pagina: 2

Maart April

p. 25 Political considerations E. 53 New Church E.

- 26. Naarden E. 54 L'Institut H.

- 27 Landstorm A. - [onl. Gotisch]

- 28 Handel A. 55 Illumination et Bal F.

- 29 Tollens H. - Vertrek L.

- Annales du Lundi 56. Théatre fr. F.

- Kweekschool Constitutie H.

- 30 Horbach Fr. Le Préfet 57 Les alliés à Paris f.

- 31 Vendée P. Bels H.

Dubois Exc.[?] Zeeburg. Diemen. f.

- 35 Dupré fr. Belvédère A.

- Landstorm fr. - Besjeshuis E.

36 Great dutchess E. 59. Rév. à Paris fr.

- Teken academie H. Naarden H.

37 Naarden fr. 61 Le Printemps f.

- Bienfaisance fr. -2 Ann. du March H.

- Kerk H. Handel. H.

38 Landmilitie fr. -3 Militar Burying E.

- Italien fr. -5 Schouwburg h.

- Landstorm H. -6 Kerk (Sybrandi) h.

39 Verh v. I. Kops H. -7 Landmilities E.

- Constitutie H. -8 Koopmans Afscheidsrede h.

41 Moliter E.

- Profecy E.

- Concert f.

42 Verh. v. B. Klijn H.

43 Promotie Lat.

44 Entreé de la princesse f.

45

46

[achter 45 en 46 een accol. met daarachter]Blik in de toekomst h.

47. Kerk H.

- fêtes. f.

- Entreé de la princ. douer

48 Fête du nut van 't Algemeen fr.

49 les notables fr.

- Feest der inhuldiging.

50. Trein. Feest in de nieuwe Kerk

- vorstelijke familie H.

51 De Herauten H.

52 Illumination fr.

pagina: 3

Mai Juin

69. Excursion (Harlem) f. 89. Klagten der provintien h.

70. Volksbeweging h. 90 de Kosakken H. A.

71. Bedestonde. h. 91

- Politique. f. 92[achter 91 en 92 accolade en daarachter:]Ann. du Marché H.

73 Église (Rijswijk) h. 93 Politique fr.

74. Pacification f. " English Play.

- France f. 94 Mullers intrede h.

75 Le Nord f. Harmonica. E.

- Return of the garde nat. E. 95 Paix. fr.

-6 Afscheid der Franschen h. Le guerrir savant fr.

- 77. De Franschen in Rotterdam h. Action Atrocé

- Cosakken h. 96. Projets de voyage fr.

- De omwenteling in Rotterd. h. 1 97 Zuidholland

78. Excursion (Kennemeroord) f. Leyden

Costerduin f. 98 Het Examen

Hout f. Academie

Kinker. Holl. 99. St. Pieters Kerk

79 Excursion Rupelmonde 100 Schouwburg [accolade]de gebannen Amor

Nat. Garde afd. E. belagchelijke zelfmoord

80 Landstorm. A. 2 101 Illuminatie

81 [achter 81 t/ 85 accolade daarachter:]Naarden H. De burgt

82 102 De fontein

-3 Haagsche schouw.

-4 Rhijnsburger poort

-5 Borger

86 Église v. Goeuns. H Bibliotheek v. Kemper.

87 Tragick death E. 103 De Stad

- Handel H. 104. Omstreken

88 Pentecôte F. Studentenpad

- Politique F. Buitensingel

- Ville. F. Leyderdorp

3. 103. Godsdienst

Alg. aanmerkingen

104 Umbert de Superville

Juff. Galien

K.

105 Siegenbeek

Verr. van Kleinerberg

106.

4. 107. Bibliotheek

Van der Palm

108 Regten

Swart.

pagina: 5

∙Reis na Oost vriesland en Bremen

∙1. De grote reis na Zwol. Hoe een reiziger tegenvallen kan hebben

ongerustheid redding. Aangenaamheid der Kennis voor een

vreemdeling. De Groningsche reis. Ieder is een dief in

zijn neering. Een geluk bij een ongeluk.

∙2. De reis na Weender. Een ongeluk zit in een klein hoekje.

Van twee kwaden moet men 't beste kiezen. Verblijf te

Weender. Rust.

∙3. Halte. Leer.

∙4. Reis na Emden. Emden.

∙5 Vertrek van Emden. Avontuurlijke reis na Norden. Norden

verrassing

∙6 Nordenei. Vreemdigheid. Reis na Esens. De kleine

stad. Aangename opwachting. De Syhlen.

∙7. Jeverland. Afreis van Jever. Varel.

∙8. Reis na Oldenburg. Oldenbrug. Zwischenahn.

∙9. Reis na Bremen. De dolle hond. De Avontuurlijke nacht.

De stad.

∙10 Het museum. De beurs. De Wallen. De dom.

∙11 Steinere Roland. Rathskeller. Wandeling. Neustad

Olyfabriek. Bleykeller. Teyssenratsteich.

∙12 Het grote waterrad. Vauxhall v. Beaumonde. Mengelingen.

De grote reis in den Postwagen.

∙13. Vervolg. Besluit.

∙14 Bijlagen. Logementen. Reisroute. Gelogeerd. Bezochte

plaatsen.

15. Personen. Uitgaaf.

pagina: 6

Septembre	Novembre
et Octobre
151 Retour	171 Réflexions générales
-2. 3 Kermis. Rhinoceros. Eléphant	- [onl. Gotisch]
Menagerie. Cabinet de cire. Jacqui	2 Bataille d'étudiants
Méchanique Boeuf. Panharmonica	- Banqueroute
Singalezen.	3. Handel.
4. Monument	Expatriation
Markt	4. Réparation
Annales des arts	175. Eg. v. Goeuns
155	Théât. fr. [accolade]L'hôtel garni
-6	Euphradine et Conradin
-7	-6 Holl. Sch. [accolade]Rhadamistus
[achter de vorige drie regels een accolade met daarachter] Litt.	Don quichot ball
-8 Mélanges	Medeminnaars van
159 Susceptibilité. Vie priveé	zichzelf
- Geschiedenis	-7 Anecd. Litt. V. der Mersch
- Handel	Titsing Camper Tollius Siegenbeek
160 Anecd.	- Claudianus
- Oostzeesche handel	-8 Bijbel genootschap
-1 Église Muller	179-80 État politique de l'Europe
- Anecd. femme soldat.	181 - [accolade achter deze regel t/m -4]
- Biogr. Wiselius Valkenaar	-2 Over den handel
-2 English generosity	-3
- Biog. Engelberts. Bakker. De Stinstra Muller	-4
163 Harmonica	-5 Feast of the revolution
-4 Théâtre français	- Political state of our country
[hierachter een acc. met daarachter] chien de Montange	-6 Kerk. Koopmans
La jeune mère	- Fête de K. & V.
-5 Politics	187 Weerglas
- [onl. Gotisch]	- Duif
Bertil la lingua Italiana	- Ville Cramer
-6 Litt.	- Arts peinture
167. Automne	190. Ville
- Perpetuum mobile	- Aned. litt.
- Exposition de tableaux	- Promenade
- 8	191-194 Democrite
9 [achter de 2 vorige regels een accolade]
170. Robberies
- J.H. Carct. Albrecht

pagina: 7

∙Décembre

∙195 Politics

∙- Anecdotes françaises

∙-6 Arts. V. Bré

∙-7 Mérits

∙Helmers

∙-8 Les amatrices

∙- Anecd. Princesse d'orange. Peintre

en défaut. Vrai philosophe.

∙-9 Excursion. Voyage haarlem

∙202. Leer. verm. [accolade]School der moeders

∙verteller

∙- souper

∙- Spaziergang. Terugreis

∙3. Generalities

∙4. Plaisirs

∙4.5. Concert Kleine Foder[?] Sundorf

∙-6. Anecdotes litt. Bilderdijk

∙207. Helmers

∙-8 Annales coteriales et hymeriques

∙- Italien

∙-11 Arts cabinet de Pruissenaar.

∙-12 Fêtes. H.W. et C.B.

∙- Conclusion de l'année

∙ - 212

∙Reis 15 -60

∙ ------

∙ 272. p. Total.

pagina: 9

∙Loots de Beurs. 9. Morc.

∙Bilderdijk Neerlands verlossing 10. Morc.

∙Vertot Révolutions de Portugal 1[?] v. Ext. 10

Suède 2 v. Ext. 10

∙Ovidius Metamorphoseon. 11

∙Wieland Obn. [onl.] 17 f. 10. Morc.

∙Voltaire Poésies fugitives. 15 Morc.

∙Progrès de la puissance Russe 1 v. 8o 19

∙Tollens Gedichten 1 v. 8o 19 Morc.

∙Bilderdijk Bloemtjes 1 v. 20 Morc.

∙Eluis 1 v. 20 Morc.

∙Aan het volk van Nederland 24 Morc.

∙Salaberry Hist. de l'Emp. ottoman 4 v. 8o 31 Ext.

∙Cours de belles lettres 4 v. 8o 32 Ext. Morc.

∙Voltaire hist. de Charles 12 1 v. 12o Ext. 32

∙Relandus Galatea 1 v. 8o Morc. 33

∙Grotii Poemata Morc. 1 v. 8o 33

∙De pligten van den krijgsman 33

∙Oeuvres choisies de Piron 2 v. 12o 34 Morc. Ch.

∙De koning belegering v. Gorkum 38

∙Voltaire Poèmes et discours en vers 4o EMC[?]

∙Tafereel van de verderfelijke oogmerken v. Buonaparte 4o

∙Geschiedenis (geheime) van St. Cloud p. 43

∙Simons waarde van den mensch 1 d. 60

∙Ten Brink Nieuwe fransche tyrannie 60

∙Tafreel der gebeurtenissen bij Leipzig 60

∙'S Gravenweert Regulus 64

∙Oeuvres choisies de Quinault 2 v. 64

∙Zacharia Gedichten 1 & 2 67 Morc.

∙Staatkundig overzicht na de slag van Leipzig 71

∙Van Kampen Overzicht der Gesch. sints de vrede v. Amiens 71

∙Goldsmith poems 73 Morc.

∙Oeuvres de Desmahis 1 v. 75 Morc. Pens.

∙Reunion de belgique a la Hollande 89

∙Éloge funèbre de Moreau 89

∙De la conquete et de l'usurpation 89

∙The honey Moon 96.

∙Haakman reis na de maan. 96.

∙Mad. de Staal l'Allemagne 96. 1e vol.

∙C. Loosjes Leven van Hillegonda Buisman 1e d. [onl.] 138

∙Florian Hist. de Don quichotte 6 vol. 137.

∙Loots Verlossing van Nederland 137 1 v. Morc.

∙Scheltema Peter de Grote in Holland 1e d. 1 v. 8o 137

pagina: 10

∙Sterne Sentimental Journey 1 v. 12o 138

∙Voltaire Contes etc. 139. Morc. 139

∙[onl. Gotisch] 324. Morc. 139

∙Horatius Satyrorym libri Z. 139

∙Wieland [onl. Gotisch] 8o 139

∙Les sépulcres de la France. 140

∙Les Maisons de jeu. 140

∙Jani Secundi poemata 140.

∙English poets[hierachter een accol.] Roscommon Rochester Yalden Morc.

Otway Duke Dorset [hierachter weer een accol.]141

∙État de la france sous Napoléon 1 v. 8o 149

∙Kinker Almanzor en Zehra 149

∙Salgues Erreurs et Préjugés vol. 3 149

∙Lessing [onl. Gotisch] 149

∙English Poets (Halifax Stephney Welsh 149.

∙Muller [onl. Gotisch] 9 vol. Ext. 155

∙Göthe. Morc. 156

∙Correspondance de Mle. d'Arly 3 v. 157

∙Bilderdijk Neerlands verlossing 2e d. 157 Morc.

∙Wiselius De roem 157

∙Histoire des Croisades vol. 2. Ext.

∙Picard Théâtre v. 1

∙Feith oden en Gedichten 5e d. morc. 166.

∙Oeuvres de Boufflers Morc. 170

∙Syntax tour through England. Pens. Morc. 174

∙Schiller Tell. 178

∙Camot Mémoire au roi 188

∙[onl. Gotisch] 189

∙[onl. Gotisch] 202

∙Potter Reize door oostvriesland 2 d. 209

∙Scheltema Peter de grote 2e d. 209

∙Bilderdijk Affodillen 1e d. 209 210. Morc.

∙Helmers nagelaten Gedichten 1e d. Morc. 211.

pagina: 11

500:ˆw·1814

Staatkunde.

Het was natuurlijk dat de eerste gevoelens

in de eerste oogenblikken na zulck eene heuchelijke

omwenteling en de afwerping van het gevloekte fransch

juk den geest van verrukking en innige vreugde moesten

kenschetsen. Doch het gebeurde hier mede als met

wereldsche zaken namelijk het enthousiasmus

is nooit verre van de verflaauwing verwijderd. Deze

verflaauwing is dan ook weldra op de angst die allen

voor het verlaten van Utrecht door Molitor bekneld

hield gevolgd. Eene staatkundige ongevoeligheid verving

weldra de plaats van de algemeene deelneming en

men zonk in een soort van rust waaruit de

aanval van Breda en de vreeslijke geruchten toen

verspreid alleen in staat waren ons te wekken. Toen

bekroop ons weder eene nieuwe angst die echter weldra

verdwenen is. Thans is de algemeene belangstelling

weder iets opgewakkerd. Het is niet te ontkennen dat

in de tegenwoordige oogenblikken het zeker de

fatsoenlijke lieden zijn die met den besten geest

bezield zijn, daar het gemeene volk dat zich gelijk

bij alle omwenteling een luilekkerland gedroomd

had zeer verwonderd is om de belastingen eer te zien

vermeerderen dan verminderen en de zoo zeer

gevloekte conscriptie onder de naam van Landmilities

op eenen zeer gelijkenden wijze te zien herstellen. Ver-

standige lieden zien echter in dat deze opofferingen

volstrekt noodzakelijk zijn om ons land te redden

en dat aldien de franschen ooit weder dezen grond

vermeesterden dezelve aan den onvermijdelijksten

vernietiging ten prooi zou gegeven worden. De

meesten ten minsten alle diegene die de ogen des verstands

gebruiken zien in alle de maatregelen der regering

zulk een geest van wijsheid en onpartijdigheid door-

stralen die ieder moet overtuigen dat dezelve wezent-

lijk het heil des vaderlands zoekt en daartoe

alle mogelijke middelen in het werk zal stellen.

Ieder durft bij het aanbreken van den dageraad van

dit jaar op eenen meer gezegenden gezichteinder

staren en verwacht dat de God der liefde nu

onze vurige en eenparige wenschen zal verhoren.

pagina: 12

500:ˆw·Naarden blijft nog steeds omcingeld en meestal door

onze troepen dewijl de Cosakken grotendeels naar

Wezel zijn vertrokken. Er vallen tusschen beiden uitvallen

en schermutselingen voor waarbij reeds sommige onzer

vrijwilligers het leven verloren hebben. Deze plaats

kan zich echter nog lang verdedigen vooral zoolang

er geen krachtdadiger middelen van aanval

gebruikt worden. In de verleden week verspreidde zich

door de gehele stad dat deze vesting gecapituleerd zou

hebben doch alles liep op een mis verstand uit namelijk

dat men de fransche vlag op den toren aldaar opgeheeschen

voor eene witte vlag aangezien had.

De Helder kan zich ook nog zeer lang verdedigen.

De admiraal Verhuel is meester van het fort la Salle

waar hij in de casematten kruipt als ook van het

onderaardsche kasteel in mijn reis derwaards beschreven.

Hij kan zeeker het inneemen van de Helder niet

beletten doch zou in zulk een geval die gehele

stad kunnen platschieten. Hij is meester om bij

eenen aanval de geheele vloot te vernielen en goed

geproviandeerd en heeft dus volstrekt geen reden

om zich over te geven. Ook zijn de onzen niet verder

als het Zand.

Noordholland Er schijnt aldaar eenen vrij goeden

geest te heerschen. Eenige kanonneerboten zich voor

de noordhollandsche kusten vertoond hebbende in de

verleden week liep alles daar terstond te wapen

en allen tot kinderen toe maakten zich ter verdediging

gereed. Zefs Scheltema verhaalde dat de Sardamsche

vrouwen het patriotismus begonnen te gevoelen en

van vrijwillige opoffering van vercierselen gesproken

hadden.

Vriesland Dit departement is misschien

hetgene in hetwelke de geestdrift het hoogst

geklommen is. Daar in het naburig Overijssel de laauwheid zeer

sterk de overhand schijnt te hebben. Ziet hier twee

staaltjes van 't eerst gezegde. De heer De Vries van

Harlingen heeft om het bevel eener kanonneerboot

gevraagd welke voor Gorkum zou ageeren en dit niet

kunnende verkrijgen heeft hij een officiersplaats

in de landmilitie genomen onder voorwaarde

dat het onder dat corps mogt zijn hetwelk het

eerst tegen den vijand zou optrekken. De heer

Heemstra van Leeuwaarden voormalig officier heeft

nu den prins zijne dienst aangeboden in welken

rang hij slechts gelegenheid vond om hem te gebruiken

dewijl er misschien voor de officiersplaatsen

teveel eischers zouden zijn.

pagina: 13

Amsterdam Wij hebben hier in de verlopene

week een bezoek van den erfprins gehad die een

regte goede jongen schijnt te zijn. Hij heeft donderdag

alhier zijne intrede gedaan heeft audientie gegeven

is 's avonds naar den schouwburg den volgende ochtend

naar Felix en is dienzelfden dag vertrokken. Hij

is mager van gestalte gul van uitzicht vriendelijk

in 't aanspreeken en spreekt zelfs vrij goed hollandsch.

Toen men hem in den Haag sprak van verschillende

fêtes die gegeven moesten worden zeide hij Mijne

lieve heeren! de eerste zaak is om de Franschen

uit het land te jagen en wanneer dit geschied is

zullen wij aan fêtes denken. Onze provisioneele regeering

heeft opgehouden te bestaan en men heeft vier burge-

meesters verkoren. De heren Elias, Boetzelaar, Hoquer[?]

en Brouwer nevens twee en dertig raden. Het schilderij

van van Bré is nog op 't stadhuis te zien. Men heeft

er echter een gordijn voorgehaald. Dit stuk heeft door

de verandering der omstandigheden veel van zijne waarde

verloren en sommigen beklagen zich deerlijk dat

zij zoo wel getroffen zijn.

Buitenlandsche berigten Er verspreidde zich een

gerugt dat de Oostenrijkers over den Rhijn zouden getrokken

zijn. Anderen weder beschuldigen de laauwheid van

het Oostenrijks cabinet. In Oostvriesland is de landweer

opgetrokken naar Delfzijl doch de koning van Pruissen

heeft de keuren bevestigd welke de mennoniten tegen

het betalen eener contributie van de wapening

vrijstelden. In Pruissen schijnt het enthousiasmus ten

hoogsten top geklommen geweest te zijn. Men haalt

voorbeelden aan van Fabrikanten welke met hunne

knechts kooplieden welke met hunne bedienden te

veld getrokken zijn advocaten die de pandecten Professoren

die de Catheder verlaten hebben. Ja onder deze laatste

worden zelfs Fichte en Eichhorn genoemd. Men zegt dat

alle de vrouwen hunner goudene ringen geofferd

hebben en nu eenen ijzeren dragen met het opschrift

voor het vaderland, en dat iedereen bijna zijn zilver-

werk opgebracht heeft. Onder de nieuwst uitgekomene

engelsche spotprenten is er eene de nacht-

merrie genaamd waar de keizer te slapen ligt terwijl

een hollandsche boer met zijn pijpje hem op de

buik zit met hart en ziel oranje Boven schreeuwende.

De overgang van Denemarken tot de partij der

bondgenoten is van veel belang.

pagina: 14

Anecdoten uit de omwenteling De volgende anec-

doten kunnen opnieuw bewijzen hoe in omwentelingen

alles vaak van kleinigheden afhangt en zonder bijstand

van boven welberedeneerde ontwerpen zoo vaak misluk-

ken kunnen.

Dordrecht Gedurende het gevecht tusschen de franschen

en de dortsche burgers bij Papendrecht hadden de laatst-

genoemde schoon zij een kanon hadden reeds al hunne

ammunitie verschoten. Zij hadden eindelijk hun kanon

weder met allerhande soort van schroot gevuld,

en er onder anderen eenen groten ijzeren koevoet in

gestopt die ver buiten het kanon uit kwam. Juist

toevallig kwam er een heer eenigzints in de Artillerie

bedreven en bood hun aan: het kanon te pointeeren. Zij zeiden

Mijnheer 't is ons laatste schot. Hij antwoord zeer koel

Vrienden des te meer zaak is het dat het wel raakt.

In de daad. Het kanon word gepointeerd en afgeschoten.

De Fransch het misselijk afweergeschut werktuig al draaiende

over de rivier ziende aansnorren wisten volstrekt

niet wat dit zonderlinge stuk dat sommigen hunner

over hoop wierp beduidde en kwamen voort op de

gedachte dat het misschien eene Congrevische vuurpijl

ware. Hierop door hunne tegenpartij de dortsche vlag

(rood met rood) wier kleuren hen onbekend waren ziende

opheissen namen zij onder het geschreeuw van Les Anglais

les Anglais de vlucht op het oogenblik dat de Dortenaars

niets meer als de kolven hunner geweeren ter hunner

verdediging over hadden.

Den Briel Men heeft aldaar wezentlijk in de stad gestreden

gelijk bekend is doch minder bekend is het dat de

Franschen gedurende twee uur met een kanon met

schroot geladen op eene straat waar de burgers stonden

gevuurd hebben doch zoo slegt gepointeerd hadden

dat er gedurende dien gehelen tijd slechts twee burgers

gekwetst zijn geworden.

Breda De vijand terwijl hij deze plaats belegerde liet

terwijl hij den eenen kant bezette door den anderen

kant twee schepen met ammunitie binnen komen.

De commandant die Geertruidenberg met een corps

vrijwilligers bezette verliet deze plaats op 't berigt van

eenen boer, dat de Franschen in aantogt waren en

trok naar Dordrecht alwaar men hem met de

uiterste beschimping ontfing en waar men hem

in vrouwenklederen weder naar zijnen post terug wilde

zenden. Hellevoet hetgeen de Brielsche burgerij ook

aanvallen wilde wierd den volgenden dag na den

overgaaf van den Briel zonder slag of stoot

verlaten.

pagina: 15

Gard.dhonneur Onder die gelukkige gebeurtenissen

die algemeene blijdschap moeten veroorzaken kan men

ook tellen het ontvluchten van vele gardes d'honneur

uit den klaauw des dwingelands. Onder dezen behoort

Kops die in de verledene week teruggekeerd is. Zij zijn

met eenige anderen 's middags te vier uren uit een dorp

digt bij Spiers alwaar zij gecantonneerd waren te voet gevlugt

en hebben gedurende zes uren eenen snellen marsch

door bosschen en afgelegene paden onder het geleide van

eenige boeren volbragt. Aan de oevers van den Rhijn

ontmoette hen een detachement van 100 man dat langs

de rivier trok doch schoon het maaneschijn was wierden

zij niet ontdekt. Zij moesten gedeeltelijk door de rivier

waden totdat zij met behulp van boeren en omgekochte

douaniers op een eilandje kwamen van hetwelk zij overstaken

met eene zich aldaar bevindende boot. Aan de overkant

aangekomen gaven zij zich aan een piket oostenrijkers

over en wierden met zeer veel onderscheiding behandeld. De

overtogt van anderen is nog met veel meer gevaren

verbonden geweest. Volgens de berigten van K. was de

dienst ten uitersten slaafsch. Men moest den gehelen

dag aan de vernederendste en beuzelachtigste bezigheden

door brengen. Bij de gelegenheid van het Napoleons feest

te Metz zijnde moesten zij aldaar in de hoofdkerk zes

uren agter elkander in parade staan en bij het vertonen

van het venerabile het geweer presenteeren. J. Harssen

was ook met K. ontvlugt. De berigten van zijne redding

hadden bij zijne ouders de levendigste vreugde verspreid

doch hij is in een dorpje nabij Munster aan eene ziekte

overleden. De overige gard. dh. zijn op den markt te Metz

verzameld geworden. Men heeft de Italianen en Franschen

naar huis doen keeren doch de Hollanders door

gendarmen omcingeld wierden ten getal van ongeveer

zestig naar de Prison militaire gebragt alwaar zij het

vier en twinig uren onaangenaam

hadden en op stroo moesten leggen doch de meesten

zijn onder cautionnement vrij gekomen. Zij dachten

echter dat zij nog verderop zouden gevoerd worden.

Veepest Een der schrikkelijkste rampen die den Landbouwer

kunnen treffen: de schrikkelijke veeziekte die in geen

dertig jaren zich alhier vertoond heeft heeft begonnen

eerst op de Munstersche grenzen en vervolgens in Utrecht

te woeden doch men hoopt dat de genomene maatregelen

derzelver voortgang zullen verhoeden.

Het grootste middel om derzelver woede te stuiten is om

in den omtrek van daar waar zij zig vertoont alle beesten

die eenigszints besmet kunnen zijn dood te slaan.

pagina: 16

Dit wordt dan terstond vergoed uit eene kas gevormd

door de opbrengt van een dubbeltje per ieders beest.

Kemper Deze heeft eene verhandeling in Felix gedaan welke

den gerechtsten lof verdiend heeft en door de grootste

toejuiching bekroond is geworden. Het onderwerp zijner

rede was dat een uitgebreid rijk onvoordelig was voor den

bloei der kunsten en wetenschappen. Zijne verhandeling

was vol van krachtige aanmerkingen treffende schilderingen

en dit alles in eenen overheerlijken stijl voorgedragen

en daarnevens het denkbeeld gevoegd zijnde wie dit was

moest dit natuurlijk eene heerlijke uitwerking voortbrengen.

Ook was ieder verrukt.

De volgende dag was nog een feest ter eere van Kemper

namelijk ter gelegenheid van het diné hetwelk alsdan

op den dag na de uitdeeling der prijzen gegeven werd.

B. Klijn door zijne gepaste conditien en H. Klijn door

een hartelijk vaers gevoegd bij de toonkunstenaars de

eerste van de stad die zich vrijwillig aangeboden hadden

om zich bij die gelegenheid te doen horen hebben deze plegtigheid

veel luister bij gezet.

Haakman Ik hoorde den volgenden avond in Doctrina en

Amicitia eene verhandeling van Dr. Haakman bevattende

eene reis na de maan en een Balans in vaerzen wegens

al het goede en kwade dat ons dit jaar overgekomen

was. Deze rede bevatte veel vernuftigs hoewel de boert

hier en daar wat laag was. Het was echter eene dier

stukken meer tot het voorlezen dan tot het uitgeven

geschikt en de vele personeele toepassingen die er in

vervat zijn en dus alleen daardoor hunne waarde

hebben maken dunkt mij dit stuk voor den drukpers

zeer ongepast.

Kerk W. d. V. hield op Nieuwjaarsdag eene zeer geschikte leerrede

over de beterschap van Hiskias waarvan de overbrenging

op onze staatkundige gebeurtenissen als ook de uitgesproken

zegen op het volk van Neerderland waren zeer fraai.

Gisteren hebben wij de eerste dier in ons nu zoo

godsdienstig land ingestelde Bedestonden gevierd. W. d. V. moest

alwederen optreden doch had niet veel nieuws te zeggen.

Zijne korte aanspraak bevatte eene zeer goede

schets van de wederzijdsche verpligting tusschen vorst en

volk.

Van Goeuns is alhier als predikant beroepen.

De rust is alhier op dit ogenblik (6 Jan.) geheel hersteld

en men zoekt nu slechts alles te organiseeren en

weder op den ouden (antiefranschen) voet te brengen.

pagina: 17

Littérature hist.

Les circonstances présentes et l'heureuse révolution qui

a couronné nos vœux a donné naissance à une foule

de poésies dans tous les genres possibles. Comment un rimeur

comme moi aurait-il pu être exempt de la contagion

générale. J'ai donc fait plusieurs vers et un d'eux a joui

de l'honneur d'être imprimé. C'est une hulde aan Kemper.

Je goûte beaucoup de plaisirs dans la société de trois

autres confrères que le démon de la poésie réunit avec

moi. Nous faisons des vers à outrance nous nous

critiquons les uns les autres et nous nous amusons fort

bien.

J'assistai l'autre jour à une société nommée le vriendenkring

où tout était bien plus solemnel que chez nous. On y

voyait une chaire énorme avec une devise bien redondante.

On y écoutait gravement et on y débitait des réflexions

majestueuses la pipe à la bouche. J'entendis de mon

ami K. un poème intitulé la Vierge où il y avait

de bonnes idées et un vers sur Hambroek par un

certain M. Teune où il y avait de belles idées mais

qui était un peu trop long.

Il a paru dans un de nos papiers publiés un avertissement

assez curieux au sujet des Volksliedjes de Bilderdijk en Mev. et

Wiselius dans lequel le [onl.] réclamait le discours de

Xerxes comme son propre enfant qu'il avait été fort

étonné de retrouver sous la tutele de deux pères et

d'une mère. L'auteur en était un certain van Merle.

M. Wiselius a fait ensuite amende honorable.

Landstorm Envain ce fameux landstorm cet être qui

après sa naissance dans les sables de

Berlin va être transplanté dans nos paisibles marécages.

Lundi matin (3) j'ai dû comparaître dans notre ancienne

église maintenant privée de tout son lustre et de

sa charme majestueuse. Ce n'était qu'à force de

risquer de se casser le cou en grimpant par dessus des

bancs qu'on parvient à quelques mi-armats de coliers[?]

qui écrivent les noms avec une lenteur terrible et

qui vous donnent enfin un billet qui vous désigne

le jour quand vous aurez l'honneur de tirer au sort.

Tandis que cette scène se passe une foule d'autres

landstormiers qui s'ennuient fort au tapage terrible

et renversent des bancs à tort et à travers ce qui inspire

beaucoup d'admiration pour l'ordre la décence

et la majesté avec laquelle on traite ces sortes de

choses.

pagina: 18

Arts. L'art est sans bornes et peut être varié de toutes

manières par l'homme de génie. Les anecdotes suivantes

pourront servir d'exemple.

Cette semaine je vis un allemand qui [onl.] prônait de posséder

le secret d'écrire avec une plume pendant bien longtems,

sans avoir besoin de prendre de l'encre. Nous apprîmes

ensuite cet art merveilleux qui exige assez de préparatifs

et qui a lieu en faisant entrer un tuyau plume dans un autre

encore entière. Le tuyau de cette dernière est fermé en

haut par de la cire. Ensuite on le remplit entièrement

d'encre et on le sépare de la seconde plume avec un

morceau de linge. Lorsqu'on donne un coup à la plume

l'encre filtre par le linge et arrive dans la plume

plus basse. L'idée en est fort ingénieuse.

M. van Heuven grand amateur de Physique dont il

possède un très bien cabinet montre à ses amis un petit théâtre

où l'on voit au milieu de la scène un temple. Il en sort

une jeune fille qui danse un pas de tambourin dont ceci

n'est qu'une illusion d'optique. Cette petite figure est sa

propre fille qui danse devant un temple peint d'une

grandeur en proportion de la sienne et qui est réfléchie

par des miroirs et ainsi transportée sur le théâtre

avec tant de politesse et tant de justesse que lorsqu'on regarde

le théâtre du point de vue juste on ne croit point

voir une ombre mais une petite figure qui a de l'épaisseur.

Commerce. Les heureux effets de la liberté ne paraissent

pas encore. Au contraire on s'efforce à établir des impositions

sur toutes choses comme p.e. on a rétabli l'imposition

du gemaal qui existait encore jadis et qu'on a encore

aggravée de manière qu'elle se monte à f 180,- p. Last. Il en

est de même de l'imposition du rondemaat qu'on a aussi

rétablie et ces deux ordonnances produisent beaucoup

de confusion sur notre marché puisque rien n'est encore

en règle.

L'Exercice. Non content d'avoir humilié mon front sous

le caducée de Mercure ou d'avoir ployé le genou devant

les autels de Phebus j'ai fait un hommage à Mars. Tandis

que chacun s'écriait que si jamais les Français revenaient

il faudrait s'y opposer de main armées j'ai compris de si alors l'on ne

savait rien de l'exercice il serait impossible de présenter

quelque résistance et que d'un autre côté ceci faciliterait

beaucoup si l'on devait marcher sous les drapeaux du Landstorm.

Me voilà aussitôt en compagne sous les ordres d'un militaire

à présenter les armes marcher charger enfin mille autres

belles choses. Jamais aucune étude ne me coûta tant de

tems car j'ai une et souvent deux leçons par jour. Mon

maître promet de faire de moi dans quelques semaines un bon

soldat. Je n'avais jamais crû qu'il y eût dans cet

art tant de choses à observer. On doit s'écrier Que de choses dans un fusil.

pagina: 19

Littérature révolutionnaire.

Loots de Batavieren Hoewel dit dichtstuk reeds in 1805

uitgesproken niet onder de dichtstukken op de tegen-

woordige tijd toepasselijk kan gerangschikt worden zoo zijn

de voorspellingen daarin bevat zoo treffend uitgekomen

dat hetzelve in de tegenwoordige tijd de lezing dubbel waard is.

Het stuk bevat op eene dramatische wijze de verschillen der

Batavieren over het sluiten van het verbond met Cesar. De

eerste redeneringen zijn juist zoo treffend niet maar de

aanspraak van den bard is overheerlijk.

Schenk de hollandsche vlag Zeker eene der krachtigste lierzangen

die ik over deze omstandigheden gelezen heb.

Van der Palm uitboezeming Een fraai brok van stijl vol

gevoel en waarheid.

Stopendaal Aankomst der Russen Een dramatische voorstelling

die als gelegenheids stukje niet onaardig is hoewel men

alles wat overdreven heeft en de commissaires de Police

een dictatorisch gezag over leven en dood toeigend dat

zij nooit bezeten hebben.

De alleenspraak van graaf Celliers als eene Parodie op de

alleenspraak van Patroclus in het treurspel Achilles bevat

aardige trekken.

Brief van C. aan X. Wederom een bijlaag van die van Baan

Y. waarin A. nog eens duchtig gehekeld wordt. Sommigen

geven voor dien beruchten A. den naam van den heer

Valkenaar op.

Kotzebue Twee duivels. Stroomgod Niemen Ellendige mof-

frikaansche prullen die onwaardig waren om op eene

ellendige wijze in het nederduitsch te worden vertolkt.

Nieuwjaarsvaers van Thomasvaar door Wartena op den

goeden toon aardig en gemeenzaam zonder in 't lage te vallen.

Littérature

Poes. holl. Loots de Beurs

Ik heb dit stuk met zeer veel genoegen herlezen en

in hetzelve de zelfde schoonheden bewonderd die mij reeds

bij de voorlezing getroffen hadden. Doch ik moet tegelijk

bekennen dat ik in hetzelve meer de schoonheden

van detail dan het geheel bewonder en dat het

lyrische mij over het algemeen het vak van

dezen dichter te zijn. De beschrijving van

de beurs van de assurantie de bank etc. zijn voortreflijk.

Jammer dat het nog in de tijd der verdrukking

is vervaardigd geworden en dus nog niet in den tijd

toen de dichter zich geheel aan zijne uitbarstende

verbeeldingskracht kon overgeven.

pagina: 20

500:w^·Bilderdijk. Nederlands verlossing

Iets over Nederlands verlossing door onzen onsterfelijken

bard en zijne gade moet natuurlijk belangrijk zijn.

Maar het stuk is tog reeds eenigzints afgezongen

hoewel Bilderdijk alle gedachten op eene buitengewoon

krachtige en hem geheel eigene manier uitdrukt

zijn deze gedachten echter niet juist altijd nieuw althans

in een onderwerp dat reeds zoo wel door den heerlijksten

nagtegaal als door den piependsten krekel bezongen

is geworden. Men vind hier het gehele afscheid weder met

het zoo veel geruchts gemaakt hebbende slot. Het

dichtstuk Vervulling komt mij voor het beste te zijn.

Het bevat heerlijke en stoute denkbeelden. Hollands

verlossing door Mevrouw B. is eenigzints op denzelfden

toon gestemd doch in flaauwer vaerzen. Onder de losse

stukjes waarvan sommigen wel den stempel van

gelegenheids stukjes dragen bevallen Holland verlost

en Oranje boven mij het meest.

Aan Nederland door de Koning. Een zeer goede lierzang

die zich echter door geene buitengewone verheffing van

den stroom der gedichten ter eer van Holland onderscheid.

Vertot. Rév. de Suède 2 v. [achter deze en de volgende regel een accolade]

- Rév. de Portugal

Ces deux ouvrages dont j'avais lu le dernier déjà tant

de fois m'ont fait beaucoup de plaisir. C'est la manière

des grands artistes. Des touches larges des tableaux

magnifiques des couleurs fortes beaucoup

d'expression enfin comme il serait à souhaiter qu'on

eût écrit plus d'histoires.

Wieland [onl. Gotisch]

pagina: 21

Ovidius Metamorphosen

Perlegi cum magna voluptate hunc librum et

admiravi ordinem. Cum quo poeta legavit illas

fabulas sparsas ab origine mundi usque ad apotheosin

Julii Caesaris. Cum sunt in illis tante loca micantia

et admirabilia le [onl.] haesit in continua

admiratione et nunc possit legere ex illis loca quae

animum suum imprimis permuleere. Sed

mi loca sequentia maxima placuerunt

Daphne Phaeton Narcissus Perseus Niobe Medea

Atalanta Philémon Baucis Tereus Biblis Myrrha

Contentio inter Ajacem et Ulyssem Ceix et halcyone

Oratio Pythagoris

Hollandsche schouwburg

Ik had het genoegen om eens weder een oud Nederlandsch

stuk ten tonele te voeren namelijk de Jacob Simonszoon de Rijk.

Schone en vaderlandsche trekken komen ten

allen kant in hetzelve voor en het karakter van de

Rijk is uitmuntend geschilderd. De huiselijke en stille

toon waarin sommige toneelen geschreven zijn en

de grote eenvoudigheid brengen somtijds echter eene

langwijligheid voor die mij minder trof als ik wel

gedacht zoude hebben. De toneelen met de Rijk zijn

voortreflijk en doen steeds een groot effect. De uitvoering

was echter niet meer dan middelmatig, Snoek in de Rijk

Juffr. Greveling in Margaretha en Westerman in Hooft

stonden hunne post zeer wel te roer. Jelgershuis

speelde vrij wel de Requesens maar de familie Mondragon

en hun vriend Aqulo[?] waren ver van treffend. Het

costume was goed geobserveerd.

Sophia van Braband Gelijk aan alle historische ballets

ziet men er eerst kop nog staart aan doch eindelijk

ontdekt men dat de getrouwe Sophia gedurende het

afzijn van haar gemaal de liefdesverklaringen

een zijner onderdanen geweigerd hebbende door deze

op een rots word geplaatst en daar verlaten. Zij word

door visschers gered. Haar egtgenoot keert terug. De

misdadige verzekert hem dat zijne egtgenote

hem ongetrouw is geworden. Hij ontmoet en

herkent haar op de jagt. Alles word ontdekt. Het

monster vergeeft zich. Er zijn in dit ballet zeer

aardige toneelen.

pagina: 22

Siegenbeek Ik had het genoegen om deze week op twee

verschillende wijzen een der grootste redenaars van ons land

te horen namelijk prof. Siegenbeek. Het eerste had plaats

in onze kerk alwaar ik hem een preek hoorde doen wegens

de Parabel door Nathan jegens David gebezigd waarin

hij onder anderen ook de letterkundige schoonheid van

deze gelijkenis aanwees en overal de schoonste zedelessen uit

trok. Men kon niet ophouden 's mans zoo eenvoudige

en tevens zoo duidelijke voordragt en tevens zijn mannelijke

welsprekendheid te bewonderen.

Dit genoegen vernieuwde zich voor mij opnieuw bij het

horen eener verhandeling door hem in Felix Meritis gedaan

waarin hij na in eene inleiding kortelijk over de

voortreffelijkheid der taal gesproken te hebben overging

tot het beschouwen van het verband tusschen het karakter

des Nederlanders en zijne taal. Hij gaf eerst in eene

treffende schets eene afbeelding van dien[?] [onl.] waren[?] en

onverbasterden Nederlander en verder toonde hij die zelve

hoedanigheden die dien kenmerken in onze taal vervat

namelijk 1. rustige deftigheid 2. kracht en juistheid van

uitdrukking 3. oprechtheid 4. onafhankelijkheid 5. redelijkheid

6 zucht voor den godsdienst. Hij bewees dat alles 1. uit de

regelen onzer taal 2. deszelfs woorden 3. uit de vergelijking

met andere talen 4. uit het gemis van sommige

woorden. 5 uit bekende volksspreuken op eene geestige

wijze in eenen krachtigen stijl en sloot met een lierzang

ter gedachtenis van Neerlands verlossing die

niet zoo zeer door nieuwheid van gedachten als door keurigheid

van uitdrukking uitblonk en door hem op eene

voortreffelijke wijze wierd voorgedragen.

Bededag Wij hebben deze week een groten dag gevierd die met

zoo veel geweld aangekondigd was waarvoor de schouwburgen

eene geheele week gesloten zijn geweest. Particuliere concerten

etc. hebben geen plaats gehad. Men heeft zelf de schaatsenrijders

van het ijs willen jagen doch dit was onmogelijk. Onder

diegeen die het meest op dien dag uitgemunt hebben

rekent men Lange wiens kerk opgepropt is geweest en

wiens preek voortreflijk moet geweest zijn. Ik heb Swart

gehoord wiens preek voornamentlijk bevatte het

geluk dat de Amsterdammers bij deze omwenteling

genoten hadden en de rampen waaraan zij ontsnapt

waren. Zijne leerrede bevatte zeer veel schoons.

Gisteren (16 J.) W. de Vos over de woorden van Jezus ik

kom niet de vrede brengen op aarde maar het zwaard.

Tafreel van de oneenigheden door deze prediking in

de huisgezinnen zoo der joden als Heidenen te weeg

gebragt.

pagina: 23

12 Jan. 1814

Comme à l'ordinaire ce triste mois de Janvier présente peu de

charmes et peu de sujets dignes d'être conservés. On ne

voit que des neiges et des frimats et des patineurs.

Landmilitie et Landstorm C'est une bien mauvaise saison à mon

avis pour exciter dans les coeurs un enthousiasme martial

puisqu'il fait trop froid. Ainsi il serait difficile d'assurer

que cet enthousiasme régnait en effet chez nos bons

Amsterdammois car beaucoup d'eux ont manqué de

comparer pour se faire inscrire dans les tableaux de

la milice nationale. On a décrété que ceux qui se seraient

soustraits à cette comparition marcheraient les premiers.

C'est fort bien mais tout ceci preuve que l'enthousiasme

a régné un moment chez nous. Car entr'autres quelqu'un

qui était dans les troubles durant la nuit du 24 traverser

le Breestraat pour aller occuper le poste de Zeeburg vit

toute cette rue couverte de gens de Kattenburg etc. armés

de toutes manières sur l'alarme qui s'était répandue de

l'approche des français. Mais ces moments sont passés chacun

ne voit plus que les impositions qu'il doit payer, que les

charges auquel il est sujet. Ceci produit chez beaucoup de personnes

du sceptisisme si notre nation peut jamais se relever. D'autres

disent que notre nation n'a jamais montré aucun courage.

D'autres déjà se plaisent à raconter les pertes des alliés d'autres

exagèrent la rapacité des cosaques enfin beaucoup de

tiédeur règne partout quoique personne n'ose encore

attaquer la personne du prince sur lequel la calomnie n'a pas

encore pu trouver de proie.

∙On a fait un dessin sur lequel on voit une grande herse pour

aplatir le terrain qui est tirée par les Anglais les prussiens

et les Russes. Un paysan Hollandais est assis dessus et se

laisse tirer en fumant tranquilement sa pipe.

A l'approche du tirage on a vu éclore ici plusieurs

associations pour parer aux effets de cette mesure.

La plus connue est celle dirigée par les Mess. van der Veen

où la mise est de f 200,- mais l'argent supernumér

qu'ils pourront exiger n'est pas fixé. Comme d'ordinaire

en cette ville l'un excite l'autre ainsi hier tout le

monde à mesure que le terme de l'époque

fixée pour la signature avançait se pressait de signer

et la foule y était terrible. Cependant je n'ai pas signé

puisque je crois qu'on pourra se passer de cette compagnie

puisqu'il y a toujours du danger dans ces grandes

associations dont les bornes et les pouvoirs ne

sont pas définis. Aussi l'on conserve alors encore

toujours l'espérance si douce aux mortels de

tirer un gros lot.

pagina: 24

Gard.d'honn. Je goûtai cette semaine la joie inexprimable

de voir revenir mon ami Crommelin retenu depuis une

demi année dans l'esclavage à Metz. Son évasion a été

presque miraculeuse. Il a déserté à Langres où il régnait

déjà une confusion terrible. Il a dû marcher quatorze heures

rencontra une sentinelle française qui tira sur lui

mais il échappa heureusement et à demi mort de lassitude

il atteignit enfin les postes des Autrichiens. Dans son

voyage de là à Bâle il a dû extrêmement souffrir du

froid et a dû voyager au milieu de la nuit pendant

le froid le plus [onl.] dans des voitures ouvertes

et exposé à toutes les injures de l'air. Il est cependant

en très bonne santé et est retourné ici vingt jours

après sa désertion dans les bras de ses parens et amis.

Politique Toutes les nouvelles s'accordent pour constater

les progrès étonnans que les alliés font en France.

Une multitude de villes sont déjà tombées entre leurs mains.

Chacun espère maintenant avec fondement la chûte du tiran.

