons zelven lief hebben, maar dat wij dien niet lief hebben. Van Stuart schijnt men al zeer veel kwaad te spreken. De zaak wegens de Opdragt raakte ik nog even aan.

Opstel v la Mart [Lamartine] ov. de Quest. d'Orient

Met regt veel genoegen las ik het belangrijk Artikel van la Martine over de Oostersche Questie. Het zal er wel toe bijdragen, om de oogen op de elendige en verblinde politiek van Frankrijk in deze te openen.

Aug 29 Zat komst V d B [Vrouw de Bruin] V Natura

De ogtend was kalm, en ik had tijd om mijn overzigt der md July in Orde te brengen. Vrouw de Bruin was in den tuin; ik zag haar even met die huivering die er dan altoos in het eerst is.

'S avonds drongen mij de Jongens met hen na Natura te gaan. Ik kwam er dood vermoeid van terug. Dat woelen van de wereld is mij iets zeer afmattends. Ik las nog in de Esquisses de la profetie waarin ik veel treffends, vooral ontrent de letterlijke vervulling der profetie vond.

pagina: 235

Augustus 30

Zondag 30 Aug.

Over de Esquisses

De Esquisses hadden mij aan mijne fijne wereld liefde & ijdelheid weder ontdekt. Toen ik echter 's ochtends zag dat men het zoo ver bragt dat een Christen geen wereldlijk of regterlijk ampt zou mogen vervullen, zag ik voort weder die ultra Consequentie der begrippen en meende er tegen te moeten protesteeren bij onzen Steph [Stephen].

Preek Huet

Huet hoorde ik over de bede Verlos ons van den bozen, waarlijk regt veel goeds, hoewel mijn ziel zoo niet geheel mede ging.

Br Cap [Capadose] ov Elberfeld

Thuis gek. een brief van d C [da Costa]. Hij zendt er een van Capad. die het goed schijnt gehad te hebben te Elberfeld, hoewel hij ook de soort van dodigheid, die daar bij het volop van geestelijke voeding heerscht, wel erkent.

Komst Vr de Bruin

Toen kwam Vr de Bruin die eenige uuren bleef, maar tot mijn grote genoegen. Ik kon regt instemmen met hetgeen zij zeide. Alle mijne bezwaren ontrent haar & haar weg vielen weg, en hoewel de Satan mij wel eens inwerpingen ook ontrent haar deed, het ging niet door.

V Blokh [Blokhuyzen] & V Eik met z/Vr

De prop Blokhuyzen en Mevr v Eyk [Van Eik] met haar echtgenoot kwamen wel. De laatste hadden een bijzondere indruk van 't geen V d B mij zeide 't geen mij regt verheugde.

Pr Jamieson

'S midd na Jamieson. Hij preekte lief over

pagina: 235

Augustus 30

Jezus als de getrouwe herder, maar ik bleef er behalve in het begin nog al buiten, en was door allerlei denkbeelden verward. Te huis las ik aan de mijnen Joh 7 nog eens voor, maar het bleef alles dor bij hen.

Toest te huis Redenen van gedruktheid

Ik had deze morgen nog eens aan Gerrit krachtig getuigenis moeten geven. 'S avonds waren de kleineren dof en slaperig. Daan is mij nog een groter raadsel dan Gerrit en moeilijker er bij te te komen. Ik verbeelde mij dat Broeder Steven een soort van geestelijk mistrouwen tegen mij had. In het kort ik ging gedrukt ter ruste alles als ware in moeilijkheid en gesloten ziende, en niet diep genoeg geschokt om met alles tot God te gaan. Heere wees gij genadig naar den rijkdom uwer goedertierenheid. Deze goedertierenheid omringt mij van alle kant. Deze ogtend kwam er nog aan de deur een oude Schoolkameraad [Tentije/Fontyn?] zoo ver terug gekomen dat hij nu in het Werkhuis hier is, en daar het opzigt heeft over eenige wevers. Wie onderscheidt mij. Maar als men de hand van God niet voelt; als men niet weet dat men voor tijd en eeuwigheid de zijne is dan voelt men zich toch ongelukkig. Mogt de Heere genadig met mij zijn, en het in mijn harte ophelderen op dat ik niet regt nog links, maar op Hem zien mogt.

pagina: 236

Augustus 31 M

Aug 31 M Warmte

De warmte was weder zeer drukkend; ik kon er echter nog al tegen aan; 's avonds alleen zonk ik in elkander, door een slaap die mij overvalt & geen denken meer toelaat.

Alg Verg Inst

'S ocht na het Institut de Algem Verg. Ik had er nog al genoegen, en zag er regt gaarne da Costa er was iets meer beweging dan anders. Ik hoorde drie Rapporten, dat v/onze Classe was elendig; dat van de 3 & 4 daarentegen belangrijk. In het laatste merkte ik vooral dat gedeelte over het Muzijkfeest en over de Mij v beeldende kunsten op.

V bij Jufv Smith

'S avonds met Caroline een Jufv Smith bezocht, die met haar oude moeder alleen woont over ons, en voor het Schooltje eenigzints in aanmerking komt. Zij beviel mij zeer goed, en had iets zeer wezentlijks en bescheidens. Het wierd mij daar regt goed, de waarheid was mij duidelijker aan mijn hart als dit sedert eenige dagen geweest was, en ik mogt liefde aan mijn hart gevoelen.

Alg toest. politiek

'S avonds aan de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] & daar nog het een en ander bijgewerkt. De politieke hemel schijnt rustiger, ofschoon het echter nog niet te vertrouwen is. Bij ons schijnt van den eene kant de afloop van de zaak der dubbele Kamer nietig te zullen zijn, en toch van den andere kant is het een schrede vooruit, daar er nu zaken besproken worden die men altoos liet liggen.

pagina: 236

September 1

Sept 1 (D) N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

Nog blijft het weder verrukkelijk en warm zoo als in Sept 1824. Ik was met V d H [Van der Houven] alleen. De aanloop van alle zijde was groot heden. Hoe moeilijk valt het weigeren! En dit zal erger lopen.

Dubbele Kamer

De Vergadering der dubbele Kamer houdt de aandacht bezig; Holland is gesplitst, en al het overige zal nu wel doorgaan.

Verkl v Groen [Groen van Prinsterer]

Groen heeft met moed gesproken, maar dunkt mij meer to clear his Conscience, dan om indedaad indruk te maken. Hij was in de vorige Verg. te ver in vriendelijkheid jegens de Catholijke gegaan & heeft nu om zich te rehabiliteren een woord gezegd over het bijgeloof dat hier dunkt mij niet te pas kwam. Zijn personele geloofsbelijdenis werd hier niet gevorderd. D C [da Costa] zond mij zijn brief aan Hengstenberg, waarin hij zegt dat er eene klove is ik geloof het rond en goed is.

Consistorie

De Consistorie was onbeduidend; Complimenten van de Dominés aan elkander.

Overleg & indruk

De indruk van alles op mij dezen avond is wonderlijk en oorlogzuchtig. Ik zie dunkt mij dat men elkander niet nadert, dat de wond niet genezen wordt, dat men zich aan het denkbeeld van oorlog gewend. Veel kan er gebeuren, en toch ook in vrede zie ik ons afgeknabbeld en uitgemergeld door het Ministerie.

Beh aan Character

Ik gevoelde dat er nu meer dan ooit vastheid van Character nodig is en dat men woorden en oordelen moet kunnen dragen. God geve het genadiglijk.

pagina: 237

September 2

W. Sept 2

Een warmte in deze tijd ongewoon, allerdrukkendst en aan de eerste dagen v Sept. 1824 herinnerende. Mijn gemoed minder levendig.

V Focke

Gesprek met genoegen met Focke, hoewel hij nog al iets onbestemds heeft.

Br Cap [Capadose]

Cap schrijft mij over een D[?] die voor het opbouwen van een Kerk te Jassy in Moldavië reist. Geheel vereenigd ben ik er nog niet mede. Met de kinderen rondgereden door Amst om Cadeaux v Carol [Caroline] te kopen.

Terugk H Gild [Henry Gildemeester]

Henry Gildemeester kwam heden met de zijnen in stad. In vele werd hij bewaard. Zijn gezicht viel mij niet zoo veel toe als ik gedacht had.

D. Sept 3 Br v Bähler

Een uitvoerige brief van Bähler. Hij is als een kameel waarop al de last der maatschappelijke verkondiging in Belgie gelegd wordt. Het geeft geen aangenaam gevoel zijn brief te lezen. Het Maatschappelijke wordt daar tot het uiterste gevoerd.

Br Barbe aan Steven. Indruk op mij.

Barbe's brief aan St. werd mij door dezen overhandigd. Ik dacht eerst dat de brief mij niet schokken zoude, doch naderhand werd het erger en erger. Zoude ik dan buiten God zijn. Het werd mij als een innerlijk wanhoop. Barbe had uit mijn brief het woord onbillijk opgenomen en stelde het voor als of ik het onbillijk vond dat hij mij als zondaar behandelde. In dat gevoel kwam ik in het Instituut. Het stond mij alles

pagina: 237

September

Verg. Institut

aldaar tegen. Gelukkig was er geen voorlezing en kwam het op het verhaal nog uit van eenen zekeren Josset, die vroeger Kapellaan was, eenigen werkjes over den Roomsche Godsdienst schreef en die eindelijk verliet. Zijne Vrouw een Jufv Kuene? ging tot de Remonstrantsche gemeente over. V d Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] vertelde deze geschiedenis, waarlijk met meer bonhomie dan ik ooit iets van hem hoorde. In het na huis gaan sprak hij indedaad regt goed daarover, dat het een voor de tot ons komende Roomsche aan de betrekking van Kerk ontbrak.

Avond met Veenhuize [Veenhuizen] & Vrouw de Bruin

Te huis komende vond ik Veenhuize en Vrouw de Bruin. Deze laatste sprak al regt goed en was indedaad innig moederlijk gestemd. Ik kwam er onder, ik kwam met al mijn bezwaren na buiten, en voelde mij geheel verslagen. Ik las Barbe's brief aan haar voor en zij vond den brief regt krachtig en de waarheid zoo als die daarin voorgesteld wordt volkomen zuiver en waarachtig. Wat de toepassing op de persoon betrof, dit vond zij wel wat stijf, doch dat liet zij over voor die gene die het geschreven had. Veenhuize bestreed zeer het te veel afgaan op het gevoel, doch bij Vrouw de Bruin vindt men het een & het ander. De gehele avond werd treffend geleid & met de kinderen liep het ook goed af.

pagina: 238

September

Sept 4 V. Mijn antwd aan Barbe & dat v Steven

Een gewigtige dag. Ik mogt mij er onder gevoelen en begon nu aan Barbe te schrijven, en open met alles voor de dag te komen. Onder die waarheid zoo als hij haar beschrijft wensche ik neder te liggen. Het werd mij toen ruimer. Wonderlijk dat ik nu juist van Steven vernam dat de brief op hem een tegenovergestelde indruk maakte, en hij Barbe reeds had geschreven, en eenigzints tot verantwoording had geroepen. Ik mogt nu Barbe laten liggen. God zal tonen of de vermaning uit Hem is. Het is toch maar waar dat ik in veel dingen uit een fijne wereldliefde handel. Het komt er op aan om geheel aan God te behoren.

Verj v Caroline

Caroline's verjaardag werd dan regt hartelijk gevierd, met de kinderen liep het best en hunne verzen & cadeaux waren bijzonder welkom. Een vreemd Cadeau was de hoorn des overvloeds van Mevrouw Bergendaal. Deze meent het goed, maar is wat lang van stof. Zij kwam Caroline nog opzoeken.

Bezoeken familledag bij ons. Cr [Cris] & Cat [Cato de Vos] bij ons

Alexandrine [Alexandrine van Boetzelaer] was nog even bij ons. Bij Van Notte is het treurig gesteld. Keetje V d H [Van der Houven] was zeer open. De komst van Cato de Vos gaf nog aanleiding om haar 's avonds op de fam dag te vragen. De familledag was genoeglijk maar aan tafel voelde ik mij vermoeid. Ik had met Henry G [Gildemeester] nog al veel gesproken. Hij verhaalde

pagina: 238

September

Gespr met Hy G [Henry Gildemeester]

mij veel van zijn togt in Overijssel, eigentlijk was hij mij te rijk, doch de leidingen zijn verschillend. Opmerkelijk was zijn ontmoeting met Arntzenius, kennis v Beyerman &C.

Huisselijk genoegen

Ik mogt mij met mijne Vrouw regt vereenigd gevoelen. Zulk een dag is echter te druk om er al den zegen van te beseffen.

Komst Lucipara Tijd v Ba. tot 20 Mey Plate Toest Mij [Nederlandsche Handel-maatschappij]

De Lucipara kwam juist deze dag aan & bragt gewigtige tijdingen tot 20 Mey aan v Batavië. De langzame afvoer der Retouren was nu weder nadelig. Ik zag het uurwerk gaan, doch dat alles de zegen Gods zoo elk oogenblik behoefde om niet te stuiten. De uitzigten voor Scheyer en Fabrijkaten bij de overdrevene producten doen vele moeilijkheden verwachten. De brieven van Plate bevallen mij uitmuntend. Hij is geheel in de zaken en zonder dien toon uit de hoogte te hebben die bij Verk. [Verkouteren] bestond. Het geven van een naam aan een schip van den President Verkouteren deed bij ons niet veel genoegen. Mijn overzigt van Augs geraakte gereed en gaf nog al een juist denkbeeld van den toestand der Mij wat het finantieele betreft.

Gr. [Groen van Prinsterer] & By [Betsy] hier

Groen & Betsy kwamen in stad, en alleen door een misverstand zagen wij haar dien avond niet. Zij vertrok den volgende morgen p stoomboot.

pagina: 239

September

Sept 5 Zat komst v Groen [Groen van Prinsterer]

Opeens stond Groen 's ogtends voor mij & wij hadden een alleraangenaamst gesprek. Zijn discoursen zeide hij kon men uit de fragmenten in de Courant niet beoordelen en hij dacht zijn aanspraken uittegeven. Ik moest al weder beschaamd zijn over mijn voorbarigheid en vond bij Groen veel meer zoeken na godsdienst des harten dan ik gedacht had. S 'middags at hij nog regt genoeglijk bij ons.

Kennis bij Mev Hartsink [Hartsinck] van Mev Tuyl [Van Tuyll van Serooskerken]

Wij waren 's avonds bij Mev Hartsink gevraagd om kennis met hare schoonzuster Mev Tuyl van Serooskerken uit Utrecht te maken. Ik had veel van haar gehoord en wel verlangd hare kennis te maken doch zag er nog al tegen op, daar ik vreesde dat zij ook nog al à la Zuylen [Van Zuylen Nijeveld] zijn zoude. Ik was nu echter reeds gebeukt, en zag er dus niet tegen op. Wij vonden haar dan geheel anders regt eenvoudig en liefderijk en ik gevoelde mij bij haar zeer te huis. Zelfs had ik het discours nog wel meer personeel en strenger verlangd. Er kwam nog meer over personen en formulieren in, als waaraan ik voor het oogenblik behoefte had. De avond was mij regt aangenaam.

Verand. weder

De verandering in het weder was groot,'t geen mij nog al drukte. De avond restaureerde echter weder.

Esquisse s la prof.

De Esquisse sur la prophetie non accomplie had ook nog al stof tot denken gegeven, doch lag nu weder achter.

pagina: 239

September

Nog over dien avond

Aan Mev V Tuyl [Van Tuyll van Serooskerken] ook nog al denkbeelden over de profetien medegedeeld. Ik erkende bij mij de verleiding om die waarheden te gebruiken, ten einde innerlijk de gedachte te koesteren dat er nog wat van deze wereld voor de volgende zou overblijven. In Mev Hartsink [Hartsinck] vind ik bij voortduring iets zeer opens en eenvoudigs. Eene Jufv Schuyt die zich daar bevindt schijnt levendige indrukken te hebben. De Heer Hartsink sprak dien avond ook mede. Er werd ook nog al over het boek van de geestdoop gespr.

Zondag 6 Sept

Corr.

Eindelijk aan de Corr. begonnen, die mij zwaar op het hart lag. Ik was nog al gedrukt, echter met meerder licht voor mij zelve.

P Jamieson Jes. 53 v 11/6 (Episcopalisme)

Bij Jamieson ter Kerk. Het was over Jes. 53 v 11/6 regt goed, doch op het laatst onder al het spreken van geregtigheid kwamen er de werken te veel dogmatisch te weinig als het gevolg van de levendige aangrijping van Christus in. Mij hinderde de wijze waarop Eduard & Emma de ceremonie mede deden, die ik toch als tegen de geest en letter van het Evangelie beschouw. Eduard stond als Church ward aan den deur. Henry G [Gildemeester] was er ook, en had het bijzonder goed gehad.

pagina: 240

September

V bij Mev Tuyl [Van Tuyll van Serooskerken]

Na de Kerk bij Mev Tuyl geweest, haar het Extr v Bohmer gebragt, waarna zij verlangde. Nu kwamen wij veel nader tot elkander en spraken regt open. Veel was zij bezig geweest met de toestand na den dood, en kon het met weinige daarin vinden. Wij verlieten elkander als oude kennissen.

Bosscha

Bosscha niet t'huis gevonden. Ik gevoelde zelfverwijt dat ik hem niet genoeg zie, doch weet eigentlijk niet hoe hem aantespreken. Waarlijk zijn toestand is hoogst treurig, wijl alle zijne kinderen er ongezond uitzien en Kootje toch maar bedenkelijk is.

V D Pechtner v Carlshud

De stoep opgekomen bij mij met een Duitscher die de Predikant van Carlshud bleek te zijn. Pechtner genaamd. en die de groeten van Schubart en andere bragt. Wonderlijk komt dit nu met dien Moldavier te zamen. Ik heb geen licht in al de collectes. Hij had Luz goed gekend en verhaalde dat deze ofschoon Catholiek er nog velen tot het inwendig Christendom bragt. Deze man had een opregt voorkomen, doch scheen niet zeer bespraakt te zijn.

Veenhuizen

Veenhuizen was bij ons. Hij schijnt toch maar besloten den pelgrimstaf weder op te nemen naar Genua. Ook Groen [Groen van Prinsterer] & Gildemeester hebben hem nog bedacht.

V Mev Pierson

Mevr Pierson was bij ons. Dit bezoek was regt aangenaam. Gul kwam zij voor hare overtuiging uit. Zonderling is het dat er bij sommige familles nog zulk een groot vooroordeel tegen d C [da Costa] bestaat.

pagina: 240

September

P. Huet Luc 15 v 11

'S avonds bij Huet. Over de deelneming der Engelen in de redding des Zondaars (Luc 15 v 11). Er waren zeer goede gedachten in, doch het matte mij af. Ik kon de redeneringen niet dragen. Daarbij was ik dof en vermoeid. Neen Evangelie verkondiging is nog iets anders.

Ontm. Van der Straten

Van Straten nog eens gesproken, die mij verhaalde dat het met de school te Rijssel zeer goed ging, doch dat de kerk uitgelegd zou moeten worden door de vele toehoorders. Ik schrikte en dacht dat er waarlijk al weder voor een kerk gecollecteerd zou worden.

Stemming

Mijne stemming was kalmer; ik gevoelde iets van het geen het is aan God genoeg te hebben. Het bericht van Steven dat hij een brief van Barbe had ontfangen, maakte mij echter wat ongerust. Hoe kleingelovig, maar wat kan toch een mensch mij doen.

Geboorte Zoon v d Erfprins 4 Sept

Deze week was ook gewigtig door de geboorte op den 4 Sept van een Zoon van de Erfprins, zoo dat er nu Vier Geslachten in het huis v Oranje op deze aarde aanwezig zijn. Mogt er Genade Gods over de harten uit gestort worden. Voor weinige dagen mogt ook Prinses Marianne gelukkig bevallen.

Politiek

Het was verder nog al kalm in de politiek schoon nog niets van de hinderpalen tot vrede weggenomen is. Mahomet Ali heeft geweigerd het ultimatum aan te nemen. De bedenkelijke zamenscholingen der Parijsche werklieden zijn uit elkander gedreven.

pagina: 241

September

Sept 7. M Br v Barbe aan mij & S d C [Steven de Clercq] Indruk

Weder een dag van gewicht. Eenige diep dringende woorden van Barbe, waartegen mijn gemoed weder in opstand kwam, en allerlei woorden en gedachten tegen hem had. Doch toen ik naderhand den brief van Steven las, waar ik eerst zeer tegen had, moest ik er geheel onder. Dat was waarachtig wat hij zeide. Zijt gij het met mij eens veroordeelt gij waarlijk u zelve, welnu dan zult gij juichen in God, en U met mij verheugen. En dit kenteken is waar. Hebben wij indedaad gemeenschap met God, wie zal ons daaruit schokken door een menschelijk woord.

Afsch Vr de B [Vrouw de Bruin] haar ontmoeting met d C [da Costa]

S'avonds kwam Vrouw de Bruin nog bij ons. Zij zeide mij maar niet te pleisteren met loze kalk. God ontdekke mij geheel en ontblote mij dat ik in Hem ruste vinde. Zij was bij d C geweest, alwaar Nancy nog al zeer vijandig tegen haar was doch d C haar op zijne kamer mede nam. Daar was het nog al sterk toegegaan en d C had moeten bekennen met tranen dat ook op hem in vele opzigten een momaangezicht lag. Mogt het doorbreken bij hem & bij mij.

Afl. Veilingen

Groot waren weder de goedertierenheden Gods in de uitkomst der veiling, naderhand waren wij nog bij V d H [Van der Houven] te zamen. De Heere trekke genadig met ons op.

pagina: 241

Meerzigt 36e dag

Sept 8 Afsch Veenh [Veenhuizen] Reis na Meerz Aank aldaar

'S ocht. nog afscheid v Veenhuizen genomen, die juist niet zeer helder stond voor zich en voor zijne weg. Velen kwamen nog deze ogtend, en ter bepaalde tijd reden wij weder met groot genoegen na buiten. Het weder was heerlijk en toen wij te Meerzigt aankwamen was alles nog regt fraai. Het groen stond frisch, het was nog geheel zomer weder en wij deden een zeer aangename wandeling deze morgen. 'S avonds zaten wij genoeglijk bij elkander.

V de H [Van der Houven] & Mev Pr. [Prince]

Toen kwam nog Prince met z/vr. De eerste was na 's Hage geweest, en had daar nog niets bepaalds wegens zijne uitvinding gehoord. Zooveel echter had hij gemerkt dat Van den Bosch nog al vrees had de vrucht van zijne grote belofte aan Calvert te verliezen.

Gevoel te M.

Mijn gevoel was aangenaam deze dag. Het scheen mij als of alles veel bekoorlijker was dan de eerste maal; ik gevoelde er mij veel meer t'huis en had hoop voor de onrust van mijn hart hier ook eenige uitkomst te ontvangen. Ja Barbe heeft gelijk als hij zegt Gevoeldet gij de zaak zoo als ik die gevoel, gij zoudt juichen. Van den andere kant heeft hij niet gelijk als hij mij geen broeder meer noemt, als hij mij aanspreekt als iemand tot wiens harte Christus nog nimmer sprak, want die band kan & mag hij niet verscheuren.

pagina: 242

Reis na Rotterdam Kij Veil

9 Sept W. Vert na 's Hage Bosch

'S ochtends met Dan. [Daniel] op reis. Kehrmann in de dilige ontmoet dezelfde die ik voor 1/2 Jaar bij zulk een gelegenheid vond. Met Dan. het bosch door wandeld, de nieuwe aanleg gezien.

Diner met Groen te Schev. Strausz gez. Improv Oranje Nederld

Bij Groen [Groen van Prinsterer] gekomen, genoeglijk gesproken; met hem na Schevening. Strausz ontmoet. Hij kwam van 't huis de Pauw, had ontbeten met Prins & Prinses Fredrik. Hij zegt hen dat het sterfbed van Maurits & de aanspraak v Bogerman volstrekt met andere woorden, het sterfbed v Frederik Willem 3 geweest was. Aangenaam tafelgesprekken over Goethe, over het jonge Duitschland. Verontwaarding van F W 3 tegen hetzelve. Na den eeten moet ik in de grote kamer boven met eene famille Osterroth uit Barmen. Op zijn verzoek improviseer ik over Nederland & Oranje. Verlangen v Strausz na eene populaire Nederl historie. Bij Groen V d Kemp nog ontmoet. Zijn oordeel over de Speeches v Groen.

Aank Rott

'S avonds gereden na Rott; hartelijke ontvang van Van Oordt. Consternatie te R wegens de val van de effecten, en het weigeren der Schepen.

Sept 10 D V Hobok. [Hoboken]

Reeds vroeg een aanval v Hoboken. Met hem de Geertruide gezien die heerlijk opgemaakt was. Hiermede zoude de Heer Reimst vertrekken.

Ontm Hy Gild [Henry Gildemeester]

Daarna bij de Agenten Hy Gildemeest. ontmoet. Zijn

pagina: 242

Reis na Rotterdam

op de Diligence met een officier die naderhand Roomsch bleek te zijn. Over den Opium handel gesp.

V bij Messchert

Messchert bezocht. Vriendschappelijk gesprek. Wij waren het over veel punten eens, en toch de warmte ontbrak bij hem; het kwam tot geen leven.

V Mev Schuman [Schumann]

Mev Schumann nog lang gesproken; zij was zusterlijk gestemd, doch zeer voor de Scheiding ingenomen. Met Van Oort [Van Oordt] nog even aan de Schie.

V bij Suze v Hall (Bählersch plannen}

Suze v Hall gezien. haar Floris veel beter. Zeer Zonderling plan om een Zoon van Oort, die wegens zijn Character niet te vertrouwen was, en onder de Directie der Ecole Normale gesteld was, nu vier weken bij Bähler te laten, alleen om nog eenigzints te profiteren van de aanraking met Scholte, die ten huize van Bähler een Conferentie zoo men zegt, met Monod van Parijs hebben zoude. Bähler zijt gij wel opregt met ons?

Diner Brown

Bij Brown het gewone diner. Veel nieuws hoorde ik er niet.

Afl kij Veil.

Om zeven uur begon de Veiling. Waarlijk het liep alles weder zoo veel gemakkelijker dan voorheen. Om half negen alles afgelopen. En dan nog 1/2 c hoger dan te Amsterdam.

Besl. dag V Oordt

Nu nog het besluit van den avond, bij Van Oordt genoeglijk. De jonge Moens was er ook. Van Oordt was verlegen, hoe ontrent de Collecte met Belgie te handelen.

pagina: 243

Reis na Rotterdam

11 Sept V. Terugreis

De dag was somber in haar begin en de volgepakte Diligence verre van aangenaam. Bousquet was nog aan de Dilig. Hij meende dat Groen [Groen van Prinsterer] na het geen hij gezegd had, nog een afscheiding op een ruimer plan in het oog heeft waaraan deze geloof ik weinig denkt.

Verblijf 's Hage

Groen haalde ik over om mede te komen, daar hij Betsy in Overijssel ging afhalen. Den trouwen Mirandolle zag ik ook nog. Lodewijk Bilderdijk drukte ik de hand. La Maillette liep ik tegen het lijf. Vrouw van der Linden sprak ik met genoegen. De Diligence leverde zeer weinig op. De strijd over de geestelijke zaken duurde voort, en daarbij mengde zich allerlei waar onder zoo vele verkeerde en dwaze invallen. De Revue Britanniq & den staat tusschen slapen en waken, strekte nu en dan tot eenige uitspanning & verpozing. Met de medereizigers kwam het tot gene aanraking en ik was niet in de gelegenheid iets met Groen te spreken.

Aank met Groen te Meerzigt.

Eindelijk om half zes waren wij weder te Meerzigt, alwaar alles gedurende mijn afzijn eene rustige gang had gehad. De avond was allerheerlijkst en een maneschijn zoals die in Sept 1839 in Overijssel. En nu zij God weder gedankt voor de gave en de bewaring.

pagina: 243

Meerzigt

39e & 40e dag.

Sept 11/12 Wandeling. Komst Freyss Stille dag.

Om half zes weder te huis, alles wel. Groen [Groen van Prinsterer] vertrok spoedig. De avond was kalm, de maneschijn verrukkend. De volgende ogtend was het mij wel daar doch ik zogt licht voor mijne Ziel, en bad God om mij een broeder te zenden. Ik kon de 6% daling in de Aandelen, hoe schokkend ook, dragen.

Ik was dwaselijk boos op Gerrit, willende uit het vlees vruchten van den Geest maaien. Ik wil altijd mijne kinderen bekeeren en zie niet op Hem. Toen gewandeld met Daan bij heerlijk herfstweder, aangename beweging en toch weinig gesproken met hem. Freyss vond ik te huis zitten, hoogst onverwacht. Het was mij een treffende gebeds verhoring. Ik mogt open met hem spreken; hij toonde het verkeerde om eigen werk met eigen strijd te bekampen en dat er niets te doen was, als alles aan God over te geven, en van hem te verwachten. De verdere dag liep na zijn vertrek rustig daar henen, zonder bijzondere levendigheid van mijn kant; alleen gevoelde ik, in het een en ander eene meerdere losmaking. De tijdingen v Amst waren niet belangrijk. Steven schreef hartelijk, doch ook nog klagende. Wonderlijk dat Freyss juist ook aan d C [da Costa] geschr had, in het gevoel dat het niet goed met hem stond. De avond vlood nog al gezellig daar henen, hoewel ik nog niet vrij stond.

pagina: 244

Meerzigt

Zondag Sept 13

Stille Zond. in Krumm. [Krummacher] gel. Wandeling &C 41 dag.

Ik had geen moed en roeping meer na de Wijk of Velzen ter kerk te gaan. De lezing onder ons huis gezin had veel moeielijkheid. Ik nam een paar Capitt. en las naderhand de preek v Krumm. Elias & Obadja voor die mij bijzonder trof. Daarin is het waarachtige, het wassen in Christus.

Een visite bij Prince deed weinig af daarop volgde een regt aangename wandeling met Caroline & Daan waarbij wij de lussen van de duinen volgden en op Velzer bosch uitkwamen. De avond was ook liefelijk. Gedurig liep ik eens uit en had nog 's avonds een heerlijk gezicht in den Maneschijn. Vermoeid van lichaam & ziel ging ik echter ter ruste, want ik had veel gelopen, en daarbij had ik gedurig die woelingen in mijn binnenste. Zou het waarheid zijn wat is waarheid het geen zonderling contrasteerde met de lugtigheid en grappen van de kinderen & de drukte van Gerrit die ons morgen denkt te verlaten. Dat ons verblijf op Meerzigt strekte ten minsten om hem aan de Amsterdamsche Kermis te onttrekken. En nu God zij genadig, hij alleen kan het doen hij alleen geeft licht in de duisternis en leven uit de dood. Ik had kalmte deze dag en toch innerlijke woeling.

pagina: 244

Meerzigt

M. Sept 14 42 dag. Vertrek Gerrit & Daniel

Het toneel geheel veranderd; regen en koude! 's ogtends. 'S avonds zachter maar toch regen. En de dag viel echter regt kort. 'Socht vertrok eerst Daan met de ezels toen Gerrit met de Diligence studentikoos zoo als altijd en toch wij hadden het goed met hem in de Vacantie gehad. Onze naturen strijden. Eens zal er in God eenheid zijn! Daan heeft meer van mij en toch de weg na zijn hart is niet gemakkelijk.

Kennis met Byland

Bezigheid had ik nog genoeg. Ik hoorde dat er een Byland hier was, hoopte dat het degene zoude zijn die onder onze vrienden bekend is, en mogt hem op een eerste uitnodiging spoedig bij mij zien. Een regt eenvoudig lief mensch, van zijn jeugd aan tot God getrokken, niet twijfelend aan zijn woord. Ik voelde mij zeer vereenigd met hem. Zijne verhalen over zijn aanrakingen met zijne krijgsmakkers, met de gescheidenen, met Scholte zijn belangrijk. Ik voelde toch nog meer voor Scholte dan vroeger en had meer vertrouwen in zijne opregtheid. Wij bleven lang spreken, toen kwam Prince nog en de ogtend was reeds voorbij. Zonder bijzonder leven was mij toch alles nabij. Ik gevoelde dat men mij niet van Christus kon afslaan, en toch dat het geen Barbe bedoelde iets dieper was, waarvan bijv Byland nu nog geen denkbeeld had.

pagina: 245

Meerzigt

Paket v Amst Pol. Corr V d H [Van der Houven], Talma Beauf [Beaufort] Hoffm. [Hoffman]

S'avonds nog een geheel paket brieven en Couranten. Alles tot oorlog gestemd zoo het schijnt, alles echter even wonderlijk, en het altoos aanvallende Frankrijk begint met honderd Millioen voor de verdediging der hoofdstad af te zonderen. V d H schrijft hartelijk en geeft mij vrijheid hier te blijven. Beaufort schrijft met gevoel. Hoffman ziet de dreigende onweerswolken over de Weverij zweven. Talma kon het met mijne schuddingen niet vinden en vermaant mij daarover. Wie heeft nu gelijk? Zijn mijn schuddingen alleen zonde of roeringen waaronder het goede zaad rijpt? Is zijn vastigheid waarlijk uit God of gegrepen.

Innerlijk bestaan

En nu Heer U zij de lof ook van de kalmte van dien dag midden onder zoo veel beroeringen. De weg werd opener; ik mogt weder eens beginnen met mijne Vrouw over geestelijke dingen te spreken. Mogt maar de liefde Gods in mijn harte uitgestort zijn; mogt ik maar iets gevoelen van die oneindige liefde waardoor de Heere zich zelve aan het Kruis voor ons gegeven heeft. Heere maak gij alles tot waarheid in mijn harte, en doe mij op U alleen zien. Het trof mij hoe Paulus hoewel zeggende dat hij gegrepen was zich echter uitstrekte na het gene voor hem lag.

pagina: 245

Meerzigt

Sept 15 D Dag v geh. regen Bezigh & werken Corr

43e dag

Een zonderlinge dag. Alles regen van het begin tot het einde. De weg een plas zoodanig dat dezelve bijna niet doorwaadbaar was. En echter de dag viel geenszints lang. Ik had nog al veel te lezen en optetekenen kon met vrijmoedigheid corresponderen, misschien was ik zelfs nog wel wat geagiteerd om met alles te regt te komen. De ogtend post bragt v Niepoort [Van der Niepoort] tijding van nieuwe daling in o/ Aand. 'S avonds kwam er een geheel pak, waarbij ook werk voor de volgende dag. Over zaken v Fenema, Arntzenius & Bruin voorts van Mev Schu [Schumann]die nog niet losgemaakt is tot den togt v Muiden; eindelijk zeer uitvoerig van Mev Tuyl [Van Tuyll van Serooskerken] over de Hades of tusschen staat. Wonderlijk dit mag ik toch wel zeggen dat de betrekkingen mij zoeken meer als ik hen. God zij in alles geprezen; de dag was aangenaam, het middag eeten genoeglijk; doch de avond was regt verkwiklijk en vlood waarlijk om. Ik voel in het geestelijke meer licht en leven; de gehele doorbreking zoo als ik die zeer wensche is er wel niet, maar ik gevoel toch veel kalmte. De gesprekken met Caroline zijn regt vertrouwlijk, wij gevoelen meer wat wij aan elkander hebben. De zegeningen Gods zijn groot.

pagina: 246

Meerzigt

Sept 16 W 44 dag regen tot storm

Eerst scheen het weder meer belovend; blaauwe luchten braken door, maar het duurde niet lang en tegen den avond voegde zich bij de vroegere wind een stormwind die alles deed schudden. De dag viel mij geenszints lang.

Ext. Br v Ba

Ik zat in de Brieven v Batavia met te veel ijver, en kwam dan ook geheel daarmede gereed. Ondertusschen was ik niet zonder indrukken zoo onder het lezen als door alles wat mij voorkwam, maar werd 's avonds nog al dof door physieke invloed.

V v Byland

'S ochtends kwam Byland met wien ik Watervliet nog eens doorsnelde. Hij heeft eene eenvoudigheid die mij regt bevalt. Met de wet echter kan hij ook nog niet regt omgaan en is nog niet door dezelve ged [onl]

Komst Gildemeesters

De Gildemeesters kwamen, en onze Jongens waren regt in de pret met hen.

V v Heukeloms v Leyd

De komst der Van Heukeloms om hart & klachten over Lakens uittestorten was een zonderlinge Episode.

Corresp. (S d C [Steven de Clercq] L G J. [Jamieson])

De Corresp was al zeer belangrijk. Te Amst was alles stiller. S d C schreef regt innig en broederlijk. Jams was getroffen door het aandenken, zijn brief is wat al te beleefd. S'avonds kwam nog weder een paket met allerlei Zaken. Men zou het buiten lang kunnen uithouden zoo men daar toevoer had, want alles wordt er indedaad beter [onl] ik de avond genoten.

pagina: 246

Meerzigt

Sept 17 D V H Hofkes. 45e dag.

Het weder was iets beter, nu en dan een lichtstraal, doch alles nog ontzettend los en woelig. Om tien uur hield de Diligence op. Hofkes kwam er uit, en wij waren op eens geheel in de Calicot wereld. Wij spraken nog al vertrouwlijk over de zaken.

Diner bij Prince Imp Erfenis

Wij aten 's middags bij Prince alwaar ik met genoegen Mevr Bousquet een oude Vriendin van onze famille & de bekeerde moeder van Dudoc vond. Ook zag ik er haar Zoon de Heer Gerling nu Secretaris der Stad Haarlem met zijne vrouw, een Jufv Scholting die zeer gevoelig en nog al belangstellende scheen. Het Diner was wel genoeglijk en naar aanleiding van een discours over het plan v Stuart improviseerde ik nog over het woord Erfenis met al de gevolgen en toepassingen daarvan. 'S ochtends was ik nog al kalm ziende op God. 'S middags werd ik weder door het een & ander afgetrokken. De storm in de natuur was de vorigen dag hevig, doch begon iets af te nemen. Ik verlangde te Amst weder eens au fait van alles te komen.

Sept 18 V Bet. weder, 46e dag.

Toen wij den volgende morgen opstonden was het weder geheel veranderd; alles even heerlijk, en een gevoel als in het midden van de zomer zoo dat ik met een opgeruimd hart de reis aanvaarde.

pagina: 247

Amsterdam

Sept 18 V. Indruk v 't bureau

Geheel andere toneelen leverde deze dag op. De rid was alleraangenaamst; de toevloed van bezoeken aan het bureau, en de mededeelen eener Verg v 3/uuren nog al vermoeiend. Mijn gemoed mogt in kalmte bewaard blijven; mijn lichaam was er nog al door geagiteerd.

V D Westhoff Lentz & Pechtner

Mij verrastte een bezoek van D Westhoff die tevens D Lentz introduceerde, die een allergunstigst physionomie had, en dien ik met veel genoegen kennen leerde. Ook kwam D Pechtner die nog druk aan het vragen bleef, en die door Henry G [Gildemeester] nog al zeer wordt ondersteund. Ik gevoelde echter hoe gevaarlijk het voor een leeraar is Collectant te worden.

Cor James & d C [da Costa] (d C & V L [Van Lennep])

Ik vond te huis onder anderen een regt lieve brief van onze James die indedaad grote beproevingen in zijne famille ondergaat. De Heer ondersteune hem genadiglijk. Ook was een brief van d C zeer gewigtig daar hij een begin van Correspondentie met V Lennep geleide dat hoogst belangrijk was. Deze had hem zijn Roman ten geschenke gezonden, en daarop had d C. hem openhartig geschreven. Het antw v V L. was treffend. Ik voelde zeer de kracht der leidinge Gods bij den gezamentlijke indruk dier beide brieven dat zij als het ware niet van mijn hart kan losgescheurd worden.

pagina: 247

Meerzigt

Verv 46e dag Gebeurde op Meerz Togt der fam na Wijk op Zee

Toen ik v. Amst terug kwam was nog een gedeelte van het gezelschap op Meerzigt nog niet van een togt na Wijk op Zee terug gekeerd. Men had vernomen dat het maar anderhalf uur afstand was, en op dit goed geloof aan had zich de gehele Caravan met ezels &C op weg begeven. Eerst was de wandeling over Velzerbosch &C regt aangenaam geweest; het strand dat verruklijk schoon was, en de golvende zee bevielen niet minder, doch toen men een paar uur gewandeld had, werd men ongerust dat er van Wijk op Zee nog niets te zien was. Slechts zelden zag men iemand; er lag niets als een onafzienbaar strand voor oogen, en van Wijk op Zee was geen spoor te zien. Ezels en Kinderen werden regt moede en de goede Vrouw ongerust. Na wel drie en een half uur lopens was men regt afgemat & hongerig daar aangekomen, en eindelijk met den eenigen wagen die er op het dorp was langs eenen kortere weg over Beverwijk terug gekeerd. De jongens volgden eerst later met de vermoeide ezels, en kwamen om zes uur aan. Hier was ook einde goed alles goed. Dat er nog al van beide zijde, op het eind van dezen dag wat te verhalen viel, laat zich begrijpen.

pagina: 248

α Enkelde opmerkingen

Werkheiligheid

De K.Z. Juny 1840 een Roomsch stichtelijk boek nagaande merkt op dat het roomsche idee der werkman de Huismoeder als zij haar beroep doet volbrengt de wille Gods legt aan de deur van de werkheiligheid. Zonderling dat nu juist Barbe & Kohlb. [Kohlbrugge] zeggen die geheel Zonde is, en zich aan God overgeeft, heeft alles in hem. Als hij zijn beroep doet, volbrengt hij den wille Gods. En nu juist het gezegde van d C [da Costa] dat het weder bij K & B op werkheiligheid uitloopt.

Zondag.2)

De Roomsche behandeling v den Zondag trof mij (K Z Juny). Er is iets aanlokkends & waarachtigs in. Onze Zondagen zijn elendig, een strijd om iets heiligs te behouden, een vermoeying des geestes, geen Rust. Nog het strikte der Geref. waarbij zoo veel illusie, nog het hoge der Rhedensche, waarbij alle denkbeelden van heiliging & gemeenschappelijke viering wegvalt voldoen aan het denkbeeld.

Met Byland er over gesp. ook dat was het niet. Ja toch eens tot God bekeerd, volbrengt men de wet v de Zondag, zoo veel men kan.

de Vruchten 3)

Met S d C [Steven de Clercq] stuitte het gisteren een klein oogenblik om dat ik hem in de Espérance een stuk over Ev modèle du Christ aanried, is Christus dan ons voorbeeld niet. Moet erkenning van elende in ons zelve, dat met Werken scheen

pagina: 248

β Enkelde Opmerkingen

gepaard zijn. Moet dan alles wat God zijn Kinderen geeft om Jezus wille en in hem, Phariseismus heten. Is er niet een volheid Gods in de belofte, is er niet het opwassen tot een volkomen man. Zal dan alles niet waarachtig in ons worden, wat waarachtig in Hem was. Zal dan de wereld er niets van zien. En is dat niet juist het heerlijke contrast dat dit met waarachtige vernedering in onze eigen oogen gepaard gaat.

4) Situatie met Barbe

Ik heb het hier nog al regt kalm in den geest, doch worde ik telkens geplaagd door de gedachte Barbe erkent u toch niet als Christen of wat zult gij aan Barbe schrijven? Het is zelfs zoo dat het waarachtig geluk mij niet gelukkig zou kunnen maken, zoo ik hem niet kon overtuigen dat ik het had. Ik moet met God alleen te doen hebben, en zoo lang ik daar niet sta, is het schrijven aan Barbe ijdel. Doch ik vrees weder intesluimeren.

Het is mij als of de Heere veel bij mij weggeruimd heeft, minder zorg voor veel dingen geeft, doch als of hij nog niet introk.

Kohlbrugge 5)

Deze nacht had ik weder veel met Kohlbrugge te doen kwam toch tot een soort van overeenstemming.

Verded d waarheid

In de brief v Barbe komt voor, Ja enfin gijl. begrijpt het niet. Nu dat moet dan ook zoo zijn &C. Vindt

pagina: 249

Meerzigt

Verv. f 362 [hier in doc. no. 247.2]

Zat Sept 19 47e dag Besteedding v d. dag Lectuur Cinq Mars, Dickens

De hoop op fraai weder vervloog, het was alles nattigheid en regen. De dag gaf eerst nog weder bezigheid genoeg, doch toen viel mij de zaak wat uit de hand, en ik geraakte in die werken, die toch altijd meer op de verbeelding werken en die dus bezig houden. Hoe groot is onze innerlijke behoefte na verstrooying, hoe weinig en kort kunnen wij het bij de naaktheid en wezentlijkheid houden. Ik had 's avonds regt slaap en ondertusschen met een Roman van V Lennep had ik het nog een paar uur uit kunnen houden. Ik las 's ochtends den Cinq Mars allertreffendst geschilderd.

de Thou

Hoe belangrijk dat Character van de Thou, stervende als een martelaar, en echter met de woorden aan Maria in de mond. Ja waarachtig is het dat de Roomsche Kerk alle de middelaars heerlijkheid van Jezus op Maria overbrengt. In Dickens las ik dat van de oude schoolmeester die toch een Vriend had die zoo jong was en stierf, het is uit de diepte des gevoels, en doet goed.

Komst D Gildemr [Gildemeester]

Daan Gildemeester kwam, een lieve Jongen. Onze Daan kwam met de Dilig. & bragt mij een tijding mede die mij trof.

Barbe in Amst

Niepoort [Van der Niepoort] schreef mij dat Barbe in Amst was om zoo mogelijk het geheel failliet der Vrede's te verhinderen & wij nog over Japan geremitteerd hadden. Ik verwachtte dit lang en ook had ik zeker verwacht hoewel mijn

pagina: 250

Meerzigt

ongeduld er tegen op kwam, dat de Connectie met Barbe weder geopend zou worden met eene daad van de Voorzienigheid Gods en niet door eene redenering van mij. Ik hoop dat hij hier zal komen.

Br G d C [Gerrit de Clercq]

Een brief v. Gerrit was indedaad studentiko's maar gul en deed toch veel genoegen. Een nieuwe carriere opent zich voor hem.

Beduchth Hoffmann [Hoffman]

Hoffmann is verschrikt geworden door mijn brief en zoekt bij mij heul. Hoe moeilijk is het te zeggen dat wij waarlijk in God geloven.

B Jufv Schuilenburg

Jufv Schuilenburg dringt weder op mij aan; het is de vriend die om de brode vraagt, en toch ligt er een band in. God geve in alles vrijmoedigheid en zien op hem de dag was anders rustig en aangenaam.

Aanstaand afscheid v Meerzigt

Ons vertrek nadert, en Meerzigt is ons toch nog regt lief; wij zullen het niet zonder aandoening verlaten; de laatste tijden waren kalm, de omgang liefelijk. Aan mij heeft het ontbroken zoo het mij nog niet met een plaatse Gods is geweest. Het hart is er mij aan verbonden, ik kan mij nog niet verbelen wij het voor altoos verlaten. En toch dit kan illusie zijn. Tot op heden wierden de kinderen en wij alle hier bewaard. En nu God geleide genadiglijk verder.

pagina: 250

Meerzigt

Zondag Sept 20 48e dag Ophouding der St & Bes

Nog vroeg en toch reeds veel. Een brief van d C [da Costa] meldende een tijding die mij ook op het hart lag en die ik echter thans niet verwachtte. De Stemmen houden op. Waarlijk, het lag dunkt mij wel in den weg Gods. En nu de Heer zal tonen dat da Costa zijn knecht is en wat hij door hem doen wil. Er zal nog ontwikkeling door komen in het rijk Gods.

Benoem Commissie Institut

De Commissie in het Institut zijn benoemd. Ik heb daar niet bij moeten wezen. Ik had niet gedacht men er toe over zou gaan in die Verg. Op den eerste indruk hinderde het mij dat d C & ik niet in een derzelve benoemd zijn, van achteren zal het goed wezen.

Br M [Messchert] aan d C over de Krankzinnigheid zijn Zuster

Het treft mij ook een brief v Messchert daarbij te vinden, waaruit blijkt dat zijne simpele zuster die voor 8 Jaren indedaad geestelijke indrukken had, doch die sedert voor geestelijke aanspraak geheel dof was, nu volslagen krankzinnig is geworden. Messchert is er zeer door getroffen. Geestelijke uitdrukkingen komen midden in huppelen en springen voor. Messchert gaan er nog al diep in, en ziet de magt des Boozen die ons belet om op het fundament dat God gelegd heeft voortte bouwen. Hij ziet het onderscheid tusschen praktijk en bespiegeling dat kan hem goed zijn.

pagina: 251

Meerzigt

Zond. 20 Sept 48e dag Kerk te Velzen

De regen viel weder onophoudelijk, laat in de ogtend waren er eenige heldere oogenblikken. Ik ging nog ter kerk bij Hofman [Hoffman] doch hoewel zijn text het laatste vers v Luc. 9 zeer krachtig was, vond ik het even flaauw dan voorheen.

V Byland

Byland kwam uit de kerk bij ons. Wij wierden veel meer open en ik gevoelde dat ook hij de behoefte had aan een waarachtig leven uit God had. Het afscheidsbezoek bij Mev Prince was flaauw ik kon op niets komen.

V Prince

'S avonds kwam Prince zelve nog & het was het belangrijkste gesprek, dat wij terwijl hij hier was tezamen hadden. Wij spraken over het Gouvt. over de geweldige Oppositie in Groningerland; over de onstaatkundigheid thans het werk der fabrijkanten te verminderen, over de afgescheidenen, de uitdrukking v Groen [Groen van Prinsterer] weges de afgoderij; eindelijk, hoe hij voor eenige Jaren zijn kind gemagnetiseerd had, over de magnetische kracht in het bloed &C. Er werd 's avonds voorts nog gelezen, maar met weinig animo. De Jongens waren in allerlei dingen verdiept of slaperig.