Intérieur Presque toutes nos forteresses se défendent

encore. On jète quelques bombes dans Naarden mais

sans beaucoup d'effet. Krayenhof et les gardes nationales

ont assisté à l'attaque. Les Prussiens sont maîtres de

Bois-le-duc place assez importante. Ici on a fait des

préparatifs pour recevoir les princesses de la famille

d'Oranje. On s'est occupé à créer ici une garde d'honneur

en son honneur et l'on veut donner une fête à Felix.

Schouwburg On a donné la semaine passée au théâtre

Hollandais le Willem van Holland qui n'a pas eu le

succès mérité puisque plusieurs acteurs et surtout

Snoek ont joué d'une manière détestable. On leur en

a fait en public une réprimande dans les gazettes. Plusieurs

ont jugé que ceci ne convenait point. Au reste quant aux

théâtres on en voit ici assez. Nous avons un théâtre

Anglais et Allemand et même les Français vont

recommencer leurs représentations.

Ville Tout est tranquile ici. Les gardes nationales

sortent chacun à leur tour pour aller assiéger

Naarden. Les patins sont à l'ordre du jour. On a

fait une collecte en faveur des pauvres. Une association a

envoyé des lettres aux dames pour les engager de

se défaire de leurs byoux et leurs ornemens et on dit

que cette collecte rapporte beaucoup.

pagina: 25

Littérature

Voltaire. Poésies fugitives

J'ai lu ce petit volume et j'ai admiré Voltaire

surtout dans ses épîtres. Avec quel enjouement ne

sait-il pas tout effleurer et placer partout des

allusions sur des faits historiques. Quelle belle

versification. Quelle étonnante variété et facilité

dans toutes. On doit oublier quelques traits qui

attaquent la religion. C'est Voltaire. Mais au reste

quelle mine d'esprit dans cet ouvrage et combien

de vers que tout le monde retient et qui sont passés

en proverbes.

Vad. Letterkunde.

De bijdragen tot de geschiedenis van den dag zijn bijna

ontelbaar gelijk het zand aan de oevers van de zee

en bij eenen boekverkoper na zoekende stond ik maar

zeer verbaasd over de verschrikkelijke hoeveelheid van

prulschriften die aldaar opeen gestapeld lagen van de

ellendigste proza en de kreupelste vaerzen. Ziet hier

eenige van die gene die nog iets betekenen van sommigen

alleen de namen.

Moskous verbranding v. Kotzebue: Aansporing tegen

den Keizer niet zeer belangrijk.

Napoleons kreeftengang Verscheidene stukken en brieven

die over het geheel weinig betekenen.

Echte berichten 4e stuk

Afstand van den troon van Frankrijk Een voorstel

door den keizer aan Lodewijk den 18e gedaan om afstand van de

troon te doen.

Witsen Gijsbeek Gedenkrol 2e st. Vaerzen van [onl.]

en Kinker wel.

De keizer in een herberg te Metz Een zeer laf stukje

waarin onder anderen door eenen priester aan den keizer

bewezen word dat hij tegen alle de tien geboden gezondigd

heeft.

Witsen Gijsbeek Buonaparte een lierzang aan den dichter

van de lierzang Napoleon (Bilderdijk) die op de verschrik-

kelijkste wijze doorgehaald word. Zeer veel accent[?] en het

beste dat ik nog van dien dichter gelezen heb.

Oranje snuifje een van de aardigste volksliedjes die

ik nog in den trant gelezen heb.

Westerman Welkomstgroet aan Willem Lodewijk

Verkoping van rariteiten Vrij laf.

pagina: 26

500:w^·Ten Brink Vaers in eene maatschappij te Haarlem, vol-

gens mij zonder veel dichterlijke waarde.

Bosscha Belgica Libera Een welgeschreven vaers eene

schoone versificatie.

Voorlopig berigt wegens Naarden Een publiek afzet.

De Hollander zoo als er meer zijn Eene geestige Satyre en zeer naar

waarheid over de gevoelens en gedragingen van sommige

Nederlanders.

De Narrensteinsche moniteur allerlafst.

De aftogt uit Leipzig een pendant van die van Rusland.

Meer opmerkenswaardig door de verhaalde Bijzonderheden

als door de stijl waarin hetzelve geschreven is.

Echte Berigte uit Spanje door Cavallas Men ziet hierin

de bevestiging wegens de reeds bekende bedriegelijke wijze

waardoor de Keizer zijne Dynastie in Spanje heeft willen

vestigen.

Bijzonderheden Eenige bijzonderheden wegens den veldtogt,

Wellington, de erfprins etc.

Rapport aan den Keizer door een zijner ministers Boertige

beschrijving van den laatste veldtogt waarin hier en daar

vrij wat geest doorstraalt.

An. du M.

De lengte der vorst de bezwaarlijkheid der transporten en

de benodigdheden der legers hebben in de laatste weken

de prijzen der granen merkelijk doen rijzen vooral die van

de gemeene Soorten welke meer dan 40 gl. in prijs zijn

gestegen. 131 D. Marksche tarwe geld nu weder 305 gl. 125

D. Norder 255 gl.

Rogge word gelijk ook tarwe word op speculatie gekogt daar

men denkt dat er bij open water nog al benodigdheden

zijn zullen en dus is de prijs van 120 D. a 170 gl. tot op 182 gerezen.

Haver word ook zeer sterk voor de legers opgekogt

en zelfs is van dit artikel 200 Last gerequireerd. De

laatste prijzen zijn 75 D. 103 gl.

Coolzaad blijft steeds in den zelfden staat. Cromkoren

54 Lvs. [onl.] f 50,- op Mei f 53,-.

Wij hebben hier eenen vrij strengen winter gehad. De

Thermometer heeft op den vollen middag 11 gr. en zelfs nog

lager getekend. Er is hier ook zeer veel sneeuw gevallen

en men heeft in 't algemeen een onaangenaam Saizoen.

Alles is nu egter aan 't ontdooien. De rivieren zijn gevaarlijk

en er is eene doorbraak te Emmerik.

pagina: 27

∙Février

5 Voilà bien en effet le mois le plus triste de

l'année. C'est alors qu'on commence déjà à espérer

l'été et qu'on est las de l'hyver. Ceci a surtout

lieu cet hyver-ci qui est fort ennuyeux puisqu'au

moment que nous croyions le voir partir il

nous a fait le plaisir de revenir ce qui nous procure

la charmante perspective d'être encore quelques semaines

entourés de glaces et de frimats. Pour noter quelque

chose j'écrirai quelques lignes.

Bal Enfin la semaine passée j'ai pris part à un de

ces plaisirs qui délassent de la triste monotonie de

l'hyver et qui consolent en quelque sorte de

l'absence de l'été et qu'il était le local choisi

pour cette offrande à Terpsicore. C'était le fameux

local de Concordia où tant de nos poètes et orateurs

ont fait entendre leur voix. On voyait là cette

charme fameuse tant de fois illustrée par les

vers d'un Loots, d'un Helmers ou d'un

Bilderdijk. Ce fut là que la muse de la danse fixa

son séjour. C'était une oranje-danspartij. Nous nous y

amusâmes fort bien. J'eus un vers d'occasion. Nous

chantâmes un vers de Kerkhoven sur l'air de God save the

King dont l'exécution ne réussit pas trop bien. Bonne

société beaucoup de gaîté et des jeunes filles jolies

et agréables furent le charme de cette soirée.

Landsmilitie Voilà l'objet important dont toutes

les nuances nous ont bien occupé depuis les derniers semaines.

C'était la semaine passée que devait commencer ce fameux

tirage. J'y fus le premier jour. Notre petite église

entièrement démantelée était le théâtre. La foule y était

si énorme qu'on avait peur à se mouvoir. On voyait

partout le Spectacle de la plus affreuse confusion.

Quelques mauvais sujets faisaient un train du diable.

Bientôt tout fut en mouvement. On cassa les vitres.

On escalada les galeries et renversa les bancs et

on grimpa le long des colonnes jusqu'au haut du toit

et là ayant trouvé de la neige on en faisait des boules

qui traversaient l'église en tout sens et malheur

à ceux qu'elles rencontraient. Que pouvaient quelques

sentinelles qui avaient peine à soutenir leurs

fusils. On les força même à danser. Un paysan

infatigable était le maître de ballet et enfin

tout respirait une confusion horrible. On comprit

pagina: 28

500:^enfin qu'on avait fait une sottise en rassemblant tant

de personnes à la fois. On les divisa par années et tout alla

bien. J'eus le bonheur de tirer No. 4058 ce qui me mit

au dessus de toute milice. Ensuite on a été occupé

le reste de la semaine à faire tirer à excuser et à remplacer.

Quant au remplacement, il y a diverses associations pour

cet effet. La plus fréquentée est celle sous la direction de

Mess. Dedel en van der Veen. Le prix de la Souscription avant

le tirage est de f 200,- et plus de sept cents personnes ont

souscrit. Mais il peuvent demander toujours une

nouvelle remise si la première n'est pas suffisante.

Cependant tout a été achevé en règle.

Politique Depuis quelques jours nous n'avons pas eu

de grands changemens. Tout conspire maintenant en

idée à la mort de Napoléon et c'est son mort qu'on attend

pour être enfin libres d'inquiétude. Gorcum a enfin

été soumis par les armes victorieuses des alliés mais

la plupart des places assiégées tiennent encore. Le

commerce qui n'a pas encore été rouvert à cause

des glaces présente peu de nouveautés et ainsi nous

en sommes encore dans bien de choses au même

point où nous en étions il y a quelques semaines.

Ah quand viendra enfin le tems où mon journal ne

fournira plus comme dans ce moment des [onl.]

recherchées mais lorsque je pourrai décrire à mon

aise les prodiges de la nature les chefs d'œuvres

des arts ou les merveilles des pays étrangers. Je mène

une vie tranquille pareille au un cours d'un

ruisseau. Mes souhaits sont le renouvellement du

commerce la prospérité de ma patrie l'augmentions

de mes connaissances et de ma bibliothèque les douceurs

de l'amitié les voyages et enfin un vœu que tout

jeune homme forme et qu'il serait peut-être utile

de ne pas encore laisser germer dans mon cœur:

d'un vœux qui peut faire le bonheur de ma vie

qui m'avait fait former des illusions qu'un coup de

foudre a détruits tout à coup peut-être pour jamais.

Mais l'espoir me reste et quelle folie ce serait

de m'abandonner à une triste mélancolie pour un

chose encore toujours si incertaine. Non je

dois remercier la providence de tous les biens dont

elle me fait jouir et croire que quand ce moment

sera arrivé elle saura aussi contenter mes désirs

en ce point et me faire goûter les douceurs de l'amour

le plus pur et d'un bonheur de famille

dont la perspective fait évanouir à mes yeux le

bonheur du lustre de la carrière la plus brillante.

pagina: 29

2. Mémoires 1814

Littérature

Progrès de la Puissance Russe, un gr. vol. in 8o

Attendre beaucoup d'impartialité d'un français

écrivant en 1812 sur la puissance Russe serait attendre

le panégyrique de Buonaparte dans la bouche d'un

Anglais. On remarque ainsi au premier abord que cet ouvrage n'a pas

été écrit par un ami des Russes mais le tas énorme de

citations montre que l'auteur a de l'instruction et

que quelquefois il a raison et a écrit plus qu'un

libelle. Sous le titre de Progrès il donne un abrégé

de l'histoire Russe. La partie qui traite l'histoire

des Czars avant Pierre 1, et les chapitres sur Catherine

2 sont sans doute les meilleurs morceaux. Personne ne

saurait désavouer que le partage de Pologne et plusieurs

actions pareilles furent en effet dictés par une

ambition despotique mais ceci ne nous mène pas

encore au point où le révérend auteur appuye comme

sur des échasses sur les citations de Clarke qui

traite les Russes fort doucereusement vaudrait nous

[onl.] car alors nous devrions regarder au prix des

Russes les Huns les tartares et toutes ces hordes

qui ont ravagé la terre comme des peuples polis et

charmans. Tout ce qu'il dit sur le règne d'Alexandre

reste à refaire puisque cette partie fourmille de

mensonges grossiers faits afin de cajoler Napoléon et

l'auteur dans ses pronostics qui assurent que la

puissance russe sera détruite et refoulée dans la

déserte d'Asie il se montre fort mauvais prophète.

Le style est en général beau et quelquefois sublime

surtout dans la description du sac de Varsovie

par Suwarow.

Tollens. Gedichten 1ste deel

Met een onuitspreeklijk genoegen las ik dezen bundel

waarvan mij reeds veele stukjes bekend waren en

ik weet niet wat ik meer bewonderen moet of

de bevalligheid van uitdrukking of de schoonheid

der versificatie of het gevoel dat in alles doorstraalt.

Men merkt voorts in dezen bundel verschillende

soorten van gedichten op. De Erotische zijn zeker

de meesterstukken van den dichter. Men vindt in

dezelve een gevoel eene bevalligheid die voorzeker

bij zeer weinige onzer dichters zelfs niet bij Vondel

gevonden worden. Bij Hooft is meer geestigheid

meer Italiaansch vernuft maar niet zoo veel

natuur. Ik spreek hier van het Gevallen Meisje

pagina: 30

∙Hertenjagt Goede reis Verjaardag en zoo velen die

zoo algemeen bekend zijn en die eenen nooit verwelkenden

lauwer om den schedel des dichters vlechten zullen.

In de Romance vindt men niet minder den groten dichter

weder. Men leze slechts zijn Schaffelaar.

In de vaderlandsche of heroische lierzangen zoals Willem

de 1ste Vierdaagsche Zeeslag Nieuwpoort heerscht zeer

veel schoons doch men gevoelt toch dat dit het regte

vak des dichters. Er heerscht veel krachtigs doch hier

en daar om zoo te zeggen eene te grote overvloed van kracht

te weinig harmonie, eene te grote ophoping van tafreelen

te weinig voortgang daar ook de twee eerste stukken volgens

mij te lang zijn.

Eindelijk de Pindarische ode waarin men volgens mij de

dichter niet erkent en te veel gezochts ontdekt en het

wijsgeerig gedicht zooals de Verlichting dat ik niet heb

kunnen doorlezen en die veel beter van de snaren van

eenen Feith of B. Klijn vloeit.

Bilderdijk. Bloemtjes

Ik heb hierin nogmaals de onbegrijpelijke verscheidenheid

van het genie des dichters toen door het jeugdig vuur

aangeblaasd. Wat eene onbegrijplijk vernuft in

de verschillende beschrijving van een zo afgezongen

onderwerp als de liefde. Welk een vuur in de brief

van Adelhilde welk eene bevalligheid in de Kusjes in

de Moerbei en in vele anderen. De staalharding komt

mij voor te veel Phebus te bevatten. Zeer veel stukken

in deze kleine bundel behagen mij uitmuntend:

behalven echter de twee laatsten want de brief

van Angerian en Celia bevat slechts zeer afgezongene

denkbeelden en de Romance van Olinde en Theodor

is geheel niet in mijn smaak. Neen Bilderdijk uwe

Romances van Floris Verrijn[?] of Ahacha zijn in eenen

anderen trant geschreven.

∙Bilderdijk Elius

Schoonheden van detail vinde ik hier in menigte doch

het geheel blijft mij nog eenigzints duister daar de

wezentlijke geschiedenis van Elius en het plan des

dichters mij geheel onbekend zijn. Heile dochter van Didrik

smeekt om hulp ontvangt een ring laat dien vallen.

Deze ring door een zwaan ingeslokt word door Elius hem

uit de keel gehaald. Elius drijft de zwaan agter-

na vind het slot van Didrik aangevallen vecht als een

leuw overwint word gewond en voor dood gehouden ziet

in een gezicht zijn nageslacht trouwt Heile. Ziedaar het

geraamte van eene romance warin zoo veel schoons

uitblinkt, de Rhijnzwan vooral niet te vergeten.

pagina: 31

Tout semble concourir pour rendre ce mois de février sinon

très désagréable du moins assez inquiétant et ennuyeux.

Dans le monde Physique un moment où l'hyver devait

cesser selon le cours de la nature il a recommencé avec plus

d'intensité et le 22 feb. nous donne 22 degrés de froid

ce qui est assez fort dans cette saison. Ex altera parte

le monde politique n'est pas troublé par des révolutions

et des doutes non moins désagréables. La semaine passée on

est commencé par nous raconter l'entrée des alliés

à Paris et l'emprisonnement de Buonaparte mais à la fin

de la semaine on a commencé à révoquer toutes ces belles

nouvelles. On doute ce qui cause une incertitude extrêmement

désagréable. D'autant plus désagréable puisqu'il y a

toujours de ces âmes tièdes et lâches qui se réjouissent dans

les nouvelles terribles ou alarmantes qu'eux seuls

ont à raconter qui parlent toujours en sens invertée

des sentimens nationaux et des espérances de leurs

compatriotes et qui ont l'insolence de croire le retour

des français possible dans un moment où l'exécration

du peuple entier devrait tomber sur la tête de celui

qui oserait présenter une pareille perspective et dans

lequel notre ruine et le retour des français devraient

toujours être placés dans le même cadre. Déjà on fait

transpirer la nouvelle d'un échec des alliés qu'on grossit

comme on était accoutumé d'en agir avec les défaites

des Français. C'est encore un moment de crise mais

n'ose-t-on pas espérer que le ciel punira enfin ce

monstre qui seul détruit le bonheur de l'Europe. Si l'intérêt

véritable animait tous les habitans de provinces qui

ont secoués le joug des français ceux-ci ne

pourraient jamais reprendre leurs conquêtes s'ils

trouvaient dans chaque village une forteresse dans

chaque habitant un ennemi sur les corps sanglans duquel

il faudrait marcher plus loin. Mais tant qu'il existera

des âmes lâches et passives qui regarderont la

tyrannie comme possible qui agissent comme s'ils

devaient un jour rendre compte au tyran, autant

on verra l'étendard de la liberté chanceler et

la main de l'opposition tient dans l'éloignement le

glaive de Damocles suspendu sur nos têtes.

pagina: 32

3: Ingevoerd door: MB

Landstorm Un nouvel événement un nouvel objet

vient de captiver l'attention publique. C'est ce fameux

Landstorm déjà convoqué sur toute la surface de

L'Allemagne. Les questions qu'on se fait en se rencontrant

ont été la semaine passée Heb je een piek. On a commencé la

dernière semaine à convoquer la plupart de nos

habitans dans les églises et là on leur a distribué des

piques longues d'une douzaine de pieds et consistant

dans un long bâton au bout duquel on a attaché

un fer pointu. C'était dimanche dernier la première

parade de cette nouvelle milice distribuée à plusieurs

endroits de la ville. Je vis le westermarkt hérissé

d'une forêt de lances. Ceci faisait une figure en effet

assez imposante ou ridicule selon la manière dont

on voulait l'envisager. La foule de curieux était immense.

Nous ignorons ce que s'en suivra. Au reste la plupart des

personnes ne traitent cette institution qu'avec un ton

badinant ou en la ridiculisant ce qui selon moi elle ne

mérite pas. Mais on connaît le génie de notre nation qui

est bien loin d'être militaire et ce génie se développe

encore dans notre révolution. Que ferons nous avec ces

machines. Voilà la réponse de tout lancier. Commandés

par des officiers aussi ignoraux qu'eux-mêmes ils [onl.]

seront encore dans longtems au point de faire des

miracles et tous leurs exploits se sont bornés à

se promener en long et en large, la pique à la main dans

le froid pendant deux heures. Voilà encore le plus grand

reproche que l'on fait aux piquiers. Plusieurs traitent[?]

l'instruction entière d'enfantillage d'autres se plaignent

qu'on arme la canaille et d'autres qu'on renvoye les gens

mal habillés. Mais aussi il en arrive comme avec tous

les décrets du gouvernement. Tout le monde n'est jamais

content et il faut souvent dire comme le meunier

du bon La Fontaine

J'en veux faire à ma tête il le fit et fit bien.

C'est l'avenir seul qui en soulevant son voile nous

montrera les exploits et la destinée future de

ces cosaques à pied mais je crains bien qu'ils n'iront

pas conquérir Paris.

pagina: 33

∙Le Prince Il faut avouer qu'en changeant de maître nous

avons fait en effet un très bon truc. Le prince n'a fait

encore aucune action publique qui soit répréhensible

et même à force d'être impartial il mécontente ses

partisans. Il ne plaît point aux habitans de la Haye

par le peu de faste qu'il montre mais la simplicité

qu'il affecte montre qu'il est en effet digne de nous

gouverner. Sa table est servie avec la dernière frugalité.

Naarden Ces remparts invincibles consistent encore à opposer

une résistance générale aux bajonettes de nos héros. Si

cela continue ainsi Naarden pourrait bientôt devenir

pour nous une nouvelle Troie. De tems en tems une nouvelle

série de Muiden vont occuper les postes. Il y a une semaine

qu'on entendit tout à coup le son du canon retentir plus

loin que les remparts de Naarden Une terreur

panique commença aussitôt à s'emparer des esprits. On

représentait nos gardes nationales poudroyées et mises

en déroute la garnison de Naarden maîtresse de

Muiden et déjà peut-être en marche sur Amsterdam.

On voyait l'étonnement et la crainte sur tous les

visages. Peu s'en fut fallir que la capitale d'un

pays libre eût tremblé devant une poignée de

soldats français. Nous apprîmes bientôt qu'on s'était

amuser à tirer sans tuer et qu'un seul garde nationale

blessé était atteint par les balles des français. De

tems on raconte des aventures surprenantes sur des

exploits faits pendant ce siège mémorable. Cependant

plusieurs gens aisés qui dans le premier éclair

de patriotisme ont saisi les armes peu après

commencent à s'en repentir vivement et à s'ennuyer

au milieu des trophées. Ils se plaignent que les

héros amsterdammois sont plus enclins à conquérir

des barets de genièvre que des remparts ennemis et

que même plusieurs officiers ne sont pas insensibles

aux charmes de cette liqueur enchanteresse. Ils

disent aussi que les jurons sortent avec plus de

facilité de leur bouche que les balles de leur

fusils et qu'en tout cas on en sera encore longtems

avant que d'en venir à l'escalade ou à l'assaut.

pagina: 34

Couverture Pour varier les impositions que nous avons vu sous

tant de formes différentes on a imaginé de faire à la manière

des Perses un impôt In Specie et chaque habitant doit porter

en tribut des couvertures ou des draps. Ceci a occassionné entre

le peuple grenouille beaucoup de coassement. Chacun crut

qu'il était trop chargé et on parla à ce sujet comme Cicéron et

comme si le sort de l'empire en avait dépendu.

État général Peut-être quelqu'un de nos neveux s'avisera-t-il

un jour de demander quel était notre sort pendant que

toutes les forces de l'Europe accablaient le tyran forcené pendant

que nous courions aux armes que les forteresses voisines voyaient

briller partout nos lances et nos mousquets. Qu'il sache

donc que nous vivions dans le sein de la tranquilité que

tous les objets de politique étaient pour la plupart des spéculations

de commerce pour faire monter ou baisser les oblig. Russes

qu'on s'amusait comme à l'ordinaire, qu'on fréquentait

les églises et les spectacles les parades et les bals qu'on

parlait du bon et mauvais tems comme si l'on était au

sein de la paix qu'on buvait qu'on mangeait qu'on forniquait

et qu'on dormait sans soin du lendemain maudissant le

pays se plaignant du présent et espérant dans l'avenir

qu'on aimait mieux à faire des préparatifs pour donner

des fêtes au prince qu'à sauter l'épée à la main dans les

remparts assiégés qu'on aimait mieux prier qu'agir

et que le feu sacré du patriotisme était plus sur

les langues que dans les cœurs.

Litt. Aan het volk van Nederland.

Cet ouvrage libelle fameux qui fut publié en 1784 sur

la tête de l'auteur duquel on mit un prix de quatorze mille

florins est très intéressant dans l'époque présente. L'auteur

rapporte dans un style populaire sans être trivial notre

histoire above et nous montre durant tous les

stadhouderats l'ambition des princes d'Orange. Ce sont

Maurice Guill. 2, 3, et 5 qui surtout encourent

ses inculpations. Je trouve dans cet ouvrage beaucoup

trop d'esprit de parti pour être vrai des réflexions

assez saines mais dont l'auteur atténue l'effet par

sa partialité en faveur de la France et contre l'Angleterre

plusieurs reproches qu'on peut faire avec vérité à Guill. 5

mais point de raisons pour être mécontens de notre

situation après une épreuve de 19 ans. Que le

Discere reges et populi soit la fruit de l'expérience des

siècles et surtout de celle des dernières années.

pagina: 35

Mars

The political horizon is grown yet darker. Our papers

give us no acquaintance of glorious victories who were

expected by every one or of revolutions who would

throw the usurpator from his throne, but it seems

that Napoleon is yet after all his disasters able to

make war against them all. This occasions here a great

displeasure for a peace with Napoleon must always

be considerated as more dangerous than a war with him.

Our incertitude is great upon the following events of

this campaign but our hopes upon a soon ending are entirely

miscarried and if heaven itself is not in our aid it

will lasten a long time before[?] the malediction of Europe

will be submitted. The french do not like the Bourbons.

They say they are too fool but different proofs have shewn

in modern times that a fool king governs often with

more success than a wise one. It seems that the

french nation is entirely fatiguated from revolutions

and more covetous of tyranny than anarchy or that

she is entirely enerved and deprived of all strength and

love of liberty by the despotism which had governed

her some years ago. It seems that there is not a

single town who has declared herself against the emperor

and that among 30 million of men there is but one

who has a will and who can force all the others

to execute that will in spite of the loss of their liberty

their fortune their peace and their life. The confiance

which we had put into the allied armies is totally

declined and the admiration for the military talents of the emperors

is yet encreased. In the past weeks a great deal

of our politicians asserted already the infidelity

of Austria and it is said that England has given

to the allies the counsel of making peace with him.

But then strengthened by all his garnisons by the

immensity of his troops made prisoners in Russia and

Germany what will not be his power a power

that will never turn but to the unhappiness of Europe,

the anxiety of our native country, and the impeaching of the rest

of the whole earth which his insatiable ambition

would from the beginning of his reign entirely disturb.

pagina: 36

Naarden The siege of this town is yet continued but

without much success. It was said that this week should

be the period in which it should been taken by force. But

till to day nothing of this has happened. Some men tell

us that our prince having asked our

own canons out our own towns for to attack Naarden.

The commander of Gorinchem has refused them but

who should believe such things of our magnanimous allies.

A new manner of shooting has been used against this

town for it were not destruction and Death which were

spyed out by our mortars but it were the proclamations

of our sovereigne and some newspapers which they spread

out over the besieged town. The commander believes nothing

of all of all the things which his besiegers tell him. He

says that he cannot surrender himself to the Dutch

for that he knows no Dutch because at the beginning

of the siege there were no Dutch here but alone subjects

of the emperor and that he could also not surrender

himself to a people which he could not acknowledge as friend

nor as enemy, and which he must consider as a troop

of rebells. In the mean while the siege is not very

bloody because the town is of a difficult access and because

the government will in the same manner spare our soldiers

and the besieged who are also his subjects. From time

to time some fights happen in which some of our men

are wounded. The country around Narden is entirely plane

for all habitations and gardens have been ruined. All

our garde nationale have now abandoned this

city and are cantoned in the towns and villages around

Narden. The most of them are remplacants. Yet their

bataillons contain many citizens. Principally the

bataillon who has been formed from volunteers in

the first time of our revolution. The greatest deal of

the fights happen at the side of Bussum and the

greatest garrison there is composed of volunteers.

The general Krayenhoff commands the whole siege which

is hitherto a simple blockade. The reports upon the

approvisionment of the town are very different. The greatest

want of the besieged seems to be salt wood and soap.

The commander seems to be a man without

much courage of character but entirely governed by

his inferior officers.

pagina: 39

Tollens.

Ik had in de verledene week het genoegen om eene voorlezing

van dien uitmuntenden dichter in Felix bijtewonen. Het

was eene vertaling van den brief van Héloise aan Abélard.

Hoewel ik deze brief zeer dikwijls in verscheidene talen

gelezen had was ik echter verrukt over de uitmuntende

vaerzen in dewelke zij overgebragt was die bij het origineel

niet behoefde te wijken en waarbij de vertaling van

Smits in 't geheel in geene aanmerking komt. De beschrijving

van de ware non van de omstreken van 't klooster

van het klooster zelve van den droom waren buiten alle

beschrijving fraai en daarenboven wierd het geheel

door den dichter met zulk eene kracht opgezegd dat deze

voordragt natuurlyk ieder weg moest slepen.

Annales du Lundi

M. Dylius nous lut un discours composé jadis par lui

pour être lu dans Concordia et qui roulait principalement

sur la donnée d'Aristote que tous les grands hommes

avaient été mélancholiques. Il en chercha premièrement

les raisons médicales et puis il établit des preuves

en citant des exemples parmi les peintres savans et

poètes. L'assemblée jugea en générale que la matière

était plus paradoxale qu'approfondie que les exemples

choisis ça et là et souvent sur des hommes qui n'étaient

rien moins que Diogenes n'étaient pas convaincantes

et qu'enfin l'ensemble prouvait très peu. Ceci fut la

cause de beaucoup de discussions.

Kweekschool In den loop van deze week is het kweekschool

der zeevaart hier weder plechtig ingewijd geworden.

Een reeds uitgekomen boek heeft de gehele wederregtelijke

handelwijze der Franschen met opzigt tot dit Institut geheel

aan den dag gelegd. Gelukkig waren egter nog de

fondsen alhier gebleven en men heeft dezelve alzoo aan

de eigenaar kunnen teruggeven. De heer van Swinden

heeft bij deze gelegenheid eene redenvoering gedaan

waarin hij eerst den finantieelen staat blootgelegd heeft

en vervolgens al de pligten en kundigheden [onl.]

eener [onl.] en de voordelen van deze inrigting

beschreven heeft 't geen echter vrij wijdlopig is geweest.

Hij heeft onder anderen bij het gewag maken van

de kleinodien aan het huis toebehorende den degen

van Zoutman aan zijne toehoorders vertoond.

pagina: 40

Horbach Je rencontrai chez mon grand-père un certain Mr.

Horbach ancien capitaine de mer qui a visité Gibraltar Algers

et Maroc et qui était sous le dernier régime président du

conseil de préfecture et devait remplacer le préfet en cas de

mort subite. C'est un homme d'une soixantaine d'années

qui paraissait fort robuste car il me dit que s'il ne pleuvait

pas il ne portait jamais de redingotte pas même au cœur de

l'hyver.

Il me dit que le Préfet paraissait réunir en lui deux

natures différentes puisque dans leur conseil il se montrait

toujours enclin vers la douceur, tandis que d'un autre côté

il il traitait chacun avec une brutalité insupportable

et ne faisait le mal que pour avoir le plaisir d'en faire.

Un garde d'honneur lui ayant représenté que malgré

L'éclat extérieur que sa naissance lui forçait de montrer

dans le monde c'était son industrie seule qui pouvait subsister

sa mère et ses deux sœurs le préfet lui répondit que tout

cela ne lui servait de rien. Le malheureux ayant insisté

et ayant demandé qu'il serait alors le sort

de sa mère et de ses sœurs le préfet il dit froidement Eh bien

je leur donnerai un passeport pour mendier.

Souvent il prenait plaisir à entendre des réclamations

par écrit et de bouche et lorsqu'on avait tout dit il

déchirait sous les yeux des supplians leur papiers et

les chassait en disant que tout ce qu'ils lui avaient dit

étaient des sottises.

Une des principales raisons pour lesquelles les préfets pressaient

tant l'établissement des octrois était qu'ils tiraient sous

divers prétextes 10 pc. du revenu de cette imposition. La seule ville

de Purmerend donnait au préfet pour ces 10 pc. f 2500,-. Le village

de Spaarnwou avait coutume de diviser soi-même ses

impositions qui se montaient à f 3000,- et on donnait f 30,-

à celui qui les percevait. Ils voulurent conserver cette

manière mais le préfet voulait absolument leur

donner un octroi dont les frais de perception seule se

montaient à f 3000,-. Malgré l'argent que le préfet

gagnait ainsi de différentes manières (quoiqu'on n'ait

jamais pu citer de lui un seul trait de vénalité)

et de ses appointemens qui étaient (30000 fr. de l'état 20000 fr.

de la caisse du département et 30000 fr. frais de bureau)

il a perdu ici beaucoup d'argent ainsi que Duterrage

par les spéculations qu'ils ont faites. Dans les Papiers

ce qui était souvent la cause des bruits desfavorables aux

français qu'ils répandaient. Même l'on assume que si

M. Duterrage n'eut pas été directeur de police il aurait

fait une jolie banqueroute mais qu'à présent on

devait composer car qui celui qui lui demandait

aujourd'hui de l'argent était sur de se voir le lendemain

dans le Verbeterhuis ou Weteringszigt notre bastille moderne.

pagina: 41

Vendée Une anecdote assez curieuse rapportée par

M. Fremery qui traversa la France dans les dernières

années. C'est que son postillon lui fit observer ce qu'il

trouva en effet ainsi que les habitans de toute cette

contrée sont devenus l'opposé de tous les français

et se distinguent par leur taciturnité et ménagent

aces soin de s'expliquer sur les affaires publiques.

W. Dubois Voici encore un exemple de la tyrannie d'un

satellite de notre tyran du fameux Dubois qui était

s'il est possible encore un plus grand monstre que le

préfet. M. de Vries désirant excuser dans la

garde nationale son frère qui était allé demeurer

à Leyde produisait toutes les pièces du maire de Leyde

qui assuraient cette émigration. Dubois lui dit avec

bonté de faire légaliser ces papiers et de revenir chez

lui et qu'alors tout serait en règle. Il revient, Dubois

lui dit que ce qu'il lui avait dit le matin n'était plus

ainsi et que son frère aurait dû avoir demeuré six mois

à Leyde. L'autre irrité répond Oh que diriez vous donc

s'il y avait demeuré six mois. Alors j'aurais dit qu'il

aurait dû y avoir demeuré un an. Non content de ceci

il le fait rappeller et lui dire que si dans trois

jours il ne lui fournit pas un remplaçant il

fera chercher son frère à Leyde par des gendarmes.

Littérature.

Salaberry Hist. des Ottomans 4 v. 8o

∙C'est un ouvrage intéressant que l'histoire d'un peuple

qui a occupé une si grande place dans l'histoire

de l'Europe moderne. En effet la naissance le

progrès et le déclin d'un empire si puissant sont

en effet fort curieux. Les histoires des premiers empereurs

sont bien plus intéressantes que celle des derniers

qui pour la plupart ne sont que de vaines idoles

entourés des prestiges du despotisme. Le style est en

général beau quoique l'auteur paraisse un

peu trop grand panégyriste des Ottomans. On peut cependant

apprendre beaucoup de choses utiles dans cet ouvrage.

On y voit entr'autres que la Turquie a produit en effet

des grands hommes que leurs souverains ont eu

en effet de l'amour pour les lettres que leur tolérance

en fait de religion est plus grande que nous le croyons

que le crédit des femmes y est plus grand et le respectes

pour elles plus considérables qu'on le croit et que

le gouvernement est bien loin d'être absolument

despotique enfin que les Ottomans sont assez avancés

dans plusieurs points et ont encore beaucoup de bonne foi.

pagina: 42

Cours de belles lettres 4 v. 8o

Faire un cours de littérature après celui de la Harpe voilà

dira-t-on une entreprise bien hasardée. Elle l'est en effet mais

ce cours-ci est d'une tout autre nature puisque cet

ouvrage-ci traite chaque genre à part en fait l'histoire

cite l'écrivains qui s'y sont le plus distingués non seulement

chez les Français mais chez l'Etranger. Cet ouvrage traite

en quatre volumes l'éloquence la poésie épique dramatique

lyrique et légère l'histoire et le Roman. Il joint les

exemples au précepte. Exiger qu'un pareil ouvrage qui

renferme un champ si vaste fût sans méprises et

omissions serait exiger une impossibilité. Chercher

dans un pareil ouvrage beaucoup d'instructions solides

ce serait chercher envain puisque on trouve trop

de digressions d'épisodes et d'anecdotes. Les écrivains étrangers

surtout les Anglais sont entièrement sacrifiés aux

français. Plusieurs parties ne sont pas assez développées

mais en général lorsqu'on a quelque teinte de littérature

on lit cet ouvrage avec plaisir puisqu'il est écrit

dans un style attachant qu'on se trouve à chaque

instant en pays de connaissance qu'on aime à voir

comparer quelquefois avec goût les écrivains des

différentes nations et qu'enfin en trouve dans

les citations fréquentes des morceaux qui plaisent toujours.

Voltaire Hist. de Charles 12

Je crois qu'on peut s'employer en faveur de cette ouvrage

la même apologie dont La Harpe se sert envers l'histoire

de quinte [onl.] savoir que l'histoire d'un homme extraordinaire

doit contenir aussi des faits extraordinaires. Voltaire n'avait

pas ici ainsi que dans son hist. de Russie des raisons pour

être infidèle. Il avait par ses relations avec plusieurs

hommes de condition des occasions fréquentés pour s'informer

sur les faits. Ceux qu'on pourraient le plus révoquer en

doute seraient les anecdotes concernant la détention de

Charles en Turquie. Cependant tout ce qu'il en raconte

s'accorde parfaitement avec le caractère connu de

Charles et pour moi j'aurais bien plus cru au mensonge

si j'avais lu que Charles s'était fait arrêter et laissé

conduire comme un mouton à Dimotica. Tout le reste

de la vie de Charles la conquête de Pologne la

campagne de Russie la bataille de Pultawa étaient

des événemens si généralement connu qu'on ne pouvait

pas en imposer sur ce sujet. Quant au style il est en

effet superbe adapté à tous les tons et toujours

intéressant. Quoiqu'en disent ses ennemis Voltaire

avait saisi la manière d'écrire l'histoire. En fait

de morceaux brillans le caractère de Charles 12

et le parallèle entre lui et Pierre 1 peuvent servir de modèles.

pagina: 43

Relandus Galatea 1 v. 8o

J'avais tant entendu parler de cette Galatée que j'avais

conçu le désir de la lire. Je croyais que c'était une

espèce de poème pastoral mais ce sont treize élégies qui

expriment toutes l'amour de l'auteur pour Galatée qui

lui sont adressées et qui finissent par l'élégie sur sa

mort. Cependant l'auteur a déployé dans ce cadre assez

monotone beaucoup de génie et de variété. Tantôt

Galatée lui a donné un rendez-vous et il a manqué de

s'y trouver tantôt il chante le[?] bonheur de l'amour ou

il s'adresse aux yeux de son amante tantôt et c'est une

des meilleurs élégies il écrit une lettre à Galatée absente

où il décrit tout ce que l'amour lui fait souffrir. En effet

cet ouvrage mérite beaucoup d'éloges. L'auteur était

poète et poète amoureux mais je dois pourtant avouer

que je le trouve en général assez obscur et difficile à

comprendre.

Grotii Poemata 1 v. 8

Je suis trop peu amateur des poètes latins modernes pour

lire un pareil ouvrage mais j'ai parcouru les sujets et

j'ai lu de tems en tems quelques morceaux pour pouvoir

juger du génie de l'auteur. Je trouve en effet que

Grotius avait une versification extrêmement facile

et une aptitude merveilleux à traiter tous les

sujets en beaux vers latins, mais on voit ici trop de

vers de circonstance qui ne peuvent nous intéresser et

en effet les pièces sont trop longues et ne payent

pas la peine qu'on doit pourtant toujours employer en

lisant un poète latin. Les vers sur l'histoire de Bor

et une épître d'un jeune homme et son amante qui

allait devenir sa marâtre m'ont fort plues. Je

trouve en général les Sylva supérieurs aux livres

qui contiennent les épigrammes qui sont peu saillantes.

De pligten van den krijgsman

Een leerrede door den heer Eysinga gedaan ter gelegenheid

van zijn zoon die zich in de landmilitie niet wilde

remplaceeren met dezelve uittrok. De schrijver schetst

hierin de pligten van den krijgsman volgens de les

die hen Joannes de Doper gaf. Hij toont dat de

krijgsdienst met den godsdienst ja zelfs met de

leer van Christus overeenstemt en dat een edel

godsdienstig man ook in dien[?] stand de pligten van

mensch en burger kan vervullen en

de zaak des vaderlands en die der menscheid veel

nut kan aanbrengen.

pagina: 44

Oeuvres choisies de Piron. 2 v.

Les ouvrages stéréotypes présentent un avantage fort

considérable en réunissant dans un ou deux volumes les

chef d'oeuvres d'un auteur tandis que dans d'autres éditions

beaucoup plus rares il faut souvent parcourir des

volumes fastidieux pour trouver quelque chose d'intéressant.

C'est bien le cas de Piron car il me souvient d'avoir vu

une édition de ses œuvres en 7 vol. gr. oct. tandis que

ces deux petits volumes contiennent ses principaux titres

pour passer à la postérité.

Vol.1 Gustave est une pièce assez médiocre. Le sujet

restera toujours intéressant par lui-même quoique l'idée de

la pièce ne soit pas nouvelle et non plus celle de faire

paraître Gustave comme le meurtrier de Gustave. Ce qui

me déplaît surtout est le caractère de Christian et surtout

son amour pour Adelaïde qui ne fait qu'alonger la pièce

inutilement. Ce Frédéric est pareillement un triste

personnage.

La Métromanie Je suis pour ainsi dire amoureux de cette

pièce. Je la relis toujours avec un plaisir nouveau. J'en trouve

la versification superbe et la plupart des détails excellens.

Vol.2 Les courses du Tempé Pastorale assez froide.

Arlequin Deucalion Pièce écrite avec beaucoup d'esprit

et digne d'être conservée par sa singularité.

Ses poésies légères quoique bien éloignée de la perfection

de celles de Voltaire sont presque toutes tournés d'une

manière agréable.

Dans les contes on voit une narration naïve et facile. Elles

sont meilleures les unes que les autres mais selon moi

le moins brodé est sans doute un des meilleurs.

Parmi ses épigrammes il y en a quelques unes qui sont

en effet fort naïves et qui sont généralement connus.

Résumant je trouve qu'on peut placer Piron parmi les

poètes du second ordre qui était né avec du talent et

de l'esprit et dont ces deux petits volumes contiennent ce

qu'il a vraiment fait d'intéressant. Ce n'est pas un génie

et non plus un homme d'érudition. C'était à ce qu'il paraît

un métromane jovial qui ne savait que faire des

vers bien éloigné du génie la sublimité de Corneille de la sensibilité

de Racine ou la profondeur de Molière. Ce que me déplaît

chez lui ce sont ses éternelles invectives contre

Voltaire qu'il paraît traiter comme un écolier tandis

qu'il lui était cependant si inférieur et qu'il y avait

encore un si grand pas de Gustave à Zaïre et à Mérope

qu'il affectait de mépriser.

pagina: 45

Dupré Je fus à une compagnie où je vis un portefeuile

entèrement remplie de dessins représentant des vues

pittoresques copiés d'après nature par M. Dupré dans son

voyage qu'il fit en Italie pendant cinq ans. Ses dessins

étaient fait d'une grande netteté qui quelquefois

dégénérait en raideur. On voyait la Villa Borghèse l'entrée

de Rome Le Vésuve, le tombeau de Plautus, le temple du

ridicule, Pise, Bologne, Parme. Tout respirait cependant une

espèce d'uniformité, le peu d'arbres me déplaisait et on trouvait

bien des vues qu'on aurait pu trouver ici sans avoir besoin

de les chercher en Italie.

Landstorm Dimanche dernier nous eûmes notre première

parade sur le Noordermarkt. C'était vraiment un spectacle

imposant. De voir tous les citoyens de notre cité sans distinction

d'âge ni de fortune se ranger la pique à la

main sous la drapeaux de ce corps invincible.

Notre compagnie qui ne consistait qu'en trente hommes au

lieu de cent et qui ne portaient que des fusils de toute

grandeur et de tout calibre présentait un aspect martial.

On nous rangea en trois lignes, on nous présenta

nos capitaines devant le front et l'on nous fit

diverses proclamations. Après une heure d'immobilité

tumultueuse sans manœuvres on nous permit de

quitter nos rangs et nous nous en retournâmes tout

aussi glorieux que si nous venions de faire notre

entrée triomphale. Dans nos gazettes on a fait du Landst. un

tableau romanesque touchant au point de faire

couler des larmes d'attendrissement. Ceux qu'on a fait

officiers malgré toutes leurs grimaces en sont assez

coiffés. Ainsi nous verrons bientôt le temple de Mercure

métamorphosé en un atelier de Mars. De tous côtés

dans des granges immenses s'élèvent les répertoires

de nos modernes césars qui s'y exercent dans le métier

des armes et qui en hommes religieux ne manquent pas

de faire des libations abondantes à Bacchus de manière

que souvent en quittant ces arsenaux ils sont fort

dispos à tomber sur leur nez sans le secours de l'armée.

D'autres plus décens couronnent leur exercises

militaires par des soupers. Déjà nos héros de nouvel

aloi montrent à tous les postes leurs piques menaçantes

et en les voyant on ne peut rien dire sinon que

justifier l'épithète que leur a donné le public de cosaques

apprivoisés tamme Cosakken.

pagina: 46

Great Dutchess The great dutchess of Russia sister to

the emperor Alexander and widow to the Duke of Oldenburg

had passed through this town. I had the opportunity of seeing

her when she was returning from the exchange which she

had visited. It is a woman of a fine shape a majestic

presence and an interesting phisionomy. She has been the

following day at Felix Meritis where many surprises

were prepared for her in which she has

taken much delight. She is said to have refused the

hand of Napoleon. She is very fond of arts and speaks

four languages. She has much pleased by her

amability.

Uitdeeling der eereprijzen van de teken Academie

Alhier sints twee jaren door de zangen van Loots en Helmers

een genoegen gesmaakt hebbende dat ik ook door optekening

bewaard had wierd ik aangespoord om ook dit jaar

dit feest bij te wonen doch helaas ik wierd in mijne

verwachting (hoe gering zij ook was) echter nog te leur gesteld.