Tijd uit Amstm

Steven & Barbe kwamen niet. Ik had alleen de groeten van de laatste uit Amst; het scheen dat het bij Vrede weder wat bij trok. Byland kwam 's avonds niet zeker wegens het ongunstig weder.

pagina: 251

Meerzigt

M 21 Sep 49 dag Afsch aan Meerzigt

En nu Maandag; het weder heerlijk en het afscheid voor mij is daar. Gaarne bleef ik hier nog, doch deze periode is voorbij. Het is een proeve van het buiten leven. God bewaarde hier. En nu God trekke mij af van de wereld en fondere mij geheel in Christus. Daar komt het op aan. De lust in de wereld vermeerdert maar toch begeerten van allerlei aart woelen. Heere wees genadig. Plant mij & de mijne geheel over in U. Geef mij de vreugde in U. Ontdek mij op dat ik geheel tot u vluchte. Veel uiterlijken zegen hadden wij hier. Moge het ook blijken innerlijke zegen geweest te zijn.

Reis na Rotterdam 21/23 Sept

Reis na Rott

De togt met de Jongens tot Haarlem was aangenaam. Ik wandelde nog wat in Haarl rond, en voelde er mij geisoleerd. Ik kwam op de twede Bijwagen waar ook een pastor zat die eerst met kruisjes maken uit zijn boekje, en toen uit een modern fransch werk las. Hij zag er vrij slim uit. Ik las daartegen de twee preken v Krummacher te Bremen gehouden, wel wat schwülstig en toch krachtig. Eenige Engelsche lazen in een traveller's guide. Het eerste woord met de pastor kwam er niet uit.

pagina: 252

Reis na Rotterdam

Diner met Gerrit

Gerrit wachtte mij op te Leyden. Wij waren even in zijn kamers en aten toen bij Smits. Het diner was minder goed dan de vorige keer, maar het gesprek aangenaam. G was open had regtsgeleerde boeken gekocht, en met vreugde de Collegen begonnen. Er was iets regt liefs in hem. De straal van boven, dat alleen is nodig.

Ontm. Bogaers

Op de Diligence vond ik in 's Hage Bogaers een oude kennis, die mij op zoo een geheel andere terrein bragt, en met wie ik voortkeuvelde zonder veel belangrijks te zeggen.

Aank. bij V Oordt. Sept 22 Afl Indig Veil

De ontfangst bij Van Oort was hupsch. De volgende ogtend liep geheel weg met de Indigo veiling. Over de afloop van dezen Zie mijn aant. over de Mij. [Nederlandsche handel-Maarschappij.] V. Oordt was na den Haag.

Jufv Suermondt

Met genoegen gegeten met Jufv Suermondt die te Rome geweest is. De Pieters kerk gaf haar een gevoel van disgust. Wij spraken nog al ov. Jacqueline V d Bosch. Dat Zuidbeveland moet al heel droevig zijn.

Kennis Ds Miller

'S avonds kwam de Schotsche Pred Ds Miller met z/ vrouw. Hij was een lief mensch; zijne Vrouw echter beviel mij nog beter. Het was wel aangenaam met hem te spreken, schoon hij gelijk de meeste Engelsche niet diep ging. Hij voelde wel verlangen onze Letterkunde meer te kennen.

pagina: 252

Reis na Rotterdam

V v Messchert

Mess kwam nog even. De toestand van z/zuster treft hem. Hij stond dunkt mij, niet als in den brief.

V O [Van Oordt] ziet Vr de Bruin

V. Oordt had eene zonderlinge ontmoeting gehad, en op eens zeer onverwacht Vrouw de Bruin ontmoet, die met een rijke boer reisde, die een kwaal had, en nu door het rijden ongewoon krank geworden was.

Av bij V Oordt

Met V Oordt verstandig en belangrijk gesproken. Ik was die avond opgewekt, en na Millers vertrek die hartelijk gebeden had, las ik met ingenomenheid uit het Woord, en zag alles als in een greep. De terugreis begon onder het allerongunstigste weder. Wij hadden bij Delft een verschriklijke bui.

Sept 23 Terugr na Amst V bij Groen [Groen van Prinsterer] 's Hage

Ik hield mij nog op te 's Hage en deed een genoeglijk bezoek bij Groen. Merkwaardig was de mededeling ontrent Secr. [Secrétan] huwlijk, dat ook nog weder eenige opspraak zou verwekken. Men hoopte hij meer Domine in alles zou worden. Met Byland was men niet zoo zeer ingenomen en vond dat hij het qu'en dira-t-on te veel verwaarloosde. De ontmoeting was voorts hartelijk.

Vlierboom & Kops

Ik zat verder in de Diligence vlak over Vlierboom en nu liep het discours meer over schepen, uitzichten tot bevrachting &C, het geen voortgezet werd in de Stoomwagen toen wij alleen te zamen in de Stoom Diligence terwijl een gul en eenvoudig diner bij Kops nog een aangenaam Intermezzo uitmaakte.

pagina: 253

September 23/24

Sept 23. W Terugkomst te Amst

Ik was weder t'huis. Alles wel en toch was ik zeer neergedrukt door het gebeurde met de Indigo Veiling. Ik was ondankbaar, in opstand. Kwam toch nog tot eenige uitstorting, na veel worsteling.

Sept 24. D.

Alles ging met meerdere kalmte en voor veel werd ik bewaard.

V D Holzschuhe

D Holzschuhe v Jassy nog gesp. De indruk was niet bijzonder, maar het scheen een eenvoudig man te zijn. De Koning gaf hem ƒ200 & P Fr ƒ 100. Hier vischte hij achter het net, gelijk Petschner te 's Hage, en wilde niet eens beginnen.

V Beaufort

Beaufort zag ik bij mij. Hij vreesde dat het met F. op den duur nooit gelukken zoude. Ook ontrent Mev de S C deelde hij mij eenige bijzonderheden mede, die mij den dubbelen indruk, die zij op mij maakte wel expliceerde.

Barbe & S d C [Steven de Clercq]

St was nog al veel met Barbe geweest, en had het goed met hem gehad. De explicatie over dit alles zal op zijn tijd komen. Veel denkbeelden doorkruisten mij zonder bijzondere indruk. Ik ijver nog te veel om alles in te halen.

Avond bij V d H [Van der Houven] met Capadose & z/Vr.

S'avonds bij V d H met Capadose & Keetje. Het was genoeglijk, en toch alles als of het nog eens gebeurd was. Wij spraken over vele

pagina: 253

September 24/26.

personen & zaken. Practicaal had ik er niet veel aan. Cap [Capadose] heeft geen denkbeeld van onze soort van drukte & bezigheid. Hij spreekt veel van liefde, die boven alles is, ziet veel in, en moet toch dunkt mij nog ontkleed worden. Zonderling was eene visite bij hem van eene Miss Warren die geheel Europa doorreist. En toch met dit alles is de grond bij Cap goed. O mogten wij toch maar niet exclusief zijn, en het werk Gods dikwijls verachten.

Sept 25. V Dag v Werkz heid

Deze dag bijna letterlijk aan het bijschrijven toegewijd. Tot 10½ aan 't bureau. Toen met Car [Caroline] alleen, en toch ik kon niet los komen. Ik weet dan ook verder niets aantetekenen dan dat het een Werkdag was, en dat Spies mij schreef dat hij in zijn oude geliefde kerk een treurige preek van den Jonge Vent had gehoord. Bähler had hij ook gesproken, en dien nog al goeds moeds gevonden.

Sept 26 Z

Versch. indrukken Py [Pauly] & Mo [Margo] verwellekd

En nu deze dag, ja ook werkzaamheid, doch tevens zenuwachtig gevoel, indruk van al het voorbij gaande v. alles, zonder diep uitgaan tot de Heere. Weggesleept door de Roman v V Lennep en toch gevoeld het genie gevaarlijk en niet goed is. Pauly & Margo verwellekomd; ik wilde nog al wat zeggen, maar het was geheel de oude sleur.

pagina: 254

September 27.

Zondag 27 Sept.

Preek v Huet onzekerh d doods Gen 27 v 2

'S ochtends bij Huet een preek gehoord over Je ne sais pas l'heure de ma morte. Betoog over de heilzaamheid van dit niet weten. Eindelijk een aansporing om in eigen kracht te snoeien en uitterukken. Het eerste was droog, het laatste geheel verkeerd. Ik had het goed bij den 103 Ps en kon er verder de aandacht niet bij houden.

Chevallier [Le Chevalier] gez.

Chevallier met veel genoegen gesproken. Hij gevoelde het gewigt zijner positie & toch ook veel strijd.

V bij d C [da Costa] Zijn losmaking v de Stemmen

Bij da Costa genoeglijke uuren doorgebragt. Opmerkelijk was zijn Verhaal hoe hij van de Stemmen los gemaakt was. Hij gevoelde dat ander werk voor zijn huishouden voor moest gaan, hoe eigentlijk de beginselen gesteld waren en men nu niet ieder oogenblik kon toepassen, vooral niet in de Vaderlandsche aangelegenheden. De Finantien alles leidde tot de ophouding & toen nu Koenen zeide dat als hij wat anders had, hij zich niet met de St zou ophouden gevoelde d C ja ik heb wel ander werk, want zijne Voorlezing voelt hij zich bepaaldelijk aangewezen, en ook op lessen is nog al uitzigt. Dit maakte hem los gelijk mij zijn woord een Jaar geleden. Van Peursen bleef er al zeer onverschillig bij.

Ontwaakte lust tot poezij. Begin vers. Instit

Op het oogenblik dat hij het briefje aan Koenen schreef, voelde hij de poezij in zijn gemoed ontwaken, en na 16 Jaar was op eens

pagina: 254

September 27

het gewisse in zijn overtuiging was vaerzen te kunnen maken weder daar. Het kwam als een koorts bij hem op, en na een paar uur was het vers in zijn hoofd gemaakt. Hij gevoelde er het na en voordelige van, doch stond er vrij in, daar de oproeping tot het maken van dit vers als lid van het Institut zoo geheel van buiten in hem op kwam. Aan allerlei aanloop & moeilijkheid, ook wegens de Kermis had het niet ontbroken.

Juff Lobatto

Belangrijke bijzonderheden deelde hij mij mede wegens de zuster van Lobatto tot het Christendom aangetrokken, door hare gehele famille verstoten en zeer opregt schijnende. Merkwaardige brieven door hare joodsche famille aan haar geschreven.

Benoem. Comm Inst

Wegens het Institut had hij zich ook verwonderd dat men toen tot de benoeming der Commissie was overggegaan. Het was nu meer een soort van Complimen geworden.

Uitl Capadose

Ontzettende aanloop van zijn Zondag avond. Capadose's uitlegging ov Hosea niet zeer gelukkig. Hij ziet ten vollen het duizendjarig rijk in de profeten en wil dan daarbij het overdragtelijke der oude Gereformeerde uitlegging behouden.

Afsch v de Stemmen

D C las mij het afscheid van de Stemmen voor dat mij uitmuntend beviel. Die Kreits is afgesloten. Ik had er aandoening bij, en gevoelde wat er bij d C omging.

pagina: 255

September 27

Bez bij Hy Gild [Henry Gildemeester]

Hy Gild bezocht, een genoeglijk en opregt gesprek gehad. Hij voelt zich beter, en verhaalde ook met veel vreugde het aangename der werkzaamheid v z/oudste Zoon.

Bez bij Bosscha

Bosscha niet te huis gevonden, zijn oudste dochter was aandoenlijk zwak. Hoe met zoo iemand te spreken, ik gaf slechts een enkele wenk, en die werd dunkt mij verstaan.

Br v Lisman

Een brief v Lisman gevonden, wonderlijk uit den hoogte, en wenschende maar in zijn rust die zoo volkomen was, niet gestoord te worden. Ik had zeide hij zijn laatste brief niet begrepen.

Avond Ve

H D G & D Pechtner

S'av met de kinderen nog al genoeglijk. Een en ander werd mijn harte duidlijk. Hy Gild kwam ook nog met Pechtner [Petschner], die nu ook veel meer los kwam. De Koningin v Beyeren schijnt veel op te hebben met Carlshud.

V bij S d C [Steven de Clercq]

Opmerking

S d C was heden niet ter Kerk, ook niet bij Jamieson die over de volheid van Christus schoon gepredikt moet hebben. Ik zag bij hem zoo ik wil hebben van middag niets liggen als de Rom 7 v Kohlbrugge. Ik vond dunkt mij deze dagen bij hem, schoon hij weinig sprak zulk een schuwheid dunkt mij om het Christendom ergens (irgendwo) te erkennen, doch ik kan mij bedriegen. Deze opmerking hinderde mij. Mogt ik maar mijn eigene Verkiezing vast maken wat zoude mij dan ontbreken?

pagina: 255

September 28

Sept 28 M Bedenkingen bij het eind v/de dag.

Wat zal ik nu van dezen dag zeggen, eigentlijk geheel H Mij [Nederlandsche Handels-Maatschappij] van 7 uur 's ogt tot 10 uur 's avonds, doch nu mag ik ook weder in de zaak geheel in zijn en dat tijdperk van mijn afzijn, is als het ware in een gevloeid. God zij gedankt voor de ondersteuning in alles, doch nu gevoel ik mij ook wat gedrukt, want ik voel dat niets mij voldoen kan, dat niets eenige waarde heeft Christus alleen. En in hem te leven, in hem gevonden te worden zich te bewegen dat is het. Maar daarvoor moeten wij sterven en dat is het bij mij nog niet. Ik sta nog niet vrij. Mogt de Heere doorbreken in mijn harte. Mogt hij alles voor mij zijn. Ik sprak nog met Jufv V d Heyde [Van der Heyden], ook die menschen gevoelen het, elke nieuwe ontdekking is waarlijk als eene nieuwe bekeering. Mogt mijn ziel nu maar kalm zijn, en aan de Heere hangen. Doch ik hange nog aan vele dingen. Mogt ik maar in alles ruste in Hem hebben.

Sept 29 D

Consist. Ord du Jour

De dag kalm en werkzaam. 'S midd Consistorie en ordre du Jour v Mounier. Het was goed, opmerkzaam gemaakt op de pligten die als Ouderling bij het Avondmaal op ons rusten. Er was dunkt mij weinig deelneming.

pagina: 256

September 30

Chev [Le Chevalier] & V N [Van Notten] gez.

Chev. en Van Notten waren er beide. De laatste was nog zeer zwak. Hij had te Kessingen geweest & daar ook Tholuck horen oefenen. Zonderlinge uitwerkselen van het Kessinger water.

V jonge Tydeman

S'av. nog bezoek van Tideman [Tydeman], veel over d C [da Costa] gesp. & ov Mev La Farge [Lafarge]. Hij begreep dat er geen grond tot veroordeling bestond.

familled Ed & Emma

S'av familledag bij Eduard. Met Margo nog al gesproken doch regt opgewekt was ik niet. De ogtend dienste kwam nog al gezegend, maar van den andere kant ligt mij dikwijls een lood op het hart.

Sept 30 W Br v G [Gerrit] d Professor

Een goede brief v Gerrit. De Prof Tyd & V Ass [Tydeman & Van Assen] handelden niet menschkundig en doelmatig met hem. Thorbecke heeft hij al in de onl], en was over het eerste bezoek niet gesticht.

Kalmte Bureau Geruchten aftreding Z M.

Aan 't bureau a perfect calm zoodanig dat ik om twee uur kon zeggen dat zoo wel de Mij als ik aan waren, en na de Expositie kon gaan, waar regt veel schilderijen, en daaronder fraaie waren. Ik was half onzeker of ik na de beurs zou gaan. Er komende, was er zware daling (H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij] 163 & 161) eerst aan geruchten v oorlog toen aan binnelandsche geruchten toegeschreven, en het kwam meer en meer ter sprake dat de Koning afstand

pagina: 256

September 30

van de regering zou doen en Mevrouw d'Oultremont zou huwen. De publieke opinie was niet geprepareerd. Ik dacht niet om het gehele huwlijk meer. Alleen 's ogtends hadden wij gesproken dat die reis na het Loo thans nog al zonderling was.

Ophouden der Stemmen Zonderlinge overw Stemming

Dit alles is nog te versch om iets van den indruk te kunnen zeggen. S'avonds kwamen de Stemmen en spraken van het oogenblik van stilte, en ziet nu juist begint in alles misschien een nieuw tijdperk. Bij het eerste trouwgerucht des Konings werd ik er afgeroepen en bij het twede en laatste zouden de gehele Stemmen ophouden!

Westendorp 's av bij ons/

Westendorp had ik gezien aan de Beurs. Hij kwam 's avonds bij ons. Wij mogten genoeglijk broederlijk over vele onderwerpen spreken. Ook over het geestelijke mogt ik mijn hart nog eens met hem uitstorten. Waarlijk als men hem hoort, dan verlangt men niet veel omslag te hebben.

V Bosscha

Bosscha was 's avonds nog hier. O mogt God ruste in hem geven. Verschriklijk is het anders een woord tot hem te spreken. Zijne drie oudste Kinderen geven hem zorg. Zijn toestand is ontzettend.

Meded. v da Costa

d C had een bezoek van de Hipocreen Ontzwavelaar (Gouverneur geloof ik) belangrijk, maar nog meer enthousiastisch dan geestelijk. Hij woonde in de Mozes & Aaron Kerk het huwlijk v Mina bij.

pagina: 257

September 30

Herinneringen aan Rhede

Wonderlijk nu al die terugzigten op de vorige dagen v Rhede. Laatsman ligt maar in de Vruchten. Truitje Westendorp leest met groten ijver de preeken van Donker Curtius. ter Borg hoewel niet in alles eens met Laatsman, vreest in alles voor het systeem.

Prof Masman

Bosscha sprak hier een Prof Masman uit Munchen vooral in Taa & Schrift Archeoloog. Deze gaf hem het fac simile van een Romeinsch schrijftafeltje waarvan voor eenige Jaren twee exemplaren in een Zwavelmijn van Zevenbergen zijn gevonden. Men heeft op de eene Latijnsch op de andere Grieksch schrift gevonden.

pagina: 257

October 1

Oct 1 Drukte van allerlei aart ontwikkeling van de tijding van de abdicatie. Gevoel voor de Prins

Was het gisteren kalm; heden was het geheel anders. Tijdingen uit Batavia; een schip gestrand de Gouv Gen. overleden, moeilijkheden wegens de Zaak der Producten, dit alles stormde op elkander en daarbij kwam nu het bericht dat Hoboken bij Van Heel geweest was, en de zaak bevestigd had. Ik was innig getroffen, doch verwonderd over de stemming der menschen, alles ligtvaardig grappig koud ijzig teves; later zal het wel eens opkomen wat nu onder de asch bedolven ligt. Aan de Beurs bleef men eerst gedrukt, doch naderhand kwam de moed weder op & de Effecten waren meer gezocht.

Toen ik te huis kwam moest ik aan da Costa mijn hart uitstorten; ik gevoelde weder leven van allen kant ik zag alles weder duidelijk voor mij, en ik kon niet zonder aandoening de daden Gods bedenken. Het huis van Oranje versmaad, de prins zondaar, geen vertrouwen op zijne kundigheden op iets dat in hem is doch den vorstenkroon kan weder uit het slijk opgeraapt worden. Veel is mij duidelijk op dit oogenblik; ik herdenk wat er voor Jaren gesproken is, en hoe da Costa reeds voor Jaren het gevoel had dat de Koning niet op den troon zoude sterven. Ik gevoelde eene bijzondere liefde en verknochtheid voor den Prins, hoewel het alles

pagina: 258

October 1

nog zoo geheel onzeker is, wat uit deze verandering kan voortvloeien.

Cert v 1830/31 bij Milit Zak afgeh

S'ochtends bij Militaire zaken mijn bedankje afgehaald voor de dienst als rust bewaarder 1830/31. Zonderling het eenige blijk van goedkeuring sedert 1824. Wie had het in 1823/24 kunnen denken dat ik in die 16 Jaar buiten eenige aanraking met de Koning blijven zoude. Doch dit alles heeft zoo moeten zijn.

Instituut. Voorl v Halbertsma gez.

S'av. Institut. Het gesprek over de publike zaken was laf en met allerlei aartigheden. De voorlezing door V d Hoeven [lDes Amorie van der Hoeven] van een stuk van Halbertsma over den naam van de mark Avoorde bij Nortsch? was levendig en belangrijk.

Gesp met d C [da Costa]

Ik liep nog een eind met da Costa die geheel het gewigt des oogenbliks beseft.

Israel & Nederland

Thuis gekomen kon ik niet ander dan mij met deze zaak bezig houden en er is leven. Met eene bijzondere instemming las ik Mev Schumann die ik bij ons vond geheel het Dichterlijk Krijgsmuzijk van d C voor, waarin vooral het Israel en Nederland zoo belangrijk is en ook een Vers op Oranje uit de Rotsgalmen. Opmerkelijk is de toon die de dagbladen aannemen, en hoe reeds alles de opgaande Zon begint te huldigen. Wat nu de regte beweegreden der aftreding is weet nog niemand.

pagina: 258

October 2

Oct 2 V Gedrukte Stemming Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

De dag was somber door de brieven v Baud die boven alle beschrijving onaangenaam & meer dan piquant waren. V d H [Van der Houven] was er nog al door getroffen. Hoogst moeilijk was het ook met de Bevrachtingen. Verder was de dag uiterst stil, de Effecten, zich eerst staande houdende, vielen later neder. De stemming is onzeker, maar er dient spoedig iets beslissends te komen. Men had nu niets dan een half officieel berigt uit de Haagsche Courant.

Br v Barbe

Ik ontfing v Barbe een brief over zijn komst alhier, gul maar zonder broedernaam. De avond liep in de werkzaamheden ontrent de Brieven der Fij spoedig voorbij. Aangenaam spraken wij met Mev Schumann.

Gerrit te huis

Onverwacht kwam Gerrit 's avonds bij ons die de Tentoonstelling kwam zien. Er had de vorige dag een vrij kras gevecht tusschen Studenten & Leidenaars plaats gehad, waarbij de eerste in de Pauw hadden moeten vluchten, en daar nog vervolgd waren geworden. Gerrit was er echter niet bij geweest. Het was een dag van drukking na de ingenomenheid van den vorige dag.

B. d C [da Costa]

D C had een moeilijke nacht gehad en zag veel duisterheid in alles. Mevrouw Laffarge [Lafarge] hield hij voor schuldig en de verdediging een duivelsche konstgreep der eeuw.

pagina: 259

October 3

Oct 3 Toest Politiek

De dag was kalmer V d H [Van der Houven] was vertrekkend, niets storends overviel ons verder. In het politieke alles in dezelfde apathie; alleen vernam men dat Prins Frederik bedankt werd voor al zijn diensten. De beurs was ongevoelig zelfs de Europesche Crisis die dreigende wordt, schijnt bij velen, en bij mij zelve onbemerkt daarheen te glijden.

V Mimi Gild [Gildemeester]

Met Mimi Gildemeester had ik nog een open en vertrouwlijk gesprek.

V Crommelin

'S middags zocht ik Crommelin op die ik nog al verwaarloosd had. Wij spraken over uiterlijke dingen, over de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] de Politiek &C en het was echter in oude eenvoudigheid en vertrouwlijkheid. Vele aanmerkingen die hij maakt zoo als op het eigenlijk factice van onzen voorspoed, van de te grote commerciele omvang, en van de meerdere welvaart die individuele werkzaamheid een meer verdeelde omvang zoude hebben zijn niet zonder waarheid. In het geestelijke had ik weinig; het zwijgen van Steven hindert mij soms & wordt mij somtijds weder weggenomen.

Av met Mev Schum [Schumann]

'S avonds kwam ik nog met Mev Schumann over wet en Evangelie te spreken, en alles werd mij toen weder helderder. De waarheid begon meer optekomen, doch mijn zenuwen droegen sterk de sporen der Vorige dagen.

pagina: 259

October 4

Zondag Oct 4.

De Psalmen

Door de goedertierenheid Gods, mogt ik in eene gezegende kalmte ontwaken en opstaan. Alles was mij leven en waarheid en de Schrift als muzijk. Zoo mogt ik dan ook Ps 65, 86, 87 lezen, doch ik voelde zoo geen weerklank.

Pr Schussler

Ik hoorde toen Schussler die ernstig trachte te preken over Ph. en ondertusschen geheel eigengeregtigheid voorstond. Ik raakte met de text zelve in de war, had niets aan de voordragt die Zonderlinge Zaken behelsde, hoewel er toch wel ijver scheen bij te zijn.