De Flines beklom het eergestoelte en nu hoorden

wij het gedicht dat zich alleen hier en daar door slegte

navolgingen van de slechtste gedeelte onzer beste dichters

van het kruipendste Proza onderscheiddde. Eene opeenstapeling

van vergelijkingen meestal bij de haren in de redenering

getrokken de verschrikkelijkste loci communes over

de goddelijke toonkunst en over het schoon geslacht een

onderwerp uit vijf zes onderwerpen tezamen gelapt en

nu en dan de ellendigste fouten van smaak- dichtkunst

hoewel de vaerzen vrij vloeiend waren. Men voege hier bij

eene allerelendigste wijze van opzeggen die bij de

langdradigste eentonigheid geene de minste verheffing

paarde en de gewoonte van den redenaar om zich gedurig

te verspreken en dan om zich te herstellen een paar regels

te herhalen. Voorts was de redenaar een zeer klein

gebogcheld mannetje 't geen wel zijne schuld niet

was doch tgen echter den invloed zijner welsprekenheid

niet vermerderde. Zijn proza nog langwijliger als

zijn langwijlige poezy verveelde mij ook duchtig. Een

paar strophes waar mede hij eindigde was zeker

het beste dat wij gehoord hadden doch ik stem volmondig

met het gevoelen van J. Bruin die onder het voorlezen

een puntdicht vervaardigde waarin hij toespelende op

de gezegden des redenaars zeide Gij zegt te zijn in hoger sferen

en fijner lucht bij tspartelend schubbig heir etc.[?]dus

eindigde

Doch waagt gij 't weer hier vaerzen optezeggen

Dan weet ik waar ik niet zal zijn.

pagina: 47

Naarden

Il n'y a ici rien de nouveau ou d'importance. La calamité

arrivé à Berg op Zoom a fait beaucoup de sensation.

Au reste on s'occupe beaucoup de Narden si cette ville

sera prise ou non. On commence aussi déjà à renvoyer

les bouches inutiles des pauvres, et d'un autre côté notre

gouvernement refuse de les recevoir ce qui fait que

plusieurs de ces malheureux se sont trouvés des jours

entiers entre le canon de la forteresse et les postes hollandais.

Cependant on a la miséricorde naturelle à notre

nation et les sauve pour la plupart. On dit

que notre garde nationale va s'emparer de cette place

mais on n'en voit rien jusqu'ici.

Bienfaisance

Il s'est érigé ici une société de bienfaisance qui

veut étendre ses vues par tout notre pays. Elle a été

en quelque sorte légalisée par notre souverain. Ils

ont envoyé à chaque famille une exhortation pour

conscrire. Comme ils ne peuvent réparer tout ils s'attachent

premièrement à soulager les infortunés qui se trouvent

réduits à la dernière misère par la guerre les inondations etc.

et d'embrasser ainsi dans un seule société les moyens

pour toutes les collectes qui pourraient encore être faites.

Déjà avant d'avoir rien collecté ils ont envoyé des chariots

plein de vivres dans quelques villages dans les environs

de naarden où les provisions étaient entièrement consumées.

Du reste on voit de tous côtés des contrées malheureuses

demander du secours. Telle est p.e. la ville de Dantzig

le pays d'Altene etc. On a fait pour cette première ville

une collecte secrète auprès des négocians.

Kerk Gisteren heb ik met veel genoegen het H. Avondml.

bijgewoond. Wij waren nu Gode zij dank in rustiger

oogenblikken dan toen wanneer de vrees voor den

aannaderenden Molitor wel in staat was de gedachten

af te leiden. Koopmans[?] droeg met veel waardigheid en vuur

het genot en het nut van deze heilrijke plegtigheid voor.

Zaturdag avond hoorden wij van W. d. V. eene preek over

den gast zonder bruiloftskleed. De uitlegging was

vrij lang. Hij dacht dat het laatste gedeelte

der gelijkenis dat alleen bij matth. gevonden word alleen

aan de Apostelen en niet aan het volk wierd voorgedragen

en dat de gast zonder bruiloftskleed misschien wel eenen

veel betekenenden wenk wegens Judas was. Het laatste

gedeelte bevatte zeer nuttige aanmerkingen.

Gisteren avond een preek v. H. v. G. over de

dankbaarheid. 1. Verdeling in algemeene en bijzondere. 2. De graad

der dankbaarheid niet slegts uit aandoening en gevoel, ook uit redenering.

3. Het pligtmatige der dankbaarheid. 4. Onze dankbaarheid voor

het bijwonen der plegtigheid. Vrij lang en niet veel bijzonders.

pagina: 48

Littérature

De Koning. Belegering van Gorkum

Dit vrij uitgebreid stuk over Gorkum door een predikant

van het naburig Sliedrecht opgesteld is zeer belangrijk.

Hetzelve is met naauwkeurigheid en gevoel geschreven

en ik vind in hetzelve het eerste historische stuk

over onze omwenteling dat geen Couranten taal is.

Mardi 22 Mars 1814

Peu d'événemens importans ont signalé le cours de la

dernière semaine. Les progrès des alliés le siège de

Naarden et la durée du froid étaient ce qu'il y avait

de plus important.

Landmilitie

Une grande partie de cette milice nous a quitté la

dernière semaine. Tout a marqué beaucoup d'ordre cepen-

dant on en a usé d'une manière pas trop franche en faisant

premièrement convoquer les conscrits sur le drilveld sans

leur rien annoncer et aussitôt qu'ils y furent arrivés

on les fit partir.

Italien

Je suis commencé à m'engager dans une nouvelle étude

et à joindre la langue de Pétrarque et de Dante à celles

qui avaient jusqu'ici charmé mes désirs. C'est en effet

une belle langue. Je l'apprends conjointement avec Lorenzo.

Notre maître est un Italien qui paraît assez bien

savoir sa langue mais qui hormis cela ne sait

qu'un français haché. C'est un homme long

pâle et froid.

Landstorm Deze voortreflijke inrigting word

nog met kracht doorgezet en ik zelf had het genoegen

om in de vorige week voor Vaderland en Oranje als gemeen

fuselier wacht te doen. Dat dit mij echter voortreflijk

bevallen is zoude ik niet durven beweeren. Wij zijn met

het geweer in den arm langs Amstels straten gespanseerd.

Ik heb over de drie uur lang met de ronde gemarcheerd.

Onze wachtkamer was een verblijf dat zekerlijk voor

menig eenen paardenstal in voortreflijkheid moest

zwichten hoewel het met den trotschen naam van

hoofdwacht bestempeld wierd. Een kaars voor

vierenvijftig man ingevallen britsen stukgeslagen

ruiten een half verwarmde kagchel rook van slegte tabak

en de nabuurschap… van de heirlegers der ratten maakte

de voornaamste schoonheden van dit oord uit. Verder

had ik het genoegen eenige keeren den schildwacht te

pagina: 49

vertoonen het volk voor een bureau in order te houden

's nachts geen oog te sluiten en voorts met geweer op

schouder een uur in parade te staan bij 't doen der ronde

op de knie te vallen en aldus in dienst van 't vaderland

gewond te worden en eindelijk terug te keeren met

de volle overtuiging dat Horatius met waarheid zeide

Dulce est pro patria mori doch dat wat mij betreft ik

veeleer de daden des Landstorms wil bezingen als

hunne hoofdwachten bijwoonen.

Verh. v. J. Kops

Laatsleden week hoorde ik in het Nut van 't algemeen eene

verhandeling van dezen waardigen man. Het locaal was

vrij laag en duister onze zitplaats vrij somber en de

toehoorders in vrij gering getal en vrij slaperig en snorkende.

Het onderwerp was eene toepassing van dezelfde critische

regels van voordragt op vaerzen die wij verleden jaar

door prozastukken zagen opgehelderd. Er was veel aardigs

en vernuftigs in maar echter zogt de verhandelaar nu

en dan zaken en gedachten in de stukken die dunkt mij

te fijn uitgepluisd waren en waaraan de dichter zekerlijk niet

gedacht zal hebben. De stukken waren

1. Een gedeelte uit de rei der Germaansche vrouwen in den

Germanicus van Juffr. van Merken.

"" "" een stukje over de dichtkunst van Poot.

"" "" de klachten eener jonge dochter van Kamphuizen.

"" "" de rei der Klarissen uit Vondel.

Constitutie

Het ontwerp der Constitutie is nu overal bekend en

is een algemeen en belangrijk onderwerp van redenering.

Het word door de meesten goedgekeurd hoewel er echter

nooit in een Constitutie hoegenaamd alle struikelblokken

uit den weg kunnen geruimd worden. Ik voor mij denk

dat de uitslag veel van de geaardheid zoo des Souvereins

als die der geregeerden afhangt, dat het republikanismus

geheel verdwenen is doch dat ons volk ook voor eene

republiek zeer ongeschikt is en dat misschien alleen

na eene loutering door rampspoed voortgebragt waarin

die zelfde ongelukken den nationalen ijver zullen opwekken

wanneer eindelijk een vorst van dien nu aangebedenen

stam de oppermagt weder zal misbruiken dan

misschien zal eens de vrijheid weder haren zetel

in deze gewesten kunnen vestigen en doch nu moet

men niet vragen wat in abstracto de beste regeringsvorm

zij maar wat de beste regering is ten aanzien van onze

tegenwoordige omstandigheden. Dan kan dunkt mij op de vraag of deze

Constitutie dit vervult ieder waar vaderlander volmondig ja antwoorden.

pagina: 50

Voltaire, Poèmes & Discours en Vers

Voltaire était grand poète voilà une chose dont nous ne

doutons pas mais cependant on peut ranger le contenu

de ce petit volume en différentes classes.

Les discours sur l'homme contiennent des vérités heureusement

exprimées et éclairées par des rapprochemens historiques

quelquefois piquans qui se présentaient toujours à

l'imagination de l'auteur.

La loi naturelle est un joli poème qui prouve avec

beaucoup de force l'existence de cette morale universelle

que l'éternel lui-même a gravé aux fonds de nos cœurs.

Le désastre de Lisbonne est une critique spirituelle et

en beaux vers du système de Leibnitz.

Le précis de l'ecclésiaste et du cantique des cantiques m'ont plu

beaucoup moins.

Le temple du goût contient de très jolis couplets quoique

ça et là assez de méchanceté.

Le poème de Fontenai[?]est assez froid et peu poétique.

Les amours de Robert Cavelle sont un poème méchant et

sans cel que je n'ai pas eu la patience de finir et qui ne contient

que des invectives contre Rousseau et d'autres genevois.

Parmi les pièces détachées le voyage à Berlin est celui qui

m'a plu le plus.

En lisant le Pour et le Contre on doit plaindre celui qui

confond la superstition avec la religion.

Tafereel van de verderfelijke Oogmerken v. Napoleon

Dit werkje dat door sommigen aan Kotzebue word

toegeschreven bezit eene krachtige oproeping aan

de Duitsers en tevens alle de gruwelen van den

dwingeland van Europa met eene fikse hand afgeschetst.

Het belangrijkste is voorzeker de beschrijving van de gruwelen

en rampen van de veldtogt van Moskou die juist door

gene aanhalingen bevestigd worden maar echter

natuurlijk schijnen afgeschilderd te zijn. Een diergelijk

werkje moet nu geschikt geweest zijn om in den

eerste tijd aldaar overal den geest der vaderlandsliefde

te doen ontvlammen. Mogten steeds zulke gevoelens

algemeen worden mogt de geest van haat tegen

den dwingeland van Europa zich bij geen volk

bepalen maar overal door geheel Europa een grondtrek

van alle natien zijn. Dan zoude hij weldra niet alleen

op zijne overmeesterden troon sidderen maar van

dezelve afgestoten worden en zijn naam tot aan

het einde der wereld bij alle geslachten vervloekt

worden.

pagina: 51

Molitor

The immuable respect of truth even against

our ennemies is without doubt one of the first

duties of a man of honour. Different reports seem

to affirm that Molitor was quite innocent in

the famous murder of Woerden yes that upon

the report of it he was during some hours in a

violent agitation and quite inconsolabe that an

act of such barbarous cruelty would throw an

eternal blemish upon his glory and the

fame of his nation.

Profecy

The Magiers in the history of Cyrus by Herodote say

to their king Astyages that the execution of oracles

and profecies is often produced by very trifling things.

Also we saw a profecy without success in the war

indebted of his birth to the rigorous cold which

has reigned hitherto (so that yet 25 March we see

yet ice). It was said namely that the world should

perish and that the sign of it should be a rigorous

cold which should increase every day till the 25 May when

after an insupportable cold the fatal day would follow.

Concert

Enfin au milieu des offrandes à Mars et Apollon j'en

fis une à Euterpe. C'était chez mon oncle Rahusen que

j'entendis pour la première fois pendant un soir entier

de la musique et encore de la musique et rien que

de la musique. Une salle brillante et bien illuminée

des accords enchanteurs un cercle brillant de jolies

femmes donnait du lustre à cette journée. Au reste cette

société était illustrée par la présence du général

de Steinmetz (autant qu'une telle société peut être

illustrée par la présence d'un petit Allemand noir

qui montrait trois ordres et un bras percé d'une balle

comme des titres à la gloire et qui à l'exemple de

ses compatriotes exorcait ses saillies contre notre

climat et les chauffe-pieds de nos dames. Les valses[?]

de Madlle. Linzen[?] sur le clavecin, les voix mélodieuses

de M's Sundorf et Linzen[?] de Mlle. Rahusen et Klijn firent

les principaux honneurs de cette soirée qui s'envola

sur l'aile des plaisirs et qui me prouva de nouveau que

là où les grâces et les arts se réunissent il est impossible

de s'ennuyer.

pagina: 52

Verh. van B. Klijn

Dichtkundige verhandelingen beginnen nu allengskens

vrij wat gemakkelijker te worden. Het was voorheen alleen

een wel doordacht en gepolijst dichtstuk een gedeelte

van een dichtstuk van uitgebreidheid een zang van

een leerdicht of lyrische stukken zooals de Chatam

van Loots de handel van Helmers die de eer van zulk

eene voorlezing mogten genieten. Doch dit begint tegenwoordig

op eene geheel andere wijze. De dichter schommelt zijne

portefeuille rond en leest onder de naam van losse

stukjes eenige gedichten voor die volstrekt geen

betrekking met elkander hebben en waarvan sommigen

dikwijls vrij ongepast zijn. Dat dit voor de luiheid des

dichters zeer voordelig zij wil ik gaarne bekennen doch

of dit de kunstbloei sterk kan vermeerderen hiervan

ben ik geheel niet overtuigd. Zoo is het ook met de

voorlezing gesteld van den heer Klijn. Dezelve bestond

uit vier onsamenhangende stukjes die hij egter door

voorafgaande aanspraken geestig trachtte te verbinden.

Het waren Gedachten bij het examen der stads armen

scholen 2. De wenschen 3. kinderlijke eenvoudigheid

4. herinneringen mijner kindschheid. Het eerste was

zeeker als dichtstuk van de meeste waarde en het

laatste kenmerkte zich door eene grote bevalligheid

en naiviteit vooral in de beschrijving van de lustplaats

Zelden Rust alwaar de dichter in zijne kindsche dagen

Zooveel geluk genoten had en die dezen naiven trek bevatte

'K zag den spijker aan den staldeur,

Daar mijn vlieger eens aan hing.

Zeker is de heer B. Klijn een der verdienstelijkste dichters

van onzen tijdkring. Zijne stukjes waren uitmuntend

bevallen doch niettegenstaande dit bemerkte men

in de voorgelezene stukjes vooral in het laatste vele

onnaauwkeurigheden en herhalingen. Waren nu deze

stukjes niet veeleer geschikt voor eene voorlezing in

eenen vriendenkring dan in eene maatschappij waarin

men als dichter pligten omtrent zich zelven zijne

toehoorders het gestoelte dat men bekleed en zijnen eigenen

roem te betrachten heeft en zou deze roem hier niet

den dichter kunnen vergelijken bij eene bevallige vrouw

even verrukkelijk in het bekoorlijk négligé als in de

schitterendste kleding doch die egter bij het verschijnen

op openbare plaatsen of aanzienlijke gezelschappen zich

moet kleden op eene wijze naar haren staat gevoegd.

pagina: 53

Promotie der Latijnsche school

Templum veterrimum premit nunc spectaculum

hujus solemnitatis. Vidi duos oratores adscendere

cathedram celebrans unus gloriam libertatis

et alter laudes principium nassovicorum

libertatem ab campis Marathonensis usque ad

rivas batavorum cum parvo successu. Alter celebravit

principes Nassovicenses cum majore

eloquentia et copia dicendi sed finivit suam narrationem

historiam jam ad Gulielmum tertium. Gratiae disci-

pulorum praebebant exempla discipulorum memoriae

et magistrorum arrogantia. Fuit solemnitas maestu-

osa et tristis. Certabat libido studiosae juventutis

cum severitate lectorum.

Litt. Geheime gesch. van 't hof van St. Cloud

Eene geheime geschiedenis optestellen is steeds moeielijk.

Dezelve optestellen wegens nog levende vorsten nog

moeielijker en vooral wegens den zoo bedekten en

van spionnen omgevenen Napoleon zeker allermoeilijkst.

Hierom zou het zeer onvoorzichtig zijn om den schrijver

die de chronique Scandaleuse van dit hof verhaalt

credit in blanco te geven. Natuurlijk zijn vele

schandelijke gebeurtenissen hierin vermeld wegens een

Napoleon Fouché Talleyrand naar hun bekend

character zeer wel te geloven doch dit sluit

nog niet in dat men alles hierin vermeld als een

Evangelie zou kunnen aannemen. Het is altijd

aan vele twijfelingen onderhevig hoe de schrijver

juist achter zulke geheime gebeurtenissen zou

kunnen gekomen zijn die tusschen hoge personen voorgevallen

zijn en die zij belang hadden om te verzwijgen. Indien

verder de persoonlijke verhalen door den schrijver

gemeld waar zijn zou dit bijna eene ongelooflijke

onvoorzigtigheid geweest zijn wijl als dan de schrijver

de klaauwen der politie niet zou hebben kunnen

ontsnappen en zijn zij dit niet zoo verliest het

boek veel van deszelfs waarde dewijl als dan de

manier waardoor de schrijver van de eene of

andere gebeurtenis kennis gekregen heeft zelf in

twijfel kan getrokken worden.

pagina: 54

La princesse (Entrée de la)

Après avoir peint sous des couleurs aussi vraies qu'il

m'était possible le séjour de l'empereur dans cette ville

et les principaux événemens de notre révolution je ne

saurais passer sous silence les fêtes présentes et en ceci

ainsi que dans toutes les occasions précédentes la vérité

seule dirigera ma plume.

Déjà plus de deux mois l'arrivée du prince et de

son illustre famille, les fêtes qui devaient illustrer son

séjour l'assemblée des notables et le projet de constitution

étaient devenus le sujet général de nos conversations.

Enfin les notables sont venus pour la plupart et le prince

est arrivée incognito. C'était aujourd'hui Mars que

son illustre famille devait faire son entrée. Déjà ce

matin à 8 heures nous nous trouvions en armes munis

de palmes et de cocardes. Bientôt nous dûmes composer

le cordon qui devait border toutes les rues et tous

les canaux par où devait passer la pompe. Les lanciers

même se surpassaient aujourd'hui et l'on voyait

briller partout les officiers leurs claques leurs parades

leurs ceintures orangées. Ce fut dans cet équipage

que nous passâmes des heures assez longues dans

une attente bien longtems frustrée. Enfin après quatre

heures nous vîmes la pompe qui ne se surpassa par[?]

notre espérance. Des garde d'honneurs dont l'uniforme

rouge était fort brillant ouvraient la marche

dont ils formaient en effet la partie la plus

brillante. Suivaient différens carosses où se trouvaient

la princesse et son fils dans des voitures crasseuses et

on ne put presque reconnaître les illustres personnages.

Enfin des carosses bien peu intéressans finissaient

en train misérable qui était notre seule consolation

après neuf heures passés debout et dans l'ennui.

Le train passa par le Heeregracht jusqu'au

Reguliersgracht et de là le Kalverstraat jusqu'au

Dam. Partout sur le passage les maisons étaient

ornées de guirlandes de pavillons et de curieux mais

nous vîmes ces ornemens tant de fois qu'ils ne

piquent plus la curiosité on voyait le Landstorm

partout. Le tems était serein et peu froid et

aussi sans cela notre supplice fut devenu un

martyre. Mais maintenant grâce au beau temps

les murmures ne commencèrent que lorsque

l'heure du dîner commença à faire sentir son

influence sur tous les estomacs.

pagina: 55

Blik in de toekomst

Tot dus verre het verhaal. Laat ons nu nog eens bij

dit gewigtig ogenblik stilstaan. Niemand zal het durven

ontkennen en ik zelve was getuigen dat bij de eerste

inkomst van den prins alom geestdrift ja wezentlijke

geestdrift heerschte doch wie zal tegen mij durven

beweren dat van deze geestdrift op dezen dag nog

overblijfselen te vinden waren. Geen schaatrend volksge-

juich vergezelde den trein. Men hoorde wel volksgejoel

doch niet deat wezentlijke gevoel van blijdschap dat

zelfs nog bij den bezopen Jordaan bewoner onderscheiden

kan worden. Op aller gelaat was die nieuwsgierige

verwachting te lezen die ook bij de intrede van eenen

Napoleon zoo veelvuldig uitblonk doch die tevens

met de merkbaarste onverschilligheid gepaard ging.

Van waar deze verkoeling. Heeft de prins eenige

daden bedreven die hem de achting de liefde des

volks onwaardig maken. Neen. Van waar dan deze

verandering. Het komt mij voor dat de volgende

redenen daartoe medewerken.

1. De verkoeling die steeds bij alle volkeren op alle

ogenblikken van geestdrift volgt.

2. De weinige voortgang niet alleen van de wapenen

der geallieerden tegenover maar ook de weinige

voordelen wegens de reeds zoo lang ingeslotene

vestingen behaald.

3. De invordering der lasten op denzelfden voet en zelfs

meerendeels zwaarder dan onder de dwinglandij.

4. De groepering der Landmilitie die toch door het

volk als een pendant van de conscriptie word aangezien.

5. De weinige invloed welke de omwenteling door

den ingevallenen winter op den handel en de fabryken

en trafyken heeft kunnen hebben.

6. De herleving van oude wrokken en gevoelens die in

een ogenblik van gevaar gesmoord egter na dien

tijd met nieuwe kracht weder oprijzen.

7. Het in 't bewind blijven of in gunst dringen

van diegenen die zich onder de overheersching

door hunne aankleving aan den dwingeland.

8. Het behouden der franschevormen in de manier

van regeren en het weinige dat er nog gedaan

is om het volk te doen begrijpen dat het wezentlijk

tot eenen vrijeren staat is overgegaan.

pagina: 56

Zie daar dunkt mij de voornaamste

oorzaken eener verflaauwing welker verschijnselen zoo

zeer met de algemeene zwakheid der broze stervelingen

overeenstemmen. Zal nu de aangebodene Constitutie deze

verflaauwing kunnen verbeteren en tot derzelver

verdrijving de geschiktste middelen kunnen opleveren.

Dit is een geheim het welk de toekomst alleen in staat

is op te lossen. Voor mij ik geloof dat het vorige geslacht

niet meer geschikt is om de indrukselen van

algemeene vaderlandsliefde te ontfangen en alle

de oude veeten te vergeten die in vele harten slechts

een voorwendsel zoeken om los te breken, ik geloof dat

misschien het opkomend geslacht in eenen nog

buigbaren ouderdom door schrikwekkende voorbeelden

geleerd zich tot dat eedel doel kan vereenigen maar

ik geloof dat vooreerst de haat tegen Frankrijk in

alle boezems moet worden ingeplant dat zoo vele

ondeugden der franschen, vrugten van een negentienja-

rigr verkering, geheel moeten worden uitgeroeid. Wij

hebben het knellende juk des despotismus wij hebben

de uitbundige losheid der volksregering leeren kennen.

De hollander van de tegenwoordige eeuw is niet meer

voor de eeuw der Brutussen of die van Willem den eersten

geschikt maar hij kan nog die der Trajanussen en

Atonijnen genieten. Ja de vereeniging van ons vaderland en

Oranje niet als ijdele namen maar als onderpanden

van ons geluk en volksbestaan kan ons nog redden. Ja

indien dan de god der vaderen ons weder door zijne

gunstige voorzienigheid den ouden welvaart doet

nederdalen indien de vorst te vreden met dat toppunt

van magt waarna zijn geslacht zoo veel eeuwen

gestreefd heeft het gevoel van vrijheid en vaderlandsliefde

opwekt en Engelands belangen voorstaat zonder

deszelfs slaaf te zijn, indien de handel zijne zegenende

bronnen weder opent en den voorspoed en blijgeestigheid

der vroegere jaren zonder derzelver weelde of Egoïsmus

herroept… dan dan kunnen zij nog stonden van geluk

zien dagen. Maar indien deze laatste poging mis-

lukt en het volk vergeefs opgewonden zijne val met wisse

schreden nadert en toont rijp voor slavernij te zijn dan -

doch dit verhoede de God onzer vaderen en een

heilige sluier moge deze verschrikkelijke toekomst

omhullen.

pagina: 57

Zondag 26 Maart 1814

Kerk

Des ochtends een preek v. Gr. d. V. over de kruisiging die

een schat van fraaie aanmerkingen behelsde na het

eindigen derzelve deelde Z. E. ons zijn voornemen mede

om van den predikstoel af te klimmen in eene korte

toespraak.

Fêtes

Dimanche il n'y eut point de fête extraordinaire.

Les officiers du Landstorm furent présentés au prince

et ce fut un échange de complimens et de saluades

sans de long discours. Notre ville est remplie de notables

et de courtisans. On n'entend parler que de fêtes et

de constitution. Cependant quant aux fêtes tout respire

une grande confusion. L'on ne sait à qui s'adresser et l'on

s'adresse partout également mal. Les notables des provinces

ultra marines ont dû traverser des chemins affreux.

Lundi 27 d. Entrée de la princesse Douar.

Ce matin nous eûmes la satisfaction d'assister pour la

seconde fois à une entrée solemnelle. Du moins cette fois-

ci on ne nous convoqua que trois heures plus tard. Le

tems était superbe la foule innombrable. Ce fut au

Koningsplein que je vis enfin passer cette Wilhelmine qui

a pris une part si active aux malheurs de notre pays.

On dit qu'elle a été fort touchée. Ceci est en effet très

croyable vue[?] de réflexions à faire. Mais je ne veux

point approfondir. La pompe était meilleure que

celle de Samedi dernier quoi qu'elle fût cependant

loin d'être belle. Il y avait plus d'applaudissemens

plus de pompe militaire et aussi la personne elle-même

piquait davantage le curiosité du peuple. Tout ce

qu'on en a vu a servi à conformer

qu'elle était vieille et laide. Les gardes d'honneur qui

ont un uniforme rouge fort brillant forment un

joli coup d'œil. Une partie du Landstorm qui avait

été recevoir la princesse hors de la ville formait la

marche. De tous côtés les piques du landstorm

formait une haie pour s'opposer à la curiosité patriotique

des spectateurs. Au reste toute la ville était pleine

d'arrangemens pour les illuminations de carosses où

les beautés d'Amsterdam allaient se faire présenter

à la famille souveraine tandis qu'on remarquait

assez de ci-devants adorateurs de l'empereur des Français.

Le train passa par le heilige weg.

pagina: 58

Mardi 29 Mars 1814. Fête du Nut van 't Algemeen

Le son du canon nous annonça de bonne heure la

solemnité du jour. À onze heures je me rendis à l'église

des Wallons où le nut van 't Algemeen avait résolu de fêter

la renaissance de notre liberté. Depuis plusiers jours

on avait été occupé à disposer artistement les places de

manière à contenir beaucoup de personnes avec beaucoup

d'ordre. On avait décoré l' église en partie avec des draperies

de diverses couleurs qui produisaient une bigarrure

assez bizarre. Le banc du prince était pareille-

ment décoré et placé vis-à-vis de l'orateur. Il y avait une

foule innombrable de personnes. Tous les bancs étaient

rempli et l'œil rencontrait partout les deux sexes

pressés l'un sur l'autre dans de vastes galeries. On attendit

quelque tems mais enfin un murmure confus et une

levée en masse annonça l'arrivée du prince. Il s'assit

dans le banc qui lui était destiné entre ses deux

fils tous deux ainsi que lui en uniforme. À peine fut-

il assis que M. Loots commença par une courte harangue

suivie du chant de quelques couplets dont M. Klijn

était l'auteur qui furent executés par des enfans.

Aussitôt après le poète entra en lice et finit par

une déclaration virulante contre les français et Napoleon

où les insultes n'étaient pas épargnées. À moitié chemin

pendant une apostrophe touchante on voit disparaître

le prince et descendre l'orateur. La confusion devient générale.

Un personnage nouveau montre en chaire et

nous rassure en nous promettant le retour du souverain.

Une demi-heure une heure se passent en attente. Enfin l'on

annonce que le prince revient comme souverain consti-

tutionnel il est reçu avec applaudissemens se rassied

et le poète recommence comme si rien n'eût été. Enfin

la musique avait charmé les ennuis de l'attente. L'orateur

le poète finit on chanta encore et chacun s' en alla.

Le prince n'est pas bel homme mais a pourtant un

air de dignité et de bonhomie le prince héréditaire a

selon moi une physionomie intéressante. À mon avis le

vers de Loots se distingua par la beauté des détails

qu'on admire dans presques toutes ses pièces mais on

y manqua aussi cet ensemble qui se laisse désirer dans

la plupart de ses ouvrages. Ses peintures des français, de nos

malheurs étaient poétiques et brillantes mais 1 la pièce

était trop longue pour de pareils momens 2 les idées ne

se distinguaient pas assez de celles qui avaient été

présentées dans une foule de vers 3 la dernière partie

qui traitait plus particulièrement de notre avenir était

la plus faible et le morceau lyrique n' était pas digne de Loots.

pagina: 59

Les Notables

Les notables de tous les côtés des sept provinces s'assemblè-

rent donc hier dans l'église neuve habillés en noir

et l'épée à côté. Il y en avait environ quatre cent cinquante.

L'assemblée fut dirigée avec bien peu d'ordre et de

dignité. Le prince s'y rendit et fit un discours. M. van

Manen tint un discours et la constitution fut lue.

Après cela le prince s'en alla on discuta pour avoir

l'air de discuter et bientôt la constitution fut

décrétée avec une minorité de 26 voix. Un seul notable fit

une protestation. On envoya une députation au prince.

Celui-ci ne se fit pas prier longtems et nous voilà

ainsi sujets d'une monarchie constitutionnelle.

Woensdag 30 Maart 1814. Feest der inhuldiging

Het was heden de dag die tot deze plegtigheid bestemd

was. Ik begaf mij naar den dam doch wierd aldaar

niets gewaar dan eene verschrikkelijke volte. Een

corps huzaren nevens eene balustrade hadden de helft

des Dams afgezet. Dit belette echter nog meer het gezicht

dewijl agter dezelve een driedubbele versterking

van een murus ligneus uit lege botervaten en oude

verrotte planken zamen gesteld waar de menschen in zeven

à agt gelederen agter elkander stonden. Voorts was de

minste plek tot profijt gebruikt. Overal verhieven zig

op lage daverende kruiwagens en bijna instortende

platten schouwtoneelen op. Verder waren alle de huizen

van de onderste tot de bovenste verdiepingen met menschen

opgepropt ja zelfs alle de daken met snoeren van

aanschouwers omgeven. Dit alles veroorzaakte de woeligste

toneelen. Hier moesten de huzaren met gevelde

sabels de instuivende menigte terug houden, daar zogt

men zijn heul op en in koetsen en sleden, daar zogt

eene inhalige kruiwagen bentster de beklimmers

van haar wandelend toneel steeds meer op elkander

te pakken om de recette van dien dag steeds aan te

doen groeien. Hier vertoonden zich de nieuwsgierigen

in de bladerloze bomen de staketsels der illuminatien

en de standaards der réverbères. Hier hoorde men de

gemoedelijke burgervrouw de gelukkige vooruitzigten

van ons vaderland verheffen terwijl elders de smalle

gemeente hunne meer gegoedde medeburgers benijdde

die door de toverkracht hunner dubbeltjes den top

eens botertons hadden mogen beklimmen.

Al dwalende en zoekende hoorde ik de kanonschoten

die het vertrek des prinsen aankondigden doch dit was alles

wat ik vernam.

pagina: 60

Trein

Alle ingewonnene berigten stemden daarin overeen

dat de trein indedaad zeer luisterrijk geweest is.

Kamerdienaars Lijfbedienden Herauten Gardes

d'honneur[?] zetten aan denzelven de grootste plegtigheid

bij. De prins tusschen zijne twee zonen gaande was met

eenen mantel van rood fluweel met hermelijnen omhangen.

De prinsessen deden de togt van 't paleis na de nieuwe

kerk in hunne koetsen.

Feest in de nieuwe kerk

Men kan met regt van dit feest zeggen dat er weinige

uitverkorenen waren dewijl buiten de notabelen hunne

vrouwen en de deputatien der verschillende personen

collegien en corporatien de intrée ten uitersten moeielijk

was. In de kerk zelve leverde de schone decoratiën de

verzameling van welgekleedde vrouwen de majesteit des

troons de deftigheid der plegtigheid de achtbaarheid van

den troon een treffend schouwspel op. Het was in

deze uren dat alhier onze regering vastgesteld en de

prins souverein den eed aan zijn volk afleidde.

De plaatsen verschilden veel voor de meer of min voordelige

beschouwing en de dames in het dringen om de beste

plaatsen ontzagen minder hun fatsoen dan hunne

klederen. De redevoering van den Eerw. Haak moet lang

genoeg geduurd hebben voor de aanschouders wier grootst

getal geen woord van zijne leerrede verstonden en

wier harten meer op de vorstelijke staatsie dan op

de uitleggingen van den redenaar gespitst waren.

De vorstelijke familie

Na dat de staatsie uit de kerk terug gekeerd was betreed

de geheele vorstelijke familie (de eerwaardige douarière

niet uitgezonderd het balcon en bezagen daar met

innerlijke vergenoeging en hartelijke buigingen een

gedeelte hunner onderdanen en zeker niet het

minst aanzienlijke van dezelve. De doorluchtige vorstinnen

schijnen egter niet door den schitterenden glans der

schoonheid bestraald te zijn en de oude Debora althans

maakt een droevig figuur in dit opzicht.

Alle de uiterlijke daden van den prins hebben tot nu toe

zijn persoon in een gunstig daglicht gesteld. Hij toonde

een geest van order door de vrij stiptelijke naauwkeurigheid

om op de bepaalde uren te letten van goedwilligheid

door na zijn vertrek ter aanneming der constitutie

weder naar het feest terugtekeeren en verder

in verscheidene daden goedhartigheid te doen blijken.

pagina: 61

De herauten

Ik zag op den stoep der Waag op de Westermarkt plaats

gevast hebbende dezen trein die aan het volk van

Amsterdam het gebeurde moest afkondigen. De trein

door een ontzettend getal van menschen omringd wierd

geopend door dragonders en garde d'honneurs weldra gevolgd

van twee herauten of wapenknechten op eene misselijke

wijze gecostumeerd met zeer wijde mantels de eene

blauw en de andere rood zeer fraai met gouden bloemen

opgesierd. Zij hadden een soort van platte vrouwenmutsen

op het hoofd en schenen niet ongelijk aan een paar

goudlakensche faisanten. De eerste die een rol papiers

in den hand had begon met den volke de verheffing

van onzen doorluchtigen souverein aantekondigen

't geen door een luid hoezée en hoeden gezwaai beantwoord

wierd. Daarna begon hij onder de verzamelde menigte

eenige (meest koperen) penningen te strooien en hierop

was 't overal een trappen en dringen een smijten waaraan

geen einde te zien was. De overwinnaar zag dikwijls zijnen

moed bekroond ten spijt van eenige anderen

doch ook dikwijls zag de dringer zich in levensgevaar

gebragt en zag zich de lauwer (of liever de penning)

ontrukt op het oogenblik dat hij dezelve dacht

vermeesterd te hebben. Op den Dam alwaar het eerste

toneel van deze tragi-comedie gespeeld was ging het vrij

heet toe. De arme wapenknecht van allen kanten

omringd wist zich niet te redden en moest eindelijk

van zijn ros nederstorten de gehele schat van penningen

ontviel aan zijne vlijtige handen. Deze buit lokte

de dringende aanschouwers met nog meerder kracht

en de arme hals zou denkelijk geheel onder de

voet zijn gekomen indien niet de gard. d'honn. en de

overige militairen met ontbloten sabel er op ingestort

waren en door hakken en slaan wierd de civium

ardor prava jubentium eindelijk een weinig teruggehouden.

Egter veroorzaakte deze schermutseling eene algemeene

verwarring totdat het gelief lied Wilhelmus

van Nassouwen geblazen wierd waarop de order zich

allengskens overal weder herstelde. Overal was hetzelfde

gejoel vrouwen mannen jongens en meiden beijverden

zich om 't zeerst om de vallende kopermijn optevangen.

De geest was in 't algemeen vrij goed en de hoop

dat nu onder de bescherming van Oranje de oude

luister weder zal opbloeien deed in alle harten

weder hare zegenende kracht gevoelen.

pagina: 64

L'Institut

Donderdag ochtend vereerde z.K.H. het Institut met

een bezoek en men hield toen eene algemeene vergadering

welke door een verslag van den heer Apostool president

der 4e Classe geopend wierd. Vervolgens toonden de heeren

Reinward Vrolik en Bilderdijk door een verslag te geven

van 't geen in hunne bijzondere vakken was voorgevallen

het nut aan 't welk deze instelling den staat kan

toebrengen. Wilmet redeneerde over de Oostersche

talen 't geen juist niet zeer treffend was. Loots en V. Lennep

lazen de eerste een nederduitsch de twede een

latijnsch vaers voor die beiden in hunne soort voortreflijk

waren. V. Hall las de vertaling voor van eenige elegiën

van Tibullus waaronder die ad Messalam die eenige toepassingen

op den souverein behelsden.

Fest im Felix

∙[onl. Gotisch]

pagina: 65

Illumination et Bal

Je vis le jour suivant l'illumination extérieure

de la maison des vieilles femmes où la ville donnait

un bal au souverain. Elle était en effet très belle

et nous n'avions vu il y avait deux jours rien

de pareil. C'était un frontispice d'un temple qui

se répandait sur douze colonnes et qui offrait ne

pas une masse de lampions mais une décoration dans

un beau goût qui faisait beaucoup d'effet.

Le bal lui-même était excessivement. Tout y était

si plein qu'on était pour ainsi dire pressé les uns

sur les autres et ainsi il n'y eut que peu de personnes

qui pussent en liberté offrir leurs sacrifices à

Terpsicoré. Les jeunes princes se distinguaient par leur

familiarité parcouraient toute la salle dansaient

et parlaient à chacun avec amabilité.

Vertrek

Princeps profisiscuit sine ulla ostentatione nec

apparatu militum. Pergit iter suum ad Hagam

per Harlema[?] intra clamores populium laetum

et cahortium militum hastiferi qui erant

spargati per tota via. Intravit in hagae

cum multa simplicatia et cum multo plausuas.

Tuerunt collocati in hoc urbe viatores ex multis

civitatibus qui desirabant videre principem

peracta constitutione in caput imperii ingressum.

Fuit in hac civitate una vox pro principem

vox admirationis et amoris. Fuit in eium tanta

majestas tanta amabilitas tanta suavitas qui

exarserunt populi in animos. Dixit priusquam

venit ad Amsteladamum consuli civitatis. Fecisse eum omne quid

ad civites Amstelodamensis poterit gratias esse et

" quid ille judicavit pertinere ad hanc rem

" essere pro eum magna voluptas! Materque

monstravit multam amabilitam.

Per[?]mulcit etiam honestas principi animas

eorum qui veris venint in studium abrogando

autoritatem patris sui et qui viderunt nunc

in eum solum felicitas patriae nostrae.

pagina: 66

Théâtre français

La petite ville Com. à 4 actes Jolie pièce de Picard faite

pour prouver que ce n'est pas seulement dans les

grandes villes qu'on trouve les vices et les ridicules

mais qu'ils règnent aussi dans les petites où ils ont

seulement un masque différent et plus ridicule

encore. Le parisien Desroches enchanté du séjour d'une

petite ville y est la dupe des coquettes et des jaloux et

finit enfin par devenir raisonnable.

La jeune femme colère Une jeune femme à le défaut

d'être colère. Son mari entreprend de la corriger en feignant

de posséder le même défaut. Elle commence

enfin à remarquer le ridicule et les suites terribles

des emportemens de son mari réfléchit sur les siens et

se corrige. De jolis incidens et le jeu de M. Campenhout et

Mle. Dangeville firent le charme de cette pièce.

Le bouffe et le tailleur Une espèce de farce qui roule

sur la mélomanie d'un tailleur dont on se sert pour

lui faire consentir au mariage de sa fille. C'est

une bouffonerie assez gaie.

Constitutie

Wij spraken met K. die zeide liever gewild te hebben dat

het tijdvak tusschen de aanbieding en aanneming der

Grondwet langer geduurd had dewijl de vergadering dan

in de oogen van de natie en van geheel Europa meer

waardigheid zoude vertoond hebben en hij verzekerd was

dat men in staat geweest zou zijn alle de aanmerkingen

te wederleggen waarvan de meeste slechts de onnozelheid

van derzelver uitvinders zoude bewezen hebben en

indien er wezentlijk gegronde aanmerkingen geweest

waren de prins tot eenige verandering niet ongenegen

zoude geweest zijn. Hij verhaalde voorts dat het eene

vastgestelde waarheid was dat bij de vijf en twintig opposanten

er ten minste twintig waren die dit niet uit vrijheids-

liefde of ten gevolge hunner staatkundige begrippen

gedaan hadden maar alleen om het vermeend belang

van hunne bijzondere godsdienstige belijdenis hebbende

eenige Roomschen uit braband en eenige gereformeerden

uit de andere provintiën gewaand dat hunne godsdienst

bij deze grondwet niet genoeg naar waarde

behandeld was. Hij zeide dat het contrepoids en de

beslissing over oorlog en vrede in de staten was

zonder dewelke de vorst geene belastingen vermogt

uitteschrijven.

pagina: 67

Les alliés à Paris

Depuis longtems nous étions sans aucune nouvelle

politique et ceci fournissaient aux mécréans en

ce genre une occasion facile de s'étendre sur les talens

militaires du grand Napoléon et de nous montrer

les alliés bientôt culbutés jusqu'aux rives du Rhin.

Du reste on savait fort peu lorsqu'une gazette extraordin.

annonçant l'approche des alliés de Paris fut bientôt

suivie le 6 Avril de celle qui annonçait leur entrée dans

cette capitale de l'empire français. Peu d'époques de

notre révolution ont causé tant de joie puisqu' alors

la crainte gâtait encore toujours le plaisir et qu'elle

on[?] étouffait l'origine de toutes ces craintes. La joie

était générale. Elle brillait même sur le visage du

froid'égoïste on se félicitait on se pressait les mains

et l'on voyait dans ce moment heureux renaître la

prospérité de la patrie. C'était le jour destiné par

notre prince pour adresser au ciel des prières publiques

en faveur de la nouvelle constitution. Je fus

chez L'ange où j'entendis en beau style la peinture

du bonheur dont nous jouissons de notre espoir et

de nos devoirs. Le soir sans aucun ordre préliminaire

on commençait de tous côtés à allumer des lampions

et ceci produisit enfin une illumination causée

non par l'ordre d'un despote mais par un peuple

enthousiasmé de la chute d'un tyran.

P. Bel Onder die ouders van gard. d'hon. wier lot

het overdraaglijkste was geweest moest men zeker den

hr. Bel en zijne gade rekenen. Door ouderdom en

ongemakken verzwakt zagen zij hunnen eenigen

teergeliefden zoon uit hunne ouderlijke armen rukken

door eene meer dan barbaarsche wreedheid doch

ook nu genoten zij het onuitspreeklijk genoegen om

dien zoon te Lyon door de Oostenrijkers gevangen

genomen in eene bloeiende gezondheid. Zalig was deze

dag (Dond. 7 Ap.) voor die tederlievende ouderen wier eenigste

vrees daarin bestond hoe zij de overmaat der vreugde

zoude kunnen doorstaan voor hemzelven die eene

toekomst en een vaderland terug verkreeg en eindelijk

voor zijne vrienden die hem aan de klaauwen des roofgiers

ontrukt en aan zich hergeven zagen.

pagina: 68

Belvédère [onl. Gotisch]

Besjeshuis I saw here the room in which the town

of Amsterdam had giv'n a feast to the Sovereign prince.

It was indeed very beautiful. This enormous room

who had served hitherto alone for to be the diningroom

of the old ladies who lodge here was now entirely

ornated by draperies and mirrors and made

a very imposant figure. The walls were covered over

by allegoric pictures with inscriptions who had regard

to the situation and hopes of our country. There

were also some other rooms for the Royal family

and the persons of his train who were all adorned

with simplicity elegancy and taste.

Excursion Zeeburg Diemen Ce fut le jour d'avant-hier

que nous choisîmes (Mon oncle de Vos et moi) pour faire enfin

après un hyver ennuyeux une excursion péripatécienne

hors dés murs de la ci-devant bonne ville d'Amsterdam.

Nous dirigeâmes premièrement nos pas vers le

Buitenkant et Kattenburg où nous admirâmes les nombre

vaisseaux. À Kattenburg nous passâmes une espèce

de plage d'eau à ce que je crois un canal sur un esquif

qui nous amena vers Le hoogendijk. Nous passâmes

à Zeeburg admirâmes l'ij et le Zuiderzee et tournâmes

enfin à droite. Alors nous eûmes un chemin

assez triste à travers de tristes prairies jusqu'à ce que

nous vîmes enfin le village renommé de Diemen

qui paraissait plustôt[?] le simulacre d'un village

et dont les ruines d'une tour et église consumés

par les flammes est la seule curiosité. De là par

pagina: 69

un chemin peu différent du précédent nous arrivâmes

enfin à Diemerbrug village beaucoup plus florissant

où il y a une église neuve dont nous ne vîmes que

les dehors. C'était le point ultérieur de notre promenade

et alors rebroussant chemin et retournant par

les allées paisibles du Meer nous atteignîmes nos Penates.