Mev Sch bij V Velzen

Mev Schumann was bij van Velzen geweest, in de afgescheidene Kerk, en hoorde daar preeken over U die gelooft is hij dierbaar; zij vindt er wel niet alles in wat zij had kunnen wenschen, doch echter een zeer groot contrast met de allerelendigste preek die zij een week te voren van Spijker te Muiderberg gehoord had.

Weder over den Prins

Toen ik met Caroline alleen zat nadat wij uit Hugo Binning gelezen hadden, begon de zaak over den Prins weder allerlevendigst te worden, zoo dat ik tot tranen geroerd werd, en mijn gebed voor hem, voor ons kroost mogt uitstorten, met zoo veel hartelijkheid als mij zulks in geen tijden had mogen gebeuren.

pagina: 260

October 4

Ik las nog stukken v Bilderdijk die opmerkelijk waren, onder andere het geboorte vers in 1792.

V S d C [Steven de Clercq]

S d C kwam nog, en ik mogt mijn hart jeges hem nog al uitstorten, en sprong nu over alles heen. Ook in de Verbondsverklaring en in de Wapenkreet had ik met regt veel genoegen gelezen. Ik gevoelde dat wij door te veel gematigdheid in vele afgeweken waren, en dat eene roepstem nog nodig was.

Afsch G [Gerrit] val

Wij bragten Gerrit na de diligence, en ik viel vrij zwaar op mijn knie, doch het bleef bij een blaauwe plek door Gods bewaring.

Avond bij d C [da Costa] aanspraak aan die aldaar waren

Toen kwam ik bij d C die ook alles wat hij geschreven had over de Zaak v de Prins, had nagelezen, die de zaak als waar doch tevens nog meer koel aanzag en door duizend dingen verward afgeleid en gestoord werd. Ik deelde hem mijne gewaarwordingen mede en na dat hij zeer belangrijk over Op 19 gesproken had, wendde ik mij ook tot de Vergadering die al zeer talrijk was, en zelfs de gang vervulde, en sprak hen aan, tonende het gewigt der zaken die gebeurden, de sluimering en ligtvaardigheid der wereld en de behoefte der Kinder Gods om te bidden, en te gevoelen in hoevele opzigten zij van de vorige paden afgeweken waren. Ook d C zag weder meer het diepe het duivelsche v den tijdgeest in. Toen bad ik en God spreke genadiglijk het Amen uit.

pagina: 260

October 5

Oct 5 Afs. Mev Schum [Schumann]

Kalm opgestaan, met zegen in het harte, voorgelezen de bekeering v d Moorman & Paulus, mij vereenigd gevoeld met Mev Schuman, die ons zeer te vrede verliet. Aan het bureau gedurige werkzaamheid zonder eenige drukte. De knie beter.

Cond V Notten

Bij Van Notten gecondoleerd, met hem had ik veel medelijden. Verder hoort men veel in een sterfhuis dat strijd geeft.

Réunion fraternelle

'S middags had ik de Réunion fraternelle. Chevalier [Le Chevalier] kwam iets vroeger. Men laat hem in het Bijbelgenootschap na 22 Jaar dienst de brieven copieeren.

In de réunion sprak Gildemeester nog al veel. Ik voelde mij daartoe niet opgewekt. Een materialistische uitdrukking v Byrd hinderde mij, hoewel het niet die portée had die men er aan geven konde. Henry komt met vrijmoedigheid voor alle zijne overtuigingen uit, & daarin beschaamt hij mij.

Gesp Goudsw [Goudswaard]

Met Goudswaard had ik een gesprek dat diep ging; hij behoort wel tot die zielen die zich zelve alles weg kunnen redeneeren, in bij schijnbare kalmte van buiten ontzettend bewogen van binnen zijn.

Staat d Zaken.

Veel tijdingen weder in de Couranten doch alles wat meer geruststellend. De Koning zoude toch in het land blijven. Willem 2 zou Donderdag zijn intrede doen. Alles blijft ligtvaardig en zorgeloos. Bij mij was het heeden avond minder levendig.

pagina: 261

October 6

Oct 6 D V d H [Van der Houven] terug

V d H kwam terug, doch meldde alleen de bijzonderheid dat Z M dit besluit tot aftreding genomen had 12 Sept & het toen een geheim was gebleven tusschen V Manen [Van Maanen], Verstolk van Soelen & V Doorn [Van Doorn van Westcapelle] met wie hij echter niet over de zaak zelve, maar alleen over de uitvoering had geraadpleegd.

Gesp Mijntje Helderman S d C [Steven de Clercq] B G [Goudswaard]

Veel gesp deze dag eerst met Mijntje Helderman. Het vertederde mij, en toch is het waarheid na de Schrift dat altoos zoo iets bij de mensch moet gebeuren dat hij eerst de gehele vertwijfeling moet kennen, eer hij de rust kent. Gouds. was toch iets minder donker dan de vorige dag. Met Steven kwam het op eene zeer gemakkelijke wijze tot uitstorting over zaken des harten, en wij mogen spreken uit behoefte tot Christus.

Consistorie

'S avonds leverde het Consistorie nog al het een & ander belangrijks op, ik kan toch niet anders gevoelen of ik sta daar door de wille Gods.

Huis van Haakman gez.

S 'ochtends zagen wij het huis v. Haakman. Neen dit is niet genoeg om ons tot de Keizersgracht te trekken. Beneden is er nog al veel goeds, maar boven is het krottig en elendig. Wij blijven dus nog op de Princegracht. Bij deze gelegenheid hernieuwden wij de kennis met Mieleen Haakman, ik voelde mij zeer famillair met haar, doch het weder aanknopen van zulke betrekkingen heeft veel gevolgen.

pagina: 261

October 7.

Oct 7 W Dag der overdragt

Zeer gewigtige dag, die echter nog maar gedeeltelijk den indruk gaf, daar de tijding van het geen aan het Loo gebeurd was, nog uitbleef. Alleen gaven de Couranten een schets van de aanstaande Proclamatien.

Sombere toestand v buiten

Overigens is alles onzeker, en de toestand van buiten al zeer dreigend, daar het bijna schijnt, dat bij de opgewondenheid der fransche natie, men niet nalaten kan oorlog te maken aldaar, hoewel er bijna geen but voor dien oorlog schijnt te zijn. God regeert. Het is een ontzettend oogenblik dat zoo veel materieele welvaart verwoest zal worden om eene blote herssenschim, want het lot van Mahomet Ali die aanleiding tot alles geeft, zal voor deze tijd toch weder beslist zijn.

Onzekd Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]

In de zaken der Mij blijft alles ook even onzeker zelfs hoe het met de Guarantie &C zal gaan blijft moeilijk te bepalen.

Ov. de gelegenheden v den dag.

Ik begon deze dag met te herlezen 't geen da Costa over de afstand v Keizer Karel de 5 had gezegd, en hetgeen in verband ook met deze gebeurtenis zoo belangrijk is. Wij lazen het eerste Capittel wegens Hiskia. De gesprekken en de gedachten voor alle, die geen Christen zijn, vinde ik thans hoogst onbeduidend.

pagina: 262

October 8

Regeering van Willem II

De Proclamatien

God behoede den Koning. Het oogenblik is daar. Wij kennen nog niets dan de Proclamatien, waaruit genoeg te zien is, dat de Koning Willem I niet zonder weemoed zijn loopbaan sluit, en dat hij vooral niet over het Curatorschap heen heeft kunnen gaan. Dezen morgen wisten wij niets meer dan het publiek, doch begrepen toch een woord van dank en hartelijkheid aan de oude Koning te moeten geven.

Adres aan Wm de I

Goudswaard had het opgesteld. Men zegt altijd wel iets te veel in zulke stukken maar toch zoo iets moest er zijn, en het deed mij aan. Er was toch quâ Maatschappij een betrekking gekomen die naauw was. Verder konden wij nog niet gaan!

Gerucht v oorlog

Hierop kwamen er geruchten van oorlogen; een manifest van Frankrijk; alles is angst en drukking.

Jansje de Vries

Freyss was ook hier. Hij bezocht gisteren Jansje de Vries, het Oranje vrouwtje, die de belofte bij den doop van de Prins heeft gekregen. Zij was nog geheel in dezelfde overtuiging en zeide terstond toen Freyss binnen kwam, de verwisseling is daar.

pagina: 262

October 8

Stemming d C [da Costa] (Zie z/briefje)

d C voelt het gewigt der gebeurtenissen, doch is voor zich zelve droevig en neergedrukt. De Heere doe hem aangrijpen Christus die zijne hope is.

Tijdingen v de avond. De Prins als Koning te 'S Hage

S'avonds komen de berichten; de oorlogspartij in Frankrijk triomferende in het protest tegen de Geallieerden. Van den anderen kant Koning Willem II in 's Hage, en de eed door de Militairen afgelegd.

Over de Voorbereiding

Ik was 's avonds meer met mij zelve bezig. Kan ik ten avondmaal gaan als getuigenis van mijn geloof? Worde ik niet verhinderd door de profanatie om mij heen. Hoe is het met dit alles. Dat waar Mijntje Hilderman van sprak dat staan eerst onder de regtvaardigheid, en dan te kunnen zeggen hoe men de Verlossing ontvangt, dat heb ik niet, doch van den andere kant, God heeft mij toch opgezocht, ik heb toch indrukken bewegingen van geloof en liefde gevoeld, die niet uit mij kwamen. Daar buiten mij, daar ligt het in Christus. Op sommige oogenblikken was het mij zoo geheel helder! Heere leidt gij, gij weet de weg, ik ken die niet. Wees ons genadig om Christus wille.

pagina: 263

October 9

Oct 9 V. Stemm. politiek

De gemoederen iets geruster; de fransche fondsen 2 pc beter, doch de Stemming des fransche volks wordt voortdurend mistrouwd. Wonderlijk is de grote en droevige onverschilligheid der menschen over de plaats gehad hebbende verandering.

Ultra liber Partij.

J[?] dien ik zag, zag alles al zeer somber in. Hij Zeide dat er een grote zamenspanning is, en dat de partij der Curtiussen aldaar aan het hoofd staat, en overal om zich heen grijpt. Vele Staats mannen zien het derhalve bedenkelijk in.

Finantieele toest Willem 1 & 2

Van sommige kanten acht men onze nieuwe Koning minder geschikt, om dat hij niet onafhankelijk genoeg is. Zijne schulden zouden ƒ3/ Mill belopen.Daarentegen zoude de oude Heer zich met ƒ67/Mill retireren.

Over de guarantie werd nu beraadslaagd. Rochussen zag het wegens de finantien zoo geheel zwaar niet in.

Geen Ridder Stemmen!

Iemand vroeg mij hoe het kwam dat de Koning mij ook niet tot Ridder benoemd had. Maar voegde hij er bij Hebt gij ook niet eens tegen den Koning in de Nederlandsche Stemmen geschreven? Ik antw. tegen de Koning nooit. Het moet zeker op dat bijwonen van de Vertoning van de Juive door het Koninklijk gezin geweest zijn. Dat ware dan ook niet volstrekt nodig geweest, maar nu heeft het moeten zijn.

pagina: 263

October 9

Ziekte Prins 1835

Deze morgen nog over de Ziekte v den Prins in 1835 gelezen. Wonderlijk was toen Gods bewaring & opmerkelijk da Costa's briefje toen hij reeds het woord overleden meende te lezen. Ik zond het hem.

Slot des dags.

Nagedacht en gelezen, en toch dat bepaald nadenken over geestelijke zaken is mij nog moeilijk. Ik verslind te veel in een oogenblik.

Oct 10/11 Voorb bij Merkus

Voorbereiding bij Merkus. Alles in vago zonder eenige grond, en toch eenige denkbeelden van de kindsbetrekking met God.

Avond

S 'avonds stortte ik mijn hart uit aan James met veel genoegen las ik Caroline een preek van Gessner voor. Mijn gemoed vrij kalm. Moeilijke betrekking met Daan die niet minder levendig de genoegens der wereld begeert dan Gerrit.

Avondm l'Ange [Teissèdre de l'Ange]

Den volgende morgen voelde ik mij overtuigd. In de preek van l'Ange een goed denkbeeld wegens het blijvende in het Avondmaal, en toch alles verdronken in lange redeneering vooral aan de tafels. Ik kwam toch met iets t'huis, ik voelde waarheid betrekking met God, doch was nog niet los van de menschen, van de oordelen der gelovige. Ik bad God mij daarvan te verlossen.

pagina: 264

October 11

Dank preek Huet.

S'avonds Huet onmenschkundig lang over een schone text. Hier en daar waarheid vattende, doch dan op eens weder afbrekende. Ik heb dit dikwijls aangetoond, waartoe de herhaling.

Geb v de Koning

De gebeden voor de Koning wel gemeend geloof ik, maar vrij koud.

Bousquet br d C [da Costa]

Alleen in de Heer is rust, ik gevoel het, mogt ik maar alleen met hem te doen hebben. Nu zendt mij da Costa een brief v Bousquet met een lange redenering over de Scheiding, gematigd, en toch ook hij zoo als Vrouw de Bruin zegt, rekent na zich toe. Wij hebben te veel willen omvatten, alles te veel willen beoordelen & nu komt het op ons terug.

Br v Willem 2

Verkwikkend was mij een brief uit het Kabinet v Willem 2 met belofte van bescherming. Het spoedige antwd. deed mij goed!

Spies ov Willem

Spies vond ik te huis. Hij sprak mij over de zaak v Willem, ik had er geen licht in dat hij bij d C zoude komen. Voor die dunkt mij is het nog meer last.

Avd Kinderen

De avond met de kinder nog al wel doorgebragt, hen weges de 10 dagige veldtogt voorgelezen. Daniel bleef nog al stug. Ik had wel gaarne bij d C gebeden, doch dit was de vorige week reeds genoten.

pagina: 264

October 12

Oct 12 Stemming

De zaak bleef nog levendig. Ik mogt aan God denken, en de gehele ogtend was door zijne goedertierenheid kalm. Ik had belang in zaken, die mij anders gehinderd zouden hebben.

Br v Groen [Groen van Prinsterer]

Eindelijk een brief v Groen beter dan ik gedacht had. De belangstelling der Godsdienstige is nog al groot. De Koning moet het bij Ruytenschild [Ruytenschildt] flaauw gehad hebben. Moll moet ernstig zijn geweest.

Staat v Z 's Hage

Volgens andere berigten uit de Haag, alles aldaar zeer stil, geen beweging aan het hof, de Burgerij over het algemeen te onvrede, daarom zoude dan ook de Koning een paar maanden te Amst komen.

Beurs

De Effecten over het algemeen beter nu het blijkt dat de Nota zoo erg niet was.

Schr aan Rochussen

Ik vrees voor misverstanden. Van alle kant hoorde ik van Rochussen zeggen, dat hij niet hoog met de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] liep. Voor zijn verheffing verstonden wij elkander goed. Ik had dan ook geschreven om het vroegere plan van hem eens te schrijven ten uitvoer te brengen.

Aansp Troepen

De aanspraak aan de troepen; de twede daad van Koning Willem heeft bij velen nog al een aangename indruk gemaakt. De Fransche bladen houden alles voor mystificatie.

pagina: 265

October 12

Br d C. [da Costa] Gebed bij 2 Chr 23 v 3 (Zie z briefje)

'S avonds vond ik nog een treffend briefje v. da Costa over de wijze hoe er bij hem voor den Koning gebeden was geworden. Hij had gesproken over 2 Chr 23 v 3 en alles was met een knielend gebed geeindigd. God verhore het genadiglijk. Zie zijn briefje over de bijzonderheden.

Oct 13

V Kootje Ba [Bosscha], S d C [Steven de Clercq] Toest in de N H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij] Famd br & zust

De dag door duizend kleine werkzaamheden vervuld en ik weet niet hoe weggevlogen. Het aangenaamste oogenblik was mij een gesprek met Kootje Bosscha die mij indedaad belangstellend scheen te zijn en in een lieve stemming was. Met Steven nogal genoeglijk gesproken. Geheel vrij sta ik nog niet. Ik beet echter heden op het bit. Uit de brief van V d H [Van der Houven] merkte ik op dat er wel degelijk bij hem nog steeds de lust bestond om geen klaviertje over te slaan. De banden hoewel met hartelijkheid knellen toch. Ik wilde iets meer genereus minder op zich zelve in de Mij. Misschien is het beter dat het er maar eens uit is en het mij nu niet hinderen zal. God zal zorgen, en bij mij is niets dan voorbarigheid. 'S avonds de familledag; nog al zeer gul bij elkander geweest. De zonderlinge uitvallen van Hesje treffen nog al. Ik las het een & ander voor over de verwisseling v den troon.

pagina: 265

October 14

Oct 14 W. Gunstige Tijding

De ogtend was nog kalm, en de politieke tijdingen geheel omgeslagen. Alles nu weder op Vrede & H M [Nederlandsche Handel-Maatschappij] tot 160 pc zonder dat er eigentlijk iets veranderd is buiten eenige geruchten. Aan het bureau nog al gelegenheid om natedenken, hoewel alles mij voor de toekomst nog even duister is.

V Kamerling.

Ik had Kamerling twee maal gezien, en ik moet zeggen dat hij mij zeer goed beviel, en ik uit het hart tot hem kon spreken. Waarlijk op de gemeenschap met God komt het aan. K. is toch een man van veel ondervinding.

Diner bij ons bij gelegenheid v. de komst v Wesselmann. Oom de Vos ook aanwezig.

Wij hadden 's middags een grote bijeenkomst ter gelegenheid van het overkomen van de Heer Wesselman die ons in 1839 zo gastvrij op het Kasteel te Helmond ontfing. Ook had ik Py [Pauly] & Mo [Margo], Oom de Vos, D Costa & Dr Focke, Knottenbelt den jonge Muller, Fenema, Kops & Vaillant. Door het bijzijn van Oom de Vos & Pauly nam het gesprek steeds eene niet onbelangrijke rigting over publieke zaken, boeken, kunst &C. Oom de Vos is dan nog bijzonder levendig & krachtig voor een man v 67 Jaren. Ik was er niet bijzonder in, maar het is goed zoo nu en dan ook eens iemand v 't bureau te zien, en dit deed mij nu genoegen met Fenema die zoude hebben kunnen denken dat ik iets tegen hem had.

pagina: 266

October 14

Corr Gerrit ov V Assen &C

Gerrit schrijft aangenaam uit Leyden. Alleen zien wij met leedwezen dat hij nog steeds over zijne oogen blijft klagen. Met de Instituten gaat het goed & bij V Assen komt hij reeds meer in aanmerking die zich dan ook ter zijne gunste heeft uitgelaten. Dit was mij regt aangenaam. Met Tydeman echter kan hij het volstrekt niet vinden.

Cap [Capadose] aan d C [da Costa] Kerkg. v Z M.

Capadose deelt aan d C eenige bijzonderheden mede over den Koning. Er staan Lamees voor het Paleis. Cap moet bij D Ruitensschild [Ruytenschildt] het al zeer flaauw hebben getroffen. De Koning moet echter bleek & nog al zeer aangedaan zijn geweest. Bijzonders hoorde men verder niets.

Toeval van de Vimes op de predikstoel

Voorts heeft de goede ds Vosmes [Vimes] Zondag avond gepredikt. Hij begon zeer langzaam, doch schijnt het door zenuwachtigheid zoo erg gekregen te hebben dat hij op eens nederstortte, het geen de grootste verwarring gaf. Hij wierd na huis gedragen. Chaufepié sluit met eenige woorden.

Onze brave Heykens ligt ten gevolge eener beroerte bijna op sterven, doch is juichend in zijn Heer.

Br Koenen d C Intrede & Preek v Beets te Heemstede

Belangrijk zijn de berichten v Koenen over de Intrede v Beets te Heemstede, die niet zonder indruk moet zijn, en een Voorbereidings

pagina: 266

October 14/15

preek deed die regtzinnig & hartelijk kon genaamd worden. K. [Koenen] hoorde hem met veel genoegen. Opmerkelijk was ook nog de zegen die hij van V der Palm had ontvangen, in name van Vader Zoon & Heilige Geest en het geschenk van een Staten Bijbel die deze gewoon was te gebruiken.

Br Suze v Hall

Suze v Hall schreef bijzonder hartelijk, had veel zegen ondervonden te Bommel, hare Kinderen te Scheveningen hersteld gezien, en had te Utrecht veel leven in hare ziel gevoeld. Zij meldt dat de twee kinderen v Scholte de kinderziekte hebben.

B. H v der Poll

Van de Poll heeft zijn 25 Jarige trouwdag gevierd. Zijn gemoed is nog al opewekt hoewel alles dreigend is na buiten & Lavine? zijn hoeveelheid en weefloon verminderd had.

Oct 15 D Br v Barbe Verandering in mijn denkbeeld Ongelijk jegens S d C [Steven de Clercq]

Eene gehele verandering had bij mij plaats. Een brief v Barbe & ik mogt zeggen, hij had in vele zaken gelijk. Ik zag ten minste dat ik in vele onopregt was geweest, dat ik door de veelheid mijner mededelingen Steven belet had mij over het bezoek van Barbe te spreken, en ondertusschen nog kwalijk had genomen dat hij er mij niet over sprak. De zaak moet diep gaan, wij moeten geheel verloren zijn in onze oogen, wij moeten waarlijk

pagina: 267

October 15

de zaken kunnen zeggen, en niet in inbeelding of uit de hoogte. Indien het de regte waarheid is, make de Heere die levendig aan mijn harte. Met Steven gaf het eene bijzondere uitstorting; wij beleden elkander wederzijdsch onze Zonden. Ik moest mijne inwendige verbittering er verdraaying erkennen & daarin stond mijn geweten veroordeeld.

V Minister J J Rochussen

's Middags kwam de Minister Rochussen. Hij was indedaad hupsch gestemd. Over de zaken der Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] konden wij het echter niet eens geraken. Er vloeide eene rivier tusschen ons, die niet gemakkelijk te overschrijden was. Wat de Mij geniet, schijnt de Haagsche heeren uit de zak van het Land genomen, en door de burgerij opgebragt te moeten worden. De heiligheid van verkregen regten, de erkenning van gedane opofferingen heeft geen plaats meer zoo 't schijnt.

Komst V d H [Van der Houven] Reis Doortje

V d H was terug. De reis met Doortje was in zooverre niet voorspoedig dat de Stoomboot waarop men gerekend had uitbleef. Onder den indruk van de wantrouwende brief v Baud en van de zending van de twee adjunct Commiss. was zijn komst niet zeer aangenaam. Hij was echter regt gul.

Verg Institut

Het Institut was nog al belangrijk door de

pagina: 267

October 15/16/

Adv Prijsv

advisen wegens de prijsverhandeling. Met die Van de oude Van Lennep kon ik mij goed vereenigen. Die van Broes was vernuftig, doch uit de voorstelling van het Christendom in de Middeleeuwen, bleek dat hij van de ware betekenis van de wet & van Israel geen denkbeeld had.

Av bij d C [da Costa] (alleen)

Met d C na huis. Over vele zaken regt aangenaam gesproken. Hij hoort gaarne de Redensche beoordeling van zaken, hoewel het naderhand wel eens opbreekt. Over het huislijke, het moeilijke met de kinderen, dat hij ook in rijke mate ondervond, spraken wij veel. Men kan zoo nooit regt bij hem merken wat eigentlijk na binnen gaat. Nancy was open & vertrouwlijk.

Oct 16 V

Politieke bijzonderh over Willem 2

De Politiek begint binnenlands weder meer kleur te verkrijgen. Opmerkelijk zijn de aanvallen van het H B van heden; waarin men zeer kwalijk neemt, dat Z M de Staten v Noord & Zuid holland benoemde, en dat de Gouv v Gelderland medestemde, schoon dit geheel une erreur de l'ancien régime was. Daarentegen schijnen de berichten wegens de Gala audientie gunstig.

De aanspraak v d Burgemeester v Amst in particuliere audientie moet de Koning getroffen hebben, en Lude[?] ontving daarbij met veel smaak de Insignia als Adjudant v Z M.

pagina: 268

October 16/17

V Marmier

Gister ogtend bezoek v de Heer Marmier, letterkundige Vriend v La Martine [Lamartine], die veel in de Noordsche talen studeerde, lettres sur l'Islande uitgaf, en mij voorkomt daarin veel gedaan te hebben. Mijn oude letterkundige liefhebberij werd levendig, en ik had geen vrijmoedigheid om met hem over het Evangelie te spreken.

K Ed [Karel Eduard]. Avond bij S d C [Steven de Clercq]

Het meest treffende op deze dag was de dreigende operatie wegens onze Karel Eduard. Dat kind dartelt daar nog henen, en weet er nog niets van. Deze zaak is erg voor ons. Ja God grijpt in in ons huis; hij geve ons om er hem in te zien. Onder die impressie kwam ik bij Steven, zoo dat de zaak v Barbe ons minder uitsluitend bezig hield. Regt vereenigd voelde ik mij toch met hem. Er was zoo voor het oogenblik geen punt om lang over te spreken. Ik zoude het ook niet gekund hebben. En toch het Zamen zijn was mij Zoet. God geve zijn Zegen.

Oct 17 Z

Vis bij Jufv Schrotling

Onder de aangename oogenblikken van dezen dag behoorde het bezoek aan Jufv Schrotling. Waarlijk zij verhaalde hare toenadering tot & afbreeking met de Scheiding in zoo veel eenvoudigheid, dat het mij regt aangenaam was zulks te horen. Het is wel de zelfde geest als Barbe met eenige wijziging.

pagina: 268

October 18

Over de wil der Genade, de leiding van God hoorde ik haar met regt veel genoegen. Zonderling was nu weder het denkbeeld bij haar opgekomen dat het verval in de kerk een gevolg was van het niet goed waarnemen van de Doop en dat hiertoe het nalaten der Onderdompeling behoorde. Dit was ik nu geheel niet eens.

Komst van Ds de Vimes

'S avonds stil nederzittende kwam D de Vismes, waarlijk een regt eenvoudig man, stil en bedaard niet bijzonder levendig, maar toch zoo belangstellend. Met Steven had ik nog een aangename herinnering aan de vorige avond. Dezelve was hem regt welkom geweest.

Zondag 18 Oct.

Preek Mounier ov het afscheid v David

S 'ochtends bij Mounier. Over de bijeenvergadering der Groten v David, toen de schatten voor de tempel bijeengebragt werden. Ik dacht dat het toepasselijk zijn zoude, doch dit zoude hij niet te willen doen om er meer nut van te hebben. Dat nut vond ik niet, integendeel vond ik dat de preek veel omhaalde, schoon schilderde, maar dat het voor bekeering & ontdekking geen nut hoegenaamd had. De Vismes wist ook waarlijk niet wat hij hoorde. Dood verkouden te huis komende, had ik geen begeerte dezen dag verder uittegaan.

pagina: 269

October 19

de Vismes [de Vimes] hoort Huet

S'avonds was de Vismes nog bij Huet, waar hij het echter ook zoo melangé vond, nu op de werken, dan op het geloof rustende.

Luther Br Rom

Ik schreef nog al brieven deze dag en las 's avonds met zeer veel genoegen Luther's roemrede over de Brief aan de Romeinen; daar komt indedaad alles in waar Kohlb. [Kohlbrugge]] van spreekt maar minder gedraaid en uit de hoogte.

St [Steven] & Ch [Charlotte] bij ons

Naderhand kwamen Steven & Charlotte, en wij spraken genoeglijk, en hoorden de Vismes expliceren alles regt goed, maar toch na de schokken der vorige week was er meer nodig om ons in het hart te pakken.

Vooruitz Operatie Gesprek Vaccine

'S avonds waren wij zeer gedrukt door het uitzigt op de operatie, met Karel Eduard. Er was dien avond nog al een levendig gesprek over de Vaccine geweest; de goede Caroline kon niet begrijpen men er iets tegen had. Caroline zeide daarop dat haar alleen het denkbeeld trof van tegen de wil Gods te handelen. Nu meende zij uit Luber begrepen te hebben dat de besnijdenis in het natuurlijke indedaad een behoedmiddel voor onkuischeid was. Geeft nu God zelve een middel tot voorbehoeding aan de hand, waarom dan niet de Vaccine. Hierover nade. onder een storm[?] v. denkbeelden gingen wij ter ruste.

pagina: 269

October 19

Oct 19 M

Operatie Kar Edd [Karel Eduard]

Deze dag was gewichtig, en waarlijk, de Heer heeft geholpen, dit mogt ik als het ware gevoelen. Mijne lieve Vrouw wierd gesterkt na eene geschokte ogtend. En dan het lieve kind zelve. Hoewel verwittigd van de zaak bleef hij doorspelen tot op het oogenblik, en was toen zoo kloekmoedig dat hij alleen een oogenblik weende, en zoo veel moeite en akligheid uitwon. Het was indedaadwel te verwonderen. De uitkomst was treffend.

Storm, de Vismes [de Vimes]

Er heerschte een hevige storm, in het midden van de welke de goede de Vismes zijn bezoeken moest doen.

Pol. Aanslag Lev. Lod Phil [Lodewijk Philips]

De dag van gisteren was zeer ontrustend door het bericht van een nieuwe aanslag op het leven van Lodewijk Philips die op nieuw mislukte, door het gerucht dat Christenen op fransch grondgebied en Ibrahim over de Taurus zijn zoude. De beide laatste zaken bevestigen zich niet.

De gematigde bladen v Parijs schijnen reeds van oorlog te spreken.

Oct 20 M

Moeilijkheid der Collecte

Deze dag wel wat gloomy & ontdekkende voor mij. De goede d Vismes had het vrij kwaad; de weg opende zich maar niet. In plaats van hem voorttehelpen of moed te geven hielp ik maar zwarigheden op eenstapelen. Hij begon mij nu tot

pagina: 270

October 21

last te worden, en dit niet aan hem durvende te tonen was ik onbillijk jegens de anderen ondankbaar jegens God voor Karel Eduard's beterschap en onbillijk jegens de brave man. Later kwam ik tot bekentenis & wij sloten de avond nog aangenaam & vertrouwelijk.

Beurs, Bureau

Aan de Beurs was het iets beter, de lucht kalmer maar nat, het bureau zeer druk en drukkend door de brief over de Lijwade v het Ministerie ontvangen.

Oct 21 W

Meerder leven B. Bähler Pressensée [Pressensé]

Heden onder het lezen van den zegenwensch van Mozes vrede in het hart; regt genoeglijk met de Vimes gesp. Gewigtige brieven van Pressensé de nood der Soc Ev te Frankrijk voorstellende; van Bähler met treurige schilderingen wegens het Comité Belge dat op het oogenblik is van uiteen te gaan & zijn Zendeling niet meer betalen kan. Nu viel het mij op het hart zou het Gods wil niet kunnen zijn nu al die menschelijke middelen te doen op houden en te tonen dat Hij God is en het zelve doen kan. Zoo zijn de Stemmen tot zwijgen gebragt en zoo heb ik het wegens de Soc Ev franc wel eens geducht en van de Belge bijna voorzien.

pagina: 270

October 22

Voorstel van H D Gildemeester

Nu kwam juist Henry Gild bij mij, mij voorstellende om een algemeen Comité te vormen voor Geneve, Frankrijk & Belgien, waartoe ik geen roeping voelde, & gaf ik hem mijn gevoelen daarontr te kennen, waarmede hij niet geheel instemde.

Collecte de Vismes [de Vimes]

'S middags was het genoeglijk; er waren nog gaven voor de Vismes gekomen, en ik geloof dat hij zelve meer licht in den weg begon te zien.

Avond bij Pierson met d C [da Costa] & Nan [Nancy da Costa] Impr Stalen pennen

'S avonds bij de vrienden Pierson, waar de Heer & Mev Waller de jonge Oyens & Chevalier [Le Chevalier] met da Costa & zijne Vrouw waren. Ik mogt open met d C spreken en deelde hem ook de gehele gedachte van Caroline over de Vaccine mede. Hij gevoelde dat God hem nu bij de aanstaande geboorte van zijn kind, in de Zaak zelve eene decisie zou laten doen. Het was hem vooral gelegen in de harmonie van deze zaak met alle de anderen. De menschen waar wij waren, waren regt gul. Ik improviseerde over Stalen pennen, de verre[?] eeuwen, de komst des middelaars, onze ijzere eeuw waren de hoofd trekken.

Denkbeeld v een nota ov Parijs en Belgie

Over de zaken v Parijs & Belgie werd ook nog al gesproken. Ik vond dat er toch een pligt was de zaak bekend te maken, en dat het rondbrengen v de Index van de Stemmen daartoe nog aanleiding kon geven, en dit werd door d C toegestemd.

pagina: 271

October 22

Oct 22 D Audientie bij Willem 2.

Eindelijk heden bij onze Willem. De grote zaal was goed gevuld, bij de 80 Commissien die stonden eerst; hij kwam toen in de zaal & liet ieder op zijn beurt voor hem komen. Er was iets van den oude Koning in hem maar toch ook iets geheel anders. Ik gevoelde regt veel voor hem; ik was op mijn aise. Een edel voorhoofd. God zegene hem en zij hem genadig.

Nota d C [da Costa] gez

Reeds vroeg het stukje aan d C gezonden. Deze neemt het aan & antw liefelijk & broederlijk. Ja, wonderlijk zijn de wegen en banden.

Nog Audientie

Men schijnt over het algemeen te vrede weges de Audientie. Jammer dat Z M zoo slecht hollandsch spreekt. De Regtbank was agter aan gekomen zelfs achter de afgescheidene met wie Z M vrij lang sprak. De Audientie heeft lang geduurd daar naderhand de particulafzonderlijk zijn ontvangen. Gezegde van Z M aan de Leeraars ontrent het handhaven van den protestantsche Godsdienst. Bepaalde recommandatie aan de Professoren om de overdreven Vrijheidszucht bij de Jonge lieden tegen te gaan. S 'avonds in de Comedie, de toeloop & het applaudn moet niet bijzonder zijn geweest. Dat van Juf Schuilenburg over den lieve Koning die van God werd afgebeden trof mij toch. En dan dat woord van da Costa die er zich niet ver mede in wil laten. Ja, hij is het wel.

pagina: 271

October

Oct 23 V Gedruktheid, ook v de Vismes [de Vimes]

Voortdurende nattigheid en daardoor gedruktheid na het lichaam. Ook de arme de Vismes gedrukt. Men geeft hem wel het een & ander, maar nu en dan is de stuiting ook nog al groot, zelfs moest hij in een huis nog de schuld v Fliedner dragen, men gaf niet meer daar er in een dik boek was geschreven, dat de Hollanders niet milddadig maar gierig waren. Ik heb het ook wel eens te kwaad als mijn nationaal gevoel boven komt.

V Stuart Polytechnisch Inst. Onderzoek over zijn plan

Heden avond een bezoek v Stuart dat mij nog al verlevendigde. Zijn opmerkingen over Engeland, Polytechniek Institut. Beschrijving der Stoommachine gehoord. Bezoek te York te Wight. Over zijn project veel gehoord. In Engeland niet uitvoerbaar wijl de Majoraten? in de Constitutie zijn. Echter wetten[?] over de Successien gevonden. Regt van spreken in de directe lijn. Middel van Contrainten. Vergunning tot aanvaarden die men vragen moet. Artikel van de Text in het Journaal voor het regt, wordt door hem gerefuteerd. Moens raadt hem aan Rochussen te zeggen dat het crediet van ons Gouvt in Engeland on the decline is en dat het te vrezen is dat indien er aan eenige vermindering der rente, ja zelfs aan een nieuwe lening werd gedacht, het de laatste stoot zou krijgen.

pagina: 272

October 24

Oct 24 Z Corr. d C. [da Costa]

Deze morgen uit het hart aan d C gesch; ook over onzen Koning, nog al zeer opgewekt. D C antw. mij geheel in denzelfde geest en schijnt der poezij vol te zijn.

(Zie brief d C. Onaangename indruk Bureau

Geheel Proza aan het Bureau. De brief v Baud sloeg al mijne uitzigten wegens de Lijw neder. Ik was zoo opgewonden dat ik zelfs in staat zoude geweest zijn, om mijn post neder te leggen en te zeggen Laat een ander het dan op die voet doen! Loutere dwaasheid ongeloof vooruitlopen van de wegen Gods. Mogt er een oorlog komen dan is het misschien een grote zegen van dien band der Lijw af te zijn. Misschien sprak ik later tegen die Wijnmale veel te sterk.

Coll de Vismes [de Vimes] Br Koenen

De Collecte v De Vimes nog al wel. Hij heeft toch reeds ƒ 700 bij elkander. Koenen schreef er mij heden over wat verband er is ontrent het besteeden der gelden, zoo men niet genoeg bijeen brengt.

Vlasspij.

Ik droeg de zaak der Vlasspij voor maar met weinig succès.

Aftred Thiers

Die aftreding v Thiers doet niet veel goed. Het is een triomf die spoedig van eene reactie kan gevolgd worden, en weder aanleiding tot een nieuwe abdicatie kan geven.

pagina: 272

October 25

Zondag 25 Oct

Kerk bij Mounier met de Vimes

Het bleef alles even nat. Met de Vimes na Mounier toe in het W. Weeshuis, waar wij indedaad een belangrijke preek hoorden over de woorden Gij zijt het zout der aarde. Veel was er in dat regt goed gezegd was, dat men op zich kon toepassen, en echter het geheel was nog een kring die ronddraaide dunkt mij, zonder het hart der toehoorders te treffen het is een geluid dat weder verdwijnt.

V bij d C [da Costa]

Bij da Costa even geweest, hij was bijzonder hartelijk & uitstortend, ook over de zaak van de Koning weder bijzonder levendig.

V bij Mounier Soc. Ev.

Toen bezoek bij Mounier, over zijn preek gesproken, zonderling was het dat hij zeide dat men het maar aan het verstand der menschen moest brengen, dat hun hart het reeds geloofde. Toen spraken wij over de Soc Evangélique de Belgique, daar kon men nu niets meer aan doen hier, sints men te Luik waar een pasteur national Richard woonde een Evangelist had gezonden. De Vismes expliceerde dit door dat Richard tegen de Godheid van Christus gepredikt had, en dat Bartel, die het daar onder niet had kunnen uithouden, een som van ƒ 500 jaarlijks had uitge

pagina: 273

October 26

loofd voor een Evangeliste & dat de Comité die eerst na een Jaar beraad had gezonden. Mounier had nu veel te zeggen hoe men ontrent Richard had moeten handelen; enfin het was geenszints uit den gelove, het was niet als zout der aarde dat hij sprak.

Midd Von Geissler.

S' middags hadden wij von Geissler een zeer aangenaam & hartelijk man, die de kracht der Verzen van da Costa zeer wel gevoelde, en met wien wij genoeglijk bij een waren, zonder bijzonder gesprek.

Corr. Slot des dags.

Ik schreef heden aan Bähler, Pressensé & Capadose & beantw dus drie belangrijke brieven. Verder bleef het stil; ik sprak nog al belangrijk met de Vismes. S'ochtends had ik zeer levendig met hem over de Milennial doctrines gesproken waarin hij geen in zigt had, en die hij dies verwierp.

Oct 26 M V Stuart Mittelholzer (Negers Berbice)

Het weder bleef ongunstig, er was allerlei aanloop. 'S midd. had ik Stuart uiterst druk in de voortzetting der zaak van Cohen. Mittelholzer zwager van Spies kwam, het schijnt een eenvoudig, goedhartig man, die mij zonder eenig enthousiasmus nog al belangrijke mededelingen over de vrijgeworden slaven uit Berbice deed, en zich practicaal zeer gunstig over de vrijgewordene uitliet, zeggende

pagina: 273

October 26

maar dat het nu eigentlijk aan handen ontbrak, en dat de Coolies bijzonder te vrede waren bij hem.

Huet Hy & St. bij ons

S'avonds hadden wij Huet Henri & Steven. Huet sprak hartelijk en eenvoudig, en staat veel zuiverder dan Mounier. Echter voelt hij zich ook nog niet regt arm, en heeft in alles nog iets onbestemds. Het regte practicale werk des Geestes ziet hij nog zoo niet in. Daardoor blijft alles nog in vago.

Oct 27 D Af de Vismes [de Vimes]

'S ochtends nog genoeglijk met de Vismes gelezen Matth 24 & 25. Hij kwam naderhand meer uit ook over de elenden van Paturages. In die laatste oogenblikken beviel hij mij zeer goed. Het is indedaad een eenvoudig man die de waarheid voordraagt doch niet zoo geheel uit de diepte. Echter was hij mij in vele tot beschaming. Hij vertrok na Haarlem.

V Stuart

Stuart vroeg hier; de Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] van eenige dubbelhartigheid beschuldigd, hetgeen mij hinderde.

Br Barbe ov Kohlbrugge.

Een brief v Barbe die mij trof. Nu kwamen wij eigentlijk op het punt hetwelk Jaren ten minsten van mijn kant vermeden werd Kohlbrugge. Het is de man jegens wie ik een wonderlijke aantrekking & afstoting gevoel. God beware voor vooroordelen. Heeft hij indedaad gelijk, dan mogen wij ook ons om zijne grootsheid niet van hem afhouden. Ik wensch licht te zien, ontrent deze indedaad hoogst gewigtige zaak. Het drukte mij eerst ter neder; ik sprak daarna hartelijk met Steven.

pagina: 274

October 27

Familledag Pauly

'S av familledag bij Pauly; alles wat kunst en smaak verschaffen kunnen; en toch gaf alles mij een gevoel van ledigheid. Die zaken met de brief v B [Barbe] in verband, lagen mij op het harte.

Met Emma sprak ik nog al belangrijk. IJdelheid van Rheede, en toch vroeger hoge waarheid. Thans een Catechizeer Jufvrouw bij de kinderen van Westendorp, en Truitje de preeken v Donker [Donker Curtius] lezende! Na twaalf uur sprekende over de aanstaande partij, werd ik vrolijk misschien door Reactie.

Div Bijzonderheden

Onder de bijzonderheden der vorige dagen behoort nog de Regenboog die zich om het hoofd van onze Koning bij de eerste verschijning in deze hoedanigheid, in het in de eed nemen der troepen vertoonde; de brief v Mileentje Haakman waarbij zij de hernieuwing onzer kennis verzocht, het bericht dat Chris Gildemeester een geweldige val op den arm gedaan had, de geweldige suizing in de ooren van Doortje van der Houven, de preek die Spijker hier deze Zomer tegen de Godheid des Heeren gedaan heeft. Pauly beschouwde de komst van de Koning ll. Donderdag als een voorbereiding voor de inhuldiging.

pagina: 274

October 28

Oct 28 W V Smit v Brussel

De Heer Smit v Brussel sprak ik deze morgen. Het schijnt dat de prediking van Lutkemüller vooral op de Consubstantiatie gegrond is geweest. Hij zette dit zoo op de voorgrond dat men hem de prediking in de Chap Ev ontzegd heeft.

Colossaal beeld der Ruiter

Heden het Colossale standbeeld van de Ruiter gezien met veel genoegen bij Royer. Het is een ideaal en geeft eigentlijk de Christen de Ruiter niet weder, ofschoon er toch veel in is dat bedachtzaamheid te kennen geeft. Of men zulke afbeeldingen mag maken, weet ik niet, ik heb er geen licht in op dit oogenblik.

Thirza gel.

S'avonds braaf gewerkt voor het Bureau. Toen kwam mij het boekje v Thirza in handen dat Mev Schuman [Schumann] vertaald heeft, en waaraan ik geen waarde hoegenaamd gehecht had. Dat boekje deed mij een ontzettende liefelijke indruk en ik gevoelde geheel wat mij ontbrak.

Dat rusten op de rots, dat mijn geliefde is mijn en ik ben zijn, dat ontvangen der troostingen Gods in de kracht des Heilige Geestes daar komt het op aan & dan is het geen Kohlbrugge noch da Costa meer, die kan schudden. Ik gevoelde wat mij ontbrak, en het was mij toch ontzettend wel in 't harte. Caroline kon er zoo niet in komen.

pagina: 275

October 29

Oct 29 D Institut

Wat zal ik van dezen dag zeggen, hij vlood daarheen, eerst in drukte van werken, toen in het uit en in praten van het Institut. Daar bekroonden wij dan toch eens, ja dat was eene daad 't geen daar weinig het geval is.

Matth 5

Van ogtend voelde ik mij nog levendig onder de uitlegging van Matth 5, maar eenvoudigheid daar moet het heen.

d C [da Costa] gez

Zoo vond ik dan ook d C deze avond, hoewel wij maar een woord wisselden. Met Freyss mogt ik mij vereenigd gevoelen.

Naatje Held [Helderman]

Een brief van Naatje Helderman was mij ook wel. Jammer maar dat die arme ziel nog zoo weinig troost van God heeft.

Aanspr Rochussen

Verder gaat alles zijne gang, de aanspraak van Rochussen valt nog al toe en maakte een goede indruk. Alleen de onzekerheid wegens het fransch Ministerie matigde dezelve, want komt er oorlog dan valt alles in duigen. Toen Jacobson mij heden aan de beurs zeide dat Rochussen woedend op ons was, schudde mij toch het hart, want de afgod van populariteit is mij nog op het harte. God zal zorgen, en zal ons niet beschaamd maken voor onze vijanden.

Br Gerrit

Gerrit goede tijding 't geen mij verkwikte en mijn ongeloof verder beschaamde.

pagina: 275

October 30

Oct 30 V. B. James

Ook James schreef mij gister bijzonder hartelijk. Zijn schoonmoeder ontsliep in den gelove, en is velen tot stichting geweest.

Christ is all

'S avonds las ik nog in de Christ is all. Ja dat is waarheid. Iedere zinsnede is mij tot ontdekking en dringt mij in 't harte.

Oct 30 B. Kohl [Kohlbrugge], d C [da Costa] Diner bij ons

Deze dag onder allerlei indrukken doorgebragt. De brieven v Kohlbrugge las ik, en de welke met het vers van Cats begint, kwam mij nu al zeer duidelijk voor. Aan d C schreef ik uit de volheid van Christ is all, doch het ging er niet geheel in. De twee docters aten bij ons met Niep [Van der Niepoort] doch het bleef in het gewone. Caroline is regt ingenomen met het portrait v Gerrit.

Oct 31 Alg besch

Een dag van veel werkzaamheid na buiten en toch niet veel afdoends. 'S ochtends onder het lezen was de zaak mij duidelijk, nader hand was het weder ontlopen. Ik verschuilde mij in allerlei werk en knutselwerk, en kwam niet voor den dag. Toen er eindelijk een punctuur[?] was, overviel mij een verschrikkelijke slaap en vermoeidheid. Alles eigen schuld, geen waarachtig zoeken na God.

Deze week was toch gewichtig in vele opzichten

pagina: 276

October 31

de Koning

Voor de Koning voelde ik niet veel; het is of er mij een sluier over ligt.

Afst v Alphen

Wonderlijk dit sterven van Alphen zoo geheel gerust en echter zonder blijken van geloof van verdoemenis in zich zelve en redding in Christus. Daarentegen zijn vader zeer als gelovige gekend en in zware onrust stervende. Wie peilt de wegen Gods.

S d C [Steven de Clercq]

Steven heeft iets ontvangen van God. Ik die zijn ouder in alles ben zie nu tegen hem op er is iets frisch in hem hoewel ik er bang voor ben nu en dan moet ik het toch erkennen.

Gerrit

Ik schreef aan Gerrit. Het vers op zijn doop staat in de Aurora.

de maand Nov

Veel wordt er over de partijen gesproken. Hoe veel ligt er voor ons in deze November. En ik wilde wel dat er niets gebeurde, want ik zie in alles moeilijkheid en kwellerij der ziele.

pagina: 276

Zondag November 1

Preek Huet ov Dankbaarheid

Van ogtend wel de zaak ingezien/(ov Joannes 6 maar niet veel gevoeld. Toen na Huet al waar de preek over Soyez reconnaissante mij zeer vermoeide. Veel waars is er in, en toch de waarheid met haar scherpe punt die er ingaat was er niet. Betoog betoog maar niet verkondiging van de kracht Gods. Daar komt het dan toch maar in het einde op aan. In al deze redeneringen komt toch eindelijk de mensch weder boven op.

S d C [Steven de Clercq] over de br v Kohlb [Kohlbrugge]

Bij Stev geweest. Hij had de brieven v Kohlbrugge gelezen en mijn antwoord op de laatste. Hij vond dat K gelijk had & ik ongelijk; dat ik K in zijn eigen stijl had willen antwoorden en dat het mij geheel mislukt was. God geve mij licht. Bij de brieven viel mij een schel van de oogen. En toch staat Kohlb zoo als ik mij hem gemaakt heb, zich met Christus identificeerende nog altijd voor mijn oogen & belet mij nog het verder gaan.

V Mev Harts [Hartsinck] &C

Wij hadden een regt aangenaam bezoek van Mevrouw Hartsink, hare zuster Jufv Hartsink & Jufv Schuyt v Delft. Ik mogt nog al open spreken, en vond nog al weerklank.

Av bij V der Meulen

'S midd de oude V d Meulen nog eens over de wet gehoord. Het begin was dan regt goed. God eischt alles wat hij schonk. Naderhand maakte hij de wet te veel tot een Evangelie

pagina: 277

November 1/2

Chev [Le Chevalier] & S d C [Steven de Clercq] bij ons.

Die avond kwam Chevalier met S d C & Ch [Charlotte] bij ons. Wij spraken aangenaam & genoeglijk, en de avond vlood spoedig voorbij. Chev is van vele kanten in en zeer moeilijke toestand.

Car [Caroline] ov K [Kohlbrugge]

Nog 's avonds een gesprek met Car die zich over K geensints gunstig uitliet.