Révolution à Paris Retournés à Amsterdam nous lûmes

la gazette fameuse qui contient les détails d'une révolution

qui sera une époque mémorable dans l'histoire de l'humanité.

Mais toutes les craintes s'évanouirent totalement et

le sort de l'empereur est l'objet qui pique maintenant

la curiosité et l'intérêt.

Naarden Hoe gaat het met Naarden. Dit is de vraag

welke men elkander sints de laatste weken daaglijks

geregeld doet en het gewone antwoord is dan ik weet het niet.

Nu en dan hoort men somtijds het buldren van kanonnen

zonder egter te weten of zulks van vriend of vijand is.

De nationale garde blijft steeds voor deszelfs muren gelegen

het geen aan vele menschen die geene remplaçants betalen

kunnen of officiers zijn een groot verloop en verlies

in hunne kostwinningen als anderszints veroorzaakt.

Sommigen zijn zelfs willekeurig tegen wil en dank tot

officiers benoemd. Dan spreekt men van overgaaf dan

van wapenstilstand doch dit alles loopt op niets uit.

Egter hoort men gedurig van doden en gekwetsten van

onzen kant 't geen ook ver van aangenaam is. Zoo

hebben de franschen op den tweden paaschdag eenen

onverhoedschen uitval op Muiderburg gedaan waarbij

eenigen Gard. nat. gesneuveld en verscheidene gekwetst

zijn terwijl de officieren tot zelfs Krayenhof toe

gerust onder hun pijp en en fles wijn zaten te redeneeren.

Het geheele beleid van 't beleg en vooral dit laatste

heeft bij 't gemeen en ook bij anderen eene hevige

verontwaarding tegen Krayenhof doen ontstaan als

een man zijnde zonder genoegzame bekwaamheid

om de zaken doortezetten. Gelukkig geven

de veranderde omstandigheden nu gegronde hoop want

anders zouden misschien nog vele onzer medeburgers

hier op eene rampzalige wijze hun leven kunnen verliezen.

pagina: 70

Littérature

Apologie des français par un hollandais

Un homme qui a voulu à toute force être satirique

mais qui n'est ni Horace ni Boileau. Ses vers sont souvent

durs. Le passage sur les lois françaises et la conclusion où

il y a assez de force sont à mon gré ce qu'il y a de mieux.

Loosjes Parijs aan de voeten van Alexander. Krachtige lierzang.

Simons de waarde van den mensch Een didaktisch

gedicht in drie zangen van dezen schrijver tot nog toe

slechts door zijn bundel met kleine gedichten bekend.

Een rijmelaar dit is hij voorzeker niet doch ook geen

dichter van 'teerste water. Het stuk is volgens mij te

weinig uitgewerkt en blijft te veel bij algemeenheden

die dan ook weinig treffen. Welke heerlijke episodes

had de schildering van den mensch als hij zijne

hartstogten regeert niet kunnen opleveren. Verder

bemerkt men een zucht om door beelden op te nemen

die dan ook dikwijls vrij gezocht en duister zijn. De

vaerzen zijn somtijds stroef. Doch desniettemin bevat

het stuk vele verdienste en de schildering van het

lot der zaligen is bevallig gedacht.

De Brink nieuwe fransche tyrannie 1 v. 12o

Een schoolboek waarin een vader aan zijne kinderen

de voornaamste rampen verhaalt welke wij van de

franschen geleden hebben van de omwenteling van 1795 af

tot die van 1813. Het bevat wel juist niet veel nieuws

dat men hier ook niet zoeken moest doch is met

bezadigdheid waarheid en duidelijkheid geschreven en

dient geenszins om blinde volkshaat aan te kweken

zooals vele die de boeken naar hunne tytels beoordeelen wanen.

Verhaal van 't gebeurde te Leipzig

Een krachtige en gloeiende beschrijving van de

rampen van die verschrikkelijke dagen die ons echter

des te meer de belangrijkheid van dezelve doet inzien.

Dank zij de god der heirscharen dat hij toen aan de

zijde van 't regt de weegschaal heeft doen hellen. Het is

met naauwkeurigheid en waarschijnlijkheid geschreven

en wie zou het ook in de gedachte komen om bij 't beschrijven

van gebeurtenissen die op zich zelve reeds in den hoogsten

graad onze verbeelding te boven gaan door verdachte

omstandigheden te willen opluisteren.

pagina: 71

Le Printems

∙Si l'été de l'année passée se distinguait par être

presqu'aussi défavorable dans le monde naturel que

dans le monde politique ce printems est en effet

un contraste parfait. Après un hyver fort froid

nous avons vu succéder incessamment un printems

où des mois de Mars et d'Avril sont brillans. Une

température superbe. Il y a quatorze jours qu'on

se serrait encore au coin du feu et déjà tout

à coup la baguette mystérieuse de la nature a

touché la terre. Elle va reverdir. Partout les arbres

commencent à pousser enfin tout est charmant. Les

nouvelles heureuses se succèdent avec rapidité jusqu'à

celle de l'abdication de l'Empereur que nous reçûmes

ici cette semaine. Elle fit ici beaucoup d'impression

et il se leva un cri général d'indignation contre la lâcheté

de l'oppresseur de l'Europe. On se fâchait pourtant

des six millions qui lui étaient encore accordées et

on pensait en bon financier que était encore trop

pour lui puisque c'est le double de la somme que

[onl.] notre bon prince. Le voilà donc ce tyran orgueilleux

qui a la lâcheté d'accepter une retraite et de descendre

du trône aussi honteusement qu'il y est monté. Je n'en

veux cependant pas trop dire puisque aujourd'hui

on veut rétracter cette nouvelle. Du reste nous sommes

encore à la fin du dernier acte mais on attend

la dernière scène. On parle de la reddition de plusieurs

places mais tout n'est pas encore suffisamment constaté.

Comme on peut appliquer dans ces jours en le

couplet de Rousseau

Montrez nous héros magnanimes

Votre vertu dans tout son jour

Voyez comment vos cœurs sublimes

Du sort soutiendront le retour

Tant que sa faveur vous seconde

Vous êtes les maîtres du monde

Votre gloire nous éblouit

Mais au moindre revers funeste

Le masque tombe l'homme reste

Et le héros s'évanouit.

En effet rien de plus vrai. Il faut avouer que les tems

où nous vivons attestent l'existence d'une providence

que l'homme doit adorer et que les événemens du siècle

où nous vivons formeront chez nos descendans une des époques les

plus intéressantes de l'histoire.

pagina: 72

Ann. du march.

Hetgeen men gevreesd had en 't geen zich wezentlijk

geheel bevestigd heeft was de vrees voor slapte. Deze

slapte is indedaad op veelvuldige aankomsten gevolgd

dewijl nog consumtie nog Commissien van Schiedam

in staat waren het nieuw aangekomene in te zwelgen.

Vandaar heerscht ook tegenwoordig bij ons de allergrootste

lusteloosheid zoo dat ieder dag nieuwe daling in de

prijzen aankondigt en men steeds voor nog nieuwe bevreesd is.

124-128 D. Bev. Tarw. 210-218 gl.

122D N. Gron. 155 gl.

123-126 D. N. Vriesse 190-216 gl.

124D W. Old. 170 gl.

121-124 D. Vriesse Rogge 138-147 gl.

118-119 D. Overijssel 132-134 gl.

Deze zelfde slapte keert in bijna alle de andere artikelen

waarvan de meeste door veelvoudige aankomsten onverkopelijk

zijn.

95 D. Vriesse Winter garste 85.90 gl. te taxeeren

77 D. Voerhaver 80 gl.

Coolzaad was op de berigten van 't slegte gewas eenigzins

gerezen doch heeft toen zich zulks niet bevestigd

eenen groten val gedaan zoo dat Oostvries Coolzaad bij

die willigte voor 58 L. nu slechts 53 D. meer waardig is.

Hetzelfde heeft met de olie plaats en dit articul

dat f 56 gd. heeft gegeld op Mei 9 geld nu 48.

Handel

De handel begint zich van eenige zijden reeds te

verlevendigen. Het regent berigten van Riga

Memel Pillau Rostock Wismar doch het schijnt

dat uit hoofde der buitengewone daling onzer graanprijzen

er met deze plaatsen bijna niets voordelig te doen valt.

Deder en Afzifsel zou volgens de vroegst genoteerde

prijzen van Memel op hier rekening geven.

Er is hier reeds een zeer groot getal schepen uit

Engeland binnengekomen doch zij waren meest alle

met koffy geladen. Dit maakt dit articul bijna

onverkopelijk. Surinamsche Coffy 13 à 14 st. Op bijna

alle deze expeditien word geld verloren.

pagina: 73

Militar burying

Dulce et decorum est pro patria mori

We were charged as members of the landstorm to bury

two prived of the[?] of the gard. nat. who were died of the wounds which

they had received in the scarmushes around Narden. One of

them Couturier was a very amiable youth deplored by his

parents and his friends. The train was opened by the annuncia-

tion undertakers (aansprekers) then followed

the musicians of the gard. nat. all in great uniform

A peloton of twenty landstormians who must shoat.

An officer in black does preceding the dead corpses

which were buried by some landstormians in black.

A black pall was put upon with this

inscription Voor Nederland en Oranje.

The parents and friends of the deceased

chiefly officers of the landstorm in their uniform

and marching two at two.

This pomp made a very good effect upon the most of

the spectators the crowd of which was immense. For my part I

made little reflections upon the nature of our train

for being charged by the officers to keep back

the people I had to much business and the ridicule

dress in which the order of my superiors let me

be made also no impression of gravity.

When we arrived at the end upon the church yard

after a most tedious march the colonel made an

oration of which we heard nothing. The corpses were

buried and three vollies were done. One of them was

very well but the other very lamely. At the third

volly was the half of the guns misfired and

all the shoats were heard distinctly the one after

the other.

This was also an appendix to our noble Landstorm who

by the folly and childishness of some of the officers

is degenerated into a memory and an apish

imitation of soldiership and also it is not as it

should be. An union of citizens to protect their

native country but a most disagreeable and slavish

service enough desagreeable for to make sensible what are

the great disagreements of military life.

pagina: 74

Littérature

'S Gravenweert Regulus 4 T.

Fertur pace cae conjugis osculum

Parvas que natos ut capitis minor

Ab se removisse et vultum

Torvus huinc posuisse vultum

Indien deze held zoo beschreven wierd was hij wezentlijk

deze eer overwaardig. Voldoet nu dit dichtstuk aan

deze vereischten: ik geloof neen. Hoewel er onder

wezentlijk verdienstelijke brokken somtijds te veel opgebla-

zenheid gevonden word zoo heeft mij echter het geheel

niet sterk bevallen. Regulus doet handelt te weinig.

In een gedicht van vier zangen moet de hoofdpersoon

niet zooals hier er twee zangen werkeloos zijn waarvan

de eene de reis van zijne egtgenote na Delfos[?] die

niets afdoet en de andere een droom waarin Mars

Regulus ten hemel voert voorstelt. De dichter heeft dunkt

mij te weinig partij in zijn stuk getrokken. Men zoude

zeggen kunnen dat de poetische vinding in dezelve schraal is.

Oeuvres choisies de Quinault 2 v. ed. stér.

Ceci c'est vraiment un auteur du 'second' ordre qui plaît beaucoup.

La mère coquette est une assez bonne pièce les scènes

du valet sont assez plaisantes. L'intrigue est assez commune

la mère coquette agit trop peu et la pièce traîne un peu en longueur

le rôle du marquis est assez original.

Nous en venons maintenant aux opéras dont Voltaire

et la Harpe étaient charmés.

Ces accords languissans cette faible harmonie

Que réchauffa Quinault du feu de son génie.

On exige ici moins de vraisemblance que dans la tragédie

plus d'illusion plus de spectacle. Ce qui ennuie le plus

c'est d'entendre toujours parler d'amour et devant la

partie qu'on ici[?] le héros et son amante et puis encore

un suivant et une suivante comme le valet et la

soubrette dans la comédie.

Alceste pièce assez bien conduite quoiqu'un hercule soupirant

ne plaît pas beaucoup.

Thésée beaucoup meilleure. Le rôle de Médée est

énergique.

Atis Un des meilleurs opéras de quinault selon moi

conduit avec beaucoup d'art et où il y a des

morceaux qui sont en effet d'une très belle

versification.

Proserpine selon moi un des moins jolis où il

n'y a presque pas d'intérêt.

pagina: 75

Persée L'auteur en aurait encore faire quelque

chose de mieux.

Amadis Les romans de chevalerie ont été mis en contribution

ici avec beaucoup de succès.

Roland et Armide Dans ces deux derniers opéras Quinault

s'est surpassé lui-même surtout dans la scène superbe

où Roland attend Angélique qui est dramatique au

dernier degré.

Une chose qui distingue aussi les opéras de Quinault ce

sont les prologues dont quelques-uns sont entièrement

adaptés au sujet. Mais le texte en est toujours le même

et toutes ces flatteries envers Louis ennuient bien vite.

Le poèm de Sceaux est un modèle superbe d'un petit poème

descriptif en vers libres.

Schouwburg

De zucht om toch een vaderlandsch voortbrengsel ten

tonele te zien voeren dreef mij om de vertoning van den

Polydorus van Wiselius bij te wonen waarvan ik veel goeds

vernomen had. In 't geheel beviel mij het stuk zeer wel doch

dezelfde gebreken welke ik bij de lezing daarin gevonden

had troffen mij nu weder. Het geheel is oneindig veel

te lang. Deze langdradigheid hindert egter het meest

in het eerste bedrijf en in het vijfde bij het ontzettend

lang verhaal van Lycaon dat wel is waar vele schoonheden

bevat doch echter in deze omstandigheden volstrekt niet

te pas kwam. Juff. Greveling muntte indedaad in de Hecuba

uit. Zij zeide hare lierzangen vooral de eerste voortreffelijk op.

Doch men kan hier weder opmerken dat vier zulke

brokken in een stuk te veel zijn. Snoek speelde den

rol van Polydorus zeer goed zoo als ook Jelgerhuis dien

van Polymnestor. Juff. Jelgerhuis deed haar best in

de rol van Hione die hoewel lang weinig betekend en

waarvan niet veel goeds gemaakt kan worden. Evers

en Westerman bragten door een goede declamatie nog

eenig vuur in de verschrikkelijk lange verhalen van

Phocus in het twede en Lycaon in het vijfde

bedrijf. Het vierde bedrijf was indedaad vast het

schoonste en bijna van een gedurig belang. Het derde

bevat ook treffende toneelen. De persoon van

Nisus door Struik ten uitersten slegt uitgevoerd blijft

volgens mij een belagchelijke hansworstenrol beneden

alle criticq en het Treurspel onwaardig. De alleenspraak

van Polymnestor die het vijfde bedrijf opent vind ik

pagina: 76

aldaar ongepast en de bravade scène die vervolgens

tusschen Nisus en de twee vrienden plaats heeft elendig.

Over 't geheel moet ik echter tog bekennen dat het stuk

mij zeer goed bevallen heeft en dat indien de dichter

het stuk eenigzins besnoeide hetzelve steeds met

zeer veel genoegen van den kant der aanschouwers

ten toneele zou kunnen gevoerd worden.

De toverratel is eene harlequinade die met andere

balletten van die soort eene grote gelijkenis bezit.

Overal is de scheering en inslag dezelve. Het waren

aardige brokken van decoratien en geestige veranderingen

waaronder een van eene ruïne in een slot en vervolgens

in een olyfant mij bijzonder beviel.

Kerk (Sybrandi)

Deze leeraar heeft ons nu even Zeer als voorheen bevallen.

Hij preekte over den text Niemand kent den vader als

de zoon en dien het de zoon wil openbaren. Hij begon

met eenige voorlopige algemeene aanmerkingen wegens

't uitlegkundige en zeide hier over onderanderen dat

men in het woord willen geen hardheid of willekeurige

openbaring moest vermoeden 2e stelde hij voor hoe

of het zonder goddelijke openbaring onmogelijk was de

eigenschappen der godheid te leeren kennen en bewees

dit uit de geschiedenis der menscheid en ten 3. toonde

hij in een krachtig geschetst tafereel hoedanig dan

eigentlijk de zoon ons den vader had doen kennen.

Overal duidelijkheid en eenvoudige en onopgesmukte schoonheid.

Landmilitie

Parturiunt montes

Yesterday roused by the novel that I must yet

to day present a remplaçant I must on the dispositions

in the utmost hurry run and found at the

end somebody who should instead of me fight

for his country. I hastened myself to come at

Bureau of administration and found there that

there was no question of me that also all my

speed and pains were been invain and

that I must with submission expect that epoch

in which my country did me the pleasure to request

me of the honour which she had done to me.

pagina: 77

Littérature

Zachariä Gedichte. V. 1 & 2

V. 1.Voilà deux volumes que j'ai en effet plutôt

parcouru que lu.

Parmi les différentes espèces de poèmes burlesques

il y en a une qui est sans doute la moins jolie et

qui consiste dans l'imitation du Rape of the locke de

Pope dans le quel les sylphes jouent un grand rôle

où l'on voit la coquetterie etc. personifiée et qui sont

toujours d'une langueur à faire peur. Cette p.e. que

[onl. Gotisch] J'ai pris

la peine de lire d'un bout à l'autre un poème de

ce genre en 6 chants qui ouvre cette collection. Il

s'appelle [onl. Gotisch]. C'est l'histoire d'un étudiant

renommiste qui chassé de Jena se retire à Leipzig

et y devient amoureux. Les [onl. Gotisch] jouent un grand

rôle dans ce poème où il y a de jolis traits mais dont

la plupart sont des allusions aux situations et

mœurs locale. Après cette lecture je sautai le reste

du livre en pas joints et je n'eus garde de lire

[onl. Gotisch] dans

le même genre et de la même force.

2. [onl. Gotisch] sont sans doute un poème

très agréable tout y est décrit avec verve. Cependant

il faut avouer que malgré les beaux morceaux on

trouve trop de descriptions entassées les unes sur

les autres dont le lecteur se lasse enfin et

trop peu d'épisodes.

[onl. Gotisch] est un charmant

poème qui n'est pas trop long et écrit avec grâce

fraîcheur et vérité.

Les autres poèmes qui étaient traduits en partie

ne m'ont pas assez intéressés pour me

porter à en faire la lecture non plus qu'une imitation

de Milton dans la création de l'enfer.

Quelques livres d'[onl. Gotisch] mais ceci ne

me paraît pas être le fort de l'auteur. On trouve

ici des odes pindariques et horatiennes je tremble au

seul abord quand j'en rencontre en Allemand puisque

je tiens cette langue entièrement capable d'imiter

l'harmonie des [onl.] poétiques des anciens.

Quant aux pièces élégantes et badines on

trouve en ce genre des pièces bien plus jolies

dans les ouvrages de Gleim Schiller Hagedorn Bürger etc.

pagina: 78

Certamen. Rosae et violae Ms.

M. Rauwenhof me confia cette pièce l'ouvrage de la

reconaissance d'un médecin qui a assez de talents

mais qui est accablé d'une nombreuse famille et par

de nombreuses calamités. C'est un combat de la rose

et de la Pensée en vers latins assez jolis et qui finit par

être expliquées allégoriquement par la citation

d'un texte de St. Pierre dans lequel il dit que

tout notre bonheur est frêle comme l'herbe des

champs. Il y a des idées assez ingénieuses quoique

la pièce soit trop longue et contienne trop de

répétitions.

Koopmans. Afscheidsrede.

Van den beginne af had ik geoordeeld dat het onderwerp

weinig voor eene welsprekende behandeling geschikt was

en dat de noodzakelijkheid om van zich zelven te spreken

steeds eene moeielijke klip was en bleef. Verder bleef zijn E.

ons als Professor nog nu en dan stichten en dus was

het afscheid minder geheel ook minder treffend. Althans

hij steeg ten kansel op en deed naar de handleiding eener

Text waarin Paulus van zich zelven spreekt eene

soort van Apologie van zijn gehouden gedrag.

1. als leeraar hier schetste hij ons zijnen prediktrant en

derzelver voordeel waarbij andere predikanten nog al

eens een veer moesten laten.

2. verhaalde hij hoe hij te werk gegaan was in het grote

werk om de jeugd in zijne catechisatien tot den

godsdienst op te leiden.

3. hoe hij het gesteld had met de gezellige pligten omtrent

zijne kudde.

Voorts eindigde hij met verschillende aanspraken waaronder

eene aan Gr. de Vos en eene aan de kerkenraad waarin

hij alle zijne verpligtingen aan dezelve uitleide.

Dit nu was het stuk. De stijl was goed doch alles was

in de trant van den redenaar en verviel dikwijls tot het

triviale of al te gemeene. Daar nu het grootste gedeelte

der toehoorders te vreden waren waarom zou ieder een

dan zulks niet zijn. Voor mij ik voed de hoogste achting

en genegenheid voor den persoon van den Leeraar

doch des al niet te min heeft mij zijn stuk waarlijk

niet getroffen en ik vind tusschen hetzelve en de

vijftigjarige Preek van G. de Vos een gelijk onderscheid

als tusschen een lierzang van la Motte en een van

Horatius.

pagina: 79

Mai

Excursion. Harlem

Harlem fut encore le but de mon voyage. J'y arrivai en dévorant

chemin faisant les douceurs que M. de Chateaubriand adresse

à Buonaparte. Arrivés je fus le soir au Leerzaam Vermaak.

Het vaderlijk huis rhapsodie allemande où il ya du bon

du touchant mais qui est trop longue. Le rôle [onl.] de

la mère est trop long celui de l'enfant superflu. Tout est

presque sacrifié à un seul rôle à celui du père qui en

effet est quelquefois de beaucoup de force et fut rempli

supérieurement par H. Walré. W. v.d. V. et S. G. s'acquitèrent

avec honneur des rôles des deux époux. Quelques subalternes

pouvaient être critiqués avec raison.

Het verliefde huisgezin Traduction d'une farce française

de Grand dans laquelle la grand'mère la sœur et la fille

d'un usurier sont tous amoureux et croyent être aimés

d'un jeune officier caché dans la maison et amoureux d'une

nièce qu'il épouse enfin par la signature

d'un faux acte et une intrigue de soubrette. Cette farce

m'ennuya par ce qu'elle ne me fit pas rire. Le sujet était

trop peu agréable. Le rôle rebutant de la grand'mère fut

joué par M. Kops avec esprit. Jean Enschedé remplit

parfaitement bien le rôle de l'usurier.

La représentation finie nous eûmes une collation

et après cela la danse. Elle fut fort gaie on dansait

avec zèle et activité. La chambre était grande et bien

remplie on sauta donc toute la nuit jusqu'à ce que

l'aurore aux doigts de rose ayant déjà ouvert les portes

de l'orient on se retourna chez soi à 5 h. bien contents

de la soirée et de la nuit.

Le lendemain matin le jour se leva tard pour nous.

J'inspectai le landstorm de Harlem chez lequel je trouvai

pour le moins autant d'habilité que chez le nôtre et

bien moins de ridicule chez les officiers. Suivit un

tour charmant dans les environs de Harlem qui

présentent toujours une pompe agréable et des

fêtes charmans. Une promenade dans le majestueux hout

toujours sublime fut suivie par un discours intéressant sur

mon cher Guise[?], l'enfant de mes pensées enfin

une société agréable et un bon sommeil conclurent

ma journée et le lendemain je pris congé de M.

Gerling et de son épouse pénétré de souvenirs

du plaisir goûté et de la plus vive reconnaisance.

pagina: 80

j1. Scannummer: FIV.045.01

Volksbeweging

Non civium ardor prava Jubentium

Mente quatit solida.

Naauw was ik van mijnen korten uitstap aan den vaderlijken

haard teruggekeerd of een nieuwe gebeurtenis wekte

de verontwaardiging der getrouwe burgers op. Reeds op den

Haarlemmerdijk had ik eenig volk meest meiden onder

het geschreeuw van Oranje boven voort zien trekken doch nu

hoorde ik van tijd tot tijd verwarde verhalen wegens eenen

opgerigten vrijheids-boom door eenige vischwijven en diergelijke

deftige personaadjens van bedreigende uitdrukkingen tegen

de eertijds zoogenaamde keezen van het medevoeren

van geisoleerde pikeniers door de muitelingen van het

dwingen om hunnen geliefden boom te kussen van het

wonden van een Luit. col. etc. Op deze berigten volgden er

weldra andere. Ik zag 's middags alom de lansen blinken

en de Haarlemmerdijk door de alarmtrom in opschudding

gebragt. Denkende dat zoo vele dappere helden

gemakkelijk een hoop vischwijven uit elkander konden

drijven zoo hield ik mij verder met deze zaak niet op doch

was zeer verwonderd om assisteerende bij de maandag den

last te ontfangen om oogenblikkelijk in de wapens te

komen. Het vaderland wenkte ik vloog. Gelijk een twede

Regulus rukte ik mij uit de armen van alles wat mij

lief en waard was los gespte het harnas (patroontas) aan

greep het plettrend krijgsroer en vertrouwde om zonder

kruid en lood (want dit hadden wij niet) het gepeupel

uit elkander te schieten. Ik vloog na de loopplaats en

dacht aan niets natuurlijkers als een moedig gevecht

waarin wij de eer der nog maagdelijke wapens van den

landstorm zouden moeten staade houden en helaas

de pikeniers hunne scherpgepunte lansen voor teerst

in 't dierbaar burgerbloed zouden doopen. Doch 't was met

de zaak anders gelegen. Onze wacht was het Nieuwe Zijds

heeren logement alwaar gerookt gedronken en

na de starren gekeken wierd. Het zilverblank licht

der kuische Diana en een souper dat ik nog en passant

waarnam verzoetten de onaangenaamheid der groepen.

Alles was rustig geen haan kraaide en nu egter wierd

er aan de andere zijde der stad alarm geslagen waarop

alles te wapen vloog en de zoo geliefde veeren zonder eenig

nut verliet. Dus was het einde dier nieuwe Catiliaansche

opstand die eenen Sallustius tot geschiedschrijver verdiende

te hebben.

pagina: 81

Bedestonde 5 Meij.

Dit biduur kon met regt een dankuur genoemd worden

uit hoofde van de vele goede tijdingen die in de vorige

weken ons ter ore gekomen waren. D. van G. maakte van

dezelve in eene deftige en krachtige aanspraak een voortreflijk

gebruik. Gelukkig echter ware het geweest indien hij zulk

een gebruik niet gemaakt had van de tijding der overgaaf

van Naarden hem voor de predikbeurt bekend gemaakt

en voor dewelke hij na dezelve in zijne aanspraak een

paar maal te pas gebragt te hebben hij ons feestelijk liet

danken daar dezelve egter naderhand bleek volkomen

vals te zijn.

Politique

Les mois précédens ont été si intéressans qu'il est

impossible que ceux-ci le soient. En France tout ne paraît

pas encore réglé et j'ai lu des adresses virulentes publiées

à Paris et adressées aux Sénateurs de Buonaparte. Au

reste le sort de Delfzijl Coeverden et surtout de Naarden

nous attriste encore. C'est aussi cette dernière place qui

fournit beaucoup de matière aux discours politiques.

On craint beaucoup la guerre entre la Suède et le Danemarc.

Littérature

Staatkundig overzigt van Europa na de slag v. Leipzig

Een stuk reeds in den voorledenen jaarkring geschreven

alwaar dus de uitkomsten nog niet bekend zijn maar wel

vooruit gezien worden. Een werk niet voor 't algemeen

geschikt maar dat krachtige denkbeelden met treffende

uitleggingen vereend een werkje dat elk beminnaar

der geschiedenis welkom zal zijn.

Van Kampen.Algemeen overzigt der geschiedenis

van de vrede van Amiens af 1e d.

De naam van den schrijver alleen waarborgt ons iets

goeds en iets voortreflijks en wij vinden ons niet

bedrogen. De overheerlijke stijl de geschiedkundige

kennis de gematigdheid van den schrijver word hier op

iedere pagina gekenschetst. De schildering van Frankrijk

in 1807 de karakters van Pit en Fox zijn treffende brokken

wij zien hier in een bestek vereenigd alles

pagina: 82

't geen wij ons nog wel herinnerden doch waarvan de

denkbeelden reeds eenigzints verflaauwd waren. Wij zien

hier de oorlogen in Duitschland tegen Oostenrijk Pruissen

en Rusland, de steeds groeiende heerschzugt van den

geweldenaar de aanvang der Spaansche oorlog. De

schrijver heeft door dit werk zich en zijne natie eer

aangedaan. Hij is een ander historieschrijver als van

Der Aa en consorten. In eenige bladen zegt hij meer dan

anderen in dikke deelen.

Chateaubriand Buonaparte et les Bourbons

Le premier morceau y est sans doute le plus énergique

le destructeur de l'Europe y est peint avec de fortes couleurs

quelques traits sont d'une vérité précédente. Souvent cependant

la diatribe c'est poussée trop loin et ici ainsi que dans

les ouvrages Français depuis la révolution on tâche de

rejeter tous les crimes des Français sur leur chef et

d'excuser entièrement ce peuple qui par sa cruauté et

son orgueil s'est montré digne d'un tyran et le seul

qui pût souffrir ou exécuter de pareils forfaits. Le

style est à mon avis beau et contient peu de ce Phébus

qu'on trouve autrement si fréquemment chez cet auteur.

Il fait une espèce de capitulation assez spirituelle pour

tous les gens de lettres qui ont sacrifié

au Dieu du jour.

Le Portrait de Buonaparte par la Crételle qui finit la

brochure n'est pas digne à mon avis de cet écrivain.

Van Lennep. Tuus adest Gulielme dies

Un vers qui selon moi se distingue moins par la beauté

ou la nouveauté des pensées que par la beauté de

l'expression et les vers superbes dans lequel il est écrit.

Loots. Aan Willem van Oranje

Dit vaers door den dichter in het institut voorgelezen

verdient zeker groten lof en moet natuurlijk veel

uitwerking gedaan hebben. Het is zeer lyrisch hoe-

wel in de tweede strophe de regels

En werpt den glans van duizend zonnen

D'ontwaakten mensch in 't aangezigt

mij juist niet zeer bijzonder bevallen. Mij dunkt het

is eenigzins met beelden gesurchargeerd en dat

van den stiefvader hoewel zeer gepast bevalt mij

niet wegens de uitdrukking. In een Coupl. is een slegte

constructie. De schildering van de bloei der Kunsten

die nu volgen zal is overheerlijk.

pagina: 83

Littérature

Goldsmith Poems

If it was a general axiom that the worth of books would

be in the proportion of their volume. This small one would

be of no great value but I have often remarked that the

greatest assemblies of poetical productions were

often the least in value. This little volume contains

1The traveller An agreeable poem which contains very

poetical descriptions of the different lands of Europe.

2The deserted village a charming poem with descriptions

in which reigns a melancholy charm and the happiest

choice of words and expressions joined to much sentiment.

3The hermit A romance out of the Vicar of Wakefield whose

inestimable worth nobody will dispute after the lecture.

4Retaliation seized me less because I know not the

persons to which allusions are made here.

In short these fragments enable their author to be

one of the most agreeable poets of his country.

Oeuvres choisies de Desmahis

Ce poète en effet méritait une pareille édition et on le lit

avec plaisir.

L'impertinent pièce en un acte fourmille de traits d'esprit

est écrit avec beaucoup de sel. Chaque réplique est pour

ainsi dire une épigramme ou un madrigal mais l'intrigue

est faible.

Parmi les pièces fugitives il y a de jolis morceaux où

l'on remarque une versification facile et l'imitation de

l'épicurisme de Chaulieu.

Les articles en prose sont bien écrits.

Le voyage à St. Germain ne m'a plu nullement.

Église Rijswijk

Wij hadden deze week de eer den eerwaarden leeraar van

der Joure den gewijden kansel te zien bestijgen. Zijn uitspraak

is onaangenaam zijne gebaarden onverdragelijk. Van

eenen anderen kant waren zijne zaken en stijl beide

zeer goed. Hij onderhield ons wegens de liefde en

eerbied tot god het pligtmatige en noodzakelijke van

dezelve hoe overal de magt der godheid uitblonk hoe

wij ons gedurig bij alle onze bezigheden en ontmoetingen

dezelve voor ogen moesten stellen en nooit dan met

eerbied aan dat opperwezen denken.

pagina: 84

Pacification

Trop longtems ont grondé les foudres de la guerre.

Il paraît enfin que nous verrons refleurir nos champs

ravagés sous l'égide favorable de la paix sacrée. Enfin

l'olive remplacera le glaive et les cris de l'allégresse rempla-

ceront les accens du désespoir. Déjà de tous côtés le pavillon

des lis flotte sur les murs des forteresses et nos ennemis

impies quittent ces lieux trop longtems souillé par leur

cruauté. Déjà Couvorden Deventer et De helder ont vu leurs

garnisons reprendre la route de leur patrie. Voici dans ce

moment les nouvelles ou sujets de discours les plus importans.

Naarden Enfin après tant de mensonges répandus après

tant de nouvelles exagérées débitées et contredfaites le même

jour notre gouvernement nous apprend enfin que cette

ville a capitulé. Ils vont donc sortir de leur repaire ces

tigres cruels et ce monstre qui a montré après la

suspension d'armes et la révolution de Paris une férocité

digne de siècles plus reculés va recueillir en paix le fruit

de ses crimes. Cependant encore dans ce moment à cette

reddition n'est pas encore décidée ont dit qu'après des

disputes les communications ont été derechef interrompues

telle est la sûreté de nos nouvelles.

France Rien de plus dégoûtant que la lecture des adresses

au roi et aux princes à leur entrée

dans paris de voir les maréchaux enrichis du sang et

des dépouilles des peuples se montrer comme restaurateurs

de la gloire de la France qu'ils ont soutenue par les armes.

De voir cette canaille infâme qui adorait un vil [onl.]

éclater l'ancien cri de vive le roi. De voir enfin tant d'hommes

qui contribuèrent à saper le trône et l'autel qui [onl.]

pendant les troubles de la révolution vils esclaves dans

les jours du despotisme cherchent à mériter par une basse

flatterie envers les princes qu'ils ont chassés la conservation

de leurs places et de leur dignités. Que de plus indigne

enfin que de voir des littérateurs qui encensaient l'usurpator

par de fades louanges un vil peuple qui courbait les

genoux devant son trône rejeter sur lui tout le poids de

leur injures et faire regarder le peuple français comme méritant

les louanges de la postérité et comme ayant osé secouer

sa propre chaîne tandis que personne ne bougeait quoique

les aigles prussienes fussent déjà plantées sur les hauteurs

de Montmartre et qu'à l'exception de Bordeaux aucune

ville aucun village n'osa avant la victoire complète

des alliés arborer l'étendard de ses rois légitimes.

pagina: 85

Plusieurs personnes assurent qu'en France tout est

prêt pour une guerre civile et que l'on y distingue encore

trois partis distinctifs celui de l'usurpateur des Bourbons et

de la république.

Le Nord Cependant à peine voyons-nous le calme se rétablir

peu après dans le midi de l'Europe que les enfans du

nord menacent d'arroser de nouveau de leur sang leurs

plaines incultes. En effet pourquoi forcer un peuple

libre à courber la tête sous le joug d'un peuple qui fut

de tout tems son ennemi pourquoi lui ôter la liberté

de se choisir soi-même son souverain.

Return of the Garde nationale

Such was the incertitude caused by the various reports of

the siege of Naarden that when this town was given up

at the end nobody would believe it. It appeared by the

effect that it was indeed so for we heard soon that the

garde nationale would made a triumphant intreat in

our town. Firstly it had been resolved to give

at the officers of these troops a public dinner

upon the exchange but this was not agreed. It was

concluded that now our brave landstorm should

form the greatest part of the honour which the

gardes would receive on that glorious day.

It was scarce eight o'clock when the sun saw our

illustrious company already assembled. The weather was

very unfavourable and the rain streamed along our

dress and arms but what is rain to heroes. We stood

there some time looking at the clouds and being very

impatient over our slow progress. At the end we

were transported by our feet in a solemn march at

the plantage where we encounterd a great number

of regiments who did not know the way they must

go. After some watching we heard at the end the

joyful news of the arrival of our brotheres of

arms but instead of being in the occasion to receive

them with open arms our consolation consisted in

preceeding them without seeing anything. When in

our triumph we had at the end depassed the dam it

was said that we could return home but instead of

pagina: 86

that we turned our steps towards the Dam who was now

entirely covered over with guns and pikes without office.

After much pains I had in the end the satisfaction to see

the garde nationale run in an accelerated march

with volunteers of different kinds and cavallery of

a very bad appearance over the Dam. From their care to have

at less room to pass and the curiosity of the disofficed

landstorm a dispute would perhaps have ensued in

which the pikes should have acted a great part.

This marvellous triumph was the end of the marvellous

siege of Naarden who deserved indeed a Homer to sing

the great actions performed into this memorable epoch.

Afscheid der Franschen

Zoo zal dan eindelijk onze vaderlandsche grond van dit schuim

gezuiverd worden en aan onze vrijgewordene oevers zal

geen vleiende toon ter eere des verdelgers van Europa meer

gehoord worden. De schandelijke bevelhebber van Naarden

wien het bloed der burgers ten spel verstrekte en die

veeleer den galg dan den Lauwerkroon verdiende heeft

ook me zijne gevloekte benden de zoo lang geteisterde

stad verlaten. Tot het laatste oogenblik hebben zij hunne

helschen aart aan den dag gelegd. Hun afscheid bij

het defileren langs onze troepen was de kreet van vive

l'empereur de scheldnaam van brigands en de belofte

van binnen twee jaar weder te komen. Dit moge de regtvaar-

dige God verhoeden en moge ieder Hollander van het

diepst besef doordrongen zijn dat ieder in welken stand

hij zij steeds zijne uiterste pogingen moet aanwenden om

voor altoos dit verderfelijk geslacht van onze grenzen

te weeren dit geslacht wiens onbegrensde wreedheid

en valscheid wij tot zulk eenen duren prijs hebben

leeren kennen. (De officieren te Harlem in eenen herberg

om wijn gevraagd hebbende zeiden Ce vin est bon pour

des officiers d'Orange donnez nous en du meilleur.)

Zoo is dan eindelijk na eene negentienjarige slavernij

dit verderfelijk volk weder uit den boezem van ons

land uit den kreits onzer vestingen verdreven. Zij hebben

zich eenen naam gedicht die in dit land nooit verwelken

maar in de harten van het tegenwoordig geslacht gegrift

is. Moge deze verontwaardiging nooit vergaan en

tot in de laatste eeuwen de hollandsche vader aan

zijn zoon het mistrouwen tegen frankrijk als de

grondslag van ons staatkundig en burgerlijk gedrag

doen aanschouwen.

pagina: 87

De Franschen in Rotterdam Bij het doortrekken van

het fransche garnizoen van den Helder door deze stad moet

er aldaar een aanmerkelijke opstand ontstaan zij bij het

graauw toen hetzelve zag hoe zij die zich alom door

hunne gruwlen hadden gekentekend (daar men sommigen

als medepligtigen aan het vonnis der gefusilleerde burgers

herkende) nu gewapend hunne stad doortrokken. Sommigen

wierden afgerost een verdronken de meeste zoo officiers

als gemene van wapenen beroofd tot dat in 't eind

de schutterij en dragonders te hulp schoten en hen

van de woede van 't graauw beveiligden. Den volgenden

dag trokken zij als misdadigen uit van allen kanten

door gewapenden omgeven om hen te beveiligen tot

zij in schepen ingepakt wierden. Dit was de roemrijke

uittogt der Franschen van ons grondgebied.

Cosakken Er heeft zig gedurende eenige weken in

Gelderland een corps cosakken die de wegen onveilig

maakten en overal contributien en roof verzamelden

bevonden doch na klagten aan den Keizer van Rusland

heeft men vrijheid gekregen hen te vermeesteren. De Landstorm

heeft hen omcingeld en gevangen gemaakt.

Omwenteling in Rotterdam Volgens ingewonnene

berigten moet de omwenteling alhier ook niet vrij van

terreur panique en wind geweest zijn. Eens wierd er een

verschrikkelijke ontsteltenis verspreid door het berigt

dat de Franschen weder op Rotterdam en Leiden terug

trokken zoodat sommige personen druk aan 't inpakken

waren. Eens wierd er in een schip een douanier gevonden

en weldra wierd de tijding verspreid dat eenige

honderden franschen op allerlei wijzen verspreid de

stad overrompeld hadden. Nu eens hoorde men kanonschoten

in de fusillade van een overgelopen corps étrangers. Dan

weder durfden de rustbewaarders de posten niet betrekken

en verklaarden dat zij niet schieten konden. Dan

weder wierd een detachement Rotterdamsche vrijwilligers

bij het horen der fransche musketschoten zonder een

schot te doen op de vlugt gedreven. Men wierp de patronen

die men in de zakken had uit verlegenheid weg en liep

somtijds een uur ver met een afgeladen geweer. Doch

Gode zij dank de tijden der onrust zijn voorbij. Willem

regeert. De handel herleeft. Moge ons vaderland onder

den invloed eener vrijheidslievende regering niet

weer de toneelen eener altoos verderfelijke omwenteling

zien.

pagina: 88

Excursion. Kennemeroord.

Encore deux jours passés dans ce lieu charmant déjà souvent

célébré dans ces pages. Je goûtai la nature et je jouis en effet.

Oosterduin En faisant la jolie promenade jusqu'à

Overveen déjà suffisamment décrite je vis la maison

d'Oosterduin la belle campagne de M. Hasselgreen déjà

réduite en ruines par la main barbare des spoliateurs

et les arbres superbes courbés sous la hache de la

rapacité. Je les regardai émus de pitié et je pensai

Beaux arbres puissiez-Vous être les derniers qui

tombent victimes de l'état d'appauvrissement et de

pénurie où nous a réduit le tyran.

Hout Je revis avec un plaisir délicieux ses allées

majestueuses ces dômes touffus qui inspirent une tendre

mélancolie et élèvent l'âme. Peut on oublier des

vues pareilles à celles du superbe Spanjaardslaan

de l'allée qui aboutit au pavillon de la vue sur le

sparen tandis que le beau grand dreef l'allée du

manège, l'étoile près du grand' arbre l'allée des

collines donnent aussi des impressions douces qui ne

s'effacent pas.

Kinker

Zoo zeg ik dat de smaak steeds in dat land vergaat

Waar m'in de handen klapt voor 't geen men niet verstaat.

Toen ik deze regels ter neder schreef dacht ik om eene

diergelijke verhandeling. Zij wierd gehouden bij gelegenheid

van de uitdeeling der eereprijzen van een tekenkundig

genootschap hier ter stede. De Redenaar begon met

eene inleiding over de vermaarde regel van Boileau

Rien n'est beau que le vrai le vrai seul est aimable

die grootendeels daar op uitliep dat met betrekking op de

schone kunsten hier niet het wezentlijke ware maar het

idealisch ware gemeend was. Dit was de grondslag van

het vaers dat zich door eene gemakkelijke versificatie

en schone klanken aanprees doch dat wat de

zaak zelve betrof allerduisterst en zoo verschrikkelijk

verward was dat ik geloof dat de vervaardiger zelve

het met moeite begrepen zal hebben. Voorts nog veel

idealisch van de vrouwen die hem met open mond zaten

aan te gapen zonder er iets van te rooien en op wier

grootste gedeelte het ideaal zeer slegt kon toegepast worden.

pagina: 89

Excursion Rupelmonde

Cette excursion avait été préméditée depuis longtem et fut

enfin exécutée. Nous parcourûmes tranquillement un chemin

bien connu pour arriver dans un lieu bien connu où

tout était encore à la même place. C'était bien dommage

que les maîtres n'y pouvaient jouir car déjà sans

eux la campagne avait repris des feuilles des fleurs

et des beautés nouvelles. Déjà les pommiers étaient blanchis

par des fleurs prémices d'un heureux avenir. Le

chêne majestueux le saule timide le blond tilleul tout

reprenait ses forces et sa verdure: et un tel lieu reste

inhabitée. Quel dommage! Nous nous arrachâmes avec

peine à ce séjour charmant et roulâmes le soir jusqu'aux

rives de l'Amstel.

Nat. Garde. Afdanking (poste Naarden

I saw these troops in whom had sustained the renown of

our arms in the fields of Naarden assembled upon the dam

and dissolved. This was also the last epoch of their military

life. If they had not acquired an everlasting glory

they had had however merited the thanks of people for

suffering so much incommodities in a terrible cold

being daily exposed to the french bullets before a town

which it was impossible they could take. What has been

the laurel with which they have been crowned. The

permission to see once gratis the ship of Breda in the

comedy. This will be noted in the pages of history as

the glorious reward of all their sufferings and the death

of their fellow sholdiers. The most of them were remplaçants

of the meanest class who although have been submitted

to the strictest discipline in the field but the

officers were all natives of Amsterdam raised out

of their business and connections for to practise an

art of which they know nothing. The behaviour of the

general Krayenhof in this siege is not much praised.

But may all this be involved in oblivion. We are

masters of Naarden and is not the matter how we

gained it but if we possess it. May it now never

return in the inpious hands of the french and may

our cherished country be restored by the blessings of

peace to his ancient glory and happiness.

pagina: 91

Uitstap. Naarden

Naarden dit was gedurende deze week de algemeene

leus en de vraag die uit ieders mond vloeide was deze

Zijt gij te Naarden geweest welke vraag dan meestal

beantwoord wierd door de woorden Ja ik ben er geweest

of ik ga. Ik begreep dan dat ik in diergelijke omstandigheden

ook niet stil kon zitten en dus was de zaak spoedig besloten

en eene Naardensche reis voorgenomen. Doch nu kwam

het op de modus quo aan. Dan eens scheen mij het beste om

ook nu de eer mijner Benthemsche en Noordhollandsche

wandelingen na te streven, dan eens streelde mij het

vooruitzicht eener gemakkelijke trekschuit. Eindelijk steeg

het plan tot op het nemen van eenen wagen en 's ogtends

te zeven uur stond een open wagen met frissche paarden

voor onze deur. Daarin nevens nog drie reisgenoten (Scheurer[?]

Bruin Hartsen) ingeklommen zijnde en dezelve met de

nodige hoeveelheid van proviant als ballast beladen

hebbende reden wij vrolijk onder eenen lagchenden

hemel en door een verkoelend windje verfrischt de

Muiderpoort uit. Na de Meer en de muiderweg die juist niet

zeer verrukkelijk is en waar niet veel meer als Gras en

lucht te zien valt overgereden te zijn bereikten wij Muiden

en vervolgens de Hakkelaarsbrug zoo dikwijls in de verhalen

der Naardensche nieuws vertellers genoemd. Hier zagen

wij voor het eerst de uitwerkselen van 't geschut. Van een

huis was door een kogel een geheel stuk weggenomen.

De brug was beschadigd. Nu reden wij verder. Wij zagen op

vele plaatsen de boomen door de bijlen onzer burgers op

andere door de kogels der franschen geveld. Hier en daar

waren in asch gelegde boerderijen die niets anders dan

eenen steenhoop vertoonden wijl anderen gelukkig nog

schoon digter bij de vesting gelegerd de zeis der verwoesting

ontkomen waren. Onder deze gezigten en dat van den berugte

toren van Naarden die wij vlak voor ons zagen reden wij voort. Ondertusschen

grimmelde de gehele weg van nieuwsgierigen. Eene grote

toevloed van wandelen mannen en vrouwen met pakken en trommels

beladen volgde op elkander. Bijna alle de wagens die in

Amsterdam te vinden waren reden hier met menschen

volgepropt terwijl de vaart opgevuld was met volgestopte

trekschuiten waar schaars een plaats voor den schipper

overbleef terwijl eene niet geringer menigte in jagten

boeiers tentschuitjes ja zelfs korenligters den weg afleide.

pagina: 92

Onder dit verward gewoel na nog bij de poort van Naarden een

herberg opgemerkt te hebben die bijna geheel door de kogels

vernield was reden wij de stad in door eene poort wier

aanzien niet onbevallig was. Wij kwamen spoedig in

eene zeer brede straat de schoonste van geheel Naarden

alwaar indedaad fraaie huizen stonden en waar wij

bij eenen Van Ommeren onzen intrek namen. De herberg

was echter zoo vol dat men niet bemerkte wie in of uitging.

Bij het ingaan van de stad rijd men eerst door de

buitenwerken die zeer uitgestrekt zijn en welke de

franschen uit hoofde van hun gering garnizoen niet

konden bezetten. Daarna reed men over eene brug over

eene bij uitstek brede gracht gelegen en daarna eerst

komt men aan de stad en hare binnenwerken. Nu namen

wij eenen gids en wandelden met hem om de uitgestrekte

wallen heen. Deze hoge wallen overal met spaansche

ruiters verdedigd met geschut bezet leverden den

sterksten staat van verdediging op en wij begrepen

reeds duidelijk bij het eerste gezigt dat onze nationale gardes

schoon even stoutmoedig als de titans van den ouden tijd

bij storm toch van dezen nieuwen hemel zouden neder-

gebliksemd geweest zijn. Niet alleen konden deze werken

eenen verschrikkelijken tegenstand opleveren doch zelfs

zag men op sommige plaatsen tusschen de buiten en binnen-

werken eene soort van eilanden die ook verdedigd waren.

De meeste stukken die op de wallen stonden waren van groot

caliber en alle van hollandsche fabriek. Zij waren

op vele na allen niet gebruikt. Wij zagen het stuk dat

juist de vaart en de weg na Muiden bestreek. Aan den kant van

Bussum was het meest geschoten en de batterij kanonnen

vreeselijk ja zelfs stond op een vuurmond dit woord

door de franschen geschreven Destruction de Bussum.Verder

zag men hier overal niet alleen kanonnen van velerhand

fabrieken zoo op affuiten als voorraad maar

ook de veldstukken die bij de uitvallen gebruikt

wierden. Kattenkoppen om met schroot te schieten

houwitsers bomketels etc.

Wegens de Casematten moet men twee voorname soorten

onder scheiden. De eerste namelijk onder de wallen

waar wij een vertrekjen zagen en waar alle de mondbehoeften

nevens het kruid en alles wat voor de soldaten

nodig was bewaard wierd. Ja wij zagen hier zelfs een

bakoven zoodat wanneer zelfs de gehele stad tot

een puinhoop geschoten ware dit voor het levensonderhoud

der soldaten gene nadelige gevolgen zou hebben.

pagina: 93

Verder zag men verscheidene casematten zaamgesteld

uit verschrikkelijke zware bomen digt aan elkander

gesloten en tegen elkander leunende voorts met

pannen overdekt en met eenige lugt en ligt gaten.

Men vond er eene naauwe doorgang tusschen twee

britsen en wij begrepen dat hoewel men veel doet

om het leven te bewaren het echter om in zulk een oord

lang te vertoeven zeer ver van aangenaam moest zijn.

Het hospitaal is niet anders dan eene ten uiterst

grote casemat uit de allerzwaarste bomen zaamgesteld.

Door veel dringen zagen wij eindelijk in hetzelve een

klein kamertje met eenige kribben en vernamen dat

het geheel uit zulke kleine vertrekken zamengesteld was.

Van de bussumsche zijde hadden de wallen het meeste

geleden en men zag daar overal in de batterijen gaten

door de kogels en bommen veroorzaakt.

Bij het water aan de Utrechtsche poort alwaar men

gedurende den winter eenen aanval over 't ijs vreesde

zag men eene batterij kanonnen door eenige palissaden

gemasqueerd.

Wij zagen een klein kruidhuisje in 't water liggen doch

gedurende het beleg was al het kruid onder de

wallen overgebragt.

Digt bij de Amsterdamsche poort bevind zich het Magazijn

dat er wel uitziet en nog met wapenen opgevuld was. Op het

veld om hetzelve lag de gehele voorraad van ammunitie

in Naarden gevonden uitgespreid en ontzettend was

indedaad het vreselijk groot getal van kanonnen van

allerlei soort van kogels houwitsers bommen lonten

kruidwagens etc. Volgens sommigen beloopt alleen

het getal der in Naarden gevondene stukken geschut vijfhonderd.

Wij zagen in de poorten kamers waar zich gedurende

het beleg de officieren ophielden. Zij waren ook in deze

gewelven ontrefbaar. Maar deze ligging en het weinige

licht, dewijl zeer zware bomen voor de vensters geplaatst

waren, gaven aan deze vertrekken een allerzwaarmoe-

digst aanzien.

Wat nu de geledene verwoestingen betreft zoo bepalen

zij zig meestal tot de huizen die digt onder den

Bussumschen wal gelegen zijn. In de andere gedeeltens

der stad ziet men wel hier en daar gebroken pannen

bijna overal gebroken glazen en nu en dan kogelgaten

doch aan die kant is de verwoesting vrij sterk geweest.

Wij zagen aldaar een huis waarin twee houwitsers

pagina: 94

en zestien kogels gevallen waren en dit zag dus er

zeer geteisterd uit. Het dak was ingeslagen de zolder

uit elkander geen kamer of hij was door kogels in

alle rigtingen doorboord. Hier was eene bedstede daar

eene kast geheel uit elkander geslagen overal vond men

gruis spaanders gaten en verwoesting. Op deze wijze

was er aan dien kant veel verwoest huizen tuinen

heiningen muren alles droeg aldaar de kentekens der

verwoesting.

Gedurende het beleg was het lot van de burgers vrij dragelijk

geweest. Bij het bombardement verschuilden zij zich in

de Casematten. Zij wierden door de franschen tot ijs hakken

en andere werken gebruikt doch zonder betaling. Men

gaf hun geene levensmiddelen doch zij moesten zelve door

het bouwen van aardappelen of andersints zich generen.

Waren zij hiertoe niet in staat dan wierden zij de

vesting uitgezet gelijk onder anderen

op den tweden paaschdag aan Tweehonderdvijftig waar onder

zich ook onze gids bevond, gebeurde! De Franschen vloekten sterk

op de Hollanders en zagen hen slechts als boeren en als

gene geregelde troepen aan. Gedurenden den winter waren

zij bevreesd geweest en waren toen druk bezig met het

hakken van het ijs en het bespuiten der wallen.

Wanneer de franschen van eenen uitval terug-

keerden vernamen de burgers van de soldaten zelf hoe het

hun vergaan was. Somtijds wierpen de Franschen hunne

doden slechts in de vesten alwaar er ook nog sommigen

gevonden zijn. Er waren vele douaniers in de vesting en

deze moesten bij de uitvallen steeds vooroptrekken en

de hollandsche garde soldée in 't midden en dan wierd die

van beide zijden opgesloten.

Wij traden vervolgens in de kerk die indedaad zeer fraai

en ruim is doch hier en daar door kogels sterk gehavend

is geworden. De helft van dezelve was gedurende het

beleg in een hospitaal herschapen daar in de andere

helft nog gepredikt wierd. Nu moest ook de toren beklommen

worden maar dat was eerder gezegd dan gedaan. Men

klimt langs derdhalfhonderd trappen voor het grootste

gedeelte in eene pikdonkere nacht bedolven en die zeer

smal en uitgesleten zijn onder een verschrikkelijk gedrang

naar boven. Rijkelijk egter word deze moeite vergoed

door het overheerlijke gezigt dat men geniet wanneer

men tot aan den opgang van den toren gestegen is. Daar

ligt dan het grootsche Naarden met alle zijne werken

en buitenwerken in eene schrikverwekkende houding.

Alle der bewegingen in den omtrek konden van hier

pagina: 95

op de duidelijkste wijze ontdekt worden. Hier zag men

de zuiderzee daar Bussum daar huizen daar de batterijen

der onzen ja overal was dit toneel bezield en waar men

ook zijne oogen wendde men zag overal de gehele uitgestrekt-

heid door een onnoemelijk getal van menschen als

door een mierenzwerm gedekt. De kogels op dezen toren

afgezonden hadden niet allen gemist en de spits was

op vele plaatsen beschadigd. Na dit verrukkelijk gezigt eenen

tijd lang genoten te hebben besloten wij eindelijk weder

neder te dalen doch ook dit was een zware post want na

eenige nederdaling ontmoetten wij in eenen stikdonkeren

nacht eene oprijzende kolom waar tegen de onze die

nederdaalde aanstuitte. Dit oogenblik was egter verschrik-

kelijk. Niemand wilde wijken deze greep een man die een

vrouw bij de kop. Ieder schreeuwde om 't hardst. Deze schreeuwde

gene gilde, deze smeekte, gene vloekte. Deze wilde op

die nederdringen zoo dat ons van alle zijden een dringend

gevaar bedreigde tot dat eindelijk de hemel weet hoe

er lucht kwam wij na beneden stormden en hartelijk

verheugd waren om ons weder onder den vrijen hemel te vinden.

Naarden is voorzeker als stad minder merkwaardig dan

als vesting. Men vind er eene straat die groot en fraai

is en velen die klein en elendig zijn. Wij beklommen het

stadhuis doch vonden aldaar alleen eene wagt kamer alwaar

de franschen de muren betekend hadden. Wij zagen ook

het oude stadhuis waarin de befaamde moord van

Naarden volgens Hooft in de kerk gebeurd is welke aldaar op eenige steenen

door beeldhoukunde en schrift aan de nakomelingschap

overgebragt is.

Na alle de inwendige bijzonderheden van Naarden bezigtigd

te hebben trokken wij buiten de poort alwaar zich

ook eene grote menigte menschen verzameld hadden. Alles

was hier bar en dor. Overal waren de willige bomen

omgehakt en het oord geleek veel na een zandwoestijn.

Zoo genaakten wij eindelijk de plaats van de heer Echenique

die het toneel van verscheiden gevechten geweest is.

Het huis dat aangenaam op eene hoogte

gelegen was moet zeer fraai geweest zijn. Hetzelve was

door de franschen verschoond geworden doch dewijl dezen

zich daarin bij hunne uitvallen nestelden door de

onzen aan de vlammen ten prooi gegeven. Het gezigt

van deze overblijfsels was allerdroevigst. De heerlijke buiten-

plaats was ook op vele plaatsen beschadigd. Bomen waren

er omgehakt en bivouac gegraven en overal vond

men de groeven der kogels en de sporen der

verwoesting.

pagina: 96

Wij begaven ons ook na de gewezen kweekerij van Jan Tabak

die ook geheel verwoest was en waar een tent opgerigt was

om dewelke wij nevens vele anderen nederzaten en slegten

wijn duur betaalden. Daar ons nu tot uitgestrekter

ondernemingen tijd ontbrak zoo besloten wij weder optezitten

en reden naar Muiderberg. Hier zagen wij met veel

verrukking weder lommer doch bemerkten ook terstond

dat het hier niet minder vol als te Naarden was. Wij

wilden hier ons diner completeeren doch dit wierd

plat afgeslagen. Er was dus niets beters op dan hier

onze provisies uit te pakken en dezelve met eenige door

list en geweld vermeesterde glazen en borden te gebruiken

en dank onzen eetlust wierd weldra al het medegebragte

gretig verslonden en zelfs nog meer gewenscht doch

daar dit niet te krijgen was zoo moesten wij ons te-

vreden houden en beschouwden met veel genoegen het

overheerlijk strandgezigt. Hierna stegen wij weder

op stapten te Muiden af en genoten daar het genoegen

om de onophoudelijke passagie te zien. Eindelijk kwamen

wij na eene voorspoedige reis hoewel de groote

staart van rijtuigen opgehouden in het ouderlijk

huis terug.

Église Van Goeuns

Onze nieuwe zielenherder bevalt hier zeer wel.Eene

eenvoudige en duidelijke voordragt krachtige taal stichte-

lijke ernst prijzen zijne leerredenen zeer aan. Voorleden

week echter was deze algemene stichting zoo zeer niet

gelukt want sprekende over de text waarin Paulus

zegt dat de vader den zoon alle dingen onderworpen heeft liet

hij zich hierover vrij sterk uit en gaf van deze magt

in de natuurlijke wereld een tafereel dat dunkt

mij niet door de uitdrukkingen van de H.S. en door

die van Jezus zelve gewettigd schijnt te zijn. Althans

er wierd veel gezegd veel gesproken en op laatst bleef

men toch oneens en deze vind fraai en stichtelijk

hetgeen deze te sterk en te ongegrond vond. Niemand

overtuigde nog wierd overtuigd en het is te wenschen dat

zijn Er. verder niet meer zulke onderwerpen die toch meer bespiegelend

als van zedelijk belang zijn kieze wijl zulke stukken

die voor ons tog te verheven zijn de gemoederen

der gelovigen niet moeten ontrusten.

pagina: 97

Tragick death

Mr. Muilman one of the richest particulars of our town

had two sons of the same age who were not only united

by the ties of blood but by those of the closest friendship.

They were never seperated from each other when the

prefect took one of them for garde d'honneur. Long was

the fight of generosity between them both both they would

go and everyone would save his brother. At the end one

of them parts is saved by the happy revolution and

writes to his family his approaching return. In the

meanwhile his brother is attacked by a malady problaby

caused by the fatigues in the fields before Naarden where

he was captain of the garde nationale. His illness in-

creases with a horrible rapidity and after some days he

dies. His brother returns and find him which he would

close in his arms dead. This scene has been terrible and

all sensible hearts must feel the cruelty of that fate.

[onl. Gotisch]

pagina: 98

Pentecôte Seuls à la maison la pentecôte ne

fut pas excessivement joyeuse cependant je

ne m'ennuyai point. Le 1 jour un beau sermon de

Van Goeuns. Le 2 jour avec une compagnie choisie une

promenade à Rozenburg. Cette campagne situé dans

le Meer présente un aspect fort riant de jolis bocages

de vastes allées de frais berceaux. Se trouver dans

un pareil lieu lorsque les noms de Van Hall Boissevain

et Bruin se réunissent est un gage sûr du plaisir

dont on doit jouir.

Politique Tout est assez tranquile dans le monde politique.

On attend la paix. Comme nos forteresses sont évacuées et

que presque tout le monde a été à Naarden tout ceci ne fournit

plus grande matière de conversation.

Les choses les plus importantes deviennent

maintenant. Les troubles d'Espagne la conduite réciproque

des Français et de leur nouveau roi Le sort du Braband.

Ville Ici dans notre grand Amsterdam tout est assez tranquile.

Deux scélérats ont fait quelque tapage sur l'échafaud

mais sans succès. Le luilak qu'on avait voulu désigner

comme un jour de désordre s'est passé tranquilement. Nous

sommes passés le mois de Mai sans que suivent les

prédictions de nos prophètes nous ayons vu arriver la

fin du monde. Notre prince est à Paris mais on

s'occupe peu du gouvernement puisqu'enfin on peut en

parler et on est bien à l'aise de pouvoir parler de commerce.

On trouve qu'il fait encore froid et hormis cette plainte

nous sommes en corps assez tranquile et heureux. On va

à la comédie Anglaise on attend Ashley. Chacun veut

parler et lire l'Anglais. Tout tend à se rétablir de peu

à peu et après dix ans de prospérité nous en serons

peut-être au point d'où nous sommes partis en 1795.

La politique commence à perdre ses attraits. Il n'y a

plus rien de nouveau à se raconter. Les diatribes et

pamphlets contre N. ne deviennent plus que des

répétitions et les caricatures des plaisanteries fades.

Enfin on devient calme la garde nationale est rentrée

dans ses foyers le landstorm ne fait plus d'exercices

on n'injurie plus l'empereur que dans des chansons de rue

et le bon bourgeois se promène avec sa famille

en paix sur le Buitencingel.

pagina: 99

Juin

Littérature

Réunion de la Belgique à la Hollande

L'auteur dans un discours bien écrit recommande à ses

compatriotes de désirer leur réunion avec la Hollande et

détruit toutes les raisons qu'ils pourraient alléguer contre

cette réunion tels que l'intérêt de religion de commerce notre

dette les frais des digues etc. Ses paroles sont assez

convaincantes mais il ne parle qu'en Belge et s'il parlait

en Hollandais je crois qu'il parlerait d'un tout autre ton.

Eloge funèbre de Moreau

Cet éloge quoique bien écrit ne méritait pas qu'on allât

la chercher jusque dans Petersbourg où il est imprimé. C'est un

coup d'œil superficiel sur la vie de ce grand général au

sujet duquel il ne contient rien de nouveau.

De la conquête et de l'usurpation

Un ouvrage plutôt philosophique que historique plein de

pensées grandes et vraies fort intéressant. Il montre les

effets que devraient avoir un système de conquête et

d'usurpation dans l'état actuel de la civilisation

en Europe. C'est un tableau effrayant. Il montre le danger

d'une race militaire qui poussée au système de conquête

sans aucun but moral deviendrait le fléau du monde.

Qu'on regarde la France et son armée et le portrait

sera tiré d'après vie.

Klachten der provintien J. d. V. kortlings uit Overijssel

teruggekeerd had aldaar de gemoederen der menschen in

geene zulk eene goede geestgesteldheid dan wel hier gevonden.

Integendeel waren de klagten menigvuldig en de

gegrondste derzelver bestonden in die over het weder toenemend

gebied en invloed van den adel. 1 dat dezelve namentlijk

zich weder in alle zijne vorige voorregten en magt wilde

indringen zooals bv. De volgende. 1 Het regt om de gemeentens

te beletten bezittingen te verkopen en het beroepen

der predikanten te regelen. 2 Het regt om wanneer een inwoner

een huis verkoopt hij hetzelve steeds eerst aan den

graaf moest aanbieden. 3 Dat om van verscheide huizen

en goede jaarlijks bv. honderd eieren of andere kleinigheden

op een zeker uur als een slaafsch bewijs van onderwerping

te ontfangen.

pagina: 100

∙Het regt der jagt sprekende nu reeds de vrienden en jagers

des adels om de burgers niet alleen te beletten op des

graven grond maar ook op hunnen eigenen te jagen.

Verder klagen zij ook dat de meeste ampten aan onbedrevene

jongelieden slechts om dat zij van adel zijn gegeven

worden. Men klaagt ook aldaar (doch met minder regt)

over de belasting van 't gemaal en de gemeente van Rijssen

is nog onlangs geweldig gedwongen geworden om te betalen

daar men de ontvangers wegjoeg en zelfs de welgezinden het

betalen belette.

De kosakken Men heeft te Almelo en elders deze wonderlijke

menschen nog veel beter dan bij ons leeren kennen. Zij schenen

bij alle hunne woestheid hunne godsdienst zeer naauwkeurig

op te volgen en kruisten zich gedurig bijzonder onder den maaltijd.

Een Almelosch vriend met eenige Cosakken in zijne kamer zijnde

niet na bed durvende gaan en zich vervelende nam een

boek en ging zitten lezen. Hij bemerkte echter dat

zulks een der Cosakken zeer slegt beviel. Egter voort

willende lezen bedacht hij het volgende en het boek aan den

Cosak wijzende zeide hij Jesŭ Christŭ. Hierop naderde de

Cosak kruiste zig nam zijne handen en die van zijnen

gastheer en leide dezeve op het boek en hetzelve aldus

ingezend hebbende lag hij het op den schoorsteen met groten

eerbied. Nu wilde de andere zijn boek weder nemen doch

de Cosak zette zulk een verschrikkelijk gezigt dat hij zulks

niet wagen durfde. Deze vrienden waren vrij woest liepen

wanneer zij aankwamen met hunne paarden door 't huis

heen en joegen dikwijls den heer des huizes de deur uit

om fourage te halen. Toen zij eens bij een zeer brutaal

waren nam hij een bijbel die voor de hand lag en zeide

pope (priester) en hierop zag hij eensklaps zijne Cosakken

voor hem ter aarde neergebogen. Deze kunstgreep gelukte

tog niet altoos. Een ander heeft een tartaar of Kirghieser

ingequartierd gehad die te kennen gaf dat hij

Mohamedan was en een kip op eene zeer plegtige wijze

van 't leven beroofde en inzegende. Van alle de doorgetrokkene

troepen moeten de oostpruissche landweer de aller-

smerigste geweest zijn. De inquartieringen te Almelo

waren verschrikkelijk sterk geweest. Een corps Engelsche

troupen waarvan er bij een twintig muzikanten waren

gelogeerd geweest was allerbest bevallen en moet uit

zeer beschaafde menschen bestaan hebben.

pagina: 101

[onl. Gotisch]

Ann. du Marché.

Tot nogtoe is de handel aan onze markt zeer nietig en elendig

't geen voornamentlijk veroorzaakt word door de gedurige

aankomsten zonder eenigen aanmerkelijken aftrek. Er zijn

hier verscheidene partijen tarw aangekomen van den Rhijn

van Koningsbergen rostock en Winsmar (deze laatsten meest

commissie van hier). Op alle deze partijen word geld verloren

daar wij nu zeker een der laagste markten zijn en buitendien

nog zijn deze partijen bijna onverkopelijk dewijl er geen

genoegzame vraag voor buiten's lands is en de vrees voor oorlog

tusschen Engeland en Spanje ook bestaat was dit artikel

zoo lusteloos dat men bijna volstrekt geen bieders vond.

126 D. oud bev. op 218 gl. voor 8 dagen verkogt zou nu

maar 180 of 190 gl. waard geweest zijn.

Rogge blijft op eene zekere hoogte tusschen de 120 en 140 gl.

zweven. Valt zij op 120 dan doen voort eenige speculatie

en order voor Schiedam dezelve rijzen doch zoodra zij tot

de veertig oprijst dan daalt zij weder zoo door de aankomst

als door de verschillende partijtjes die dan op die prijzen

uitkomen. 120 D. Overijsselsche 136 gl. 119 D. Libau Rogge 146 gl.

Garst overvoerd en zonder handel nog aftrek.

Haver (Voer) met eenige vraag. 50-65 gl. na gewicht en qualiteit.

Coolzaad De berigten van 't gewas waren eerst zeer slegt

doch naderhand is zulks wel zoo gebleven uit de

voorlanden maar de berigten uit Braband zijn merkelijk

gunstiger geworden. Men schrijft echter de slapte van

't Coolzaad aan de grote hoeveelheid van oly toe die hier

pagina: 102

nog legt en waarvoor weinig Commissie is. Eene grote aarzeling

voor de olyslagers is hier het deder en afzifsel waarvan

aanzienlijke partijen zijn aangekomen. Deder f 8,- Af 7 na qual.

Daar nu egter hiervan bijna niets als koeken kunnen gemaakt

worden en deze eerst in het volgend voorjaar afgezet worden

zoo kunnen zich deze prijzen niet souteneeren. Oostvries

48 1/2 oly. f 48 op October f 50,- op September f 49,- De windhandel

in oly gaat nog onafgebroken voort. Men koopt en verkoopt

aanzienlijke quantiteiten op July Augustus September

October 't geen de grote olyslagers wel bevalt daar deze

wanneer de prijzen te laag lopen dan prolongeeren zooals

[onl.] 1000 aam doch de kleine olyslagers kunnen

dat niet aanhouden. Men heeft tegen dezen handel een

request opgesteld aan den souverein om denzelven te weeren

waarin voorgesteld word dat reeds in vroegeren tijd een

placaat van h.h.m. tegen dezen handel bestond dat

dezelve voorts den staat niet nadeelig was doordien de

koopman zijn crediet en vermogen aldus zonder dat iemand

zulks merkte op de waagschaal kon stellen, dat deze

affaires met buitenlanders te doen 't geen dikwijls commissairs

in verlegenheid gezet had ten uitersten gevaarlijk was, dat

men dikwijls op eenen dag meer had moeten leveren als

de industrie van vele jaren kon voortbrengen, dat dan

deze oogenblikken dikwijls de prijzen in eenige dagen f 6 a f 8,-

deden dalen zoo dat dan dikwijls de bankbreuk van den

spelenden koopman ook andere in zijn ongeluk medesleepte,

dat de mindere kooplieden door het voorbeeld der groteren

aangevuurd hierin dan ook alles waagden etc. Het

request was in eenen zeer windrigen toon opgesteld hoe-

wel het anders vele waarheden bevatten. Men toonde

dezen handel als eenen giftigen worm die den boom

des handels geheel doorknaagde en voor denzelven meer

gevaarlijk was als het bevel eens dwingelands dat alle handel

vernietigde. Een wezentlijk en hierin niet opgemerkt

nadeel van dezen handel is dat men dezelve zonder

geld kan voeren 't geen altoos zeer schadelijk is. Geld

is men overal zeer benodigd 't geen ook verscheidene grote

bekkens van Indigo, Thee etc. veroorzaakt heeft. Koffy

word van Rotterdam reeds a 9 1/2 st. aangeboden. Men

heeft reeds op beleningen 12 pc. gegeven. Een rijk

olyslager doet dit egter nog voor 6 a 7 pc. Iedereen

wil nu zijn geld los hebben en gebruiken en daar

er geen crediet bestaat dat den plaats van 't geld

kan vervangen (om dus te spreken) zoo is de handel

nog niet weder op de vorige grootheid gestegen.

pagina: 103

Politics

New matters of inquietude. Dilatation of peace. War in

Norvege. Defence to commerce with that country. Fear for

a war between England and Spain. Reports of troubles at Paris.

English Play

On parlait tant de cette comédie Anglaise que je crus devoir

enfin y rendre une visite. La salle de spectacle dans l'Amstelstraat

était le théâtre, elle était remplie d'Anglais et de juifs.

La première pièce qu'on donna fut une traduction tant

soit peu changée de Kotzebue Kind der Liebe. Comme je comprenais

le sujet il me fut facile de comprender les acteurs pour

la plupart quoique beaucoup de mots m'échappassent

et qu'il y eût grande différence d'un acteur à l'autre.

En général leur manière de jouer est tout à fait différente

de la nôtre trop de gestes trop de force, de gambades en

long et en large, mais d'un autre côté ils sentent ce

qu'ils disent et ils jouent avec feu tandis que chez nous

souvent la tiédeur des acteurs donne un ennui important

et des lacunes terribles. L'exécution du rôle du fils joué par le

meilleur acteur de la troupe me plut bien en général.

Quoique quand il faisait quelque chose de bon il le

fit trop remarquer était très bon auteur mimique.

Et ses émotions dans la scène en prison avec le pasteur et

dans celle de la reconnaissance avec son père étaient très

belles. Le rôle de Wilhelmine fut rempli avec assez de

succès par une femme d'une taille superbe. Excepté une

Amalia assez naïve le reste ne signifiait pas beaucoup.

Les costumes étaient riches et la pièce en général fut exécutée avec chaleur.

A peine cette pièce fut elle finie que la toile se leva

et qu'on vit tous les acteurs rangés en ligne horizontale sur

le théâtre et auprès d'eux un gaillard en habit noir et une

dame qui commencèrent tout de suite à chanter God save

the King d'une manière (selon moi) bien antimusicale. Alors

tout le monde se leva et c'étaient des applaudissemens à

n'en pas finir. Mais la toile tomba le cri de once more se

fait entendre au milieu d'un tintamarre affreux.

Un acteur se présente. Mais il ne peut être entendu

puisque d'un côté le mot de once more d'un autre côté celui

de silence se mêle au tapage des sifflets des cannes

des mains et des parapluis. L'acteur dit enfin qu'ils

feront ce que le public désirera. Alors on répète de tous

les coins de la salle God save the King. La toile se lève

et God save the King est détonné suivi par de nouveaux

applaudissemens et par la musique du God save the King

accompagnée par les battemens de mesure de tous les auditeurs.

pagina: 104

La toile se lève encore une actrice s'avance et chante un aria dont

je ne compris goûte.

Enfin nous eûmes un Mélodrame The miller and his men

et c'en fut en effet un. Parmi les traits

frappans on peut citer Un meunier chef de brigands,

des assassins, une grotte de voleurs, un enlèvement

un comte et son valet attaqués pendant leur sommeil.

Un brigand voulant tuer le comte tire en l'air par un

coup qu'on lui donne à la main et est tué bientôt lui-

même. Une trappe secrète. Des poursuites l'épée à la

main, des combats à l'arme blanche, enfin une explosion

de poudre par laquelle on fait sauter à l'air la grotte

le moulin et les brigands.

Muller. Intrede.

Gisteren had de intrée rede van Dom. Muller plaats. De

gemeente was talrijk en dit was de voordragt dubbel

waardig. Zij rigte zich voornamelijk op de pligt der

vermaning als zijnde een der voornaamste pligten des leeraars.

Dit bewees hij uit de schriften der Apostelen en naderhand stelde

hij voor de gedachte die hij van dien pligt had en de wijze

waarop hij zijne leerredenen wenschte in te rigten. Alles

eindigde met toepasselijke aanspraken waaronder die

aan Groot. de Vos en die aan de toehoorders die niet tot

onze gemeente behoorden vooral uitmuntten. De stem van

den redenaar was niet zoo duidelijk en welluidend als

die van Van Goeuns maar meer afgewisseld zijne voordragt

was minder klaar maar meer bloemrijk. In 't kort ik

geloof dat hij niet minder als v. G. de eer van ons kerkgenoot-

schap zal staande houden en hoop dat hij ons nog

menig een aangenaam en stichtelijk uur zal verschaffen.

Harmonica

This fiery society remains yet erected on the boards of

the overtoom. There yet the flowers of our beautey and

youth assembled in solemn days mingles their soft

circles. There the lyre of Haydn and Mozart resounds

through the vaults. There the muse of the Klijns Bruins and

Bosscha sing our country love and Harmonica there the

pencil of Brand shows an embellished nature and different

plays amuse the soft evening. But for me it me not

permitted to draw my steps into this sanctuary. In the [onl.]

day when perhaps the politic events had disturbed the

souls of this Areopagus I was deballoted with much others

companions of infortune. But the flowry wings of

pleasure flatter no more here with the same intensity.

Discord who shakes thrones had threwn here also their

pagina: 105

gift and music the source of deligt has been and remains

to be here a source of dispute.

Paix

Rien de plus singulier la paix déclarée et point de

joie. Y a-t-il rien de plus singulier que les hommes.

Cette nouvelle que il y a un an nous aurait transporté

de l'enfer au paradis qui nous eût fait nous embrasser

en versant des larmes de plaisir ne produit aucune

sensation. C'est naturel lorsque les choses sont ainsi

préparées. On attendait tranquilement la paix après

tant de grands événemens. Elle se proclame. Etc.

cela devait être ainsi!

Le Guerrier savant.

Il vient chez M. Hendriks secrétaire de la

fondation de Teyler à Naarden un guerrier à grosses

moustaches en uniforme Prussian décoré d'un sabre

énorme. Eh que venait-il faire. Demander la

médaille d'or qu'il avait gagnée il y avait quelques années

par une ouvrage superbe sur la botanique dans lequel

il s'était frayé une route nouvelle avait décrit les

observations les plus délicates et les plus difficiles et

s'était montré le digne émule des Linaés et des Bonnets.

C'était le prof. Kieser de Jena qui lors de cette

fameuse campagne avait pris les armes pour soustraire

sa patrie au joug de l'oppression et avait accompagné

aux[?] camarades d'étude dans cette lutte célèbre qui

avait conduit les fléaux du despotisme jusques

dans les murs de Paris.

Action atroce

Un Anglais et sa femme se rencontrent dans un des

maisons où l'on dresse des autels souvent assez impurs

à l'agile terpsicore. Le français danse avec l'Anglaise

et veut prendre de nouvelles familiarités qui déplurent

à la femme ainsi qu'à son mari. Le lendemain

muni de pistolets il va chercher l'Anglais chez lui

où il ne le trouve pas. Il demande à parler à sa femme.

Aussitôt qu'il la voit il tire et la blesse gravement

dans la cuisse se blesse après cela soi-même

avec un couteau et est conduit enfin demi-mort à

un hôpital où il implore la mort bien plus que la vie.

pagina: 106

Littérature

Haakman. De reis na de Maan

Dit stuk is mij bij de nalezing minder bevallen daar

diergelijke stukken dikwijls door de persoonlijke voordragt

veel winnen. Veel zout gaat er ook verloren en ik zou

het ieder steeds afraden om een werk dat zulke sprekende

personaliteiten behelst te laten drukken. De balans

van 1814 is vol van geest en het slot heeft wezentlijk

dichterlijke waarde.

The honeymoon One of the plays performed by our

english actors. A duke has espoused a lady which he finds

proud. For to abate that proudness he conducts her in a

humil case and does her believe that he is but a simple

peasant. Thus he passes his honeymoon and makes

her at the end of it as tame as a sheep. Several

episodes are united to this of which some of not

a very good taste. But the principal action is writen

in fine verses and contains interessing moments however

they are not free from imitation of the taming of

the shrew from Shakespeare.

Staal (mad. de) Sur l'Allemagne vol. 1

Ce premier volume d'un ouvrage qui fait beaucoup de

bruit mérite beaucoup d'être lu. Il contient des considérations

sur l'Allemagne en général, sur l'état de la société

dans ce pays-là et sur les littérateurs de ce pays-là. C'est

l'ouvrage d'une femme d'esprit mais dans lequels

les décisions en littérature comme de toute femme

savante sont trop tranchantes. L'esprit perce trop les

phrases sont quelquefois trop recherchées pour

dire des choses qu'on pourrait mieux exprimer

quelquefois avec moins de bombario. Cependant c'est

un ouvrage de mérite fait à être lu plus d'une fois

mais où il y a bien des choses qui ne sont pas

prouvées.

Enfin grâce à Dieu j'espère demain si tout va bien

recommencer mes courses de cette année par une expédition

dans la sud Hollande. Leyden et Rotterdam seront mes

points de repos et je ne doute pas si tout succède

conformément à mes désirs que je ne pourrai former

quelques notes intéressantes dans mes mémoires et

en conserver comme de tous mes autres voyages un

souvenir qui vais charmer encore longtems après

la réalité s'est envolée comme une coulée[?] légère.

pagina: 107

Zuidholland

Woensdag 8 Juny

Afreis Eindelijk weder op reis. Dus sprak ik in mij-

zelven toen ik de eerste voetstap buiten de Haarlemmer-

poort deed. Het weder was gunstig alles was bekoorlijk. Na

een vrij levendig discours in de trekschuit met een ex garde

d'honneur en een geangliseerde hollander bereikte ik Kenaus

wallen. Eene visite bij den heer Walré afleggende geraakte

ik met zijn E. in zulk een langdurig letterkundig gesprek

dat ik na meer dan twee uren onderhoud mij eindelijk los

moest rukken. Toen stapte ik met de stok in de hand de

poort uit en deed met het uiterste genoegen de wandeling

na Leyden over Hillegom Lis en Sassenheim. In de

eersten herinnerde mij nog ieder plekje aan genotene

genoegens. Overheerlijk is deze weg tot zulk een togt

geschikt. Schone lustplaatsen bomen in 't kort steeds

afwisseling. Voorbij Sassenheim sloeg ik den weg naar Warmond

in en deze beviel mij uitstekend. Een brede zandweg door

buitenplaatsen omzoomd door schone bomen beschaduwd

voerde mij door het aangename Warmond tot aan een

brug over de vaart gelegen waarvan het gezigt treffend is.

Eindelijk genaakte ik Leyden en het gelukte mij het

huis van den Heer Kemper op te sporen. Hetzelve is overheerlijk

gelegen op die statige Breestraat zeker een der schoonste

straten van ons land en vlak tegenover het stadhuis een

ouderwetsch gebouw met torens en klokkespel. De professor

ontving mij met open armen. De goede man was overstroomd

met werk en verzoekschriften van amptbegerige supplianten.

Wij zagen in schemeravond eene boekenverkoping die juist

al weinig te betekenen had. Hij maakte mij burger in

zijne uitgebreide bibliotheek en hiermede was ook het werk

van dien dag geeindigd.

Leiden

Donderdag

9 Juny 1814.

'S ochtends wierd ik zoo door het klokkengelui als door een

tweeregelig vaers van den professor die alreeds een collegie

over den eed uitgebazuind had, uit de veeren gejaagd. 'T was

vrede in dit gewest. Weldra zagen wij de leidsche gewapende

pagina: 108

burgerij en een deel landmilitie met krijgsmuziek naar het

stadhuis vlak voor onze deur optrekken. De houding der

troupen was vrij wel. Toen wierden de vensters van het raadhuis

geopend, de kussens neêrgelegd en de hoogachtbare heeren

burgemeesteren verkondigden de algemeene vrede 't geen

door een luid hoezee en oranjeboven der zoo gewapende als

ongewapende burgerij beantwoord wierd terwijl het gelui

der klokken, het spelen van Wilhelmus van Nassouwen

en de toevloed der menigte in deze grootsche straat een

schoon tafereel uitmaakte.

Het Examen

Binnengelaten in de Academiezaal vond ik aldaar eene

opeenstapeling van pourtraiten die meer ter eer van het

getal der professoren als voor de smaak der verzamelaars getuigde.

Alle de Portraiten van de eerste tot de laatste der professoren

volgden elkander op zoodat men slechts een behangsel

van koppen zag met of zonder karrépruiken. In 't midden van

het vertrek stond een tafel alwaar de academische senaat

vijf togas groot zich deftig neergevleid had. Verder waren voor

het ontelbaar getal der auditores eenige banken neergezet

doch het publiek bestond maar uit drie personen. De arme

patient zat over de Senateurs en moest een uur lang op de

vragen antwoorden die hem beurtelings de profs Van der

Keessen Hageman Tideman en Kemper over het burgerlijk

fransch en lijfstraflijk regt deden. Het was vrij knap de

jongling sprak gefranciseerd en een der professors gegermaniseerd

latijn. Eindelijk sloeg het uur der verlossing voor den

lijder. De auditores moesten vertrekken en weldra wierd

de jongling met het eerlauwrier begiftigd.

Academie

'S middags wandelden wij weder na dit gebouw nog zeer

oud en ook met torens versierd want in dien tijd kon zonder

torens niets fraai zijn. Het gebouw in questie schijnt vrij

bouwvallig. Men zal het observatorium verbeteren want

het zou tog jammer wezen dat men door na de starren

te kijken op den grond neersmakte.

Voorts kwamen wij in den Hortus systematiek in

vakken aangeleid 't geen juist gene schilderachtige

schikking was. Agter aan is eene engelsche partij

pagina: 109

met fraaie gewassen. Verder staat een ezel in de

botanie meest te kijken in zulk een hortus als een

aap bij 't schaakbord. Men ziet dan wel is waar planten

en bomen in overvloed. Moes en oranjebomen stookkassen

waarin men bijna van de hitte vergaat maar verder

gaat het verstand dan ook niet. Ik zag wel is waar

twee wonderlijke gewassen waarvan het eene veel na eenen

oostindischen palmboom geleek doch de hooggeleerde

heer Rector antwoordde alleen dat het een zeer

raar gewas is.

Verder ziet men in een der aangrenzende cabinetten eene

verzameling van antiquen uit het cabinet van eenen

zekeren Papenbroek. Deze overblijfsels hebben meestal

veel geleden en men ziet vaak Venus zonder neus en

Apollo zonder hand. Doch echter blijft er nog veel schoons

over. Nog zie ik den rustenden Hercules. Hij rust doch

in zijnen arm aanschouwt men nog den god der kracht. Hoe

schoon is dat beeld van Bacchus die den druiventros om-

hoog houd. Deze toga bedekt een Romein, deze voet

is die van eenen held, deze Apollo is waarachtig de

God der dichtkunst. Neen heilige overblijfsels der gewijde

oudheid uw roem zal steeds bloeien en moge zelfs eene

nieuwe omkeering u weder in het aardrijk bedelven

nog het laatste nageslacht zou indien het u wedervond

voor u als voor overblijfsels der ware grootheid in

het vak der kunst nederknielen.

St. Pieters Kerk

Deze hooggewelfde kerk is met regt de hoofdkerk van

Leyden. Zij is schoon door hare grootte maar op dezelfde

wijze gebouwd als de meeste groote kerken in ons vaderland.

Hier treed de voet des vreemdelings op de graven der verstorven

door eene belagchelijke trots met wapenschilden versierd

en door eene nog belagchelijker woede weder uitgebikt door

een volk dat vrij waande te zijn. Slechts een wapenschild

wierd gespaard dat van Duivenvoorde die door zijne duiven

in den jare 1572 de stad hielp bevrijden. Zoo bleef nog

zelf bij een opgeruid gemeen die naam waarde behouden

die eens aan 't vaderland gewijd was. Welk een wijdlopig

grafschrift versiert dezen Van der Berg. O de ware grote

man behoeft zoo veel woorden niet. Hier ligt Coccejus en

niet ver van daar de weldoener der menscheid Boerhave.

pagina: 110

Welk eene schone eenvoudigheid. Een marmere vaas alleen

omringd door eenige koppen den mensch in de verschillende

tijdperken van zijn leven meest met het beeld der ziekten

vertonende. Op het voetstuk staan slegts deze woorden Salute

fero ingenio Boerhavii sacrum. Heil de stad die zulk

eenen man voortgebragt heeft en heil hem die gedacht

heeft dat de naam van Boerhave alleen bij het laatste

nageslacht de gedachtenis aan dien groten man zou

verlevendigen. Slaan wij onze ogen van dezen grafnaald

van Luzac af alleen zoo 't schijnt hier tegen over Boerhave

geplaatst om het onderscheid tusschen ware en valsche

smaak te vertonen. Ook wij hebben de waarde van 't schoon

gevoeld die op dezen grafzuil alleen een borstbeeld met

de naam en leeftijd van Petrus Camper geplaatst heeft.

Zoo vereert het vaderland de gedachtenis der grote ontslapenen.

Welk eene heerlijke graftombe is deze door dezelfde hand

geschapen die eens die van Ruiter schiep. Deze hoveling

waar reeds lang vergeten doch de kunstenaar heeft hem

vereeuwigd. Dit beeld rust deze kinderen weenen. Deze marmere

obelisk bedekt het graf van eenen Meerman. Het oog word

door de pracht verblind doch het hart blijft koel als de

gevoelloze marmersteen.

Schouwburg

Eene zeer lieve zaal met toehoorders opgepropt: het was

de terugkeer van Rozenveld die onder de kluisters der

fransche dwinglandij zooveel had moeten lijden. Het

scherm ging op en hij wierd door eene aanspraak van

den heer Bingley en door eene van hemzelven aan het

publiek voorgesteld. Het handgeklap weergalmde

door de zaal en Rozenveld toonde in zijne twee rollen

dat hij nog steeds den geestigen toneelspeler was die het

strakke gelaat reeds zoo menige lach had afgeperst.

De gebannen Amor Een stuk zooals Kotzebue dezelve op

zijn gemak in zijn kanapé kan maken. Wederzijdsche jaloezy

ongegronde vermoedens. Regtvaardiging van de zedeles dat

er zonder vertrouwen geene huwelijksliefde bestaat. Hier en

daar zoo als steeds bij Kotzebue aardige toneelen vergezogte

vergelijkingen bon mots over de vrouwen en mannen,

verschrikkelijke équivoques doch in 't geheel te weinig

belangrijks. De acteur alleen word bedrogen en de

aanschouwer weet van 't begin af 't geen gebeuren zal.

Onder de acteurs hetzelfde geaffecteerde als voorheen

doch minder sterk. De rollen van den professor zijne vrouw

en den tuinman goed uitgevoerd.

pagina: 111

De belagchelijke zelfmoord Eene volmaakte farce

waarin Rozenveld als Joubart braaf deed lagchen

en welker intrigue niet de moeite waard is om na te

vertellen. In dergelijke stukjes word het geheel aan

ééne rol ja aan een ogenblik opgeofferd.