Nov 2 M Br v. Kohlb aan M West [Westendorp]. Stemming

Het bovenstaande werkte de volgende ogtend en met een gevoel van murmureering en duisternis was ik opgestaan. De lezing der brieven v Kohlbrugge aan M West bij het overlijden onzer lieve zuster, bragt mij in een geheel andere stemming. Dat is toch waarlijk praktijk des Evangelies. Alles van God en door God, dat is het. Er kwam over mij een Stemming van tederheid van rust in God, van onafhankelijkheid die ik bijna niet kende. Het bleef mij den gehelen dag bij, hoewel het wel eens dreigde tot ligtvaardigheid overteslaan waar ik het weder zelve dragen of gebruiken wilde.

Br v Barbe

Barbe schijft nu ongedwongen, komt nog eens op de Zaak v K terug. Ik voelde veel lust wel om deze te schrijven, ook nu en dan vrees wegens de Positie met d C. [da Costa]. De zaak moet rijp zijn, niets onbedachts.

Bez Heldermans

Een bezoek bij de Heldermans. Wonderlijke menschjes

pagina: 277

November 2

levende in de Zaak v God, deze bijna overal ziende, en echter in de andere zaken bijna simpel. Het is alles met deze menschen een wonderlijke leiding des Heeren.

Conf frat bij de Bordes

Een lange Conférence fraternelle, wel ontdekkende de elendigheid der Kerk, die geen Kerk bijna meer is, doch echter pogingen tot reactie.

Lect v Car [Caroline]

Toen ik t'huis kwam, had Caroline de brieven van Kohlb [Kohlbrugge] gelezen en moest toch ook bekennen dat het goed was.

Corr met d C [da Costa] Ons huis

Correspondentie met d C; altijd nog onzeker weges zijn huis. Mess [Messchert] schr hem een regt goede brief. Ook over het werk van de Bisschop v Bommel over de Opvoeding. Hij vraagt om in Rott in de Afd. v Kunsten & Wet zijn vers te mogen lezen.

B V de Bruin

Ik sprak Zondag nog niets over de treffende brief van Vrouw de Bruin. Wonderlijk zijn weder hare lotgevallen geweest, en hoe de Heer het nu juist bestuurde dat zij van Gildemeester geld moest ontfangen is opmerkelijk. Wat zij over het inwendige schrijft, is regt goed.

Br de Vismes [de Vimes] Soc. Ev houdt op

De brief v de Vismes beschaamde mij door zijn eenvoudigheid & dankbaarheid. Hij collecteerde f1854. Wonderlijk zijn de berichten uit Belgie. De Soc Ev. gaat uit een met 1e Mt. Voor het te veel betaalde worden de leden individueel aansprakelijk gehouden. Hoe zal het met Bähler gaan.

pagina: 278

November 3/4

Nov 3 D Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] & Cons.

Drukte Mij & Consistorie die mij de gehele dag bezig hield. De laatste duurde tot 9 1/2 uur. De Zaak der Attestatie was gewigtig. Er is eene strekking tot iets beters, maar het komt nog wonderlijk, & daar alles zoo op zich zelve staat levert niets een geheel op. L'Ange [Teissèdre de l'Ange] voelde de oude rigting aangevallen, en weerde zich daarom zeer. Ook in de Mij veel te denken, ik was eigentlijk deze dag van het een in het ander gedreven.

Nov 4 W Lectuur. Stemming

Eindelijk een dag van eenige uiterlijke rust, waarin ik veel van mijne Journalen &C natelezen had. Daarbij nog al drukte, ook door al de voorbereidingen weges het feest v de volgenden dag. Mijn gemoed was voorts niet opgewekt, er was een zekere korseligheid in mij, waarover ik mij schamen moet, en tegen den avond een opkomen van Migraine die echter niet doorbrak. De Jongens waren vol van/ hunne rol.

Nieuw werkje v Groen [Groen van Prinsterer]

Ik ontving van Groen eenige Exemplaren van zijn werk zijnde zijne aanspraken in de dubbele kamer. Ik ben zeer verlangend die op mijn gemak te lezen.

D C [Da Costa] huis te huur

Gewigtig is de leiding van d C waardoor hij

pagina: 278

November 5

besloot om zijn huis te huur te zetten.

Ferd Huyck

Aan Ferd Huyck besteedde ik ook nog al tijd, en voelde toch hoe zulk een lectuur aftrekt, en eigentlijk toch niet afdoet. Maar het hart wordt in zijn naaktheid ontdekt. Als wij nu de pleister er maar opleggen.

Jufv Smit

Jufv Smit begint nu in het Schooltje van Carole [Caroline] te ageeren en men heeft er nogal goeden dunk van.

D Nov 6 Aant partij bij G J B [Gideon J Boissevain]

En nu de feestdag die voor mij zonderling afliep. Er kwam iets in mijn hoofd op, doch ik dacht het te verzetten, wierd hartelijk & feestelijk gestemd toen ik daar neder zat, en de goede ordonnantien bewonderde. In het Geestelijjke was ik 's ochtends zeer dof, en zoo zat ik ook eenigzints neder. De toon was gul. Barend was vooral regt open. Het maakte mij opmerkzaam dat Arnold vertelde dat Veegens Ovatie der loge zich uitgelaten had, dat Gerrit er zeer goed voor zijn zoude. Het diner liet niets te wenschen over. Onze jongens zaten vroeg beneden reeds te wachten. Het duurde nog al lang & de hoofdpijn nam toe. Eindelijk toen wij opstonden, en het dessert gereed werd gezet, hadden de Jongens hunne vertoning die dan al regt goed afliep, en waarbij zij het best maakten.

Vertrek door migraine

Bij mij was de maat toen vol

pagina: 279

November 6

en ik moest na huis. Ik had weinig tijd om natedenken. De hoofdpijn was te erg. Het was weder een beproeving en verlossing Gods. Ik gevoelde nu weder wat op mijn humeur gewerkt had. Wat kan er bestaan voor God. Niets, het is alles elende. Alleen Christus is regtvaardig en heilig. O mogt ik op hem zien en dat onaangenaam oogenblik nog in de gevolgen gezegend worden. Voor het moment zelve ondervond ik er weinig van.

De fam terug.

Over twaalve kwam de famille te huis. Men was zeer te vrede over de afloop. Barend Kooy stond als Ceremonie meester zijn post goed te roer, en had nog zelfs verzen. Er was niets gedwongens. Ik voelde mij nu zeer deelnemend. Die grote zaken op de Oost hadden mij wel eens wat gehinderd. Hoe veel ligt er toch in ons eigen.

Bousq [Bousquet]. ov de Huuren

Ik zag aan de beurs Bousquet. Op een worsteling weges de Scheiding was ik nu niets voorbereid. Mijn buurmans huis was aangeslagen ter huur. De verwachting dat men ook mij meer zou vragen hinderde mij.

Br v Gerrit Ziekte Van Assen

Ik vond nog een brief v Gerrit hartelijk geschreven, doch die vooreerst geen denkbeeld schijnt te hebben, om over te komen. V Assen is ernstig ziek 't geen hem weder ophield in zijn Studien.

pagina: 279

November 6 V Kalmte, Positie

Alles weder wel hoewel de zaak nog gevoeldende. Welke reden van dank & lof. Alles aan het bureau kalm, het uitblijven v berichten van de Minister onbegrijpelijk. Positie met de Koning nu al zeer duister. Hier nog al geruchten weges minder te vredenheid met Rochussen & oppositie tegen zijne plannen. Men begint nu aan de drukte van de inhuldiging. Ik ben er nog niet in.

Doop Jonge Prins

De dag van de doop van den Jonge Prins est passé inapperçu. Ik voelde er niets van, het geen al weder mijn schuld was. Het was eergister 4 July. Het was toch een aandoenlijk denkbeeld. Nu weder geextraheerd, gedacht veel woeling van denkbeeld, niet veel afdoendes.

Nov 7 Z Kohlb [Kohlbrugge] ges ook de Vim [de Vimes] Br Groen [Groen van Prinsterer]

'S ochtends vroeg op. Aan Kohlbrugge geschr. God zal tonen of het goed was. Ik meen het in eenvoudigheid gedaan te hebben, mogt het zoo zijn. De Vismes geantw. niet in zijn werk aftegaan, en zich nog aan iets anders aan te sluiten. Later kwam een brief van Groen die het over mijn blaadje niet eens is, en vindt dat ik te veel hard op gedacht heb.

V Kamans, M Westendorp Dudoc Bousquet

Zamenloop van bezoeken. Kamans zit in Heerwegen verlangt eenige ondersteuning. Hij is toch te beklagen. Bousquet komt met zijn projets de réforme en projets v Zijdeteelt op het lijf. Westendorp

pagina: 280

November 7

brengt de aanspraak van L P [Lodewijk Philips] Kon. der Fransche die vredelievend is.

V Altenstadt

Het ergste van alle is Altenstad een Zwitser met een verschrikkelijk accent, zonder iets bijzonder, iets om van te leven, iets waardoor hij eenige verdienste hebben kan, eenig plan, die mij dan zoo in het huis valt. Is het is een kind Gods? Ik vind dunkt mij wel eenige opregtheid in hem; ik geef hem een brief aan Sentz, mais c'est ridicule la difficulté et voila tout.

Bureau 1) Brief M v F. 2) Zaak v Bouwer. 3) Zaak Assur.

En nu op het Bureau drie grote zaken, een brief van Finantien door Kolonien gezonden, zoo als wij die nimmer verwachten konden, zoo als die onze grootste verontwaardiging moet wekken. Besluit dat Van der Houven Willem 2 zal adieeren en de zaak voordragen. Daarbij schandelijk gedrag van Bouwer aan wie het kantoor ontzegd wordt. Eindelijk de moeilijke zaak der Assurantien die ons met de gehele beurs in strijd brengt. V d H vertrekt!

Comp aan 't bureau

'S ochtends nog Comparitie weges mijn [onl] dat nagezien wordt. Wegens dat Ouderlingschap is mij alles ook wonderlijk & onzeker. Ik redeneer weder en de waarheid waar ik voor eenige dagen in stond, kan ik nu niet meer aanvatten of begrijpen voor het oogenblik.

pagina: 280

November 7

V bij Ba [Bosscha]

'S midd bij Bosscha. Kootje gezien die morgen na de Koestal vertrekt. Het is aandoenlijk. Bosscha is toch een knap man, een man die mij in alles beschaamt. Over Christus kan ik maar niet regt met hem spreken.

Besl v d dag

En nu de avond nog drukte wegens Gerrit's verjaardg; Dat hij niet komt, doet mij leed. Mijn hart nog eens uitgestort aan mijne Vrouw. Mogt ik het maar zoo regt voor God doen.

Zondag 8 Nov

Bezwaren

'S ochtends opgestaan in allerlei bezwaren en murmurering over het geen te zamen liep om mij te drukken. Op het geroep uit die elende gaf God uitkomst. Hem zij de eere. Ik mogt verruimd van harte, innig vereenigd met mijne lieve Vrouw, die ik 's ochtends niet goed geantw had, naar Huet optreden.

Preek Huet

Bij Huet een preek over de Catech weges de Sacramenten droog, maar toch veel goeds. Hy Gil [Henry Gildemeester] die naast mij zat, vond ik nog al geagiteerd. Met Chev [Le Chevalier] nog een hartelijk woord gewisseld. Hij bekende dat steeds als hij het Consistorie betrad, de onmooglijkheid om te spreken hem op het harte viel.

V bij d C [da Costa] Vis aldaar van Stuart

Bij d C dien ik regt blijde was te zien. Naauw

pagina: 281

was ik bij hem of Stuart liet zich aandienen met een rec v Bousquet d 10 Aug. die hem een edelen Remonstrant noemt. Wij spraken wel twee en een half uur en Stuart detailleerde alle zijne argumenten waarvan er vele kracht bezitten; van Consequentie tot Consequentie voortgaande, komt men eindelijk echter tot een willekeurige verandering van de gehele Mij. Alles is op het Contract Social gegrond. Wij zijn vennooten die de zaak schikken zoo als zij beter is. Middelen van inquisitie, middelen van bedwang moeten er bij gevoegd worden. Het loopt op de theorie der Revolutie uit even zeer als Bousquet er met zijn puritanisme op uit loopt à la Milton. Die gelijkheid tusschen Bousquet & Stuart, hoewel zoo verschillend in Opinie trof ons beide. Doen wat men kan! Dat had Ds Stuart ook nog gepreekt. Eerst doen wat men kan dan tot God roepen. Gereformeerd & Remonstrants blijven altijd even wijd, even ver van elkander. Stuart kwam zoo ver in zijne deducties dat hij toch weder iets terug moest trekken. De grove opmerkingen gelden echter niet tegen de zaak, die vallen weg oogenschijnlijk is alles schoon, maar de adder ligt dieper. Hij las nu Saix[?] & Sismonde en vond dat juist het hemelsbreed onderscheid tussen deze beiden door zijn plan wierd aangevuld.

Met Prof den Tex die over zijn plan gesch had

pagina: 281

in de regtsgeleerde bijdragen had hij weder veel gesproken, en zoude het ook nu doen. D C [Da Costa] zag er iets in van de voorbereidingen tot het rijk des Antichrists. Revolutie door goede menschen. Altijd spreken van regt, en verkrachting van verkregen regt. Almagt van le Salut public. Zoo een rijke te veel eet en een arme te weinig, dan eet hij het brood van de arme dan steelt hij meer als de ander die hem het zijne afneemt. Er wordt dies een nieuwe Code gemaakt.

D C. Vosman &C

Verder was d C regt lief gestemd, ziende dat het heil van Christus was. Wij hadden slechts korte tijd om alles even aanteraken. Vosman in Utrecht Diaken heeft daar de zelfde strijd ontrent het armen wezen. D C vers is uit, de verve bleef tot het laatst. Zijn huis staat te huur.

Juf Chalton[?]

Te huis komende was Jufv Chalton er geweest, die volstrekt met den ongelukkige Bouwer wil trouwen.

B. Campbell

Campbell schrijft eindelijk. Hij heeft veel verdriet gehad. Zijn onbegrijplijk stilzwijgen deed mij na de verkeerdheid en boosheid onzer natuur reeds weder verkeerde vermoedens opvatten.

V Stuart

Stuart was er 's avonds weder om over de VlasSpinnerij te spreken. Hij blijft toch a sharp fellow.

kerk Jamieson

Met S d C [Steven de Clercq] na Jamieson over de parele grote waarde. Het ging zoo diep niet als anders, er was meer oratorie.

Voorbereiding Verj. Gerrit

Eindelijk t'huis veel voorbereiding voor Gerrits verjaardag. Dat hij niet komt, doet mij leed 't zal de eerste verjaardag voor hem zijn buiten ons huis.

pagina: 282

November 10

Nov 9 M Gerrits Verjaardag

Wonderlijk Gerrits verjaardag zonder Gerrit dat beviel ons toch niet; wij maakten alles gereed, en na veel ongelukken met de koffer kwam hij nog op de Dil. v een uur. Steven kwam ons nog de hand drukken. Wij verlangen wat van hem te vernemen.

Altenstadt

Altenstadt bij mij. Ik zie er geen licht in. Ik wilde hem naar de Herrnhutters zenden. Misschien zou hij daar eenige voorbereiding kunnen vindzn. Ik wenschte er Ds Lentz over te spreken, en die is nu juist in de drukte, en niet te zien door de bevalling van Zijne Vrouw.

Geen br Pres

De ochtend vrij kalm; tot onze verwondering geen bericht v de President

Zaak ouderling Afl Consistorie

Ik was door allelei zaken werkzaam met de Zaak der Ouderlingen. Zoo kon het toch niet, ik was ten volle overtuigd dat ik spreken moest en meende ook daartoe bereid te zijn. Nu liep het zonderling dat van half negen tot elf uur de Vergadering door ging, zoo dat ik wezentlijk geen gelegenheid tot spreken had. Voor wij uit elkander gingen, mogt ik echter nog met een woord opgeven dat ik iets ontrent het Ouderlingschap op mijn hart had. Wonderlijk waren mij 1) de propositie van een der leden om ook bij deze Vergadering te bidden 2) de aanmerking

pagina: 282

November 10

dat men veel te laat begon te bidden voor de benoeming der Ouderlingen 3) de verklaring van Dijk toen wij na huis gingen. Ja wij zijn toch geen egte ouderlingen. Als nu God werkt, wat zullen wij dan doen dan zal ook in ons zwijgen God verheerlijkt worden, hij is de Heere! Er is eene Reactie als is het maar een wolkje zoo groot als een mans hand. God zal zorgen.

Br d C [da Costa]

Ik had nog een brief van d C, belangrijk over vele onderwerpen. De gaven v Frankrijk beginnen intekomen ook voor Belgie

Br Bahl [Bähler] aan d C

Hij had een brief v Bähler wiens toekomst met 1 Jany al zeer duister is, doch die van God uitkomst verwacht. Alles wegens de opheffing van het Comité bevestigt zich geheel en al.

Zaak v Stuart Zie regstbijd & Ant H B

Belangrijk is het geen d C schrijft ov Stuart. Op St Simonismus loopt het uit.

Het H B bevat eene gedeeltelijke refutatie van het blaadje v Den Tex dat ik nu ook las, dat niet onbelangrijk is, doch de zaak echter niet in het hart aantast, en niet in de Consequentie treed, gelijk wij ll Zondag deden.

Staat beurs &C

De beurs was heden weder gerust gesteld door de benoeming van Sauzet; echter is er niemand die de binnelandsche zaken zeer vrolijk aanziet. De gedurige leningen zijn toch voor alle ontrustend.

pagina: 283

November 10

Nov 10 D Drukking

Ik voelde mij van ogtend af, kon Bousquet niet ontfangen, alles hing mij slap naar lichaam & Ziel. Aan het bureau was ook alles mij dodig. V d H [Van der Houven] zou heden den Koning zien.

V Jansje de Vries

Aan de beurs kwam de melding v Steven dat hij een brief v Barbe had mijn stemming nog somberder maken, wat spreken met Margo bleef leuteren. Met Steven alles gewoon, aan tafel zat ik treurig daar neder, en zie daar wordt na den eeten gescheld en het was juist Jansje de Vries die ik nog nimmer zag. Eene Norne waarlijk tusschen beide als of zij geen verstand heeft, en in de geestelijke dingen zoo heerlijk eenvoudig en waar in den geestelijke strijd met den boze zoo diep doorziende en de zaak van onze Willem zoo teder, zoo innig zoo treffend. Iemand die sedert zijn doop, het als een last had en droeg en het toch telkens in volle kracht weder gevoelde. Veel verhaalde zij mij van de liefde onder de vromen tot hen van de eene kant, van de geest van partijzucht die zich aan den andere kant ontwikkelde. Treffend juist in die dagen daar eindelijk haar wensch vervuld werd, daar viel haar meest geliefde klein zoon een balk in de nek, en stierf na een schrikkelijk lijden. Het mensch spreekt treffend, ja ook hier is het alles zonde, en de verzoening alleen in het bloed van Christus buiten ons.

pagina: 283

November 10

Fam dag bij Daan & Louise

Verder was het famille dag, ter eere van Bruid & Bruidegom nog al zeer brillant. Vele ontbraken er door kleine ongesteldheden. Ik mogt nu natuurlijk vrolijk wezen en dat ontspande den toestand der laatste dagen. Och Heere wie ben ik, ik kan niets dragen, ja geen last met de vorige aanraken. Mimi vond Henry beter, doch toch nog wel geagiteerd. Zij is eene lieve Vrouw. Ik houde van Karel maar hen zamen te zien geeft mij te veel het denkbeeld van triomf van het vleesch, door dat alles uiterlijk zoo medeloopt, doch God kan alles keeren. Gideon had weder de geschiedenis der famille in eenige Knittelrijmen, het geen hij met smaak deed en waarbij hij regt veel tact heeft.

Stemming.

En nu de Heere breke de hoogheid des vleesches af. Kan ik er iets door verliezen dat daarop geslagen worde en er niets overblijve dan Christus. Buiten ons het heil te zoeken, klinkt fraai doch het is onmooglijk ja verschrikkelijk voor het vleesch. Ligt mijn pand daar, dan kunnen nog Kohlbrugge, nog Barbe nog iemand er aan raken.

Veel sprak den oude Vrouw nog over de werking des Satans en over de reelliteit van den strijd, dien hij aanbrengt. Van d C [da Costa] sprekende zeide zij dat sommige menschen het goede verstand niet hadden om met hem om te gaan, & daarin is geloof ik waarheid.

pagina: 284

November 11

Nov 11 W. Bousq [Bousquet], Kamerl Blokhuyzen

'S ocht. met belangstelling gelezen. Bousquet komt nog. Hij had gisteren een belangrijke voorlezing van V. de Boer over de waarde der oude uitvindingen gehoord. Kamerling kwam klagende. Zijn dochter heeft weder vallende ziekte. De broeder v Blokhuyzen benoemd Predikant, heeft weder een zware ziekte.

Geen brief v Gerrit tot mijn grote verwondering.

Indruk van het Rapport van V d H [Van der Houven] (Zie Ce Aant 162)

De ogtend aan het bureau door het Rapport van V d H hoogst belangrijk. Dat er minder bepaalde vijandschap bij B [Baud] schijnt te zijn, verheugt mij; waarlijk men moet elke positie ook in het oog houden. Verder was het vermelde tegen den draad aan & niet in harmonie met Jansje Sand. Alles weges de oude Koning strelend voor het Vleesch, weges den nieuwen er tegen in. Veel minder ordre in alles een militair huis; etiquette herlevende en hij zelve het oor aan Rochussen lenende; dit alles erg genoeg doch ik mogt hierbij in de kalmte en in de verwachting blijven. Laten wij nu echter Rochussen niet te zwart schilderen, ook hij staat niet gemakkelijk.

Receptie bij Bruid & Brug ...

Grote receptie bij bruid en bruidegom, er staat een prachtige tafel onder de zilver Cadeaux als beladen. Het kwam nog op het tapijt om Gerrit te vragen, 't geen ons beide regt veel genoegen zou geven.

pagina: 284

November 11

Argus Ph in Natura

Den Argus Phasanteus in Natura gezien dien Werth mij gezonden heeft. Het is een heerlijke vogel.

V bij d C [da Costa]

Nog even aangevlogen bij d C en hem de verschillende indrukken ook die van Jansje Sandt medegedeeld. Hij beschouwt haar als een poeetisch mensch.

Vertrek Altenstadt

Altenstadt zoude nu na Zeyst vertrekken, en neemt een brief aan Raillard mede. Wat moet daar nog van worden.

D. Nov 12 Zaak Mij v Weldadigheid

Ik vergat nog een woord te reppen van de moeilijkheden met de Mij van Weldadigheid, die zoo veele tonnen uit het overschot van de Duitenplaatjes schijnt te hebben genomen, zonder bepaalde wet & die nu niet kan laten terug vloeien. Baud kan deze besteeding niet goedkeuren en dit geeft tusschen hem en V d B [Van den Bosch] eene hoogst onaangename spanning.

Tijd Gerrit

Tijding v Gerrit wien onze geschenken regt aangenaam waren, doch die met de gewone nonchalance van een Student, de zaak in weinige woorden afdoet. Hoe vergeet ik toch gedurig dat hij Student is.

Gesp Kamerling

Van ogtend een lang gesprek met Kamerling. Ik moet mij verwonderen hoe diep hij gaat, en hoe hij alles verstaat. Wij komen tot het zelfde Resultaat als het geen dat Kohlbrugge aangeeft, en hetwelk door de ondervinding onzer harte bevestigd wordt.

pagina: 285

November 12

Kohlb [Kohlbrugge] & Barbe m/toestand

Ik zie de waarheid, ik voel haar nu en dan levendig, en toch de ruste heb ik nog niet. Nog liggen Kohlbrugge & Barbe als het ware tusschen God en mij. Ja, de waarheid kan ik bijna niet miskennen, en toch komt het even zeer gedurig bij mij op of zij niet de waarheid tot een voetbank v/hunnen hoogmoed maken, en hunne individualiteit als even zeer waarheid Gods willen opdringen. In het Euangelie zie ik toch de handelingen zo geheel anders. Is deze gedachte nu een ingeving des Satans die mij van mijn waarachtig heil tegen houdt of eene waarschuwing Gods tegen Secte wezen, gelijk ik mij gedurig herinner aan dien brief in de K Z. Alles hangt daran das Sie den Pastor Stephen sprechen. God zal het tonen. Ik moet met schaamte bekennen, ik sta nog niet boven den aanval, zij verbittert mij op dit oogenblik de gehele betrekking met God. Hierbij komt nu nog dat Steven mij zoo daar even vertelt dat hij ook heden aan Kohlbrugge geschreven heeft en dat hij daarbij voegt als gij zoo geschreven hebt, als gij het mij mededeelde, geloof ik niet dat hij u antwoorden zal. Wie is hij dan, om niet te behoeven antwoorden! Wat ik juist schreef weet ik niet doch zoo ver ik mij bewust ben, was het het geen ik toen

pagina: 285

November 12

gevoelde God beware mij genadig voor voorbarigheid, en ben ik dubbelhartig geweest, hij leere het mij erkennen. Het staat nog niet zoo als het moet bij mij. De regte stralen worden mij nog bedorven en weggenomen.