Illuminatie

Dezelve was zoo luisterrijk als eene algemeene illuminatie

op denzelfden dag aangekondigd steeds is. Het eenigst

verschil was of men lampen dan wel nachtkaarsen

had aangestoken. Eenige lantarens aan den toren en guirlandes

aan het stadhuis maakten de publieke verlichting uit. Het

gemeen dezer stad was druk op de been en dit gemeen ziet

er vrij gemeen uit. Dus wierd dit plegtig provisioneel vredefeest

besloten.

De Burgt

Dezelve behoort zeker tot de voornaamste merkwaardigheden

der stad. Op eene vlakte verheft zich een soort van berg

die nu zeer gemakkelijk met trappen beklommen

word. Om de top van dezen berg is een zeer dikke en

sterke muur geplaatst. Langs dezen muur wandelende

ziet men het gehele Leyden prachtig voor zich leggen. Veel

is er aan deze burgt vernieuwd zoo als de tigchelstenen

aanwijzen die alleen eenen nieuweren ouderdom te

kennen geven. Maar men vind ook nog brokken steen

die zeker van de oudste tijden en misschien wel van

de Romeinen afkomstig zijn. Deze stenen onregelmatig

op elkander gestapeld zijn dikwijls van eene zeer

aanmerkelijke grootte. Onderaan de burgt zag ik

weder een soort van bruine steen die ook eene grijze

oudheid kentekende. In ouden tijd toen de laagte naast

de burgt minder door bouwvallen tijd enz. verhoogd was

moet bij de toenmalige krijgskunst deze burgt vrij

sterk geweest zijn. Vooral wanneer men niet met

trapjes maar onder de verschrikkelijke Testudo bij

een hagelbui van pijlen en stenen naar boven moest

stijgen op een zeker niet zeer gemakkelijk pad. Eenige

wapens en verciersels bij den opgang der beurs zijn van

nieuwere doch eenige afbeeldsels van helmen etc. zeker

nog van ouden oorsprong. Men zegt dat vele nabijgelegene

huizen nog geheime deuren hebben die met de onderaardsche

gewelven van den burgt in gemeenschap staan. Doch

bestemming van deze plaats is nu veranderd. De opgang

eertijds door het bloed der helden besproeid is

pagina: 112

nu met stijve noordhollandsche vercierselen en grotwerken

bedekt. Daar waar men eertijds het geklikklak der

zwaarden en het krijgsgeschrei der overwinnaars hoorde

weergalmt nu alleen het klinken der glazen en het

vloeken der studenten. Eindelijk in van het binnenste

van den burgt waar weleer de ridders in 't harnas

geschaard pal voor vrijheid en vaderland stonden is nu

een doolhof gemaakt waarin het echter meer kunst is

om te dolen dan om niet te dolen.

De Fontein.

Door het water uit den burgt derwaards geleid springt

daaglijks op een bepaald uur deze fontein. Zij is vrij

sierlijk en op de vischmarkt gelegen.

Haagsche schouw.

De weg van Leyden derwaards gaat eerst langs een

heirleger van tuinen en daarna nadert men door een

vrij open weg daar men echter een groot genoegen geniet

om zoodra men de poort uit is in de ware zin van

't woord buiten te zijn. Deze schouw is overheerlijk gelegen.

Men ziet hier den Rhijn die zacht en statig zijnen eindpaal

tegensnelt. Niet meer als voor Ehrenbreitstein de vorst der

vloeden maar lieflijk als de brave die met kalmen blik

het uur der ontbinding nadert. De terugtocht was

over de straatweg met schone gezigten op Oestgeest Leyden

Endegeest etc.

Rhijnsburger poort

Deze poort word voor een meesterstuk gehouden. Ik zie wel

dat dezelve kunstig is doch het regte oogmerk des bouwers

blijft mij nog onbekend. Het schijnt dat hij schoon wezentlijk

scheef staande in 't verschiet regt moet verbeelen te zijn.

Borger

Een nog jong blond mensch grof en onaanzienlijk bleek van

uitzigt. Zie daar den groten Borgers. Hij scheen veel

te hebben van 't geen de Engelschen wit noemen en was

zeer vrolijk doch men zoude in hem waarachtig geen

hoogleeraar in de godgeleerdheid vermoed hebben. Hij heeft

het vriesch accent klimt op de bomen als een aap en

springt als en kakkerlak.

Bibliotheek van Kemper

Deze verzameling aan welke Kemper veel te koste

pagina: 113

legt en die twee kamers geheel beslaat behalven de

onnoemlijke boekenzwerm die grond en gang bedekt is

zeer merkwaardig. Over het juridische gedeelte kan ik niet

oordelen. De verzameling is in verschillende vakken

afgedeeld oude letterkunde fransche engelsche neder

en hoogduitsch. Het vak der oude letterkunde is zeker het

kostbaarste. Men ziet de beste drukken der Classiken

als de Herodotus van Wesselink de Sophocles van Brunck

oratores graeci v. Reiske. Verder eene verzameling van bijna

alle de latijnsche schrijvers in quarto onafgesneden met

de notis variorum alle gelijk ingebonden zoo als ook de

gehele tweebrugsche verzameling. In 't hollandsch vond

men bijna alle onze goede historieschrijvers en de beste dichters

van Vondel tot Feith en Bilderdijk. In 't fransch de beste

classiques de polygraphische en letterkundige werken

en ook de nieuwere historieschrijvers en verder Voltaire

Mably Rousseau la Harpe etc. In 't hoogduitsch de beste

schrijvers over de Statistiek en letterkunde als Eichorn

Bouterweck etc. Het Engelsch is nog het onvolledigst doch

word meer en meer volmaakt. Het gehele huis is met

pourtraiten opgevuld onder anderen Washington De Ruiter

door Bols onder 't oog des hoogleeraars Mably Solon

Rousseau en Lycurgus. Verder twee schone borstbeelden

van socrates en den onsterflijken Homerus. Bij ieder onderzoek

in de bibliotheek ontdekt men nieuwe schoonheden en

werken van waarde.

De Stad.

Daar verheft zich de stad door de moed der Douzas

en van der Werven geheiligd en prijkt als de twee hollandsche stad

in grootte aan de oevers van den Rhijn. Haar voornaamste

siersel is de Breêstraat die bij eene aanmerkelijke

breedte eene ongewone grootte vereent en die door

sierlijke gebouwen omzoomd onder de straten onzer

vaderlandsche steden eene vereerende plaats verdient.

Verder bezit Leyden gelijk alle andere steden eene

grote hoeveelheid straten en grachten wier

optelling alleen namen oplevert. Het Rapenburg

de Rhijn en de Marre behoren onder de voornaamste.

Hier ziet men ook nog die merkwaardige uitgestrektheid

door het losgebarsten buskruid vernield, eene gebeurtenis

die wel verdiende door een plegtig gedenkteken aan

't nageslacht overgebragt te worden. Gebouwen vooral

pagina: 114

kerkelijke vind men hier in grote menigte. De hooglandsche

kerk, de Marre kerk met hare koepelvormige gedaante eene

fransche kerk ook al met torens versierd gelijk ook eene

nu nieuw opgebouwde Roomsche kerk die ook deelgenote

van den gruwel der verwoesting geworden was en waarin

eenvoudige netheid bekoort. Verder het reeds vroeger

gemeld stadhuis ook na de wijze der vadren met stichtelijke

spreuken versierd daar zelfs de lof der voorzienigheid

aldaar op de straatstenen gelezen word. In 't geheel

deze stad vertoont zich voor den vreemdeling in

eene bevallige gedaante. Ruime en brede straten

vrolijke grachten alles luchtig gebouwd de huizen

niet te hoog en het gezicht des vrijen hemels zoo weinig

mooglijk belemmerd.

Omstreeken

Sierlijk zijn de bevallige omstreken van deze stad.

Naauwlijks is men een der poorten uitgewandeld of het

gezigt der torens en de rook der schoorstenen verdwijnt.

Men ziet weder lagchende velden groene bomen

vlietende stromen in 't kort de natuur herneemt hare

regten en de kunst heeft haren verwoestenden indruk

zoo veel mooglijk binnen de grenzen der stad bepaald.

Buitensingel

Ook deze verdienen hier aanmerking en leveren aangename

gezichten op die hoewel lange vlaktens echter het

oog des vreemdelings waardig zijn ja reeds op de bruggen

over de vesten lokt een strelend uitzigt tot verdere ondernemin-

gen uit.

Studenten Pad

Een net zandpad langs een vaart en tuinhuizen

het vis à vis van een grasveld eertijds als maliebaan

gefungeerd hebbende. Een schoon pad doch steeds een pad.

Zie daar deze wandeling van welke nogal veel werk gemaakt word.

Leiderdorp

Meer aanmerking verdient de wandeling na Leiderdorp.

Eene bekoorlijke wandeling naar een aangenaam dorp

langs de kronkelende boorden der Rhijn die ook hier

bevallig schoon is. Eene terugtogt door eene heerlijke

laan en dit alles binnen een half uur buiten de muren.

pagina: 115

Godsdienst

Ik heb dezelve bijgewoond bij van der Palm den Nederduitschen

Massillon. Groot was het getal der toehoorders in de uitgestrek-

te Pieters Kerk. Hij stelde ons in eene treffende leerrede de

gevolgen van het pinxterfeest en de noodzakelijkheid van

dien dag in de gebeurtenissen die de godsdienst van Christus

vesten moesten. Welke eene treffende duidelijkheid. Welke

zachtheid en welke kracht. Voorwaar laat hem

die onze schone taal de gaaf der welsprekenheid ontzegt bij

Van der Palm gaan horen en blozen.

Algemeene aanmerkingen

Deze stad bestaat tegenwoordig alleen van de fabrieken die

naar ik geloof echter niet veel betekenen en van de Universiteit

of hoge school. Deze Universiteit is hier eene voorname zaak.

Er word in de kerken voor dezelve gebeden en de namen

van studenten Academie en Promotie zijn hier zoo algemeen

als bij ons die van kooplieden Beurs en Effectenhoek. Dus

is de levendigheid hier ook volstrekt gebannen. Sleden

zijn er in 't geheel niet en koetsen zeer zeldzaam. De

studenten maken een geheel corps à part uit dat juist

geen bijzonder voorvechter van deugd en zedelijkheid is

doch zich tegenwoordig nogal vrij wel gedraagt. Indien

men door studenten lieden die studeeren verstaat zou

men er velen vinden die dien eernaam niet waardig

zijn dewijl bij velen pijpen roken borrels drinken en

billard spelen wel degelijk tot studeeren behoort. Bij

anderen bestaat de studie in twee uren 's daags met

verschrikkelijke haast dictatas na te krabbelen of die

dan leesbaar zijn komt er minder op aan want dezelve

overteschrijven foei wie zou zich ook dood willen werken.

De besten staan 's ogtends wat vroeger op turen wat op de

folianten doch dan word ook de gehele middag die hier

om drie uur begint ook aan de uitspanningen ten buit

gegeven. Men doet visites of drinkt thee bij goede vrienden

in een der kasten van het heirleger tuinen die een cirkel

om deze stad trekken. De conversatie schoon niet zoo

vrij als in Amsterdam is echter vrijer en minder kwaad-

sprekender dan in de kleinere steden. Van staatkunde weet

men weinig af. Ieder heeft zijnen bijzonderen kring

pagina: 116

waarmede hij omgaat. Sommigen verlaten des zomers

geheel de stad en zoeken heul en troost buiten. Kunstverza-

melingen zijn hier weinig in getal. Bibliotheken zijn

meer voorhanden, die van Wyttenbach moet in de oude en

die van wijlen prof. Sandiford in de nieuwere letterkunde

uitmunten. Prof. Brugmans heeft een eigen cabinet meest

ontleedkunde doch daar hij alleen hetzelve toont zoo is

het zonder eene naauwe betrekking met hem onmogelijk

hetzelve te zien. Het gemeen spreekt hier eene taal

die zich van die van andere steden zeer onderscheid en juist

niet zeer welluidend is. De straten zijn bij uitstek zindelijk

de stenen plat. De bruggen met twee wippen zoo als

aan de buitenkant en de sluizen zijn kleine hoogtens gelijk

te Leeuwaarden. In de gevel van de waag die fraai is

vind men zeer goed uitgewerkte beelden. In de stad zijn hier en

daar schilderachtige gezichten.

Umbert de Superville

Zekerlijk een man van genie. Ik had het genoegen niet hem

te zien hij heeft alleen uit zucht naar kennis veel gereisd

en verscheidene jaren in Italien doorgebragt en is het Italiaansch

volkomen meester. Zijne schetsen zijn vol kracht en vuur

en idealisch bevallig. Hij heeft een drama in fransche vaerzen

getiteld Jesus uitgegeven.

Juff. Galien

Een verschrikkelijk Caricatuur een oud rimpelig persoon

de nicht van den vermaarden Wyttenbach die over niets

anders dan geleerdheid redeneerde en groten lust betuigde

in een werk over de vergelijkende ontleedkunde.

Hoe meer ik hem leer kennen hoe meer ik hem leer

bewonderen en beminnen. Eene grootsche ziel door het

gevoel der kunst door de zucht voor 't heil der menscheid

ontvlamd. Hij zoude alle menschen gelukkig willen maken

hij ziet steeds de toekomst vrolijk in. Geen inspraak van

belang vermeestert ooit zijn vrije ziel. De indrukken die

hij ontfangt zijn sterk doch verdwijnen ook wel eens spoedig.

Openhartig tot in het uiterste wilde hij ieder helpen

doch ziet zich daartoe buiten staat word door onophoudelijke

aanzoeken verschrikkelijk lastig gevallen. Doch schoon

de onmagt om ieder te redden en de ondankbaarheid der

pagina: 117

stervelingen zijn leven eenigzins verbittert zoo blijft

het gevoel van eene goede eene grote daad uit edele

beginsels gedaan te hebben zijn geheel bestaan bezielen

en verspreid eene Elysische helderheid over de verdere toneelen

van zijne loopbaan.

Siegenbeek

Gisteren legde ik een bezoek bij den hoogl. Siegenbeek af

dien ik druk bezig vond om zig met Van Maarlandt en Kiliaan

te diverteeren. Zijne bibliotheek is bijna juist het tegenoverge-

stelde van die van Kemper. Deze bezit alleen goede S. daarentegen

bijna alleen slechte drukken. Hollandsche dichters vind

men hier echter in grote menigte en ook oude aardigheden

zoo als spelen van Sinne Rederijkers etc.

Verzameling van Kleinenberg.

Ik weet waarlijk niet waarover ik mij meer verwonderen moest

over de bijzondere verzameling of over den bijzonderen verzame-

laar. Indedaad een oud notaris met een zwarte pruik

leid u in zijne schatkamers binnen met zoo veel geld als

weinig smaak bij elkander verzameld. De man

bezit veel fraais doch ook veel ellendigs en hij zelve is onbekwaam

het onderscheid daartusschen te zien en voor u zeer eenvoudig.

Zijn cabinet alwaar ik onder anderen zag. Eene schilderij

van Mieris naast een prent voor een conusspiegel een

opgezette Keeshond naast een antique troep van beelden

en een houten chinees naast een yvoren Christus beeld.

Vooreerst ziet men ene ontzettende menigte schilderijen

meest alle na nieuwe meesters dewijl zegt de verzamelaar

men met de oude te veel bedrogen word. Zij zijn zonder smaak

bij elkander gehangen. Vooral schijnt het als of het aldaar

stukken van Morits en De Lelie geregend heeft. Van den

eersten zag men een aanzienlijk getal waaronder vier

grote kermissen. Deze stukken waren geestig van ordonnantie

doch zwak van coloriet. Verder verscheidene stukken van

Lelie met burgerhuishoudens en een den verzamelaar in

't midden van zijne schatten voorstellende. Een ramp van

Leyden door Hanssen. Een landschapje van Pineman

een drift vee door Jansen. Een overheerlijk zonlicht door

van Strij twee Roomsche kerken door Morgenster en vele

anderen verdienden wezentlijk bezigtigd te worden. Onder de

oude schilderijen bevind zich veel apocryphs. Jan Steens

en van der Helsten daar deze meesters nooit schuld aan gehad hebben.

pagina: 118

Het meest troffen mij Drie Netschers waaronder een

vrouw in 't satijn die overheerlijk geschilderd was en eenige

Mierissen waaronder een eene vrouw aan de voeten van een

krijgsman voorstellende dat met veel zwier geordonneerd was.

Het is nu natuurlijk te begrijpen dat men op pene van de

deur uitgejaagd te worden alle deze kunsstukken tot de

minste toe als chefd'oeuvres moest aanschouwen en dan

was men ook de beste vrienden met den verzamelaar die met

een loupe steeds achter aan draafde en zeer gewigtige aan-

merkingen maakte over het uitkomen van een zwarte hond

op een witte grond, over een maria beeldje op de helft van

een bezemstuivertje etc.

De basreliefs en snijwerken in yvoor zijn wezentlijk een

der merkwaardigste gedeelten der verzameling. Ik bewonderde

een overheerlijk crucifix een basrelief spelende Satyrs en

een ander Sylenus door twee bacchanten gevoerd verbelende.

Het gevest van een degen eenen hartenjagt voorstellende

was overheerlijk gebeeldhouwd. Verder een gevangen Christus

in 't hout door Morits, een leggend beeldje van Elpenbeen

een groep kinderen in 't marmer en vele andere stukken

die waarlijk eenig in hun soort waren.

Het palladium van deze verzameling bestaat in twee schelpen

waarvan de eene na het nederig getuigenis van den verzamelaar

van Michel Angelo is en voor een vorstlijk cabinet f 100 m. waarde

bezit. Het verbeeld den reuzenstrijd de hemel weet hoe

op deze schelp opgelegen. Het geheel is overheerlijk fijn en

vol kracht ja indedaad uitmuntend doch of Michel Angelo

ooit in dien trant gewerkt heeft daaraan twijfel ik zeer.

Verder in de natuurlijke historie eene verzameling van

opgezette vogelen en overheerlijke capellen.

Eene verzameling van penningen waarvan sommigen indedaad

zeer belangrijk zijn zoo als vele betrekkelijk het ontzet van

Leyden, papieren geld op de dood van vaderlandsche studenten

in 1672 het Geuzen penningje het halve maantje der soldaten

van Boisot en een zeer groot aantal goude penningen.

Bij dit alles waaronder veel van waarden voegen zich

nu de zonderlingste liefhebberijen die men ergens zien kan.

Het opnoemen van eenige kan over de overige doen oordelen.

Een schilderijtje in groeisteen. Een basrelief van perlamoer,

geincrusteerde lava. Een volkomen hermitage in eene

noot gesneden. Een oorlogschip met alle zeilen en touwwerken

in perlamoer. Eene verzameling van Reliquien met perlen

geemailleerd en in eene schilderij ingewerkt. Schilderijen

op porceleine schelpen. Chineesche lansen. Bijzondere rottinge

beeldjes van kinderen en koornairen. Alle mogelijke

pagina: 119

munten van een duit tot een driegulden in 't goud. Zeer

grote brandspiegels waarin men de ramp van Leyden ziet. Een

schilderij met een stuk glas door den ramp daarin geslagen.

Yvore ballen op de wonderlijkste wijze in elkanderen gewerkt.

Spijkers door glas geslagen. Geemailleerde keistenen.

Schilderijen op koper de gehele geschiedenis van de geboorte

van Christus in eenen houten doos. Yvore dozen met

gehele geschiedenissen. Kostbare en overheerlijk gewerkte

antique bekers. De dood en 't leven in een fraai beeldje

van yvoor en nog eene oneindige menigte diergelijke rariteiten.

Voorts bezat hij nog in een ander huis eene even grote

verzameling en in zijn tuin eene collectie van antiquen en

een geheel cabinet tekeningen.

Bibliotheek.

Heden bezag ik met prof. K. deze zoo beroemde bibliotheek

die juist in alle opzigten dien roem niet verdient. Er

heerscht ook hier het zelfde Gothische hetzelfde verachterde

dat bijna in alle de deelen doorblinkt van eene academie

wier kunstverzamelingen bijna volstrekt niet gedeeld hebben

in die verbeteringen de vrucht van het onderzoek en de

wetenschap van grote mannen in de laatste eeuwen

geweest zijn. Met regt noemt de hooglr. deze bibliotheek

een boeken pakhuis want dezelve is zulks volgens de

letter des woords. Men ziet van allen kant tegen verschrik-

kelijke reien boeken aan meest stoffig, slegt geconditioneerd

slegt onderhouden en slegt gerangschikt dewijl zij zonder

order aldaar bij elkander gesmeten zijn. In de hanenbalken

prijken eenige pourtraiten van professoren. Er zijn zeker

vele boeken van waarde doch dit kan men zoo niet

met den eersten opslag ontdekken. Ik zag er onder anderen

den overheerlijken Plutarchus van Wytenbach. Er is

ook eene collectie van houten in den trant van boeken

waaronder men dan het hout de pit de vrucht etc. van ieder

boom vereenigd ziet. Verder zijn nog hier en daar eenige

Physische instrumenten. Eindelijk opende men ons het

heilige der heiligen alwaar de manuscripten bewaard worden.

Deze verzameling is indedaad zeer belangrijk. Ik zag eenen

overheerlijk geschrevenen Vergilius en een hollandsch manuscript

van 't jaar 1100. Het pergament van sommigen is ten uiterste

fijn. Sommigen dezer geschriften zijn al zeer onleesbaar,

andere dreigen uit elkander te vallen. Men rekent dat deze

Bibliotheek 40000 gedrukte en 4000 geschrevene werken bevat.

Van der Palm.

pagina: 120

Een bezoek bij van der Palm die op zijn buiten bij Leyden

woont. Hetzelve is lief aangelegen. Hoewel bij zulk

eenen man wierd ons het gezicht van de aankomende

erwtjes en perzikken ruim medegedeeld. Het is eene

zeer beminnenswaardige familie.

Regten.

Deze morgen woonde ik bij mijnen gastheer een collegie

in de regten bij. Ik hoorde eenige dictatas en

uitleggingen over eenige hoofdstukken van Grotius. Regt

des oorlogs en der vrede over het regt van bijzondere personen

en van vreemdelingen in den oorlog. Alles was helder en

duidelijk doch het meeste sprak van zelve.

Swart.

Bij den heer Swart wiens famille indedaad zeer beminnens-

waardig is zag ik eene verzameling schilderijen waaronder

een kop van Rembrant een winter van de stomme van Campen

en een maneschijn van Saftleven mij bijzonder troffen.

Verder eene verzameling van schelpen, van mineralen en

ook eene van wapentuigen kledingstukken schrift brieven

wapens etc. zoo van de Otaheiters en Zuidzeeeilanden als

ook eenigzins van de Japanezen. Nu vaarwel Leyden!

De Togt

Na eene verschrikkelijke drokte van den kant van den

hoogleeraar bereikte ik met zijn Ed. de haagsche trekschuit

en onze roef wierd weldra bevolkt door Prof. van Manen en

een Calvinistisch leeraar wien de deftigheid op het gezigt

te lezen was. De vaart was vrolijk tot aan den Leydschen

Dam een aanzienlijk dorp met een fraaie koepelkerk. Van

daar tot aan den Haag vaart men langs eene bijna

onafgebroken rei van buitenplaatsen de eene nog fraaier

als de andere en waarvan sommigen indedaad zeer

pragtig zijn.

Den Haag.

Eindelijk genaakten wij deze stad en de oude hoofdplaats

onzer provintien verdient de indedaad de opmerkzaamheid

des reizigers. Men ziet terstond dat deze plaats niet voor

eene koopstad maar voor eene hofplaats aangelegen

is. Brede en lugtige straten heerlijke pleinen verheffen

zich aan allen kant omringd van gebouwen die veeleer

den naam van paleizen dan van huizen verdienen te dragen.

pagina: 121

Wie word niet verrukt door het ruim gezigt van den

Voorhout van den Vijverberg alle met bomen beplant. Onder

de merkwaardige gebouwen munten uit Het binnenhof

weleer de vergaderplaats der staten het oude hof door

Fredrik Hendrik gesticht en eenige kerken. Alles is hier

sierlijk en pragtig. De equipagien kledingen alles kentekent

eene hofstad. De zoogenoemde Vijverberg is eene laan aan

den eenen kant met sierlijke hotels bezet daar zich aan

de andere zijde een heldere vijver en daarin een eilandje

en aan den overkant het binnenhof vertoont 't geen indedaad

een voortreffelijk gezigt oplevert. Het voorhout is aan

beide zijden door schone huizen omringd en in opzigt van

schoonheid van bouworde en gebouwen verdient zeker den

Haag den eerepalm boven alle andere Nederlandsche steden.

Bosch

Niet minder verwondering verdient het bosch misschien nog

wel een overblijfsel dier heilige wouden in de welke onze

voorouders ten tijde van Civilis haat aan Rome en trouw

aan de vrijheid zwoeren. Hemelhoge bomen verheffen zich

hier meestal in kunstloze orde. Dan eens gaat de weg

door donkere lanen of langs de lagchende tuinen der

Oranjezaal dan eens over bekorelijke terpen waar het

dwalende pad tusschen de hoge bomen door kronkelt en

bij het flikkerend licht dat tusschen de bladen wemelt

het genot der natuur doet gevoelen. Uit het bosch komende

traden wij in eene schilderachtige boerenhut en

verder weidde het oog over lagchende grasvelden en

duinen door den kring van het statig woud omkransd.

Prinsessentuin.

Hoewel minder treffende dan het bosch mag ook deze tuin

weleer door Prinses Amalia aangeleid niet onopgemerkt

voorbij gaan. Men ziet eerst een groep van Quirijn in eenen

bloemtuin die echter zoo naauwkeurig afgesloten is als

het harem van den groten Turk. Verder wandelt men door

eenen vrij uitgestrekten openbaren tuin waar wel is

waar hier en daar door eenvormigheid en hagen eenige

stijfheid heerscht doch waarin ook aardige gemoderniseerde

partijen gevonden worden en waar onder anderen een

uitgebreide waterkom met linden beschaduwd zeker

een sierlijk gezicht oplevert.

pagina: 122

Geschiedenis

Hier betraden wij dien grond in de jaarboeken der geschiede-

nis met den vlek der schande gebrandmerkt. Daar was

de gevangenpoort bij dewelke de woede van een verblind gemeen

en de trouweloosheid eener nog schuldiger regering twee van de

grootste mannen die ons vaderland ooit heeft voortgebragt den

marteldood deden ondergaan. Daar stond ik op de plaats waar

Jan de Wit eens den gruwelijksten dood onderging en waar na

de dood van Willem de 3e de steen ter zijner gedachtenis wierd

neergelegd die in 1748 door de schandelijkste vleierij weder

weggenomen wierd. Hier herinnert ieder plek aan grote

gebeurtenissen hier zag ik het huis van Oldenbarneveld het

helsche poortje waardoor de moordenaars der de witten ingingen

het huis waarin de samenzwering tegen Maurits ontdekt

wierd het huis waarin De Wit waarin Cats gewoond heeft etc.

Vele aanmerkingen zouden hier te maken zijn voor den

geschiedkenner den vaderlander en den wijsgeer!!!

Schouwburg

Dezelve is van buiten zeer sierlijk en het binnenste spreekt

deze verwachting niet tegen. Eene vrij ruime zaal met

drie rijen loges die met veel smaak geschilderd en versierd

zijn. De decoratien bevielen mij uitstekend. Men gaf de

femme acariatre van Sédaine. Over zang en toonkunst

was ik niet bevoegd te oordelen doch wat de acteurs aangaat

zij moesten ver voor de Amsterdamsche troup wijken en de

vrouw des schoenlappers die ten uiterste gechargeerd was

stak hemelsbreedte af bij de beminnelijke eenvoudigheid

van dangeville. Op een na waren de mannen vrij slegt en

de comedie was 't geen de franschen désert noemen.

Scheveningen

Ik begaf mij des ochtends derwaards en deze wandeling deed

ik met veel genoegen langs den door Huygens bezongen

een der schoonste werken voor dit vak in dien tijd. De weg

geheel met kleine steentjes op eene aanzienlijke breedte

belegd is ten uitersten glad en effen. Voorbij het tolhek

gaat men door eene dubbele rei bomen daar de duinen

verder op ook beplant zijn 't geen aan deze weg eene statige

somberheid en frissche koelte bijzet. Talrijk was het getal

der boerinnen die met hunne mandjes met gesneuvelde

zeebewoners op het hoofd naar stad trippelden. Snel

reden de pragtige equipages in welke de scheveningers

als zuidelijke Laplanders hun hondgespan aanvuurden.

pagina: 123

∙Scheveningen bezit behalven zijne ligging niet veel

bijzonders. Er zijn winkels met schelpen die wat hunne

schoonheid betreft wel op den grond der zee hadden mogen

liggen blijven. De kerk verheft zich aan het eind

van het dorp op een duin welks voet door de zee bespoeld

word. Heerlijk was het gezigt over het uitgestrekte strand.

Schitterend blonk bij den helderen hemel het zilvere

zeeschuim over de bruine golven terwijl de baren

zacht tegen het strand aansloegen. Overal was gewoel

en leven. Daar rolde de geladene kar over het rulle

strand heen. Daar wierd door de scheveningsche schonen

de aangebragte buit verzameld. Op de zee zag men overal

pinken die met gezwollen zeilen weder naar het strand

terug keerden.

Scheltema

Bij dezen waren liefhebber der vaderlandsche geschiedenis

zag ik vele pourtraiten van Nederlandsche mannen en

vrouwen. De Ruiter en zijne egtgenote het bekende pourtrait

van Tesselschade van Coornhert Erasmus. Hij blijft nog

steeds met dezelfde zucht voor alles wat vaderlandsch is

bezield.

Ik dineerde aan een particuliere tafel met regtsgeleerden

en raadsheeren doch de aanzienlijkheid van 't gezelschap

maakte juist het maal niet beter dat maar redelijk was.

Delft

Ik wandelde van den Haag naar Delft over eenen schonen

en belommerden weg met heerlijke uitzigten op de omstreken.

Zij gaat langs het dorp Rijswijk en langs vele buitenplaatsen

waarvan sommigen in fraaiheid van uitzigt voor geen

Engelsch park behoeven te wijken. Dewijl ik nu in

Delft was kon ik niet nalaten deszelfs merkwaardigheden

te bezigtigen doch deze zijn mij waarlijk niet toegevallen.

De oude Kerk heeft eenen groten met verscheidene onder-

geschikte torentjes. Deszelfs bouworde is ver van heerlijk.

Eene graftombe van Tromp is met smaak en gevoel

bewerkt doch Piet Hein ligt op eene andere tombe zoo

stijf als eene mummie. Eene tombe van eene freule van

Aldegonde strekt alleen tot getuige van de valsche

smaak dier eeuw. De grafnaald van Leeuwenhoek ziet

pagina: 124

er vrij rottig uit en is dezen groten man onwaardig.

De nieuwe Kerk ook met eenen hogen stompen toren voorzien

als of een toren in zulk eene stad niet genoegzaam was

vertoont de tombe van Willem den 1en welke ik in

plaat bewonderd had doch die mij in de wezentlijkheid niet

is toegevallen. Het gedenkstuk is volmaakt een

banketbakkerstempel die hier neergeplakt is op een

dambordje van zwarte en witte steenen met een hek. De

beelden in brons verbelende Willem zittende de faam

agter en de vier hoofddeugden zijn wel uitgewerkt maar

het contrast van blaauw en wit marmer met gitzwart

brons maakt een ellendig uitwerksel. De goude zinnebeelden

welke de vier hoofddeugden in hunne hand houden zijn

belagchelijk en het geheel door deszelfs weinige verheffing

in plaats van eerbied inteboezemen blijft mesquin en

weinig betekenend. De grafnaald van de Groot met

eenige zinnenbeelden van een genie met een uitgedoofden

fakkel versierd is met oneindig veel meer gevoel uitgewerkt.

Van het stadhuis had ik als van een wonder gelezen. Doch

ook hierin vond ik mij bedrogen. Het is van een geel

soort van steen, doch zonder eenige bouwkunstige verdienste

en met een deur die er aangeplakt schijnt te zijn.

Verder vertoont deze stad zoo ver ik dezelve beschouwd

heb weinig bijzonders. Nette huisjes. Rondom de markt

elendige krotten en langs de grachten geschoren

lindebomen zie daar 't geen ik gevonden heb.

Na in het zoogenoemde heeren logement een paar bijna

oneetbare boterhammen verteerd te hebben trok ik

Delft door en zag nog een fondatie huis een armhuis

en vele diergelijke stukken waaronder vooral een korenbeurs

drie pilaren diep niet te vergeten. Eindelijk vond ik

buiten de poort een soort van haven die door de verschillende

gezichten vrij schilderachtig is.

Rotterdam

Hier kroop ik nu in de schuit naar Rotterdam. De regen

begon te kletteren. Het gezelschap was stil. Ik zag door de

raampjes heen eerst buitenplaatsen toen vlakte eindelijk

eene voorstad en ik stapte aan wal ja was reeds

pagina: 125

in Rotterdam zonder te weten werwaards ik mij keeren

moest. Mijn goede Genius of liever de woorden van eenen

kruier dreven mij eindelijk naar het huis van mijnen

dierbaren Neef welke mij daarop naar buiten expedieerde.

Ik ging door straten en langs waters en kwam aldaar

aan waar ik zijn moest en waar ik spoedig geheel burger

wierd.

Na in Leyden de drukte van eene universiteit en in den

Haag van een hofstad gezien te hebben zag ik eindelijk

alhier die van eene handelstad. Overal drukte en leven.

Bezige lopers dringende kruiers trekkende paarden zeilende

schepen beladen schuiten werkzame handwerkslieden

alles tekent gewoel leven en vrolijkheid. Ik zag weinig

prachtige doch vele goede gebouwen. 'T geen eigentlijk

Rotterdam doet uitmunten bestaat in zijne heerlijke

ligging aan de Maas zijne treffende en woelige havens

ja in dezelve de rijkgeladene schepen tot voor de huizen

der kooplieden genaderd is een hemelsch gezicht dat

iederen vreemdling betoveren moet.

De Boompjes

Deze wandeling is overheerlijk. Men verbeele zich eene

rei zeer fraai gebouwde huizen voor dezelve eene rei

frissche bomen verder de zachtstromende Maas en

in 't verschiet het overmaasche waar zich schone velden

en statig geboomte vertonen en men oordele over een

gezicht dat zelfs de Amsterdamsche buitenkant in

pracht doen wijken.

Omstreken

Met eenen enkelen blik om zich heen ontdekt men

terstond dat de boschachtige en heuvelachtige grond van

om den Haag verdwenen is en men zich dus in even liefelijke

omstreken bevind als in die welke onze vaderstad zoo

bekoorlijk omringen. Hoge molens in groten getale plassen

water in menigte. Grootsche veld gezichten zoo als

het nieuwe tuinpad die oplevert. Alom op de buitensingels

en overal grimmelt het van huizen zoo dat er buiten

de stad bijna eene twede schijnt gebouwd te zijn.

pagina: 126

Wandeloord.

De plaats waar ik mij bevind is in den omtrek van het

oude slot Krooswijk gelegen. Zij ziet vlak op Rotterdam

't geen juist geen zeer treffend gezigt oplevert. Indien een

smaakvolle aanleg, schone bomen en gewassen gegraven

waters en fabriek heuvels eenigzins het gebrek aan

natuurlijke schoonheid kunnen vergoeden dan verdient

deze plaats indedaad zeer geroemd te worden.

Kerk

'S ogtends reden wij in eenen wagen met eenen knol gespannen

als navolgers van den predikant van Wakefield na de

grote stad en wandelden vervolgens na de kleine kerk.

Indedaad zij was vrij klein en zonder gallerijen. Het getal

der hoorders was des te groter ja het gebouw was zoo volgepropt

dat er volstrekt bijna geene staanplaats meer over was.

Ik stond gedurende twee uren hebbende alleen de

oogen vrij om overal op menschen hoofden te stuiten en

de oren om den balsem des geloofs intezamelen. Wat de

dames betreft hunne plaatsen waren even als in den

schouwburg a priori met lootjes besteld en afgedaald

zoo dat er niets ontbrak dan de nodige waarschuwing

Personne ne pourra se mettre sur les places marquées

welke nalatigheid verschillende woordenwisselingen

voortbragt die den schreeuwenden voorzanger nu en

dan bijna tot zwijgen bragten.

In de leerrede was alles zuiver en schoon en den

hoogleeraar Siegenbeek die het woord voerde waardig. De

text bevatte slechts drie woorden En Jezus weende

en de preek eene schets van de ware gevoeligheid en de

trekken welke daarvan in het leven des zaligmakers

voorkomen. De uitvoering was voortreffelijk.

Netscher

Wij begaven ons hierop naar eenen konstenaar wiens

naamgenoot weleer voortreffelijke stukken geleverd

heeft. Deze is een Esopus van de eerste soort. Zijne ouders

medelijden met hem hebbende wilde zijne neiging niet dwingen

en hebben hem dus uit den tempel van Mercurius naar het

outer der Kunsten gevoerd. Deze man schildert met

lust en verdiensten. Zijne pourtraiten zijn zeer gelijkend.

Onder dezelve is ook dat van den hoogleeraar Siegenbeek.

pagina: 127

∙Hetzelve is ook zeer gelijkend doch de gedachte

om dezen te omringen met boekenplanken kwam mij

voor alleen vertoning en zonder eenigen smaak te zijn.

De Schie

De schie is eene soort van voorstad. Men verbele zich

den overtoom breder met fraaier huizen bezet en men

zal zich van deze streek een gevoeglijk denkbeeld maken

kunnen.

Verijdeling

Er waren tegen den middag overheerlijke plannen gemaakt

doch een stortregen die na zulk eene lange droogte eindelijk

het aardrijk met zijne verkwikkende droppels verfrischte

verijdelde alle mogelijke zeilpartij. Wij bleven te huis en

zagen 't regenen.

20 Juny 1814 (Maandag)

Markt

'S ochtends wandelde ik reeds vroegtijdig stadwaarts naar

de korenmarkt. Dezelve legt schilderachtig aan het

water en schijnt eene gestolene gallerij van de onze

te zijn. Alle de zoogenoemde Pondgaarders (want makelaars

zijn hier niet) en zelfs de Commissionairs hebben tafeltjes

met monsters voor hen staan. Somtijds is het goed

reeds op zolder en in dat geval is het gewicht ook bekend

maar het aankomende uit Zeeland en het Overmaasche meest

zakkengoed word zonder gewicht geveild en meest op

de gis gekocht 't geen de inkopen hier voor vreemdelingen

zeer moeielijk maakt daar integendeel zij die hier

bekend zijn op het gezigt en gevoel het gewigt weten

te schatten. Het meeste dat men hier ziet is Tarw en

wel voornamentlijk witte Tarw. Coolzaad is er zeer

weinig. De Pondgaarders rekenen voor Provisie en Delcredere

1 1/4 pc. In dit gedeelte van 't jaar is het hier bijna

altijd slap. De voorraad was echter niet aanmerkelijk.

Schiedam

Hoe zoude men zich aan de oevers der Rotte kunnen

bevinden zonder zich ook na de zoo bekende Zuid te

begeven. De knol wierd bespannen de wagen bestegen

pagina: 128

en wij reden over de digt bebouwde Buitensingels

tot aan de schiedamsche poort en van daar eerst

door een treflijke laan en verder over een dijk naar

Schiedam. De gezichten zijn vrij levendig hoewel de

landstreek zelve weinig schoonheden oplevert. Wij

reden ook door Delfshaven een vrij uitgestrekte vlek

dat alle kentekens van verval droeg. Wij naderden

Schiedam en ik kan juist niet zeggen dat de

eerste aanblik van deze stad vrij treffend is. Reeds

op eenen zekeren afstand zweeft den reiziger een

giftige damp tegen. De straten zijn zeer morssig en

slecht. Men ziet er wel is waar nu en dan zeer

fraai gebouwde huizen maar geplaatst midden onder

pakhuizen die geheel berookt zijn. Eene zwarte

vale kleur bedekt alle gebouwen en pompen voor

alle deze pakhuizen geplaatst doen het overtollig

water uit de branderijen wegstromen 't geen alom

eenen onaangenamen damp en nog onaangenamer

geur verspreid. Wat de gebouwen betreft zoo zag ik

de beurs die hoewel zeer klein voortreflijk en sierlijk

gebouwd is en een kerkje dat kentekens van goeden

smaak droeg. 'T geen verder tot verfraaying van

Schiedam dient is zijne Plantaadje die hoewel

juist niet à l'anglaise echter met eenige aangename

lanen eene voortreffelijke en hemelsche wandeling

oplevert voor hem die gedurig den geur der

geneverstokerijen moet inzamelen. De zogenaamde haven

is vrolijk.

Gebouwen Alg. Aanmerkingen

De Rotterdammers verheffen hunne stad tot in de

wolken en verhalen van iemand die na de gehele

wereld doorreisd te hebben geeindigd had met te zeggen

dat hij nergens eene stad gevonden had zoo bewonderenswaardig

als Rotterdam. N.B. deze man was een Rotterdammer.

Zonder nu juist hierin toetestemmen zoo verdienen

de bovengemelde schoonheden veel bewondering. Wat

gedenkstukken der kunst etc. betreft deze zijn hier

juist niet opgeschept. De grote kerk is een goed gebouw

jammer dat de punt van den toren er afgevallen schijnt

pagina: 129

te zijn. Onder de Poorten verdient de Delfsche poort

uit hoofde van zijne sierlijke en de hofpoort uit hoofde

van zijne eenvoudige schoonheid bezigtigd te worden.

Het stadhuis word door dat van vele dorpen overtroffen

en is allerelendigst. De menigte en gelijkheid der

zoogenoemde havens, het gebrek aan bordjes maken

volgens mij den weg hier zeer moeilijk te vinden. De

zoogenoemde oude stad is meest slecht gebouwd. Overal

vind men dubbele ophaalbruggen en op vele plaatsen

gaat men over in schouwen voor de aanzienlijke som

van Eén duit. De Schouwburg ligt buiten de stad.

Het haringvliet is ook eene soort van haven

die echter veel stilder is en meer in de Amsterdamsche

trant. Aan de kant van de Maas zijn treffende

gezichten. De Beurs een vrij groot vierkant is

met smaak gesticht. Er zijn op dezelve verschillende

hoeken en zelfs de Graanhoek waarin de monster

tafeltjes weder te pas komen. Daar er echter hier

geene vaste plaatsen schijnen te zijn zoo veroorzaakt

dit eenige verwarring en moeielijkheid in 't vinden

der personen. De omgang is naar ik geloof hier

vrijer als in Leyden of den Haag. De drukte scheen

hier zeer aanmerkelijk te zijn. Het brood is elendig

graauw of bijna onverteerbaar droog zoo dat het

eten van het dagelijksch brood hier minder dan

elders te pas komt. 'S maandags is het koren en

's Dingsdags algemeene markt. De spraak over

het algemeen is zelfs onder het gemeen veel zuiverder

als in andere steden en zelfs onder de fatsoenlijke

lieden is het verschil van dialekt alleen in eenige

slechte gewoontens en eenige min gebruikelijke

woorden te vinden.

Erasmus

Daar staat hij dan die de smaak voor ware geleerdheid

in 't Noorden weder deed herleven de eertijds door de

vischvrouwen van tijd tot tijd blank geschuurde doch

nu gebronsde Erasmus. Zijn gestalte is deftig en het

pagina: 130

beeld zoo als genoeg bekend is lezende voorgesteld

is indedaad een meesterstuk. De plaatsing op een soort

van sluis die eigentlijk de grootste in plaats van de

grote markt moest heten is ver van treffend. De

bijna afgodische achting van 't gemeen voor dezen

patroon gaat zoo ver dat het gerucht dat hij

door de Franschen zou weggevoerd worden bijna

een oproer verwekt had. Hij heeft ook door het dragen

van Oranje en Guirlandes etc. rijkelijk in de omwentelingen

der tijden gedeeld.

Bataafsch Genootschap

De zetel van dit genootschap is geplaatst op de vertrek-

ken boven de beurs en deze verzameling is indedaad zeer

merkwaardig. Zie hier 't geen men ons vertoonde.

1. Eene kamer waar men een zeer net gewerkt oorlogscheepje

vond.

2 Eene Gehoorzaal voor de lessen in de Natuurkunde.

3. Eene vergaderkamer behangen met kaarten en

platen in de werken van Saussure.

4. Eene grote vergaderzaal met de afbeeldsels van alle

de directeuren en een pragtig eergestoelte voor den

souvereinen vorst. Hier vertoonde men ons onder anderen

eene fraaie chambre obscure in den trant van die

van Felix welke op de zoo volkrijke plaats voor

de beurs weerkaatsende een zeer levendig tafreel

opleverde.

5. Een zeer wel voorzien cabinet van natuurkunde dat

veel fraais bevatte. Een zeer groot Telescoop een

fraai Tellurium veele schone stukken in de

Werktuigkunde. Een engelsch werktuig dat alle de

eenvoudige werktuigen vereenigde, een bijzonder

kragtige magneet. Verder twee electrizeermachines

die juist niet zeer groot waren de machine van Athwood

en verder alle de werktuigen die tot een Cursus

van de Natuurkunde vereischt worden. Tusschen de

kasten waren eenige vakken met mineralen en andere

voorwerpen uit de natuurlijke historie die juist niet

zeer bijzonder waren. Men zag ook het marmere

borstbeeld van den stichter 't geen volgens het zeggen

pagina: 131

van den rondleider te Parijs f 1200,- gekost had als

of het geld en niet de kunst de waarde van een

zoodanig stuk uitmaakte.

6. Eene zeer belangrijke verzameling van werkstukken

in hout of metaal om verschillende werktuigen af te

beelden zoo als bv. om de kracht van den wind te

meten, de afbeelding van eenen kameel van eenen

Westindischen Suikermolen, van een werktuig om

versche lugt in de schepen te brengen, van de

oude en nieuwe vorm van de Stoommachine van

eene papiniaansche pot eene schutsluis, alles zeer

net en bijna geheel door Rotterdamsche konstenaars

bewerkt.