Verg Institut

Deze avond in het Institut, allervervelendst weges de voordragt van het Rapport door Wiselius 'tgeen bijna niet uittehouden was. D C [Da Costa] ontbrak er. Het was afmattend en nietig.

V. Nov 13 Altenstadt terug Besch v den dag & de stemming.

'S ochtends Altenstadt reeds weder terug met een hartelijke brief van Raillard, maar zeggende er geen uitzicht hoegenaamd te Zeist is. Ik ben er zeer mede verlegen hem zag ik nog niet, doch schreef aan Lentz. De dag overigens kalm. 'S ochtends ontzettend nat weder, 's avonds zware wind. Met veel genoegen de belangrijke fabriek van Van Vlissingen & Van Heel gezien. 'S avonds aan het bureau gewerkt tot laat toe. Eigentlijk weinig uitstorting die dag gehad. Freyss nog even gezien. 'S avonds gevoelde ik een zware drukking van geestelijke werkelooosheid. Naar het lichaam was ik vermoeid, ik kon eigentlijk tot niets komen riep, maar het bleef alles als vorm, er daalde geen rust of vreugde in mijn hart neder.

pagina: 286

November 14

Z. Nov 14 Br Be [Barbe]. Ov Altent [Altenstadt] Vr d B [Vrouw de Bruin]. Stemming

Dezen dag leverde minder op. Onzekerheid was er van binnen, en nu nog een brief van Rappel van Barbe, wat zal ik daarop antwoorden. Het goede was een open gesprek met Lentz ov Altenstadt dien hij even als ik best dacht naar Gessner te zenden doch wij wilden dit over Barmen doen en zulks beviel hem niet, die maar regt uit na Berlijn wilde. Aan een handwerk wilde hij niet denken. Kamerling wie ik er over sprak, schreef mij om hem eens te zien en ik zond hem dien.

Aan Vrouw de Bruin, mogt ik het geld met vrijmoedigheid zenden. Verder was ik deze dag ijverig, werkzaam, vriendelijk en open tegen de mijne, doch het was als of ik een storm van binnen tegen hield, gereed om lostebreken, en die ik dan ook heden weder ondervond op het oogenblik dat ik dan schrijf. De waarheid ligt mij klaar genoeg voor oogen, en voor het hart doch ik kan er niet toe komen. Alle personeele questien de toestand waarin ik mij in dat alles bevinde, de onzekerheid of het geen dat ik tot nu toe volgde met Kerk met Vriendschap de weg van God is, of dat die ingreep van Barbe de stemme Gods tot mij is, dit alles maakt mij onzeker, en de Heer alleen kan licht geven.

pagina: 286

November 15

Zondag Nov 15

Gesprek met Car [Caroline] Zaligspreking door anderen

Ik was 's ochtends diep nedergeslagen. Het was alles weder een ontzettend woelen in mij. Mijne Vrouw sprak mij eindelijk krachtig aan en zeide dat het het zelfde was nu als met mijne angsten ontrent de Scheiding, dat ik door menschen zalig gesproken wilde worden. Ik geloof dat zij gelijk had en schaamde mij. Naderhand verkwikten mij de brieven die ik ontving en een lezing v de brief aan de Galaten was als medicijn aan mijne ziel.

Jamieson preek

Met St [Steven] terug van Jamieson over Hebr 2 v 3, eene grote zaligheid! Hij zeide veel treffends, doch het ging er niet bijzonder bij mij in.

Bez bij Westendorp

Westendorp gefeliciteerd. Hij was gul; ondertusschen alles stroomt toch zoo niet. Er is toch daar een invloed der wereld die in alles werkt.

V Pierson & Muller

Thuis Pierson & Muller gevonden. Ik sprak nog al veel over mijn betrekking met de Meniste Kerk; naderhand goed met Pierson gespr. In deze man is meer dan men eerst denken zoude.

V Altenstadt

Altenstadt nog bij mij. Ik sprak hem nog al veel over het Woord, waarin hij nog weinig diepte had. De domheid daar ten zijnent moet al zeer groot wezen. De heiligen, Maria die zijn het om

pagina: 287

November 15

Christus wordt bijna niet gedacht. Hij wilde niet weder na Barmen gaan, maar nu maar in regte lijn na Berlijn, waar wij hem dan aan Gessner zouden aanbevelen. Regt doorgronde ik den man nog niet.

Av K bij Huet

'S midd na Huet. Lang over het dragen van elkanders lasten. Goede denkbeelden, maar het geheel des Evangelies is nog zoo geheel iets anders. Het verveelde mij ontzettend.

V Freyss

Thuis vond ik Freyss, die mij nu echter minder tot het hart sprak dan de vorige keer. Het kwam misschien ook door alles wat er in mij woelde.

V Westendorp

Westendorp kwam ook nog om een Speciale zaak, wij wierden echter niet regt warm.

Corr. Groen [Groen van Prinsterer] By Gr. [Betsy Groen van Prinsterer]. Capadose Juf v d Bosch de Vismes [de Vimes]

In de brieven van deze morgen sprak Groen mij van zijn benoeming voor de Commissie weges het Onderwijs. Hij hoopte er nog wat goeds zoude uitterigten zijn. Er was bij Capadose een bijeenkomst geweest van verschillende broeders. Men had er deze brief van de Hoest over de staat der Kerk gelezen en daarop te zamen gebeden iets voor de Kerk te mogen doen, ik wacht daar niet veel van.

Cap schrijft veel over de zaak v Samuel waar ik hem na vroeg. Er is veel in, maar zijne verflaauwende uitlegging over het bij ons zijn bevalt mij niet.

pagina: 287

November 15/16

Jufr V den Bosch is eenige weken te Kayserswerth ziek geweest, en roemt ontzettend alles wat zij daar hoorde en ondervond, spreekt ook van een Gravin v Brunwyk die 6000 kinderen op kinderscholen hielp in Hongarijen. Betsy Groen [Groen van Prinsterer] schrijft regt lief, toch niet in volkomen rust, voorts over dat nare dat men van de Koning hoort en toch hoe hij bij het eerste gerucht van den brand derwaards vloog, op het huis was in een oogenblik door water bedekt wierd, nog door de vlammen bedreigd, en toen de brand gebluscht was, weder weg.

Eindelijk gaat het de Vismes [de Vimes] redelijk wel, bemoedigd, en neergeslagen, nog al reusseerend maar toch tobbend over al het geen de toekomst aanbiedt, ook voor hem.

Nov 16 M Op Verg Instit.

Een dag lang te gemoet gezien niet zonder huivering. Ik vreesde dat da Costa te mooi zou spreken, te veel wegslepen. Ik was vroeg aan het Trippenhuis bij zware regen. Het Rapport ging minder hakkelend.

Bekroning

De schrijver der Verhandeling was tot vele verwondering Prof Royaards van Utrecht.

Voorl. de Jonge

De Jonge gaf een vergelijking van den tegenwoordige Staat des lands met dien na de Vrede v Utrecht, een belangrijk stuk, veel helderheid en gematigheid zoo als altoos bij

pagina: 288

November 16

hem, goede lessen voorts die echter niemand zal denken in practijk te brengen, langer dan hij het hoorde voorlezen.

Vers v da Costa Een lied voor 1840

Toen kwam d C. Het is een heerlijk vers. Het debiet viel mij niet toe. Zijn stem was krassender dan anders, en daarom hier en daar niet duidelijk. Het was meer eene Improvisatie van mij, met zijn meesterlijke verzen verheerlijkt dan de eenheid zijner vroegere Hymne. Het was het Resultaat van alles wat hij gedacht, wat wij te zamen gecorrespondeerd hadden. Het was tusschen beide rillende, die heilige waarheden daar midden de wereld die dezelve niet begrijpt te zien werpen. Het was romanticq subliem, en dit gaf nu en dan het denkbeeld van iets grappigs, hoewel er toch niets in was om te lachen. Het was een waarachtig getuigenis maar niet zonder zijn ergenis. Zoo over Joden en Roomsche te spreken, dat dacht men ging toch niet. Mijn eerste gevoel was verrukking voor het heerlijk geheel, dat ik zoo in alles kan aanvullen, nu zie ik het als een feit dat grote gevolgen kan hebben. Op de Gallerij was het gejuich en handgeklap groot. Bij ons in de Classe lag alles onder een Impressie wat is deze poezij heerlijk, doch verder ging het toch bij de meeste niet. Alleen Prof Bosscha

pagina: 288

& Prof Roorda schenen zeer getroffen. De overigen waren onder een beslag, maar meer was het ook niet. DC [Da Costa] liep na zijn huis, ik ging met hem. Hij zeide een grote strijd gehad te hebben. Eerst was het zijn vers geweest, maar nu was het hem ontnomen, het was nu gave van God, hij was er nu kalm onder. Chev [Le Chevalier] drukte er hem hartelijk de hand over.

Afsch Altenstadt

Aan 't bureau was V d H [Van der Houven] ook getroffen geweest. Ik vond daar Altenstadt nog. De brief aan Gessner is nu opgesteld. Ik gaf hem eenen reispenning, en daar vertrok hij, niet bijzonder aangedaan. Het zal veelligt later nog blijken wat deze apparitie geweest is.

Middagmaal

'S midd was ik zeer opgeruimd, doch geschokt in de Zenuwen. Mijne Vrouw las ik het vers voor, & het beviel mij toen niet minder dan bij de Lezing. Dat de Jonge gunstig over Gerrrit als student sprak, was mij ook aangenaam geweest.

V Merkus

'S midd bezoek van Merkus. Ik sprak nog al met hem over de kerk. Regt openhartig was ik niet en vond daartoe ook gene gelegenheid.

Av bij J v Lennep

'S avonds bij V Lennep waar eenige Leden onzer Classe waren. Da Costa kwam er nog even. Ieder dacht geloof ik meer dan hij zeide en tot een regte doorstraling kwam het niet. Zelfs na dat d C vertrokken was, bleef het zoo. V d Hoeven [Des Amorie van der Hoeven] kon

pagina: 289

November 16/17

het er niet eens mede zijn. De aanspraak van den jongen V Lennep aan d C [da Costa] was gul geweest de oude vond het wat kras. Ik las 's avonds de lierzang nog voor, waarvan men nog al genoten had.

Verhaal 's Gravenweert

Het belangrijkst waren mij nog de verhalen van 's Gravenweert, vooral over de dood van Pouschkine en de beschrijving van zijne Audientie te Petersb bij Nicolaas, waarin deze hem onder andere gezegd had Voyez-vous Guillaume, c'est mon ami intime, c'est un honête homme. De eenige die zich sterk en smadelijk over het vers uitliet was J de Vos. In zijne wijze van zien kon hij toch niet anders, waarlijk men moet veel veronderstellen om het vers te kunnen aannemen. De Reactie zal komen. Bij J v Lennep stond een belangrijk afbeeldsel v het heilige graf te Bethlehem gemaakt.

Nov 17. Di Indruk vers d C Av. met M C Haakman

Steph. [Steven de Clercq] keek toch op van het Vers. Ik las het 's avonds nog aan de jonge Tiedeman & Mieleentje Haakman voor, die nu weder voor het eerst bij ons kwam. Deze bij eenkomst was nu meest het doorhalen van de lijnen die in den tijd dat wij elkander niet zagen, afgebroken schenen. Zij kwam mij toch voor wel te willen horen. De Heer weet waartoe die kennis strekken moest.

pagina: 289

November 17

Br aan Barbe

Ik schreef Barbe nu, doch niet zeer op mijn gemak, ook door dat uitblijven v Kohlb [Kohlbrugge] antwoord. Ik gevoelde mij niet regt vrij, maar had wel met hem willen spreken.

Br Groen [Groen van Prinsterer]

Groen schreef nog over de scholen. Hij wilde voor de Commissie begon, er gaarne nog meer van zien, maar liefst incognito. Ik recommandeerde hem A W Huidekoper als kundig en discreet.

Kweeksch gezien

Verder was den dag toch nog druk. Behalve de aanloop van menschen, zagen wij nog en corps het Kweekschool voor de Zeevaart, daar wij een hupsche ontvang vonden. Piet Huidekoper heeft doch een goedigheid, meer dunkt mij dan de Natuur kan geven.

Inhuld nadert

De voorbereidselen der inhuldiging beginnen zeer toe te nemen. Daar voel ik nog weinig voor het oogenblik voor.

Nov 18 W Meer kalmte

De dag kalmer maar de grootste bezigheid was toch om met alles weder au Jour te komen. Lisman zond men nu f 127 voor Geneve kort af.

Steven Jarig

Wij vierden Steven's Verjaardag. Er was 's avonds ene vereeniging met de Gildemeesters & van Eeghentjes die zeer na genoegen afliep. Eene Attentie van Gerrrit, die aan Steven een Cadeau zond, was mij bijzonder aangenaam.

pagina: 290

November 18

S [Steven de Clercq] heeft een brief v Kohlb [Kohlbrugge]

Stev schreef mij dat hij een antw v Kohlb had, er ging een pijl mij door het hart tot in het diepst als of ik koorts had. Naderhand wierd dit weggenomen zonder dat ik toch regt levendig wierd. Dat oogenblik moest toch komen.

D C. [Da Costa] Vereeniging bij Pierson

D C schrijft hartelijk; hij zal bij Pierson zijn vers lezen. Er is gevaar in dit alles ook voor d C. en hij gevoelt het zelve. Of nu dit vers een middel kan zijn voor hen die buiten zijn, dat weet ik niet. God zal zorgen.

De dag van morgen lag mij zwaar op het harte en toch daar ook kan God bewaren.

Nov 19 D Br v Kohlb aan S d C

Nu kwam St en las mij de brief v Kohlb voor, waarlijk diepgaand, wonderlijk raadselachtig maar toch veel zeggende. Ja hij heeft toch eene roeping, hoewel er iets is dat mij verwart. Hij trekt S niet tot hem, maar zend hem tot God. Dit gaf mij dan ook vrijmoedigheid om weder aan Kohlb te schrijven en te vragen of hij mijn vorige brief niet opregt gevonden had. Ik deelde hem ook mede hoe het in mijn hart omging, hoe ik de waarheid van het geen hij zeide, gevoelde maar het practicaal niet bezat, hoe er zoo vele questien waren die ik niet trancheeren kon.

pagina: 290

November 19

Huwlijk C F Boissevain & Hester Kooy Trouwplegtigheid

Nu volgde de trouw. Het was plegtig aan het Stadhuis, in de grote raadzaal met weder opgeschuurde Schilderijen. Het bruidje in het wit Satijn zat er allerbekoorlijkst uit, de famille maakte eene zeer deftige Corona uit. Duyts trouwde al zeer droog. Zoo was ook die knoop gelegd, en het twintigtal broeders & zusters volmaakt.

Toen reden wij na de Oude Kerk alwaar alles ook regt opgefrischt was. Er waren regt veel toehoorders. Dat spreken van Smit [Kortenhoef Smith] was mij droog en viel mij als lood op het harte. Ik kon er niets bij gevoelen, en was zeer verheugd dat het afgelopen was.

Bruiloft (fransche tuin)

De Bruiloft in den fransche tuin was zeer prachtig en het kon bijna niet hoger gaan. Ik zat tusschen Emma en Klaartje Kooy. Het voor eeten viel mij lang en het zien van de nu ouden Opré tusschen eeten & dessert die ik voor zeer veel jaren als jonge Opré verliet, en die nu alles even eens deed, maakte mij regt aklig. Aan het dessert was het nog al aangenaam. De verzen van Gideon waren regt goed, & als alle bruiloft verzen regt flatteus. Karel was ten uiterste gevoelig steeds zijn ouders & bruid omhelzende.

Imp Jordaan

Ik improviseerde over de Jordaan eenigzints met loden schoenen, zonder bijz. opwekking. Wij ontvluchtten een tweede representatie v Opré & alles was dan indedaad goed afgelopen. Het Vleesch was

pagina: 291

Novenber 20

er in zijne heerlijkheid geopenbaard, en verder kon ik er ook geen ander element in brengen.

Gesch ov d avond v Pierson

Ik had d C [da Costa] nog eene waarschuwing gegeven ontrent den avond van Pierson die mij maar half beviel, en sprak er ook met Pierson zelve nog over.

Bijeenk bij Gild [Gildemeester] met Brier & Jamieson

Emma verhaalde mij een avond met Capt Brier door gebragt te hebben bij Gildemeester, waar deze er duidelijk voor uitgekomen was dat hij heilig kon worden en zeide dat hij in 12 maanden niet buiten het gebed geweest was, waarover Jamieson hem met veel ernst had aangesproken en er zelfs bedroefd onder geweest was.

Nov 20 Br v Kohlb [Kohlbrugge] ontf

En ziet daar was nu een brief v Kohlbrugge op dat oogenblik onverwacht. Een wonderlijke brief en toch krachtige verkondiging. Het was het woord der vermaning treffend snijdend, doordringend en ik moest toch uitroepen Hoe sta ik. Heb ik God lief of heb ik de wereld lief.

Indruk over het Vers v d C

Wat hij van d C zegt, zoo als het daar ligt is niet waar, want het H B heeft er verkeerd over geschreven, het is een protest tegen de eeuw geweest, maar dit is niet waar dat zoo als ik aan d C zeide, het een nieuwe

pagina: 291

November 20

druk der bezwaren was. Bij de bezwaren was alles de eer Gods, de bedoeling was dit ook hier het geval. Is hier geen Captatio benevolentiae, is het geen hinken op twee gedachten. Dat lachen en dat applaudisseeren dat ik zelve mede deed maakte mij een zonderlinge indruk. Ab hoste doceri. Dat uitvallen van Oom de Vos, dat het een Vers was, waar ernstige zaken zoo als het duizend jarig rijk in kwamen & dat men er teves over moest lachen op andere plaatsen kon ik niet van mijne Conscientie af krijgen. En dan onze houding bij de Vriend 's avonds was dat die van overwinnenden of overwonnene. Dat voorlezen zelf van mij van den lierzang, die het minst sujet à caution was, betekent dat alles het gevolg van een vers geheel door God gegeven & alleen zijn Zaak zijnde.

Br d C met Corr dagblad Indruk daarvan

En nu een brief van d C met Corr weges het vers met H B & Avondbode. De eerste weigerde de plaatsing. Toen zond hij aan de twede een Extract met permissie de aanspraak aan de Koning te drukken. Al dat geschrijf met de Dagbladen op het oogenblik men er tegen zijn poezij uitstoot is wonderlijk. En dan nu dat zeggen, dat het lezen nu moet ophouden, dat alles gaf mij het denkbeeld dat hij zelve niet vast stond, en nu van mij bevestiging verlangde.

pagina: 292

November 21

Av bezoek bij S d C [Steven de Clercq] ov br Kohlb [Kohlbrugge] &C

Dit alles bepraatte ik nog met Steven 's av & wij lazen den brief van Kohlb over. Dat denkbeeld van de Gehoorzaamheid des Geloofs wordt mij duidelijk. Het is zonderling dat nu in deze gehele corr niets over den leer maar alles over het doen voorkomt als bewijs dat wij waarlijk aan Christus toebehoren. Veel moet ik erkennen. Mag ik waarlijk in dat licht staan, en in alles op God zien, dan wordt mij alles veel helderder en eenvoudiger.

Zat Nov 21 Largo gesch aan d C over het vers

Deze dag begon met d C. Ik meende hem nu te moegen schrijven en hem te doen gevoelen dat ik aan de echtheid van zijne weg in dezen eenigzints twijfelde, dat ik minder het élan van de Bezwaren hier wedervond, dat dit geen getuigenis tegen de grove en fijne wereld beide was, dat ik mij zelve moest beschuldigen, daar ik hem in alles aangemoedigd had.

Br v Barbe ontf/

Ondertusschen kwam er een brief v Barbe die regt innig schreef, nog in de onzekerheid of Kohlb mij geschreven had, mij toch vooral tonende de leidinge Gods, en de wijze waarop God ook door kastijdingen ons uit de schepsels drijft, en daartoe brengt om aan hem genoeg te hebben.

pagina: 292

November 21

Nieuw br d C [da Costa] Voorstel lezing bij hem & bij de Holl Mij (Antw daarop)

Ondertusschen kwam er spoedig een nieuw briefje van d C dat het mijne gekruisd had. Daarin was een plan om misschien nog een gehele vereeniging aanst. Woensdag bij elkander te brengen, daarbij onder ander ook de Westendorpen vragende, en Truitje ook (Adres de Vereeniging met Laatsman). Hij wilde niet meer uitbreiden, en toch het was hem nu officiel door Prof Beyerman gevraagd om het stuk in de Mij voor te lezen. Daarbij kreeg ik nu een schrik, en moest met alle kracht schrijven door een Impulsie sterker als alle redenering neen. Levendig viel mij op een de 15 Jan 1822 in, om welke dag ik in het geheel niet gedacht had, en ook dit deel ik mede! In dit briefje stond de Zaak, de weg, de persoon v zijn. Dit ligt dus dwars tegen over de verklaring van Kohlbrugge. Ik gaf het hem op het harte!

Plaats v Avondb

Ik had ook geschreven dat zoo als ik er nu over dacht, ik het liever niet in de Avondbode zou zien.

V v Dr Arntz. [Arntzenius]

Dr Arntz. kwam nog aan het bureau & sprak over den groten invloed van d C's vers, over den drang die hij had om het op meer dan eene plaats voortelezen. Ik mogt daartegen nog eenig getuigenis geven.

pagina: 293

November 21

Terugk Beurs met S d C [Steven de Clecq] Br uit Luyken

Een zware storm stak op bij ontzettende nattigheid. Met S d C liep de tijd en het terugkomen spoedig om. Ik vertelde hem dat ik rust in mijne Conscientie genoot en dat ik met zeer veel genoegen die brief in het boekje v Luyken Beginselen van Gods Koninkrijk gelezen had, waarin eene Vrouw de Bruin van dien tijd met zoo veel liefde iemand die dezelfde gevaren als ik heb, aanspreekt. Waarlijk die toon v liefde is uit dezelfde bron als zoo als Kohlb [Kohlbrugge] spreekt.

Weder een briefje van d C [da Costa] Verded v zijne plannen

Doch nu nog weder een briefje v d C met antw op alle mijne bezwaren, bedaard & gemoedelijk geschreven. Maar heeft hij nu gelijk. Dat bevalt mij niet dat hij zegt dat het hem meer ontrent de persoon dan ontrent de weg geschikt had. Ik geloof dat er een dwaling onder ligt. Zijn persoon zoo het schijnt op tegeven, en toch te behouden. Wat is het vertrouwen op den weg. Waar staat dat in de Schrift. Moet niet alles van de betrekking van de persoon met God uitgaan. Alles wordt leiding, zoo gerekend maar is dit waar; ongezocht ja kwam de uitnodiging voor Rotterdam, maar mag men daarom op zoo iets vertrouwen, en is het niet gedurig tot de wet en tot het getuigenis. Op alle sterk gevoel bij mij volgt reactie, dit ondervinde ik wel, maar toch

pagina: 293

November 21

staat d C [da Costa] mij nu niet als den man voor oogen die alles verkocht had. Gehoorzaamheid is beter dan offerhande. Is het Gods wil dat er zoo verkondigd zal worden. Nuttig zijn in de ziekte en begeerte der eeuw. Naar Gods wil werkzaam te zijn is toch het eerste. Zoo d C zich bedriegt, moge hij spoedig ontwaken.

Het stuk wordt in de Avondbode geplaatst! Het staat er in maar de wijze hoe bevalt mij niet het is juist iets dat niet op zijn plaats is.

Zondag 22 Nov

Preek l'Ange [Teissèdre de l'Ange] ov Mozes & d Prof Br aan Kohlb [Kohlbrugge] S d C & Ch [Steven de Clercq & Charlotte] bij ons.

'S ochtends het gewigt der zaak wel gevoeld en zoo gesproken. Bij L'Ange geweest, waar waarlijk de preek over Zij hebben Mozes & de Profeten veel goeds behelsde, en een krachtige aansporing aan de Gemeente om den Bijbel te lezen. Wonderlijk dat juist die twee zaken voorkomen in Gehoorzaamheid is beter dan offerande en dan dat Hiskia Zijn schatten schatten aan de Assyriers zien liet. Ik was verder thuis. Open bezoek van Bosscha die dan van het vers v d C zeer getroffen was geweest. Keetje iets beter omlopende Profetie dat er Vrijdag op de Koning geschoten zou worden. Aan Kohlb gesch zoo als het mij in alles op het harte lag. St & Ch[Steven & Charlotte] & Hy Boiss [Henry Boissevain] bij ons. Ik gevoelde mij zeer vereenigd met St. Hoeveel snijd den brief v Joh die wij lazen. Ja waarlijk, word de wereld niet gelijkvormig

pagina: 294

November 23

Nov 23. M Br v Groen [Groen van Prinsterer] & Spies (Zaak Onderwijs)

De strijd gaat voort, & wordt niet gemakkelijker. Nu een brief v Groen en een van Spies, beide vol bewondering voor het Vers. Ja, het is ook maar heerlijk. En nu toch toch! G heeft geen licht in de zaak v het onderwijs vreest surprise van de Roomsche. Spies is niet te vrede met zich zelve. Ziet op zijn Zoutkeet & positie. Aan beide geantw. het gevaar getoond dat ik zag in alles, hoe alles nu tot een uure der verleiding zamenliep. Zal men nu afbreken, en een Separatie daarstellen, waarvan de Roomsche al het nut zullen plukken, daar zij gereed zijn, en wij onder elkander verdeeld, niets klaar hebben.