7. Eene vrij uitgebreide boekenverzameling alle de

meest bekende werken over de natuurlijke wetenschappen

bevattende de gedenkschriften der genootschappen etc.

Er waren uitmuntende werken en ook nog eenige

handschriften en deze boekerij wierd gedurig door

de nieuwst uitgekomene werken in de verschillende

vakken bijgehouden.

Grote Kerk

Hoewel het dikwijls verhaalde dat de zon in Rotterdam

nooit onderging zonder een preek gehoord te hebben zoo heeft

hier echter het preeken met goed gevolg verscheidene reizen

in de week plaats. Ik trad bij eene zoodanige gelegenheid in

de grote of St. Laurens Kerk alwaar ik eene leeraar verschrikkelijk over

de Phariseen hoorde piepen. Ik zag aldaar de graftombe

van den dapperen Kortenaar. Minder beviel mij de uitvoering

van het beeld dan het bekende grafschrift van Brand

dat onder hetzelve geschreven was.

De held der Maas verminkt aan oog en rechterhand

En echter 't oog vant roer, de vuist vant Vaderland

De grote Kortenaar de schrik van 's vijands vloten

De ontsluiter van de Zond ligt in dit graf besloten.

De kerk is een zeer schoon gebouw. Ik zag het graf van nog

eenen zeeheld wiens beeld met meer smaak en in eene

bevalliger houding uitgewerkt was. De schoon gewerkte

kopere pilaren van 't koor waren zoo glimmend geschuurd

als of zij in den koestal van eene Noordhollandsche boerin

stonden.

pagina: 132

Nieuwe werk.

Een bebouwd en beplant vierkant buiten de schoon

gebouwde oosterhoofd poort van 't welk ik bij mijne schiedamsche

reis een gedeelte beschouwde dat zeer belommerd was.

Besluit over Rotterdam.

Rotterdam verdient om zijne lugtigheid zijne volkrijkheid

zijne Boompjes en havens bezigtigd te worden. De menschen

zijn er over het algemeen gul en vriendelijk en zij verdient

als handelstad de twede plaats onder de hollandsche steden.

De Wandeling

Ik heb nu lust om door eene beschrijving van eene andere

natuur deze gedurige stadverhalen aftewisselen. Wij voeren

over de Rotte een lief riviertje door den groten Smits

bezongen en traden vervolgens den Berger weg op. Het land

is hier juist niet zeer verrukkelijk en een weinig kaal doch

echter levert hetzelve geschakeerde gezichten op verschillende

waters, klein hout en buitenplaatsen op. Eindelijk naderden

wij Den Berg een net en bevallig dorp in de Loosdregtsche

manier gebouwd. De kerk is op eenen terp van eene

vrij aanzienlijke hoogte gelegen. Bij dezelve vind men

nog de overblijfsels van een oud kasteel uit een vierkant

stuk toren bestaande uit zeer grote stenen gelijk aan

die van den burgt van Leyden opgebouwd. Het binnenste

was overal met ruigte en onkruid begroeid. Hier stootte mijn

voet tegen een doodshoofd aan waarbij mij de aanspraak

aan Pharsalien in de Georcia inviel en 't geen mij herdenken

deed aan de roemrijke wapenfeiten die hier misschien

in de nacht der middeneeuwen gebeurd waren. Wij bewonderden

de fraaie dorpskerk en ondervroegen den beleefden schoolmeester

wegens den oorsprong der ruine. Hij zeide dat daarvan

weinig bekend was maar dat het gehouden wierd voor een

kasteel der heeren van Mattenes van wie nog eene gehele

streek den naam behouden had doch dat dit gebouw met

alle deszelfs oirkonden in de veertiende eeuw door een

brand zou vernield zijn. In een herberg ingetreden vonden

wij aldaar een allerschilderachtigst grootje 't geen verdiend had

door het penceel van eenen Rembrant vereeuwigt te worden.

pagina: 133

Zij vroeg ons of wij hetReuzenhuis gezien hadden en zeide

ons dat dit huis waarvan de ruine afkomstig was door

reuzen gebouwd was en deze daarin gehuisvest hadden. Verderop

zagen onze Dames een orgel staan en wilden hetzelve

van nabij bezien. Onder het voorwendsel van iets te kopen

traden wij in den winkel vroegen naar het orgel en

wierden spoedig door eene gulle boerin derwaards

geleid, die ons verhaalde dat dit pronkstuk twaalf

honderd guldens nieuw gekost had en naderhand door

haren man gekocht was maar dat zij geen tijd had om

het spelen te leeren en niemand op het dorp zulks kon.

Toevallig treed aldaar de organist van eene roomsche

kerk op een naburig dorp binnen. Daartoe verzocht gaat

hij zitten en bespeelt het instrument met bevallige

vlugheid. Hierna keerden wij langs eenen tak der Rotte

welke wij op een schilderachtig plaatsje overvoeren door

eene aangename streek onder eenen helderen hemel met

een uitstekend genoegen 't huiswaards.

Togt na 't Overmaasche

Des middags te half vier uren begon mijn reis van Wandeloord

af met een ex garde d'honneur. Wij moesten eerst de stad

doorkruissen en kwamen vervolgens aan het nieuwe werk

alwaar het gezigt op de zilvere Maas en de heerlijke bomen

die zich aldaar bevinden treffend is. Hier gingen wij in

een roeischuitje en staken de Maas over. Overheerlijk is

het gezicht wanneer men zich op 't midden van dien

breden plas bevond, zoo op de stad als op de overzijde.

Eindelijk nadert men deze en na eenen korten overtogt

stapt men aan 't eiland IJsselmonde aan land. Hier wandelden wij

nu verder op en het is indedaad moeilijk zich een schoner

landstreek voor te stellen. Wij gingen over eenen dijk met

heerlijk geboomte beplant, ter linker zijde was de Maas

ter regterzijde korenvelden met de bloeiendste gewassen

bedekt. Hier en daar zag men huizen schilderachtig onder

't geboomte verscholen. Alles was lagchend en vrolijk

en bij de menschen heerschte eene zekere gulheid en

tevredenheid die verrukkelijk was. Na de wandeling hier

met veel genoegen volbragt te hebben stapten wij op-

nieuw in een bootje en wierden door eenen haven gevoerd en

aan 't eiland Fijenoord waar ons een genoegelijk oogenblik wachte

aan land gezet.

pagina: 134

Fijenoord.

Is zeker een van de aangenaamste oorden die ik immer

gezien heb. De luchtstreek is er voortreffelijk en de uitge-

strektheid van 't eiland groot genoeg om de gedachte van

op zulk eene kleine plek opgesloten te zijn te doen verdwijnen.

Eene overheerlijke rei van bomen omkranst het gehele

eiland welks midden uit vette gronden en welige landerijen

bestaat. Men vind aldaar het zoogenaamde Pesthuis hetwelk

volgens sommigen voor pestzieken volgens anderen slechts

als een plaats van quarantaine voor de goederen uit

de Levant gebruikt wierd. Naderhand is het voor een hospitaal

en ook voor een cadetten school gebruikt. Het is ruim

en luchtig. In 't midden is een kom waarin men steeds

versch water kan doen stromen om de lugt te verfrisschen.

Wij traden binnen en wierden bij den Heer ter Hoeve

ingelaten wien wij onze brief van aanbeveling vertoonden. Hij

ontving ons aller vriendelijkst en deelde ons een algemeen

plan van zijne inrigting mede.

Zijne hoofd gedachte was om door de beschaving van het

werkvolk uit de geringere classen der maatschappij door

hetzelve meer eerbied meer belangstelling inteboezemen

de fabrieken zelve op die hoogte te voeren waartoe zij in

andere landen gebragt zijn en had voornamentlijk de

kinderen uit de armenhuizen daartoe willen gebruiken.

Eene diergelijke inrigting te Arnhem had de hoogste goedkeuring

van den Magistraat weggedragen en Zutphen en Deventer

hadden om iets dergelijks verzocht doch bij de omwenteling

van 1787 was hij van woonplaats veranderd en de

inrigting was vervallen. Deze was nu eerst sints korten

tijd begonnen en met de grootste kracht doorgezet, ja

zelfs door Stassart met eene bijzondere bescherming

begunstigd. Doch na de omwenteling is dit Institut door

subalterne magten tegengewerkt en hij had zich daardoor

provisioneel tot het getal van honderd kinderen moeten

bepalen daar hij anders dit getal zes ja agtmaal

wilde vermeerderen. Daar de soeverein en Ministers hem

echter van hunne grote belangstelling in deze inrigting

verzekerd hadden en er binnen korten tijd eene

pagina: 135

commissie van de regering hetzelve zou komen onderzoeken

zoo vleide hij zich dat dan alle hinderpalen uit den weg

zouden geruimd worden.

Toen hij het eerst deze kinderen uit de godshuizen overnam

heerschten onder dezelve de grootste zoo natuurlijke als

zedelijke gebreken. Zij waren met ongemakken en bijna alle

met hoofdzweer besmet. Zij waren droevig kwaadaardig vloekten

en stalen als raven. De heer Ter Hoeve liet eerst alles

tot ligchamelijke reinheid bewerkstelligen en begreep

dat bij zulk eenen hoop geduld de eerste vereischte was. De

trommel en de fluit waarmede hij de marschen etc. liet slaan was 't geen het eerst bij hen een geest

van orde en maat opwekte. Vervolgens liet hij hen hunne

straatdeuntjes maar eerst in 't wilde zingen, de meester merkte

diegenen op die eenigen smaak of aanleg toonden en

gaf hun betere liedjes en voerde hen ongemerkt tot

eenen hogeren trap van beschaving. Verder heeft hij verschillende

muzykmeesters zoo voor blaasinstrumenten als andersints

komen laten want zeide hij dit leeren der muzyk maakt

hen vrolijk en vrolijke menschen zullen in 't algemeen de braafste

en werkzaamste zijn. Om het stelen tegentegaan liet

hij aan ieder kind onder zijne zitplaats een open kasje

maken om daarin zijn beursje en andere aangelegenheden

te leggen en in de drie laatste maanden was niets gestolen.

Om de geest van eer optewakkeren zoo worden zij die door

hunne vlijt of goede hoedanigheden uitmunten tot

opzieners over vier anderen benoemd. Deze opzieners worden

zoo het jongens zijn, door een band en zoo het meisjes

zijn door een veer of pluim onderscheiden. Zij hebben eenige

beschikking over de anderen, dienen aan de tafels

waaraan steeds vijf zitten voor, en deelen het vleesch etc.

uit. Bij elke uitdeling ontfangen zij eene dubbele

portie doch ook bij elke overtreding worden zij dubbel

gestraft. Om de vlijt aantezetten zoo is al het werk

dat ieder kind buiten eene hem opgegevene taak doet

voor zijn eigen profijt zoo dat er sommige zijn die

weeklijks tot 15 st. toe verdienen. Het grootste gedeelte

hiervan word in een spaarpot die zij bij hun vertrek uit

het huis medenemen gestort en naar mate van meer

of minder vlijt word hen hiervan ten eigen gebruik

een gedeelte afgestaan. Ten einde het genot van

pagina: 136

dit geld voor hen van des te meer waarde te maken

zoo is bij dit institut een kleine winkel gevoegd waarin

niet alleen touw knikkers en hoepels maar ook kerssen

appelen etc. naar den tijd voor de goedkoopste prijzen

verkocht worden. Alleen zij die het geld door eigen vlijt

verdiend hebben mogen hetzelve daarin besteden. De

opzieners die zich verder door bijzondere vlijt onderscheiden

krijgen de vergunning om op een ambacht te komen en

de meisjes worden in alle vrouwelijke werken tot dienen

nodig. Behalven de zonen van den Heer ter Hoeve

die zelfs in het gesticht werkzaam zijn zoo vind

men aldaar ook eenen meester eenen leeraar en

voor de Roomschen een priester. Zondags word er

een plegtige kerkdienst gehouden die door alle

moet bijgewoond worden. Ze word door een orchest vergezeld.

De kinderen met de opzieners aan 't hoofd treden met

de opzieners aan 't hoofd in een statige optogt binnen

en gedurende de godsdienstoefening heerscht de plegtigste

stilte. Verder worden zij door den leeraar en

andere bestuurders in verscheidene vakken onderwezen

als natuurkunde vaderlandsche geschiedenis zedekunde etc.

alles geschied vertellender wijze en de kinderen

worden dan naderhand over 't gehoorde ondervraagd

en de heer Ter Hoeve verzekerde ons dat de leeraar

reeds dikwijls bij hem gekomen was met tranen

van aandoening over de leerzaamheid en het goed begrip

der kinderen. Door zulk eene wijze van behandeling

waren zij reeds zoo ver gebragt dat sommigen de

duidelijke begrippen van deugd en ondeugd reeds

bevatten en onder hen de grootste verdraagzaamheid

heerschte. Van allen gaf de heer t. H. reden zoo

laat ik hen bijvoorbeeld zeide hij 's avonds met den

trommel naar bed afmarcheren en hieraan dank ik

dat zij elkander nooit van de trappen afdringen.

Onder diergelijke gesprekken voerde hij ons in de

grote kamer en dit gezicht was waarlijk treffend.

Daar zaten de kinderen volgens de kunne afgedeeld

te werken aan spinnewielen alle in 't huis zelve

gemaakt. Op alle gezichten was reinheid vrolijkheid

pagina: 137

en gezondheid te lezen. Toen wij inkwamen hieven

zij uit zich zelve en zonder bestier des meesters een lied

aan over de godlijke almacht aan op de wijs van

God save the King. Toen de heer ter hoeve ons eenige

regels van dit gezang dat eenvoudig en dichterlijk

was uitleidde kon ik bijna mijn gevoel niet weerhouden

op het zien van zoo vele kinderen die hier in zulk

eene werkzaamheid en zulke gevoelens opgevoed misschien

eens de sieraden zullen worden eener maatschappij

waarvan zij anders de geessel zouden geweest zijn.

Mijn God wat is hij het verhevenst wezen van uwe

schepping die den mensch tot de waarachtige Godenwaarde

van mensch verheft. Hier word nu het geleerde niet in

den dagelijkschen omgang met reeds bedorven volwassenen

vergeten en verpest, neen op dit gezegend eiland heerschen

vrede en rust en de woede der stervelingen dringt

tot hier niet door. Wij bezogten vervolgens de slaapkamers

de eetzaal, alles was even net lugtig en zindelijk.

De onderwijzers slapen in open bedden en rustbanken

de kinderen allen in kribben in reien van vijf naast

elkander geplaatst. De opziener slaapt vooraan.

Wij zagen ook de kamers voor de verschillende hand-

werkslieden als schoenmaker kleerenmaker timmerman

draaier en wolkammer. Bij sommigen waren reeds leerlingen.

De heer ter Hoeve liet het tegenwoordige werk alleen

verrichten om de kinderen aan gestadige werkzaamheid

te gewennen daar hij bij zich zelve nog niet besloten

had of hij een fabriek in wollen dan wel in zijden

stoffen zou aanleggen. De kinderen staan 's ochtends

te vier uren op en gaan 's avonds te agt uren na bed.

Van negen tot tien 's ogtends en twee tot vier uur 's middags

is hun speeltijd en zij hebben daartoe eene uitmuntende

gelegenheid in het overheerlijk plein bomen dat zich

voor het gebouw bevind en waar zij een schop en een

kolf knikker kegel en beugelbaan hebben. Vijf keer

in de week word hier ossenvleesch gegeten. Het ontbijt

bestaat in eene soep. Ziektens waren er nog niet

geweest en zelfs een teeringachtig knaapje geheel hersteld.

pagina: 138

500:^·De heer ter Hoeve is een man van Vijf en zestig jaar

van eene kloeke gestalte, een vurig doch eenigzints streng

uitzigt maar ten uitersten vriendelijk. Natuur-

lijk is hij met zijne denkbeelden zeer ingenomen. Wat

hier nu ook van zij zoo moet hij die over zijne

inrigting wil oordelen zelve naar Fijenoord gaan en

wanneer hij dan zijne waarde als redelijk wezen niet

gevoelt, wanneer dan geene aangename gewaarwordingen

zijne ziel doorstromen wanneer hij dan niet aan deugd

onder de menschen geloofd o zoo beklaag ik hem

van harten. Dit was ten minsten mijn geval niet. Ik

gevoelde als mensch en Vaderlander de waarde van hem

die eene inrigting begonnen heeft welke misschien

nog tot nut der laatste geslachten in ons vaderland

kan strekken, die wanneer hij in andere landen

geleefd had misschien reeds bij ons de vurigste

bewonderaars zou gevonden hebben en nu bijna onbekend

is. Ja ik kon niet nalaten bij het afscheid den

heer ter Hoeve met eenen hartelijken handdruk den

zegen van God en alle goede menschen op zijne zoo

gelukkig begonnene onderneming toetewenschen.

Plantaadje

De heer ter hoeve liet me in zijn boot naar de overzijde

der Maas aan land zetten en nu bevonden wij ons in

de Rotterdamsche plantaadje. De bomen zijn juist niet

reusachtig doch men vind aldaar zeer lieve wandelingen

en lanen en zij verdient in allen geval meer dan

de onze de naam van Plantaadje.

Het Magazijn, de Werf.

Wij bezagen het Magazijn der Marine. Men leidde

ons eerst naar de Kamer waar de geweeren die gevloekte

werktuigen der moordzugt vervaardigd wierden. Zij moesten

nu eigentlijk volgens de voorspellingen van vele dichters

tot sikkels versmeed worden doch het was hier nog juist

het tegendeel. Men bragt ons vervolgens in de wapenkamer

die veel na eene uitverkogte of liever na eene uitgeplunderde

pagina: 139

winkel geleek. Men zag wel is waar nog eenige oude

geweren ten tijde der omwenteling verzameld, eenige verroeste

degens en eenige bajonetten in zonnen doch alles

wezentlijk meer als monsters dan als verzameling.

Als merkwaardigheden zag men er het dwergachtig

beeldje van Jan van Doren een stuurman die de vloot

van De Ruiter in de rivier van Londen bragt en ook

het wapen dat eens de spiegel van den royal Charles

versierd heeft en dus ook nog een gedenkteken der

oude hollandsche dapperheid 't geen de roofzuchtige klaauwen

der Franschen ontsnapt is. Verder kamers als pakhuizen van vlaggen

zeilen etc. en ook nog oude drinkbekers der admiraliteit.

In de werf wierd weinig gewerkt. Twee fregatten

wierden gebouwd. Verder lag er een schip op Stapel

om bij de aankomst van den Souverein aftelopen. Een

schip van 80 stukken dat bijna geheel af was bezagen

wij geheel en al 't geen zeer belangrijk was. Welk

een verschrikkelijk gevaarte. Welk eene hechtheid welke

ontzettende kosten aan een werkstuk dat meer dan

een milioen kost om in een paar uur ten kosten

van het leven van eenige honderden menschen uit

elkander geschoten en verbrijzeld word. Wij zagen de

pragtige sloep der vorstelijke famielje die verguld wierd

en zeer fraai gewerkt was. De ledige magazijn waren

daar er nu tog iets in moest zijn met illuminatien en

eerepoorten opgevuld.

Terugreis

Dezelve bevat weinig bijzonders. De weg was bekend en

de reis in eene opvolging van schuiten welke reismanier

juist meer gemakkelijk dan onderhoudend is. Ik sliep

's nachts te Leyden trof nu en dan in de verschillende

schuiten aangenaam gezelschap aan en bereikte na

veertien dagen aangenaam en nuttig doorgebragt te hebben de

Amsterdamsche wallen.

pagina: 141

Juillet

Returned after this pleasing journey I found all things in

good state but yet not in that state in which they could be

wished. Commerce after the frequent arrivals languishes

quite by the small commissions and in every article much

money has been lost. In our article reigns the most deadly

quiet. In politics the spreaders of sad tidings have play'd

as usually their act. Now we were menaced of a new war,

than a different was raised between the courts of Russia

and Prussia, than they complained upon the unsufficient

manner in which Englands permits us to make

trade upon our colonies. These were the most interessing

politic news joined to the news of the miscarried marriage

between our prince and princess Charlotte of which the

fault generally was given to the princess of whom several

stories were told to prove the haughtines of her character.

A more interessing event was yet the arrival of the great

emperor of Russia here. As this memorable arrival deserves

to be remembred we will give as usually an account of it

distinguishing as ever his oculis vide from the

his auribus percepé.

Alexandre à Amsterdam

Depuis longtems la nouvelle s'était répandue que Sa Majesté

Czarienne après avoir fait une visite en Angleterre n'oublierait

pas sa ses contrées-ci. Ce bruit avait été contredit mais dans les

dernières semaines il avait pris de nouvelles forces et cette

semaine par l'annonce des magistrats il avait été

porté à un degré de vraisemblance assez positif. Cependant

cette arrivée premièrement fixée à Mecredi dernier avait

été différée jusqu'à vendredi et bientôt le bruit se répandait

que l'arrivée des Souverains était différée à un tems indé-

terminé de manière que plusieurs personne commencèrent déjà

à désespérer jusque à ce qu'enfin Vendredi plusieurs signes annonces

et nouvelles nous assurèrent de l'arrivée au lendemain.

Préparatifs Déjà on avait formé de tous côtés des préparatifs

brillans depuis la porte de Harlem jusqu'au reguliersgracht et

de là jusqu'au Dam toutes les maisons avaient été ornées

de riches verds festons et comme la saison fournissait abondant

pagina: 142

la verdure et les fleurs celles-ci n'avaient point été

ménagées. Le goût avait présidé à plusieurs de ces décorations.

Là de vastes festons entouraient de colonnes somptueuses là

ici l'œil rencontrait partout des roses charmilles et plus

loin de vastes guirlandes couronnés de fleurs retraçaient

aux passons la couleur si chérie d'orange. On avait de

tout côté préparé de belles illuminations et il s'était formé

deux corps d'honneur consistant en la garde d'honneur qui avait

reçu le prince augmenté de quelques individus et dans

un corps d'élite formé de la garde nationale dans lequel

les sous-officiers avaient le rang de simple soldat

les lieutenans celui de sergens etc. Déjà la semaine passée s'était élevé

à une revue entr'eux une dispute violente au sujet du

droit de préséance mais cette guerre qui aurait pu devenir

celle des rats et des grenouilles malgré l'esprit guerrier qui

animait nos jeunes héros s'est pourtant assoupie.

Arrivée Enfin Samedi à midi le tambour battit

dans tous les quartiers de la ville répandit partout le mouvement

et appella tous les braves lanciers aux armes. Après plusieurs

délais nous arrivâmes enfin au Kalverstraat où ainsi

que partout toutes les maisons étaient décorées de Pavillons

qui ombrageant les rues formatèrent des berceaux de

pavillons qui étaient en effet très beaux. Ce que ne fut

pas si beau ce fut l'ennui eccessif d'être obligé de

rester debout pendant une demi-éternité pour ainsi dire

ce qui occasionna beaucoup de murmures et de disputes.

Enfin lorsque le jour commençait déjà à baisser et huit heures

passées nous vîmes arriver l'empereur dont le train ne

répondit pas de beaucoup à l'idée qu'on s'en était faite.

L'empereur était dans une barouche ayant à ses côtés

la princesse régnante et devant soi le souverain et son

fils aîné. Dans un des autres carosses était la princesse-

douarière. Tout était sans aucune pompe quelques

gardes d'honneur étaient presque les seuls qui escortaient

les voitures. Tout était extrêmement simple ce qui

trompa l'attente de plusieurs qui ne purent fixér assez

promptement l'empereur.

Illumination Les illuminations étaient en effet très

brillantes chez plusieurs la ligne uniforme s'était transformée

en soleil en [onl.] en portique. Sur le Heerengragt il

y avait des vues superbe. Mais on avait déjà tant

vu en fait d'illuminations que ce plaisir commença à

passer. Le beau monument allégorique la superbe illumination

de la Maison de Ville que nous n'avions vue dans longtems

pagina: 143

et l'arc de triomphe au Breestraat étaient sans doute ce

qu'il y avait de plus beau. Cependant plusieurs illuminations

particulières étaient en effet très belles. Une étoile au

pont du Vijzelstraat ne fit pas beaucoup d'effet.

Le voyage aquatique Déjà à huit heures après une courte reste

à la liberté grand vaisseau de M. Slutter nous nous embarqâmes

dans une barque ouverte surmontée d'une voile avec laquelle

nous voyuâmes jusqu'au chantier. Là nous mîmes pied à

terre et nous vîmes le Buitenkant décoré ainsi que le Heeregrt.

Nous y étant arrêtés il s'éleva bientôt le bruit que l'empereur

devait passer par là. Il passa en effet et avec beaucoup

plus de pompe dans le beau carosse de notre prince tiré par

six chevaux magnifiquement caparaçonnés. Je pus alors

distinguer son visage et je le trouvai pour autant que je le vis

ainsi que son attitude entier ressemblait parfaitement

à l'idée que je m'en étais formée d'après divers portraits. Nous

étant rembarqués nous croisâmes ça et là dans un

tems superbe au milieu d'une foule innombrable de vaisseaux

yachts et barques qui nous entouraient de tous côtés

ornés de leurs pavillons tandis qu'on voyait plusieurs vaisseaux

entièrement couverts de pavillons ce qui au milieu

des coups répétés du canon produisit un effet superbe. Enfin

nous vîmes s'avancer la barque dans laquelle se trouvait

Alexandre en uniforme vert bordé de rouge

tout produisait un effet pittoresque et charmant et

la barque passa très près de nous. Ensuite après quelques délais

notre nef fendit les ondes vers Zandam avec une

rapidité étonnante mais puisque nous avions le vent

contraire nous bouvayâmes[?] deux heures avant d'arriver

au Zaan où une quantité énorme de barques avaient

appareillés. Nous vîmes lorsque nous eûmes mis

pied à terre tout le chemin couvert d'une quantité terrible

de personnes de tout sexe et de toute âge. Bientôt le

bruit se répandit que l'empereur viendrait à passer et il

passa en effet en barouche ouverte au milieu des acclamations.

Nous ne pûmes pénétrer plus loin dans Zaandam à cause

du Landstorm qui y occupait tous les passages. Mais alors

lorsque les yeux eurent été contentés l'estomac reprit ses droits

mais fut mal contenté et après une heure de visites

infructueuses chez des boulangers qui n'avaient pas

de pain nous eûmes des peines infernies pour nous procurer

un morceau de vieux pain un fromage et un vase de lait.

pagina: 144

∙Enriché de ces provisions nous retournâmes à Amsterdam et

nous vîmes tous les bords de l'ij étaient couvertes d'une mulitude

qui pendant le délai qui tourmentait sa patience faisait rejaillir

des cris en honneur des souverains. Vers le soir nous nous retrouvâmes

au milieu de la flotte qui en escortant Alexandre revenait

par la ville. Pourtant l'onde sur laquelle le soleil couchant et

la pleine lune d'un autre côté répandaient une lueur délicieuse.

Nous vîmes dans le lointain les grands personages descendre

du jacht dans leurs barques toute cette scène était animée

et tantôt l'air retentissait des coups répétés du canon et

tantôt des accens d'une musique ravissante. Cette

vue acheva les plaisirs de cette journée presqu'entièrement passée

sur l'eau et qui me fit infiniment de plaisir. Le soir toute

la ville fut illuminée mais du moins pour moi j'avais trop

de sommeil et trop le souvenir de la veille pour y regarder.

Anecdotes du jour Le soir en arrivant Al. s'est montré sur

le balcon. Ensuite il a donné audience ce qui pourtant n'était en

effet qu'une audience de complimens. Il a ensuite assisté au bal

et a ouvert le bal par une polonaise avec la princesse-douarière. Il

a dansé plusieurs danses avec Mad. Dedel. On l'a attendu envain

au théâtre. La seule chose qui ait interrompu les plaisirs de

la journée d'hier a été le désastre arrivé à un M. Kanne qui dans

une barque avec plusieurs personnes a été culbuté et lui sa

femme et une autre personne se sont noyés. L'Empereur a vu hier

la bourse et s'est arrêté longtems à l'institut maritime où

il a mangé et bu de leur portion journalière. À Broek il

doit s'être amusé beaucoup avec les coiffures des dames. Une

d'elles a ôté la sienne et lui en a fait cadeau. On doit finallement

lui avoir fait cadeau à Zaandam d'une représentation de la

maison du Czar en relief et d'un gobelet jadis donné en cadeau

par Pierre 1 lors de son séjour à Zaandam. Hier au soir

il a assisté à Félix à un concert extra-ordinaire donné à

la prière expresse du prince. Les meilleurs sujets s'y sont

fait entendu mais l'empereur paraissait plus occupé

à lorgner les dames. Comme on n'applaudissait pas la vivacité

ne fut pas grande. Cependant chacun put regarder l'empereur

à son aise. La fête de hier dont M. Scheltema a eu la

direction doit l'avoir plu beaucoup. Les particularités en

sont encore ignorées. L'empereur est un bel homme son

visage respire la bonté et la générosité. La grandeur de

son âme le distingue encore plus à ce que je crois que la

grandeur de son esprit. Sa suite est très peu nombreuse.

Il est resté encore aujourd'hui ici tandis que de sots nouvellistes

qui aiment à faire croire au mal avait répandu qu'il

partirait hier au matin à cause des différends survenus

entre les alliés.

pagina: 145

L'empereur à la bourse Ce midi à la bourse nous vîmes toutes

les fenêtres ouvertes et bientôt aux acclamations de tous les

spectateurs le grand Alexandre accompagné de notre prince se

montra devant la grande fenêtre du milieu. Il était chapeau-

bas mais donna aussitôt signe aux négocians de se couvrir. Nous

pûmes alors fort bien le distinguer. Il a une belle taille est

un peu chauve mais beaucoup plus mâle et formé

qu'on ne le voit représenté ordinairement. Il était accompagné

de commissions du tribunal et de la chambre de commerce et

se tournait quelquefois pour faire des demandes ou écouter

des réponses. Il paraît avoir la vue assez courte

et avait toujours la lorgnette à la main. Après être resté plus

d'un quart d'heure il se retira comblé d'applaudissemens et

après avoir fait plusieurs révérences.

Anecdotes du jour on dit que l'empereur se plaît beaucoup ici et

qu'il a dit au prince Mon cher Guillaume je me plais tant ici que

je veux rester encore un couple de jours. On dit que le séjour ici

lui plaît mieux qu'en Angleterre et qu'il s'est retiré de là

plus tôt puisqu'on ne voulait pas encore lui rendre sa flotte.

Il a beaucoup admiré le Kweekschool qu'il trouvait mieux

qu'en Angleterre et il a répété plusieurs fois aux élèves qu'en

cas qu'ils vinssent à Petersbourg ils devaient directement

s'adresser à lui et le venir trouver. À Félix hier au soir il

a signé les lois Alexandre dans une écriture très nette.

On dit qu'en allant hier à l'église Grecque il a traversé la

ville incognito à pied. Ce matin il a visité entr'autres le

cabinet de tableaux de Brentano l'église neuve et le bâtiment

entier de Félix.

Suite L'empereur doit avoir dit entr'autres qu'il aimerait mieux

rester ici six jours qu'un seul en Angleterre. La raison en est

facile à comprendre. C'est qu'ici on fait tout pour lui plaire

et lui faire plaisir tandis qu'en Angleterre ce n'était que

de l'ostentation et que leurs fêtes somtueuses paraissaient dire

voilà ce que nous sommes ce que nous pouvons et en quoi

personne ne peut nous égaler et ainsi elles humiliaient son

amour-propre plus qu'ils ne le flattaient. Hier il a été au Hortus

où cependant il ne s'est pas arrêté longtems. Dimanche il a été

chez M. Koesveld dont on dit qu'il a acheté le cabinet. Hier il

a aussi été voir le cabinet de Van Winter et pour échapper à la

foule il s'est sauvé par une porte de derrière. La fête de

Zaandam et les complimens des jeunes filles lui ont plu beaucoup.

Hier il a encore vu le museum et on lui a donné pourtant

faire entendre des allusions à ce qu'il a laissé aux Français

pagina: 146

tous les tableaux qu'ils ont volés. À la bourse il a parlé très

familièrement avec la commission de négocians. Il s'est informé

comment on pouvait pourtant se retrouver à la bourse. On lui

a fait reconnaître M. Koesveld. Les négocians lui ont demandé s'il

leur serait permis d'éterniser cette visite à la bourse par un

monument. Il a dit que cela lui flattait beaucoup mais si votre

souverain le permit à quoi celui-ci a répondu par un compliment

flatteur. Au bal il a demandé à parler un membre du comptoir

de M. Hope et a dit que le dérangement des finances par l'attaque

des français l'avait mis hors d'état de remplir ses engagemens

mais qu'on travaillait avec zèle à les pouvoir remplir. À Zaandam

à son dîner il a trouvé au dessert la maison du czar Pierre en sucre.

Les surprises et la réception à Zaandam ont été arrangées avec

beaucoup de goût. Voici quelques anecdotes à ce sujet. La réception

par de jeunes Zaandamoises lui a fort plu. Tout avait été décoré

par des belles devises. Il y avait entr'autres un garde d'honneur à cheval composé de

ceux des bourgeois qui pendant la révolution s'étaient distingués

en maintenant la tranquilité qui par reconnaissance avaient

été équipés et habillés aux fraix de la ville. On avait très bien

arrangé l'auberge Nilotter[?] pour recevoir les personages illustres.

Une jeune fille qui avait manqué le plaisir d'assister à la réception

a donné à l'empereur une poupée arrangée du vieux costume

Zaandamois. On avait arrangé une maison entièrement à l'antique

et deux nonagénaires devaient y recevoir l'empereur mais il a

manqué d'y venir. L'Empereur n'a rien donné mais a fait

soigneusement noter tout. Dans la maison du czar pierre il a

a maçonné une pierre.

Voilà les principaux événemens qui ont distingué le séjour de

deux jours qu'a fait ici l'empereur de toutes les Russes. Hier

matin il est parti à quatre heures. Mais nos profonds politiques qui

avaient assuré qu'il resterait plus longtems et qui ne sont pas

hommes à être mis en défaut pour si peu de chose et qui savent

trouver partout le merveilleux nous assurent que c'était pour

des raisons d'état et que des dépêches l'avaient forcé de hâter son

voyage. En général cette visite ne peut que faire des biens à notre

état puisque l'empereur paraissait être sur un pied très familier

avec celle de notre souverain. L'empereur s'est fait aimer partout

par ses grâces son affabilité et sa bonhomie. Il est un peu sourd.

Depuis son départ et celui de nos souverains dans la matinée

de hier le calme a repris la place de mouvement et de

la confusion qui régnait partout. On ne voit plus flotter les

pavillons. Les illuminations qui ont été allumées pour la troisième

fois tandis que le public en agissait à son gré sont abattues

partout tandis que ça et là quelques ornemens flétris attestent

seuls une pompe déjà passée.

pagina: 147

Suite

L'empereur doit avoir regardé assez longtems avec beaucoup

d'attention le tombeau de Ruiter et on dit qu'il lui est échappé une

larme. À Zaandam il doit avoir dit au prince Vous êtes bien

heureux de gouverner un tel peuple. Le mien est trop grand je

ne puis faire autant d'heureux que je veux. À Zaandam l'E. fut

attaqué après dîner d'un besoin de la nature. On avait une pareille

machine mais la clef en avait été perdue. L'empereur sort de la

maison entre chez un boulanger mais ne peut se faire comprendre.

Le prince qui l'avait suivi à la porte leur explique en hollandais

de quoi il s'agissait. L'empereur chie pendant que le prince fait la

sentinelle. Enfin il sort et donne un napoléon à la servante.

Les Français

Wie is 't vloekwaardig volk dat deugd en pligt vervloekt

On donnait aux Français à Paris la tragédie de hamlet. Lorsqu'on

en vint à un vers à peu près ainsi

L'Angleterre en tout tems en crimes fut féconde

Les applaudissemens ne cessèrent pas et on força Talma de

répéter trois fois ce vers. Enfin un officier anglais ne pouvant

plus longtems soutenir cette indignité se lève et s'écrie Vive

l'Angleterre la libératrice des nations. Aussitôt de nouvelles

huées des cris d'abas l'anglais se font entendre de tous côtés la

toile tombe et ce n'est qu'à force de police et de gendarmes qu'on

peut rétablir l'ordre.

National guard

Scarce returned in town one of the first objects was the summoning

for a new national guard which must be formed in our

town. This guard the nature of persons choiced for it the liberty

of remplacing the duty of procuring your self an uniform

all raised a great discontent but this same discontent

and the arrival of his Majesty have provisionly stopped this

organisation.

Calkoen

La vente de la bibliothèque de M. Calkoen a fait assez d'époques.

Elle se distinguait par la collection énorme et précieuse de livres

d'histore naturelle et d'éditions de Luxe en ce genre comme

les ouvrages de Temminck le vaillant Hindous Excavations etc.

Puis on y trouvait une collection considérable de voyages

pittoresques en tout pays et en général d'ouvrages en planches.

En fait de littérature la collection ne signifiait presque

rien. À cette bibliothèque était joint un cabinet

de papillons et un de scarabées qui doit avoir été superbe

et où on trouvait de pareils insectes d'une grandeur en effet

plus dégoûtante que belle.

pagina: 148

Littérature

Florian Hist. De Don quichotte 1 v.

J'ai lu et j'ai admiré. Je connais peu d'ouvrages où tant d'imagination

et de gaieté se réunissent à tant de bon sens. Comme l'auteur sait

nous intéresser pour Don quichotte malgré toutes ces folies

pour ce bon Sancho quel art de faire renaître à chaque pas de

nouveaux incidens de répandre partout un charme irrésistible.

Le style du traducteur est excellent et peu d'ouvrages

renommées méritent autant la réputation dont ils jouissent.

Loots de Verlossing van Nederland

Bij het horen der voorlezing drukte ik reeds mijn gevoelen

over dit gedicht uit. Het lezen heeft bij mij dit oordeel bevestigd.

Dat Loots iets zonder dichterlijke waarde zoude maken dit

houde ik voor eene onmogelijkheid. Doch dat dit stuk waarin

de dichter te veel nieuw en sterk heeft willen wezen juist niet

onder de beste voortbrengselen des dichters te stellen is koomt

mij waarschijnlijker voor. Men kan te sterk schilderen en het

spijt mij te zeer dat Loots tegenwoordig de eertijds in zijne

vroegere werken zoo heerlijke vondeliaansche eenvoudigheid uit

het oog verliest en gelijk ook in zijne brieven een te veel gezocht

enthousiasmus toont en de schoonheid van 't geheel aan

schoonheden van detail en enkele regels opoffert.

Scheltema Peter de Grote in Holland 1e deel

Reeds lang wierd dit werk door de beminnaars der geschiedkunde

met grote begeerte verwacht. De voorstelling van de bijzondere

betrekking van Peter op Holland en zijne verwagtingen zoo

te Zaandam als te Amsterdam is indedaad zeer belangrijk.

Ik kan echter niet ontkennen dat de verdere details na

zijne terugkomst in Rusland mij te weinig uitgebreid

schijnen om een goed denkbeeld van de geschiedenis der

regeering van Peter te geven en te veel in een werk

over Peter in Holland. De stijl is zoo als altoos die van Scheltema

niet verheven waartoe ook een diergelijk werk zeer ongeschikt

was. Zoo als bij alle compilateuren vind men verscheidene

Anecdoten van zeer weinig belang of zijn criticq wegens de

historische bronnen altijd genoeg geapprofondisseerd zij en of

de gissingen (bv. Meetje van de familie van Metius) niet dikwijls wat

ver getrokken zijn wil ik niet beslissen. Zeer belangrijk is ook de

door hem nu ontdekte waarheid dat het gewone vertelsel dat

Peter te Zaandam den scheepsbouw geleerd heeft volkomen onwaar is.

pagina: 149

Loosjes Hillegonda Buisman (Leven van) 1ste deel

In werken van vernuft slaagt dikwijls eene twede proeve

zoo goed niet als de eerste. Loosjes had met zijnen Maurits

Lijnslager (een zijner verdienstelijkste werken) eenen nieuwen

weg gebaand in een genre dat toch steeds in handen van

velen gevaarlijk voor ware geleerdheid en historiekunde is.

Dit werk behelst tot nu toe de geschiedenis van de geboorte en

opvoeding van Hillegonda, een reisje na Tesselschade te Alkmaar.

Minnarij of liever Najaging door eenen zekeren Akswijk.

Godvruchtige dood van de Moeder. Reisje van Hillegonda door

Noordholland, bezoek bij Hooft beschr. van Gooyland Genegenheid

voor eenen zekeren Hellemans. Verder een reisje door Zuidholl.

Bezoek bij Anna Roemers te Dordrecht. Scheepvaart met Cats.

Aan vaderlandsche herinneringen ontbreekt het hier dus niet

doch ook juist niet altijd even te pas. Wegens sommige grote

mannen en ook Hooft te veel kleinigheden. In 't geheel tot

nu toe staat volgens mij Hillegonda tot Maurits als de

Odyssea tot de Ilias. De laatste was overal eene werkende de

laatste is alleen eene lijdende persoon en zie daar geloof ik

de grote reden waarom dit werk eigentlijk veel minder

belangstelling opwekt.

Sterne. Sentimental journey

I have read this book in my journey and the lecture of it

has done me very much pleasure. The style is beautiful however

here and there I found some obscurity and difficulty. The events

of this journey (they may be true or false) are of small importance

but the author knew the art of render them very interessing

by the describing. From the meeting of a fine woman in

a shop to that of a pedlar he knows to throw over all things

a veil of sentiment. The voyage extends him self no longer

than from Calais to Paris. But I find that for to consider

all things in such a manner and to form such remarks it

is not necessary to make a journey and that every day in

life can give matter to such reflections if somebody has

wit and judgement enough to distinguish them.

But some events are described very naturally and I was

distrustful that it was as soon ended.

What belongs to the letters of Yorick and Eliza I have not

much admired them and I found that the friendship of Yorick

and his thoughts upon Eliza's husband and his own wife

were more sentimental than pure.

pagina: 150

Voltaire Contes en vers etc.

Comme j'ai souvent trouvé que les livres qui avaient la

plus mauvaise réputation étaient souvent les moins

dangereux j'ai acheté pour compléter ma collection de stéréotypes

les contes en vers etc. de voltaire.

Dans les Contes j'ai trouvé qu'il y avait beaucoup de bon et de

mauvais mais j'ai trouvé que Ce qui plaît aux Dames L'éducation

d'un prince les trois manières Thélème et Macare Sésostris étaient

de belles fictions rapportés dans des vers enchanteurs tels

que peu de français en ont fait.

Dans les Satires quoiqu'il y a beaucoup qui sentent la vieillesse

de Voltaire et ses inimitiés personelles cependant il y a beaucoup

de traits qui portent juste. La satire sur les finances est un

tableau frappant et plusieurs autres pièces p.e. la tactique

des morceaux charmans.

Enfin j'ai trouvé dans la dernière partie une immense collection

de couplets d'usage de civilité qui ennuyent chez tout autre poète mais

qui ici renferment un fonds d'esprit si inépuisable que sur dix

il y en a toujours neuf qu'on voudrait savoir par cœur.

Zachariae Gedichte 3 et 4

Le 3 volume ne contient qu'un recueil de fables traduites du bas

allemand de Burkard Waldes: La notice sur cette auteur joint

au volume est très intéressante ainsi que ces fables parmi

lesquelles on en trouve plusieurs d'une naïveté énergique.

La conservation de cette simplicité dans la traduction est un

des plus grands mérites de Zacharia et ainsi on lit ces fables

avec beaucoup d'intérêt.

Quant au quatrième volume je n'ai pas eu le courage d'y mordre.

J'y trouvai quatre chants une épopée ayant pour titre Cortes qui était écrite

en jambes. Mais un morceau de si longue haleine en allemand

et la vue de le théocratie des génies furent assez puissans

pour me faire fermer aussitôt le livre.

Dans le vol. 5 et 6 on voit une traduction de Milton.

Horatius Satyrorum libri 2 [hierachter accolade met titel: Wieland]

Wieland Horatius Satyren

J'ai lu avec autant de plaisir que de peine ces satyres sans

doute un terrain qui mérite bien d'être défriché. Cependant

comme rien n'est plus difficile à comprendre dans une langue

pagina: 151

912:^z^aFrans

étrangère et surtout dans une langue morte que le comique

on a bien besoin de commentaire cependant avec le secours

de Wieland qui donne quelquefois des éclaircissements très

clairs j'en suis tant [onl.] faute venu à bout. La légèreté du

style la finesse du goût les idées sont en effet admirables.

Elles sont bien plus difficiles à comprendre que les Épîtres.

Celles à Mécénas le Voyage le discours avec Ofillis Damasippus

etc. sont très intéressans. Le commentateur quoiqu'en tout je

ne sois pas de son avis a souvent raison parce qu'il consulte

presque toujours le bon sens et son livre est inappréciable

pour bien entendre L'orace.

Les sépulcres de la France

Une description vraie et terrible du mauvais état des hôpitaux

en France à la fin de 1813, à laquelle on aurait peut-être

pu ajouter des traits plus terribles encore.

Les maisons de jeu

Détails intéressans sur les banques de jeu à Paris mais ça

et là des lieux communs.

Alexander v. Arntzenius

Eene lierzang die veel goeds bevat doch hier en daar heeft

de dichter te verheven willen zijn is daardoor somtijds duister

en dikwijls onbegrijpelijk geworden. In de laatste strophe waarin het

kind voorgesteld wierd dat naar de Redders van Europa vraagt

en wien Blücher en Frederik Willem voorgesteld worden is

eene moralische onnatuurlijkheid in een lammen regel aan eenen

goeden opgeofferd

Maar 't vraagt nog na een ander.

De heldenmoed noemt Rostopchin

De deugd noemt Alexander.

Jani Secundi Poemata

Dit kan ik wezentlijk bekennen dat in 't vak van nieuwere Latijnsche

dichtkunst ik nooit eenen zoo schonen dichter gevonden heb

waarbij in gevoel Sannazarius niet te vergelijken is. Daar

men bij de dichters alles niet kan lezen zoo heb ik hier en daar

er met veel genoegens gelezen.