Corr. met d C [da Costa] Gesp Chev [Le Chevalier]

En nu d C. die kan het niet laten rusten en komt er al weêr op terug. Nu valt hij op mijn Impr. aan. Hoe heb ik daar niet het eerst om gedacht. Die pijl ging niet door. Welnu zoo het de Imp is die tegen God is, de Heere neme deze weg. Doch 's avonds weder een brief. En nu uit de hoogte, nu bestaft hij mij wegens mijn ongeloof, vergelijkt zich de kleine d C bij de groten Luther, en brengt de eigene handelingen op eene wijze te pas, die niet na de waarheid des heiligdoms is. Als ik dat alles overeen breng, met het geen ik met

pagina: 294

November 23

Chev [Le Chevalier] besprak, worde ik aklig. Van dat spreken wil ik niets hier optekenen, alleen dat het mij voorkomt, dat er toch een sterke hang na de wereld in het huishouden van d C [da Costa] is. En nu zulk een roeping in het midden van dat. Dat reflecteren van d C over zijn eigen positie, dat beschouwen der zaak zelve gedurig, dat is het moeilijke. Chev zegt d C weet alles wat bij u omgaat eer gij spreekt, doch zegt hij, bij mij is het altijd zegen als ik mij mag vernietigen, hij kan van buiten niets ontvangen om hem neder te werpen, en hij moet voorzichtig behandeld worden.

S d C [Steven de Clercq]

Met S d C hartelijk gesproken, die wilde wel eens overvliegen na K [Kohlbrugge] op een dagje, en daar vrees ik nu weder voor.

Komst Talma

'S midd kwam Talma, ik wist niet hoe ik het met hem hebben zou, maar toch ik gevoelde den band. Zorgt niet zegt de Heere.

Réunion

De réunion betekende op zich zelve niets. En toch heb ik belangrijke gesprekken gehad, ook voor Van Notten gevoelde ik nog al veel er is toch iets in hem.

Komst Ledeboer bij de Gesch.

Er was nog een beroering geweest. Ledeboer is van zijne gemeente af, kwam hier, vereenigde zich met de afgescheidene preekte 4 à 5 uur lang, viel op alles aan noemde de oude Koning een Achab. Dat viel mij nu als wet weder op het hart.

pagina: 295

November 23/24

D C [Da Costa] & Kohlb [Kohlbrugge]

Daar ging ik na bed met d C & Kohlb als reuzen voor mij. De eerste met al mijn symphatie, al mijn herinneringen, al mijn wenschen, de andere met mijn gehele natuur tegen hem, en toch met een woord dat ik niet weg kan werpen hoewel ik schrik voor de Consequenties. Moge God de Knoop door hakken & mij zijn wil tonen.

Gesp met Car [Caroline]

Dat was een troost en verkwikking, dat mijne Vrouw mij haar hart nog eens opende, ook de indrukken verhaalde, die zij deze week gehad had. Wij gingen in vereeniging ter ruste.

Nov 24 D Corr Familiedg S d C [Steven de Clercq]

Deze dag leverde minder op. De ogtend vlood henen zonder bijzondere bezigheden. Ook ontrent het Lijw Ct gaven wij toe. 'S midd schreef ik aan James & Vr de Bruin, ziende op de verleidingen die er van alle zijden waren. 'S avonds hadden wij familledag bij Steven; ik was eenigzints vermoeid door alles wat er in mijn harte omgegaan was, en de vele gesprekken ook nog met Steven. Verder ging er op den Familledag weinig om. Talma was juist aan de andere zijde van de tafel gezeten, ik zat naast de Dames Boissevain Mollet & V Heukelom doch het bleef meest met het naspreken over de bruiloft, en alles was nog al zeer onbeduidend. De jonge lieden hoewel terug, verschenen niet.

pagina: 295

November 25

Nov 25 W Gesp met Talma die bij ons eet.

Het belangrijkste was nog tot op dit oogenblik het gesprek met Talma, die deze middag bij ons gegeten heeft. Ja, toch waarlijk de vorm moge nu een dan eenigzints verschillen van de wijze waarop ik mij uitdruk, het is toch het werk Gods in hem en wat er in mijne ziele omging om het te bestrijden, het kon toch maar niet gelochend worden. Veel belangrijks deelt hij toch van zijnen weg, & van al de leidingen en de uitreddingen Gods mede. Ik kwam met hem los over da Costa & met tranen en aandoening mogt ik gevoelen hoe lief ik d C had, en hoe mij toch deze zaak op het hart lag, en ik er niet in kon komen. Hij toonde mij al het gevaarlijke dat er voor mij in lag, om mij door alle die op een volgende indrukken te laten schokken, en hoe ik daardoor steeds verhinderd werd tot de ruste te komen. En die ruste God zal ze mij toch niet onthouden. God zal mij toch stellen waar ik wezen moet. Bij dat verhaal hoe Elise Schuyt de Vrede harer ziele ontvangen had, ontstond er zulk een ontzettende begeerte na dezelve bij mij, zoo als ik die in geen tijden gevoeld heb. En nu God zegene alles aan mijn harte, dat ik niet veel moge spreken, eer ik waarlijk ruste gevonden heb.

pagina: 296

November 26

Nov 26 D Verjarings Diner bij de President V d H. [Van der Houven]

Wat zal ik van dezen dag zeggen, zij liet mij niet veel herinnering over. Het was de Verjaardag van V d H, doch de gemoederen waren met de aanstaande feestviering & de toebereidselen daartoe geheel vervuld. Nooit zag ik zoo veel menschen in de stad bij een. Ook bij V d H was een aantal menschen gelogeerd. De minister V Gennep, die den Koning in den eed moet nemen, zijne vrouw zijn zoon de zoogenoemde Dr zijne dochter Kitty & Doortje Jufv Van Oordt van de Boompjes. Voorts waren aldaar te eeten de Heer V Sevenhoven, die op zijn vertrek staat, twee Heeren Ledeboer J Bosscha met Leentje en wij met Gerrit en Daniel. De eerste kwam deze morgen terug. Naast Keetje van de H zittende, had ik nog al een aangenaam gesprek, doch het gezicht van al het eeten vermoeide mij & het had zoo zijn gewone kleur verloren. Mochten wij tot vastheid komen. Die vaste partijen zijn bedriegingen die ieder Jaar het zelfde schijnen te zijn, en ondertusschen telkens iets anders opleveren. De goede Koos Bosscha, Jeane Capadose ontbraken aan deze Kring terwijl kinder en Kleinkinderen van buiten de stad, allen door drie Van Oordts geemplaceerd wierden.

Sevenhoven is steeds gedrukt dat men hem na Java terug zendt, doch hij wil men hem hier f. 29/m doen verdienen.

pagina: 296

November 27.

Nov 27 V Intrede van Willem 2

Ja Willem 2 is binnen getrokken, het is een Schoone dag & een heerlijke optogt geweest. Op de regenbuien en nattigheid van zeer vele dagen volgden een paar heerlijke droge dagen en halve winterzon, en zoo mogten wij deze dag begroeten waarlijk onvoorzien, en geheel in tegenstelling van die treurige weken toen wij als in het nat schenen te verzinken. Reeds vroeg was alles versierd en alles betimmerd, en ook de Zaal der H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] geheel vol. d C [da Costa] was er het eerst met zijn famille. Wij spraken niet regt door over de punten van verschil voor bij het heen gaan. Zijne gehele famille was daar. Ook kwam de famille Spies van Muiden de famille Schemann de Scharfeld[?] van de Geldersche kade, St & Charl [Steven & Charlotte], naderhand nog Prof Lauts, M W de Jonge Pres der 2 Kamer Talma & Gerard &C. Veel was er eerst de regelen, daar er nog wel een honderdtal menschen beneden opgesloten werden in eenige reyen banken. Wat er nu al uiterlijk gebeurde is alles in het hand bl beschreven, dit zij genoeg dat toen de ramen er uit geligt waren wij van onze Zaal de Koning uitmuntend zagen, dat hij een poos bleef staan voor het gebouw der Mij, scheen te vragen wat dat was, & toen men dan eenmaal

pagina: 297

November 27

groette. Ook de Koningin stond eenige oogenblikken stil voor het bureau. Het was mij goed den Koning te zien. Ik gevoelde veel voor hem, hoewel zonder bijzondere aandoeningen.

Betrekk met D C [Da Costa]

D C hield zich eerst goed, naderhand was hij regt Kapot, ja zeide hij, hij is toch de man die het doen moet. Wij spraken nog. Dat van de Mij heeft hij toch ook gevoeld, het is afgebroken, daar het Institut vergunning tot een vroegere druk heeft geschonken & dus deze voorlezing geheel geene aanleiding meer had. D C noemt deze dag de blijdste van zijn geheele leven. Hij schrijft er over in een treffend briefje en eindigt met de wensch dat ik morgen toch nog iets liefelijkers van God moge ontvangen dan de voorlezing eener Grondwet. Wij gevoelen elkander weder. Ja zegt hij er is wel strijd, wel gevaar, er zal wel moeilijkheid komen misschien, maar dit neemt de Zaak niet weg.

Vorige Intogten

Al de oordeelvellingen, de verhalen wat ieder zag of niet zag, waren zoo als gewoonlijk. De innerlijke indruk was bij mij het voornaamste. Deze was hier treffend maar als van iets dat verwacht was. De toevloed was ontzettend Groot. Zie daar de vijfde intogt die ik bij woon. Lodewijk Napoleon uit

pagina: 297

November 27

de N Stads herberg in de Plantage 1806. Napoleon uit de Kamers van Jan Walré [Van Walré] Jr in 1811 in de Kalverstraat, onze Willem 1 van de stoep van Grootpapa de Vos in 1813. Willem Prins v Oranje na de tien daagsche veldtogt uit de kamer van het Bureau te 's Hage & nu Willem 2 hier uit de vensters van het gebouw, eens door de Prins v Plaisance bewoond als opvolger van La Rochefoucauld Neerlands grootste vijand, later tot een bisschoppelijk paleis bestemd.

Middag met Spies

Met Spies nog gewandeld, de Willemspoort gezien, heden ingewijd.

Last die op het harte blijft

De Vrienden zijn vertrokken, en mijn gemoed zou dankende & lovende zijn, zoo niet dat zware gewicht van de brief v Kohlbrugge Vliedt van da Costa mij nog op het harte lag. Kan ik den steen opligten. Dat is mij onmogelijk. God kan het getuigenis geven en bewijzen of het woord uit zijnen naam gesproken is, of een gevolg is van menschelijke aanmatiging. Hij met wiens kennis onder wiens oog den last op mijne schouders gelegd werd, zal mij niet verlaten nog begeven, zal ook dit ter mijner zaligheid doen dienen. Het gewigt mijner zaligheid ligt mij op het harte, doch kan ik die buiten betrekking met d C beschouwen. De Heere zal genade en licht geven op zijne tijd.

pagina: 298

November 28

Inhuldiging van Z M Willem 2

Nov 28. 1840

En nu is de Koning Willem 2 ingehuldigd iets 't geen bij den aanvang van dit deel nog zoo geheel verwijderd scheen, en nu reeds ten volle zijn beslag verkreeg. De plegtigheid tegen de welke ik op zag, is weder verstreken. Goede Orde heerschte er, en grote gemakkelijkheid met binnen komen en uit gaan. Wij hadden een zeer goede plaats vlak bij de Tribune der Koningin, doch wierden ten dele door de tribune van den Raad der stad wat gemanqueerd. De twee eerste uuren wachten waren mij lang, het voorlezen der Grondwet scheen niet op te zullen houden. Van de preek & gebed van Wolterbeek raakte slechts enkele en dan flaauwe klanken mijn oor. Wat ik om mij heen hoorde spreken was meest nog al zeer vulgariter. Daarentegen was het binnen komen van de Koning met zijne famille treffend, de aanspraak die hoewel met een zonderling dialect echter met kracht uitgesproken werd, aandoenlijk, het oogenblik der eedsaflegging & de uitroep Leve de Koning plegtig, en het gezang van het Psalmvers niet zonder indruk. De tijd viel minder lang dan ik gedacht had, en toch hoorde ik eigentlijk niets behalve de woorden des Konings.

pagina: 298

November 29

De zedelijke indruk was minder dan die van den intogt. Het was mij als eene vertoning een tussche toneel dat op zich zelve stond. Er is iets hogers nodig voor Vorst en Volk dan den Grondwet. Heere, geef terugkering tot U. Onder de jonge lieden vooral, vond ik weinig ernst weinig deelneming in het eigentlijke gewigt der plegtigheid. En nu Leve de Koning. God Zij met hem, nu, eeuwiglijk.

Alg Illuminatie

Op dit oogenblik is alles vervuld met de illuminatie. Het is dan ook indedaad allerheerlijkst weder. Een schone winterdag met een fraaie Zon, zoo als wij die in lang niet meer kenden, een vliesje op het water! Ik zag een schone poort op de Haarlemmer Dijk, en verder de verlichting der Handel mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] die goed uitgevallen was. En nu de Heere zal in alles licht geven!

De genoegens der Illuminatie zijn nog gestoord geworden door een opgekomen gedrang, waarvan een zestal menschen het slachtoffer zijn geworden waaronder ook vrouwen en zwangere vrouwen.

Dit heeft een droevige indruk te weeg gebragt. Op alle de andere plaatsen liep het regt goed af. De Koning en Koningin schijnen ook met genoegen de illum. der H Mij in oogenschouw te hebben genomen.

pagina: 299

November 29

Zondag 29 Nov

Preek Huet S 72 v 15 b

In de kerk bij Huet. Het was Ps 72 v 15 b/waarlijk het viel mij zeer toe, de Psalm wierd typisch & belangrijk behandeld, de opmerkingen waren juist en geleidelijk, maar toch de regte hefboom der gehele vereeniging met Gods weg en wil, dat Evangelie dat alles voor ons wordt, ontbrak.

Br v Kohlbrugge (N 2)

Een gewigtige brief v Kohlbrugge; de hartelijkheid waarmede hij tot zooveel bijzonderheden afdaalt, trof mij. Hij valt op alles aan wat ik lief heb, wat ik als Christen geeerd en geliefkoosd heb, mijn vleesch staat er verschriklijk tegen op, en toch ik moet bekennen dat er ontzettend veel waarheid in is en dat de waarheid moet doorbreken. Wij hebben ons Goden gemaakt. De brief oefende magt op mij, en ik moest mij voor de waarheid buigen die er in stond.

Benoeming v Ridders

Toen ik t'huis kwam lag de Avondbode met de lijst der Ridders voor mij. Ik had er voor die tijd niet veel over gedacht. Nu verwonderde ik mij toch dat ik er niet op stond, vooral toen ik al die fabrikanten er op zag. Mijn vleesch kwam er sterk tegen op doch ook de brief v Kohlb brengt mij in een stemming, waarin het mij spoedig werd

pagina: 299

November 29

weggenomen. In de positie met de Koning doet het voor mijn gevoel geen indruk hoegenaamd.

Het is iets bijzonders dat ik nu weder ben overgeslagen, daar ik het na de in deze zaken bestaande hierarchie ontvangen moest hebben. Het had weder een stuk van belang kunnen worden.

Bezoeken V d H [Van der Houven]Gevers v 's H Vereen weg de Kerk bij Cap [Capadose]

Nu kwamen er weder bezoeken in menigte. Eerst was er Gevers die zoo regt gulhartig was. Wat hij mij van de vereeniging bij Capadose meldde gaf mij er geen groot begrip van. Men was bij een gekomen om iets voor de Kerk te doen, doch reeds bij de eerste bijeenkomst had de heer de Jong zich tegen het denkeeld van kerk, zoo als Capadose het uitleide verklaard en alles veel strenger wilde hebben waarover men een gehele bijeenkomst gesproken had en ten gevolge waarvan de Jong zich dan provisioneel terug trekken zou.

V Junius v Hemert

Van Hemert kwam ook. Het was vriendelijk van hem maar wij hadden niet veel te spreken, wij kwamen aan de gang over het onderwijs, waar hij een zeker medium voorstelde.

V MacKay Kamerheer

Toen kwam Mackay die ik sedert den Haag niet zag, en die in de weinige oogenblikken waarin ik hem sprak regt open kwam. Hij zeide er lag iets in mijn afscheid aan de St dat hij nog niet regt had kunnen verteren.

pagina: 300

November 29

V d H [Van der Houven] bij mij V bij hem

V d H was reeds 's ochtends bij mij geweest; hij was meer getroffen dan ik, over mijn voorbij gaan met de Ridderschap. Hij beschouwde dit als een hoon aan de H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij]. 'S avonds was ik nog even aan zijn huis, en zag daar den Heer v Gennep die mij verhaalde van de regt belangrijke huisselijke scene, die bij het Diner der Stat Gen plaats had gehad, de toast aan de S G de beantwoording door Z M en de toast die deze onder een omhelzing aan de Koningin instelde.

Afsch v Talma

Ik bezocht nog H D G [Henry D Gildemeester] en nam afscheid v Talma. Hij scheen minder in een soort van hoogte. ik geloof toch dat hij nog eene ontdekking nodig heeft, hoewel men zoo niet met de vinger kan aantonen waar het hem schort.

Av met Gerrit

Thuis was gene bijzondere Zondags stemming, daar Gerrit er was, en nog al drukte maakte. En toch was er een gulheid bij hem, die niet dan aangenaam kon zijn.

Versch Zaken

Veel werd er gesproken over het ongeluk van het verdringen in de Kalverstraat, dat ontzettend is. Ik was vermoeid die avond. De brief van Kohlbrugge midden in al die aanrakingen lag mij gedurig in de gedachte, en alles bruischte tegen elkander van binnen op, hoewel van buiten alles kalm scheen te blijven.

pagina: 300

November 30

Nov 30 M Audientie bij Z M Verd weg de Koning

Heden was het de grote Audientie, veel costumes, veel goud, veel kennissen gezien, lang wachten naar het rijtuig. 'S avonds de Koning naar de Comedie. [onl] en belagchlijke voorstelling van mythologische personen. Grote juichtonen; een Enthousiasmus dat steeds voorwaarts gaat sedert eenige dagen. Al de bijzonderheden staan voorts in de Couranten.

Br Kohl [Kohlbrugge] S d C [Steven de Clercq]

St heeft ook een brief v Kohlb die met veel liefde en innige waarheid, volgens hem spreekt, en wiens woorden hem zeer troffen.

Br aan d C [da Costa]

De woorden v Kohl weges d C. Gij verleidt hem niet, maar hij verleidt U, bevatten eene innige waarheid. Ik schreef heden aan d C en nam het stuk, dat tusschen ons lag, nog weder op tonende dat de zaak nog niet weggenomen is. God zal mij kracht geven als het er op aan zal komen, zoo ik de waarheid verdedig.

Het weder zoo heerlijk in de dagen van Intogt en inhuldiging, is nu geheel weder in de oude nattigheid ingezonken.

Gesp V D H [Van der Houven] & B [Baud]

Belangrijk was ook nog het gesprek van V d H heden met Baud, die thans ons schild is tegen de aanvallen van Rochussen. God kan door de wonderlijkste wegen bewaren.

Kooy terug

Kooy terug, zeer verontwaardigd dat die menschen Ridder zijn geworden, wien men de tonnen in huis heeft gesmeten.

pagina: 301

December 1/2

Dec 1 D Br Barbe

Een brief v Barbe zoo als ik die in mijn antw op z/ laatste geprovoceerd had. Ik was toen in weifeling & beantw mij zelve. Gij moet niet willen afkappen. Geef u geheel over dan zal God kappen wat nodig is. Op de poezij valt hij laag en toch is er waarheid in.

Consistorie

'S midd een lang Consistorie waarbij veel dat mij niet plezierig was bij die benoemingen, toch geen gelegenheid om regt uit te komen.

Gerrit

'S avonds was Gerrit gul en open, en had iets zeer kinderlijks. Maar het echte kinderlijke moet God geven. Met al de kinderen was hij dit maal zeer aangenaam.

De dag liet mij geen bijzondere indrukken. Alles ging in een soort van haast.

Dec 2/W Vertrek v Gerrit

'S ochtends drukte met het vertrek v Gerrit, die regt gul geweest was, vooral de laatste dag, doch met wien ik overigens toch niet veel konde spreken.

Br v d C [da Costa]

Een briefje van d C, die ook met het gemoed nog al bezig schijnt te zijn. Wat of waartoe weet ik niet.

Br Kohlb [Kohlbrugge] aan S d C [Steven de Clercq]

De brief v Kohlb aan S d C gelezen. Veel komt mij voor waarheid te zijn, en toch in iets neveligs gehuld. Van de andere kant

pagina: 301

December 2

grijpt mij angst aan. Hoe is het dan met de menschen? Ik bid, ik meen dat ik mij overgaf doch vrees dat ik toch nog op mij zelve blijf staan. Ik voelde mij moedelooos en ging gedrukt ter ruste.

V Jacobson

Jac was heden bij mij, zoo hij zeide beschaamd dat hij gedecoreerd was en ik niet. Hij had er zelve met Roch [Rochussen] over gesproken, doch had deze gezegd dat hij er zelve den Koning over had gespr doch dat die gezegd had dat het nu de tijd niet was, daar men vele aanvallen op de H Mij [Nederlandsche Handel-Maatschappij] wachtte, en zich nu niet wilde bloot geven. Verder arbeidde V d B [Van den Bosch] aan een brochure &C.

Bal ten hove

'S avonds Bal. Het moet dan zeer luisterrijk zijn geweest. Mijne Collega's woonden hetzelve bij. De schittering der Costumes was groot.

Verder bezocht de Koningin heden het Blinden Institut & gaf f 300. De Prins & Prinses v Oranje bezochten de Sophia School & lieten aldaar ook een gift v f 500 achter.

Dec 3 (D) Bijz. over de nieuwe Regering

Over de zaken v den Koning wordt veel gesproken, men vindt in het algemeen dat er nog al een toon van hoogte & willekeur aangenomen wordt. De Baron v Doorn [Van Doorn van Westcapelle], hoewel weg zijn invloed d Groot Visir

pagina: 302

genaamd, wordt wel eens onder de eeten geroepen, en moet dan zeer onaangenaam anti chambre maken.

De be[onl] v de Inhuldiging heeft ook nog al indruk gemaakt & men zegt dat zij na het model van de hoofddeksel der Kozakken hetmans is. De Vrienden van den oude Koning zien ongaarne die populariteit & de meerdere pracht. Het besluit ontrent het Scheveningsch Kanaal heeft nog al een nadelige indruk gemaakt en wordt als willekeurig, en buiten kennis van de ware toedragt der zaken, beschouwd. Het aanrukken van zoo veel garnizoenen na de Haag gaf ook nog al aanleiding tot aanmerkingen.

Diner bij C D Crommelin met de Chargé d'aff v America

Deze middag gegeten bij Crommelin onder ander met den Amerikaansche Chargé d'affaires Bleeker van oud hollandsch famille (Zijn voorouders verlieten Meppel voor anderhalve eeuw. Nog al belangrijke bijzonderheden gehoord, Breukelen (Brooklin nu heeft 38/m inwoners. Over Barkery Syst Temperance Caltex v Java &C wierd nog al veel gesproken. Van Sumatra kwam eens een Suikerriet v 54 Voet.

Bleeker scheen nog een man die wel had nagedacht, doch wiens vormen & uiterlijk mij niet bijzonder boeiden. Claude was bijzonder hupsch & zon om zijne gasten op hun gemak te brengen.

pagina: 302

Verh. weg d Baron v Doorn [Van Doorn van Westcapelle]

V d H [Van der Houven] had gesp over mijn passeeren als Ridder bij den Baron v Doorn, waarop deze zijn verwondering te kennen gaf, daar hij zeker dacht dat ik het voor twee Jaren geworden was, hebbende hij er toen met de Koning over gesproken, die er geen zwarigheid hoegenaamd in vond, en zijnde hij van gedachte dat er toen terstond uitvoering aan gegeven was.

Z M & V d Biesen

Men heeft met veel leedwezen opgemerkt dat Z M zich gister zeer lang met de Red v het H B ophield & deze zelfs plaatsen in de Comedie heeft toegewezen.

Deel XXVII (1840)