De drie boekenElegia komen mij voor het schoonste te zijn

dat de schrijver ooit gedicht heeft. Overal gevoel en smaak

en vuur dat dat der oude minnedichters evenaart. Eene

schilderachtige wijze van voorstelling. De gedachte wegens de

plegtige elegien treffend en vele elegien allerschoonst.

pagina: 152

DeBasia zijn mij minder bevallen en na hunne roem zelfs

eenigzins afgevallen. Te veel herhaling en voor mijn genoegen

te veel alleen het zinnelijke der liefde.

In de Epigrammata en losse stukken vind men een heerlijke uit-

drukking en veel schoons.

Loosjes. De schim van Peter aan Alexander

Te veel een poème d'occasion. Een goede gedachte doch geschreven

in die soort van middenmatige vaerzen die geen indruk nalaten.

De Vaderlander

Ware voorstelling met Attisch zout doch eene waarheid die niet altijd

gehoord wil worden vooral niet in die van eenen hoogleeraar der H.

Godgeleerdheid. Ja ik vond dit stukje meer tot voorlezing in eenen

gezelligen vriendenkring als tot openlijke uitgaaf geschikt.

English poets vol: 10-11 [accolade die doorloopt tot de volgende regel] Roscommon Rochester Yalden

Otway Duke dorset.

Perhaps there is no language in which a mediocre fact is more

tedious to be read than in the English because as this verses

have no gnail[?] or harmony it is alone the strength of expression and

thought who can raise the curiosity. This I found confirmed specially

by the poets of the second volume in the lecture of which I found

no pleasure at all.

Roscommon An elegant piece on translated verse is his masterpiece.

The rest are translations from Horace (Pisones) Guarini etc.

Rochester This author is renowned for his indecency but I found

here none pieces of such kind. A great quantity of songs which

name alone is a contradiction of the english tongue. The interessing

pieces are: The satyre against mankind Letter from Antemosia and

an ode upon nothing in which reigns much strength of expression.

Yalden is truly a poet of merit. His versification is rolling and

agreeable. He excelled much in the lyric pieces as is attested

by his Praise of light his human life etc. The force of jealousy.

A piece on the english miner and the character of sir Aston are

very pleasing. Further are joined translations. Ovid Art of love (Book 2.

The rape of Theutilla from Strada: Imitations of Homer and Horace.

∙Otway I believe that the titles of Otway to reputation will consist

in his tragedies more than in his poems. Windsor castle is impossible

to be read for the insupportable adulation against Charles 2 who

reigns in it. The Poets complaint is a witty but too long allegory.

Farther imitations from Horace Ovid Phaedra to Hyppolitus etc.

Duke: The review is a poetical piece whose allusions were too

obscure for me. Farther prologues and poems of no interest.

Translations from Horace Virgil Theocritus Acontius and Paris Elegies from

Ovid.

Dorset The least important of all. After some prologues a quantity

of songs of whom one at the night before an engagement with the Dutch

Let's hear of no inconstancy

We have to much of that at sea

With a fa la la ba la.

pagina: 153

22 Juillet

Politique

En effet des semaines entières se sont écoulées et

je n'ai rien noté. Aussi depuis le départ de S. M. Czarenne

il ne s'est rien passé qui m'ait valu la peine de prendre la

plume en main. Dans le monde politique rien de nouveau

les affaires de Norvège France et Espagne sont encore

dans le même état. Après les événemens importans qui

se sont passés on ne pouvait attendre

rien qui intéressait aussi des nouvelles de bien moins

d'importance doivent maintenant fournir matière à

nos discours.

Princes de Preusse

[onl. Gotisch]

Commerce

It is a general rule that mankind was never content with

his fate and will never be it till the end of the world. If

the past year when we were involved amongst a world

of wars persecution conscriptions levees of garde d'honneurs Douaniers etc. we

had been transported at once to this epoch of peace and

tranquility it is certain we should have believed to been

brought from the hell into the paradise. But all things being

now gone by degrees we have had peace and happiness by

progressions and we are not content of all. I suppose for

instance my self in a discourse with a dutch merchant

occupied in his college to smoke his pipe and to read the

papers. - I. What sir you are not easy of the peace. - M. I say

not that peace is not always preferable to war but what a

peace have we. Is not quite the half of Europe distort. Is

there not a civil war to be fear'd in France and Spain.

Is there no possibility that N. returns upon the continent?

- I. Sir but your commerce. - M. our commerce is nothing

we are overburdened with goods of all kind the merchant

has lost considerable sums in all articles the commissionairs

has done great disbursements and the price of the merchandises are

so low that he has advanced too much he cannot

procure himself those sums from the strangers and can

not sell his merchandise. The prices of the merchandises in

the countries from which they were accustomed to send

hither are higher than here. And then the English

pagina: 154

the damn'd English. Have they not occasionned that fatal

bill from our government by which the trade to our

westindisch colonies which was permitted is rendered quite

impossible. And then the waste of money the

great intereresses. We will make here a - for it would

be to long to report all.

Croyez-moi les humains que j'ai trop su connaître

Méritent peu mon fils qu'on daigne être leur maître.

Bededag Wij vierden deze week een der plegtigste dagen welke

Nederland ooit gevierd heeft den Dag waarop hezelve den

almagtigen voor zijne verlossing uit dwinglandij voor Zijn

hernieuwd volksbestaan en voor den weldaad des vredes dankte.

Mogten de toen uitgestorten beden uitkomst vinden

en mogt een volk zoo wonderdadig uit den ijzeren band der

tyranny verlost zich dat geluk waardig tonen en niet

zoo als onder het gebied eens Napoleons door nutteloze

klachten weemoed en droefgeestigheid om zich verspreiden

maar door vrijheidszin bezield door deugd en godsdienst veredeld

door de kunst beschaafd door werkzaamheid en goede trouw

vereend op nieuw een star van geluk doen blinken en

schoon niet door de dartelheid der overvloed verbasterd met

zijn bescheiden deel tevreden zich het waardig kroost der

vadre tonen en hunne deugden evenaren zonder hunne

misdaden na te volgen. Onze grootheid is verzonken. Onzen opgroeid

welvaart moge nog Europa verwonderen. Eendragt vrijheid en

Oranje zij onze leus en vrede zegene ons vaderland.

De heer v. Goens had zijne text uit eene psalm genomen vervaardigt

ten tijde van het verslaan des legers van Sennacherib door de

magt van Jehovah. In het eerste gedeelte speelden Hiskiah

en Sennacherib in zijne rede eene belangrijker rol als de

plegtigheid dezes dags hen zulks vergunde. Het twede gedeelte

bestaande uit eene beantwoording dezer vier natuurlijke

vragen wat zijn wij geweest? wat zijn wij nu? wat kunnen wij

worden? hoe moeten wij ons gedragen? was eenvoudig en

treffend. Eene krachtige schets der nadelen der fransche

overheersing voor ons zedelijk en godsdienstig character was

zeer fraai zoo als ook het derde gedeelte waarin hij de

verbeelding voor 't toekomende wist te streelen zonder dezelve

op eene hoogte te spannen waarvan de rede haar weldra

weder moest afrukken. Opmerkelijk was ook de

bededags brief welke zoo door het belangrijke tijdstip

als door zoo treffende en krachtige als ware denkbeelden

in eenen heerlijken stijl voorgedragen alle vroegere en

misschien wel alle latere bededagsbrieven overtrof.

pagina: 154, 155

500:^·Alg. toestand Behalve de klagten over den handel en de

donkere vooruitzichten van lieden die altijd duidelijk in de

chambre obscure der wereld willen inzien is hier alles

rustig. De landstorm rust van zijne heldendaden uit en de

roestende pieken worden tot puthaken gebruikt. De schutterij

is in onze grote stad door de onbuigzame wederstand der

Amsterdammers nog niet georganiseerd. Ashley gallopeert over

het hollandsch toneel. De fransche troep droogt uit met

slechte sujetten. De Engelsche troep is na de Maan. Vreemdelingen

vertrokken van de oever der Seine en anderen van die der

Duna bezoeken onze markten. Kooplieden geven diners op

hoop van consignatiën en werpen spieringen uit om kabbel-

jauwen te vangen. De algemeene vrolijkheid bloeit weer op

de herbergen worden des Zondags weder door volgepropte

plezierwagens met juichende burgerlieden bezogt, en de

zangen der potverteerende naaimeiden galmen wederom

langs de velden. Mad. Gallo verrukt door de zachte tonen

harer harp en geeft concerten in 't hartje van den zomer.

De buitens worden weder druk bezogt en die welke

gesloopt zijn met medelijden aangezien. De letterkunde

slaapt de schimpende dichters zijn heesch Loots en

Bilderdijk hebben uitgedonderd en de rijmelaars uitgerijmd.

De werken waarin Napoleon uitgelucht[?] word vervelen

zoo zeer als die waarin hij eertijds ter wolken verheven wierd.

Het flikkerend goud papier aan de kronen[?] wapperend verkondigt

ons weder de blijde aankomst van de vrucht der grote visscherij.

Het engelsch word de algemeene taal der grote wereld waarvan

weinige echter nog dezelve kundig zijn. De engelsche modes

vertonen zich nu en dan en treffen meer door hun bijzonderheid

als schoonheid. 'T geen voorheen als Fransch aangeboden wierd

word nu als Engelsch geprezen doch is daarom niet beter,

sommigen maken veel wind van drukte, anderen

bekennen openhartig dat voor hen die blijde zon nog niet

aan den gezichteinder verschenen is. Het Magnetismus spreekt

thans alleen bij opschriften en de wonderlijke verhalen wegens de

wonderen van den heer van Gheert zijn eensklaps opgehouden.

De gepreste soldaten keeren van tijd zoo ver zij in 't leven

gebleven zijn na hunne haardsteden terug. De gard. Nation.

zijn tot hunne gewone bezigheden terug gekeerd en geen

gedenkteken vereeuwigt hunne dapperheid. Eindelijk weinige

menschen gevoelen naar waarde en met vereischte dankbaarheid

het geluk dat zij in vergelijking van 't voorleden jaar genieten.

pagina: 156

1. FIV.084.01

Driebergen

Enfin après l'extinction de la tyrannie on reprit aussi à Rupelm.

ces excursions agréables qui avaient fait jadis les délices de notre

séjour dans ce lieu. Les ordres furent donnés et bientôt quatre [onl.]

vigoureux nous firent rouler le long de la paisible chaussée où

l'on voyait plus d'arcs de triomphe que d'arbres. Delà nous suivîmes

le bilt weg et delà à droite par un chemin sablonneux qui le

plus souvent bien ombragé mène à travers de beaux champs

de blé et du village de Zeist qui n'a pas trop d'apparence. À Driebergen

je ne vis pour tout village que quelques cabanes cachés derrière les arbres. Mais

le principales particularités qu'on y trouve peuvent se rapporter

aux trois suivantes 1/ Rijzenburg 2/ campagne de Mr. Oorthuizen 3/ Environs

Rijzenburg c'est le nom d'une espèce de village que M. Oorthuizen

possesseur d'une grande campagne dont où qu'on dit sa perfidie envers

l'ancien possesseur et son amitié avec le général Marmont l'ont rendu

le maître a fait construire çà un village dont malgré l'opposition

du seigneur de Doorn il veut faire pour soi et ses descendans

une seigneurie à part. Le principal ornement de ce village est

une église catholique qui est en Effet un chef d'œuvre. L'entrée de [onl.]

de deux colonnes est fort simple. Tout y respire la dernière

netteté. La chaire l'autel les cierges longue les statues de la

vierge et de St. Pierre tout respirait un goût exquis et un

luxe qui charmait sans éblouir. Au devant de cette église

on voit en demi-cercles un grand nombre de petites maisons d'un

étage de grandes croisées et tous bâtis d'une manière

uniforme. De l'autre côté on voit une auberge également bâtie

à neuf et ce village qui n'est pas encore achevé a été entièrement

construit aux frais de Mr. Oorthuyzen qui y fait demeurer surtout[?]

des personnes catholiques qui exercent divers métiers ou tiennent

diverses boutiques.

Quant à la campagne de Mr. Oosthuys on n'en peut voir qu'une

partie. Sur l'autre repose le tabouh. Nous parvîmes premièrement

à travers les sinuosités d'une petite allée qui avait tout au

plus un pied de large à l'hermitage assez riant où nous vîmes

tous les attributs nécessaires comme un tombeau un lit de

mousse une tête de mort et un hermite en habit brun et à barbe

blanche. Les discours sérieux de cet homme en auraient imposé

si nous ne nous étions bientôt apperçus que c'était

aux bénédictions terrestres qu'aux célestes qu'il en voulait. C'était

un espèce de tartuffe qui voulait se rendre intéressant qui exerçait

ce poste comme une métier qui était là à son aise comme

un acteur sur un théâtre et qui toute catholique qu'il était

aimait autant à recevoir des rétributions pécuniaires

des infidèles que des croyans.

pagina: 157

Après cela voulant observer le reste des curiosités de

ce lieu nous commençâmes par nous égarer d'une vaste bruyère

où l'on ne voyait que du sable brûlant et quelques broussailles

et où nous faillîmes étouffer. Revenus à droit chemin nous

visitâmes ces merveilles qui consistaient en un petit moulin

qui signifiait peu de chose une espèce de souterain une cabine

de bois située au haut d'une dune et les environs des petits ruisseaux.

Tout cela était assez joli mais ne valait pas la sueur abondante

qu'ils nous coûtèrent. Enfin nous eûmes à courir comme

des misérables après nous être de nouveaux égarés puisque nous

ne pûmes rattraper le trou par lequel nous devions sortir.

En général les environs de ce village sont charmans. Près de

l'auberge on y voit des arbres superbes et majestueux. Plus loin

de nouvelles allées et groupes d'arbres reposent la vue qui a

[onl.] sur des champs couverts de seigle et de blé noir en

fleur.

Enfin nous dûmes quitter ce lieu enchanteur. Un nouveau

chemin par Oodijk et Vechte nous fournit des vues ravissantes

et nous nous retournâmes avec les plus doux souvenirs.

Le bateau

L'avanture du ministre Meyboom a fait ici beaucoup de

bruit. Revenu de ses terres en Gueldre avec de l'argent dans un

gros sac de voyage il fait avec son épouse le trajet tranquile

de Utrecht à Amsterdam. En sortant de la barque il demande

à sa chère moitié si elle veut lui donner le sac elle répond

qu'il n'y est pas. Le ministre aussitôt plein de furie accuse les

bateliers d'être des voleurs et va cum impetu terribile trouver M.

Kluit qui aussitôt s'intéresse pour lui. Tous deux ils vont chercher

presque de force M. Holtrop qui est obligé de les suivre à la

barque. En attendant M. M. fait l'histoire de tout ce qui est arrivé

à son sac dans la barque et propose de confirmer par des sermens

tout ce qu'il dit. On prend aussitôt les mesures les plus vigoureuses.

Le batelier et son valet sont arrêtés le bateau mis à la chaîne

on fouille dans tous les coins et recoins mais sans succès et

nos trois héros après avoir passé presque toute la nuit dans

cet exercice s'en retournent. Cependant M. Holtrop envoye au

plutôt un commis de police à Utrecht qui y trouve le sac encore

dans l'auberge où on l'avait oublié. Le sac est rapporté le

ministre cité. On lui montre son sac qu'il reconnaît. Il reste pétrifié

et dit ceci m'est un secret (verborgenheid). O répond quelqu'un s'il

y en n'avait pas de plus grands nous verrions clair en toutes

choses.

pagina: 158

1. FIV.085.01

Iets overhet huisje van Czaar Peter

Dit huisje behoorde aan Bulsing kastelein in den Doelen te

Groningen die hetzelve voor den spotprijs van f 25 of f 50 gekogt had. Deze was nu zelf te

Zaandam gekomen om van deze gelegenheid gebruik te maken

om goede intrest van dit huisje te trekken. Scheltema die alles te

Zaandam bestierde zeide tegen hem Bulsing ik zal den keizer

in het huisje met eene aanspraak ontvangen. Gij zult dan eerst in een der

naburige huizen gaan en ik zal u daarna presenteeren. Doch het antwoord

was Neen vriend ik denk in mijn eigen huis mij zelf aan

den keizer te presenteeren ja weet gij wel dat ik recht heb om

u niet eens in mijn huis te laten komen. Toen was Holland in nood.

Vergeefs trachtte de regering alles bij te leggen de twist bleef

heerschen en Bulsing om de Zaandammers regt te bevallen beloofde

hen aan den keizer te zeggen dat hij dit huisje gekogt had in

een tijd toen niemand daarin eenige speculatie vond en hetzelve

waarschijnlijk voor afbraak zoude verkocht geweest zijn. Hij hield woord

en zij gevoelden het snuifje. Hij ontving de keizer deed hem eene

zeer wel gestelde aanspraak in 't fransch en liet hem door zijne

dochter een glas wijn aanbieden terwijl Scheltema met eenige

woorden moest afdruipen. Men zegt dat Bulsing eenen fraaien

ring heeft ontfangen.

Short account of the life of M. Hulshof

Daughter of the M. A. hulshof renowned by his erudition and

his writings she distinguished herself from her earliest years

by the fermety of her spirit and the obstinacy of her character. After

the death of her father increasing in age she confessed

soon a violent love for the prevailing politic principles of

the revolutionists of 1795. Some of them among which Wiselius

and others were her most affectionate friends. At the beginning of

the government of L. Napoleon she wrote a libel called to the

people of the netherlands in which it was been said that the

blindness of Schimmelpenninck was the just reward of his

treason. Following the process in which she was involved

by this piece she was put to a house of correction where

she remained two years. After the finishing of this period

she made new opposition to the government by two Libels in

pagina: 159

which she represented the dangers who would issue from the

aproaching Conscription. She was put to trial and to prison. Yet

she escaped by changing her cloaths with those of an old

maid servant who gave her a visit. Under various disguises

as that of a jack a seamen etc. she escaped all pursuits and

arrived safely at Ireland where the English expedition was

in that time. Gone to England she could not rest there

but wrote a libell against the english government and

represented to the nation the imperfection of their constitution.

Following the condemnation of her judges she was set out

at the continent. Then she made a journey in France and

lived at Paris under the disguise of a maid servant. She

made also a travel to Marseille. It is almost sure by

several points and discoveries that she had in that time

strong designs against the emperor and that if fortune had

crowned her resolutions she would have shewn to the world

a second Charlotte Corday. She went to her mother here

where she remained locked up at home (for she

was banished from here) and was but frequented by few

persons. From here she went to New York where (as it appears

from her letters) her fanatic exaltation is fallen upon

religion and where she professes the most fanatic

mysticism. She is not deprived of wit for her letters in the

Dutch french and English tongues assert the contrary

and are very well wrote. Her defence before her dutch judges

was wrote with much address and strength. She has no

appearance in her phisionomy of the strength of

her charackter. She had given many proofs of great generosity

of heart in pardoning those which she believed to be

her enemies. The liberty which she pretends is a

perfect egality and it has been said that if every one

sought this liberty with the same purity of sentiments as she

the ancient republics could be restored however she

should not have been gracious to those who had other sentiments

than she. I saw her at Maarssen where her

mother possessed an habitation and I was seized by the

singularity of her appearance. There she walked often

whole miles in solitude only accompanied by her dog.

pagina: 160

État de la France sous Napoléon 1 vol. 8o

Un ouvrage en effet curieux et intéressant. On y voit dans

ses différentes branches l'analyse du système d'un despotisme

anarchique le plus complet qui ait jamais distingué.

On y décrit les différens abus qui s'étaient insérés dans

toutes les branches du gouvernement ce qui forme un tableau

horrible digne de servir de leçon aux siècles à venir.

Kinker Almanzor en Zehra

Wat het oogmerk van dit stuk is begrijp ik niet. Alles is

verschriklijk geforceerd en onnatuurlijk. Het laatste zoo als

ook de verschijning van de schutgeest schijnen uit een

toverbalet. Almanzor is geen ideaal van een koning hij is

een zwak en ellendig vorst en het geheel (hoewel er hier en

daar schone passages in zijn is een cahos van verwarring.

Salques erreur et Préjugés vol. 3

L'auteur continue à traiter divers sujets sur les Amazones l'esprit

des femmes les Hermaphrodites les Unamoniquae[?] etc. Tout est

traité avec esprit mais avec une légèreté qui ne se trouve

que chez les français qui sait jeter sur les choses les plus

sacrées un vernis de ridicule qui me rebute toujours et

qui sans approfondir rien cite seulement quelques

anecdotes prises ça et là au hasard.

Lessing Briefe

Une collection très intéressante de lettres écrites dans un

beau style avec beaucoup de profondeur et de vérité. Les

sujets intéressent presque tous. Tantôt c'est sur la messiade

de Klopstock tantôt sur une traduction d'horace tantôt une

projet de tragédie.

British poets Halifax Stephney Walsh

Halifax ses poèmes dont le nombre n'est pas considérable se distin-

guent par une élégance noble. La Lettre à Dorset sur la victoire

de la Boyne est ce qu'on trouve de plus beau chez lui. Le panégyrique

de Charles 2 respire trop l'adulation.

Stephney Des imitations de Juvenal et d'horace et des poésies

originales qui ne signifient pas grand chose.

Walsh des poésies sur l'amour et ainsi des sujets d'un intérêt

plus général. Une versification légère et agréable. Mais comme

il peint sa maîtresse comme coquette et infidèle elle ne

charme pas puis que leur amour n[?]'intéresse pas et ainsi il

comme il ne paraît pas les[?] aimer ses vers en perdent bien de charme.

pagina: 161

Reis naar Oostvriesland en Bremen

De grote reis na Zwol - hoe een reiziger tegenvallers

hebben kan

Indien ik van mijne gewigtige onderneming een drama-

tisch tafreel maken wilde zou zeker het eerste bedrijf

mijzelven moeten verbeelden voor het gesloten huis

waar eene diligence te 5 in plaats van te 4 uur afreed.

Het gezelschap was zeer wel en bevatte onderanderen

drie dames 't geen voor eene diligence zeer brillant was.

De straatweg van Amsterdam na Utrecht leverde 't geen

vrij natuurlijk was, weinig bijzonderheden op behalven

dat men zich overal over de ongewone aankomst eener

diligence op dingsdag verwonderde. Te Utrecht wierden

wij nevens onze pakkagie in de ware zin van 't woord

ingepakt in eene kiereboe die juist geen ideaal van

gemakkelijkheid opleverde. Te Amersfoort kwamen

wij in een kiereboe die nog naauwer was zoo dat wij

hartelijk vreesden eindelijk in een fargon te land

te komen. Buiten Amersfoort kwamen wij eene diligence

de hemel weet welke) tegen. Het uitlokken van een

paar half bezopen franschen het overstappen op weg etc.

was het werk van een oogenblik. Nu reeden wij met

onzen nieuwen wagen eenen gullen zandweg naar

Nieuwkerk een zeer groot dorp dat indedaad de

naam eener kleine stad verdient. Ik bezag de kerk

die zeer groot en fraai is. De oude koster een hups

man vertoonde ons dezelve met veel deftigheid en

verwonderde zich zeer dat men onkundig kon zijn van

de namen dier zielenherders die de stichting van geheel

Nieuwkerk op hun geweten hadden. Van hier tot

Leuvekken over putten loopt een weg half langs bouwland.

De omstreken van Putten en Nieuwkerk zijn bevallig

en deze dorpen liggen door eene uitgestrektheid van

pagina: 162

boekweit Rogge en tabaksvelden omringd. Het Sourensche

bosch levert eene aangename afwisseling op. Leuveke

vergoede door het schilderachtig gezicht op eene aldaar

gelegene buitenplaats de doorgeredene hei. Maar nu

kwam het ergste want weldra vertoonde zich eene

onafzienbare hei slechts door twee kroegen afgebroken. De

zon was ondertusschen door zijne zuster geremplaceerd

en alles wierd duister en dus niet zeer aangenaam. De

maan hoe lieflijk bescheen slechts hei en men kon

nu gevoeglijk zingen. Men hoorde koe nog stier. Na dus in

eene soort van apathie deze doodsche hei en die welke

op de Delle eene zeer goede herberg volgde, doorgereden

te hebben wandelden wij den breden IJsseldijk langs

en genaakten wij den IJssel aan 't Grote Veer. De

overvaart leverde door de treffende stilte en door

de bevallige verlichting van den pont en den breden

IJssel een verrukkelijk gezicht op. Nu genaakten

wij weldra Zwol doch dit gebeurde niet dan te half

vier uuren bij het opensluiten der poort en toen na

het opjagen van eenige half slapende menschen het

mij eindelijk gelukte het logement te bereiken vond

ik ook aldaar een groot beletsel en weigering van

logis uit hoofde van de drukte der Zwolsche kermis.

Eindelijk door de gratie des kasteleins verkreeg ik

eene bedstede in een elendig hokje bijna zonder eenige

verlichting. Maar er viel niet te kiezen en ik sliep

in zonder te weten wat op den volgenden dag mijn lot zou

zijn.

Ongerustheid. Redding. Aangenaamheid der

kennis voor eenen vreemdeling.

Na het eindelijk bij mij zelven eens te zijn dat ik mij

in een logement te Zwol en niet te huis bevond hoorde

ik weldra de onzekerheid wegens het afrijden der Diligence.

De vrees om genoodzaakt te zijn om mij alhier lang

op te houden pijnigde mij, en de verzekering dat ik

pagina: 163

op den volgenden dag vertrekken kon was mij een

drie gulden waard. Zwol wierd reeds voorheen beschreven.

Ik bewonderde op nieuw de buitensingels en het

allervoortreffelijkst gezicht aan de Dieren poort. Veel

nieuws zag ik niet. In de grote Societeit ingebragt

vond ik aldaar eene verzameling zeer goede localen

die echter toen door een half dozijn gochelaars en

een wolk van tabaksrook sterk vervuld waren. Het

geen ik van de kermis zag bestond in het zien van

eene lange rei kramen en eenige zeer niets beduidende

spellen aan de grote markt bewandeld door eenige

lieden du bonton en de zwolsche dames du second

ordre wier uitzigt voor 't meest niet veel verstand en

wier taal weinig beschaving kenmerkt. Verder

wierd ik vervolgd door verkopers van Amsterdamsch

schoenesmeer bedelaars en een heirleger van orgel-

draaiers harpspelers buiksprekers die bijna geen

oogenblik rust lieten en ons bij 't diner zoo bezet

hielden dat de eene gedurig de andere opvolgde.

Buitenvermaken schijnt de Zwolsche kermis niet

met zich te voeren daar buiten de poort alles

zeer doodsch was. Verder geloof ik dat de vermaken

dezer alhier zeer beroemde kermis zich al tot zeer

weinige bepalen.

Voor van Zwol aftestappen moet ik niet vergeten

hoe denkende door de Kamperpoort te gaan ik

aldaar slechts twee overgeblevene torens zag. Menig

reiziger zou verleid geweest zijn deze poort verwoesting

aan de Kosakken toeteschrijven maar bij nader onderzoek

bleek dat deze poort in 't voorleden jaar van zelfs

ingevallen was en drie menschen onder zijnen val verpletterd

had.

De Groningsche Reis (4 Aug. 1814)

pagina: 164

Ieder is een dief in zijn neering. Een geluk bij een ongeluk.

Des morgens te vier uren stapte ik in eenen plasregen

naar het hotel der diligence en was zeer verwonderd

om in plaats van eene diligence met vier een kapwagen

met twee paarden te vinden waarin men mij met nog

eenen reisgenoot en eenige pakkagie instopte want

passagiers zijn bij zulk soort van lieden niet beter

als pakjes om te bestellen. Mijn eenigste compagnon was

een reisgenoot van de Zwolsche reis, een oud Groninger ja een

eenvoudig plat Groninger die Amsterdam voor de eerste

maal van zijn leven gezien had en die door zijne vertellingen

op de postwagen onze Dames menig blosje had afgejaagd wijl

de man alle zaken bij hun eigen naam noemde. Althans

wij reden af en kwamen over Hasselt langs eenen vroeger

beschreven weg te Zwartsluis aan. Van Zwartsluis reden

wij naar Meppel langs eenen zeer smallen weg van

dewelke wij echter na een paar keer in de wielen van

anderen gehaakt te hebben gelukkig af kwamen. Meppel

schijnt een welvarend plaatsje te zijn. Wij lieten het

op eenigen afstand liggen. Van hier werd de weg juist

niet zeer bevallig. Korenlanden zag men bijna niet van

dezen kant maar alleen weiden en op dezelve pyramidale

huisjes waarin de meppelaars des Zondags in de blakende

Zon het genoegen der vergezichten genieten. Verder

ontaart de weg hier spoedig in eene onvrugtbare hei die

hier als veegrond gebruikt word. Een kanaal dat van

Meppel tot Assen leid maakt de uitvoering der turf

gemakkelijk. Ook ziet men overal aan de veelvuldige sluizen

die dit kanaal welks verheffing te Assen aanmerkelijk

hoger word, ophouden eene vloot van turfschepen. Nu en

dan ziet men eenige velden met rogge en boekweit. De

eerste aanmerkelijke pleisterplaats is Dieverbrug waar

juist niet veel te halen is en waar ik de tijd met het

eten van Stoete en met het deftig redeneeren met eene

oude boerin doorbragt. Van hier word de weg aangenamer.

pagina: 165

Wij reden langs een zeer lang gehucht dat hier en daar

treffende gezichten opleverde die zeker ten voorbeeld

aan de drentsche gezichten van Van Drielst gestrekt hebben.

Vervolgens komt men aan de meer net gebouwde doch

minder schilderachtige Smilde geheel langs den oever

van het canaal gelegen. Overal waar men hier het

oog wend ziet men geheel nieuwgebouwde huizen en

een overheerlijkje kerkje in den trant der Luthersche Kerk

te Amsterdam met vierkante ramen. Alles tekent hier

uiterlijken voorspoed en de Drentsche armoede schijnt hier

voor Groningsche welvaart plaats te maken. Eindelijk

genaakten wij Assen. Wij hadden sterk aangereden en

zestien uur in tien uur afgedaan 't geen voor Overijssel

zeer kras is. Doch er kwam toch een kink in de kabel en

ook hier was een misverstand zoodat onze eerste

begroeting te Assen in deze woorden bestond: Voor den

d… en b… wat kom jelui hier doen dan kan je

tot morgen blijven, want paarden zijn er niet. Gedurende

de hevige redenwisselingen die hier op tusschen mijn

reisgenoot ook postmeester en de Assenaars volgde, nam

ik deze gelegenheid waar om af te druipen en Assen

op mijn gemak te bezigtigen. Assen is een allerliefst

plaatsje. Het is van eenige zijden omringd door een

zeer fraai bosch dat ik gedeeltelijk bewandelde

daar hetzelve van eene grote uitgestrektheid was. De

aanleg hier en daar met vijvers is wel eenigszins stijf

maar er is veel geboomte vooral eiken en sparren. Het

vlek is zeer bevallig men ziet hier overal zeer nieuwe

nette huisjes onder 't geboomte waarvan sommige uit de

f 20000 gebouwd door den Koning aan dit plaatsje geschonken.

Het eerste geluk was deze aangename wandeling en het

tweede dat wij ons tot Groningen vereerd zagen door het

gezelschap van de dochter des Kasteleins een allerfatsoenlijkst

man uit Groningen. Onze tijd wierd dus zeer aangenaam

opgekort en de Drentsche hei die weder op Assen volgde

perste mij geene klachten af. Wij reden door fraaie dorpen

waaronder Vries uitmunt. Hier en daar vind men

schone buitenplaatsen. Eindelijk vereenigt zich de

pagina: 166

weg met die van Koevorden en men komt over de

punt en Helpen te Groningen aan welke stad wij

omstreeks half negen bereikten. Hier herinnerde ik

mij alles. Ik stapte aan mijn oud verblijf aan 't nieuw

Munster af en besloot dat ook deze reisdag weder

genoegens had opgeleverd.

De reis naar Weender. Een ongeluk zit in een klein hoekje.

Van twee kwaden moet men het beste kiezen.

Met deze twee spreekwoorden zal ik à la Sanche Panca mijn

reisverhaal van dezen dag beginnen. Om niet in herhalingen

te vallen zal ik wegens de snikken trompetten etc. maar zwijgen

en alleen melden dat ik mij in de snik na Winschoten inscheepte

en bijna in 't begin der reis schipbreuk geleden had door het

aanvaren tegen een tjalk maar gelukkig kwamen wij nog vrij

met 't verlies van een gedeelte der mast en met een dreunende

schok die ons met onze gehele snik dreigde omver te smijten. Het

begin der vaart was allerliefst. Zoo wegens derzelver schaduw-

rijkheid als wegens de schone dorpen die deszelfs boorden

versieren als Hogezand Sapmeer Zuidbroek. Alles is hier zeer

net doch niet poppig gelijk in Noordholland. Op de werven

die men hier van allen kant aantreft was weder beweging. Aanleggen

word hier door de trekschippers even druk als door de voerlieden

gebezigd. Te Zuidbroek sprak ik mijnen gullen gastheer van

't verleden jaar die mij volstrekt logeeren wilde. Ik wil echter

Groningerland niet verlaten zonder een woord te spreken van

de goudene oorijzers. Zulke vercierselen 't zij van zilver verguld

of van goud draagt hier iedere vrouw of meisje en ik zag

eenvoudige boerinnetjes met zulke pronkstukken van honderd-

tagchentig guldens wijl daarbij nog een stel mutsen à

f 25,- 't stuk vereischt word. Overal vind men hier welvaart doch

het geld word zoodra het gewonnen is in huizen of landerijen

belegd zoo dat de contanten steeds schaars zijn. De Groninger

boer is een stiefköppig wezen wien 't weinig aangaat hoe

't land geregeerd word en of 't krieg is als de oogst maar

goed is en de pries van 't zand maar even duur blieft.

pagina: 167

Het Groninger accent is allerelendigst. De groningers

zeggen voor ie y en dus kwyt nyt. Te Winschoten waar wij

over de Scheemte aankwamen scheepten wij ons in na de

Nieuwe Schans langs eene allerelendigste vaart tusschen

twee kadijkjes. Hier was alles in beweging door de aankomst

van een ambassadeur en verscheidene mindere personaadjen

die verder op moesten zoo dat ik trots alle aangewende

moeite geen rijtuig bekomen kon dat ik toch benodigd was

niet om mijzelven maar om mijne pakkage die ik

transporteeren moest. Ik trad dus de zoogenaamde stad in

waarin eene grote straat met een rei bomen in 't midden

geen onaardig gezicht opleverde. Met de menschen egter was

niet te spreken en alle mijne welsprekendheid wierd slechts

beantwoord door 'k wyt nyt en ik kan niet verstoan. Half

razend liep ik de stad weder uit. Door hulp van een

hollandsch ingenieur en een fransch logementhouder

gewezen postillon van La Rochefoucauld kwam ik na

eindloos navragen te regt bij eenen man en deze beul

vroeg niet minder dan drie gulden. Ik begreep dat deze

man mij echter op dit oogenblik zoo veel kon afnemen

als hij maar wilde. Hij scheen zeer laconicq van

eenen anderen kant intrigueerde de kastelein van

't grote logement om mij aldaar te doen blijven zoo dat ik

uit vrees van in dit elendig oord te vertoeven spoedig den

koop sloot. Na verschrikkelijk aandringen kwam eindelijk

mijn Phaeton mij zeggen dat het rijtuig klaar was. En

goede hemel welk rijtuig. Een vierkante houten bak op

vier wielen van binnen met hooy gevuld waarover een

houte plank geslagen was die ieder ogenblik wiggelde.

Nu moest ik van twee kwaden het beste kiezen en ik vond

het ergste om hier te moeten blijven. Ik ging dan in die

heerlijke reiskoets zitten. De kortheid der weg viel mij

zeer af. Wij reden door Bonda alwaar de adelaar ons onze

intrede op pruissisch grondgebied verkondigde. De zon daalde

pagina: 168

ter kimmen en ik reed dus alleen bij donker met dien

vent over de vlakte die voor Weender ligt en welke niet

scheen te eindigen. De man scheen nog al een wijsgeer in

zijn soort te zijn doch verhaalde echter zeer koelbloedig

dat hij soldaat zijnde zijn adjudant die hem om eene

niets beduidende reden twee sabelslagen gegeven had

over hoop geschoten had 't geen voor mij juist niet zeer geruststellend

was. Hij maakte volstrekt geen haast en wij stapten zeer

bedaard door 't zand heen. Eindelijk zagen wij huizen en

wij waren Goddank in Weender. Het was nog slechts tien uuren

en reeds scheen de God des slaaps met zijnen loden scepter

hier nedergedaald te zijn. Ik begaf mij naar den heer R.

om narigt wegens 't logement te krijgen doch hier was reeds

alles in slaap. De Weender burgers die nog niet ingeslapen

waren verwonderden zich ten uitersten over mijn heerlijk

équipage. Eindelijk met half gekookte en half gefricasseerde

posteriores wandelde ik op naar den Wijnberg. Het vooroordeel

dat de logementen buiten holland slechts krotten

zijn vond ik zeer slegt bewaarheid want ik vond alhier

eene netheid luchtigheid en vrolijkheid die men in ons

vaderland maar zeer zelden aantreft.

Verblijf te Weender (6 Augs. 1814

Rust

Deze dag leverde weinig bijzonders op. Zij was aan de rust

en aan Weender gewijd. Hoewel niets vermoeid zijnde

was dit weder eene verandering. Weender is geen onaardig

plaatsje. Gelijk Almelo bestaat hetzelve grotendeels uit

eene zeer lange straat. Aan den eenen kant zijn boeren

doch aan den anderen kant zeer fraaie huizen meest

alle zeer massief gebouwd. De straat is morsig en slegt.

Niet alleen ziet men hier bijkans niemand op straat

zoo dat de plaats uitgestorven schijnt te zijn maar daar

pagina: 169

de huizen hier zeer langwerpig zijn en ieder achter in

't huis logeert zoo bemerkt men bijna volstrekt geen menschen

in de voorkamers. De omgang is hier ook niet zeer levendig.

'S winters avond komt men in de wijnhuizen bij elkander.

De environs zijn niet zeer schaduwrijk en bestaan meestal

uit weiland en korenvelden hierdoor houden de gegoede burgers

meest rijtuig en doen daarmede tourtjes na de omliggende

streken. Deze stad of vlek is nu weder onder 't gebied

van Pruissen. Men is daarmede wel tevreden niettegenstaande

de verhoging der belastingen dubbele verponding en landweer

zonder Remplacement daar men hoopt dat dit alles

slechts voor eenen korten tijd plaats zal hebben. De hollanders

zijn hier niet bemind uit hoofde van de Schurkerijen der

commisen want toen zegt men was het bijna onmogelijk een

braaf man te blijven. De taal die hier gebruikt word is beide

hollandsch en hoogduitsch. Op de scholen leert men beide

even slegt. De godsdienst word meest in de eerste gehouden

maar alle akten van 't Gouvernement zijn in de laatste

gesteld. De taal die men hier spreekt is weder zeer onderscheiden

van 't Groningsch. Men zegt plezyre voor plezier spazyren

voor wandelen Oostfrysch voor Oostfries goud voor goed Prussen

voor Pruissen en verder grimmelt deze taal van hoogduitsche

woorden. De groentens worden hier even als te Almelo in

de tuinen der burgers gekweekt. De levenswijze en bouworde

verschillen hier reeds van Groningerland en alles is lomper.

De zeden zijn hier juist niet zeer eenvoudig en ik geloof dat

men hier gelegenheid zou hebben om alle mogelijk behoeften

te voldoen. De handel die hier vrij aanmerkelijk plagt te

zijn betekent thans zeer weinig. Aan het einde van

de stad ligt een haven die in de Eems afloopt. Zij is

vrij smal en is door tien handelloze jaren in onbruik

geraakt en aangeslibt. Verderop ligt een werf waar

zeer knappe koopvaardijschepen gebouwd worden.

pagina: 170

De handel word hier door de Pruissen niet belemmerd

en men kan in en uitvoeren 't geen men slechts wil. Ik

zag hier een escadron pruissische landweer te paard geheel

met lansen gewapend. Er waren hier zeer veel rijke lieden

die zonder de uiterlijke pracht der zoogenoemde polderboeren te

bezitten echter dikwijls twee à drie tonnen gouds rijk zijn. Geheel

zoogenoemd Rederland hetwelk Weender en den Pruisschen

polder bevat behoort nu aan den Koning van Pruissen.

Het zou gevoeglijker zijn dat de Eems de scheiding tusschen

het hollandsch en Pruissisch grondgebied uitmaakte doch

hiertoe zal men den Koning van Pruissen moeielijk bewegen

daar dit land nog zeer rijk is en kostbare domeingoederen

bevat. De inwoners zijn zeer tegen de Hollanders ingenomen

doch de import op de Jenever is daarvan eene der

voornaamste oorzaken. Echter kan men niet zeggen dat

deze vaderlijke regeering waaronder men processen tegen

den koning kan voeren juist zoo geheel vrij van onregtvaar-

digheden zij. Getuige de oproeping van een buitengewoon

getal opgeschrevenen tot den landweer welke onder

het voorwendsel van inspectie met stillen trom als

wezentlijke soldaten weggezonden zijn. Hoewel zonder

remplacement ontschuldigde een eenvoudig patent zoo dat

vele rijke lieden daardoor van dien druk geheel zijn

bevrijd geworden. Getuige ook de regie op het zout

waarbij het gebruik van alle vreemd zout verboden

word en de Koning zijne onderdanen zout verkoopt

waarop hij ten minsten een pistool p. ton wint getuige

ook de Pruissische stuiver wier reëele waarde die van

eenen hollandschen duit niet overtreft. De Mennoniten

zijn hier met betaling van dertig duizend Guldens van

allen krijgsdienst vrij gesteld. De inkwartiering is hier

eene gewoonte dewijl dezelve niet ophouden de oude

gasten gedurig door nieuwe vervangen. Het Pruissische

geld dat ook hier reeds veel gebruikt word staat tot

het hollandsche als 1 1/2 tot 1 doch is vrij slegt van gehalte.

Over Policie en strenge regering behoeft men hier

pagina: 171

niet te klagen maar het land ligt ook overal

zoodanig open dat indien men hetzelve van allen kant

bewaken wilde het getal der commisen dat der inwoners

bijna zou moeten evenaren.

Halte

Dewijl ik de beroemde handelplaats Halte bezoeken

wilde zoo accordeerde ik met den kastelein wegens 't gebruik

van zijn equipagie dat hier meest altijd in eenen mandenwagen

bestaat. Ik nam een Groningsch beeldhouwer en dilettant

in de tekenkunde mede en zoo reden wij zeer deftig over

de hossende straatstenen van Weender. De zijde die wij

uitgingen was zeer vruchtbaar en overal met granen bedekt

en leidde ons over een welvarend dorp na Halte.

Halte bestaat slechts uit eenige huizen doch is allerliefst

aan den Eems gelegen. Er wierden hier op een werf zeer

net gebouwde schepen gemaakt. Hier liet ik door mijnen

Groninger de schone ligging van Drostersiel aftekenen en

reed na volbragte affaires zeer tevreden na Weender terug.

Des middags trokken wij van Weender weg en ik wandelde

met den jongen R. die onder de vrijwillige jagers gediend had

na Leer toe. Bij den Oort gaat men over den Eems die

aldaar zeer breed is en een schoon gezigt oplevert. Van daar

ziet men Leer waarvan de aankomst bevallig is met

zijne torens zeer statig leggen.

Leer

Daar was ik dan eindelijk aan de overzijde der Eems

in een geheel vreemd Moffenland en in een plaats

waarvan ik veel malen had horen spreken. Zij beviel

mij bij de inkomst vrij wel. Een paar torens en eenige

straten doen haar met regt de naam van stad verkrijgen

hoewel zij niet zulke schone huizen als Weender bevat.

Aan de Leda een diepe en smalle tak van den Eems

pagina: 172

gelegen levert zij voor den Speditie handel een gewichtig

punt op. Alles was hier nog stil en de bloei des handels

nog niet weder hersteld. Indien men leer alleen zien

wil heeft men spoedig afgedaan want Oostvriesche huizen

te zien is eene droevige liefhebberij.

Om echter eenig denkbeeld van de environs dezer plaats

te geven wil ik eene gedane wandeling beschrijven. Wij wandelde

het vlek uit en bereikten door velden met garst en Rogge

beplant op eenigen afstand van hetzelve het Mederken

een klein bosch aan den graaf van Wedel toebehorende.

Een publieke herberg door houten kolommen versierd

dient tot het vermaak der Leersche jongelieden nevens

het bosch in het welke eene aangename wanorde heerscht

en waar de vrije hand der natuur den scepter voert en

schone partijen voor het oog des wandelaars doet

verrijzen. Van hier gaat men door het uitgestrekt dorp

Loga waar vele hollanders zich gedurig de fransche

overheersching opgehouden hebben. Nu komt men aan

de heerlijkheid van den graaf die vorigen luister en

tegenwoordigen bouwval kenmerkt. Men treed verder

door eenen heerlijken Sparrelaan en nadert aldus Leer.

Doch niets evenaart het heerlijk gezigt dat men op de

Zandbergen geniet. Deze hoogtens zijn aan de rivier

gelegen. Van dezelve ziet men de kronkelende Leda

in de uitgestrekte bocht met welke hij om Leer vloeit

daar prijken de torens van 't bevallig Leer ginds korenvelden

daar dorpen en bosschen alles verscheiden en schoon.

Niet minder beviel mij eene wandeling na het zoogenaamd

Bollinkhousen. Men gaat gelijk te Almelo achter uit de

huizen in 't veld gelijk te Almelo met wien deze plaats

veel overeenkomst heeft zoo in de gelijkheid van haren

toren die van Sommigen harer environs en van de zeden

harer inwoners. Wij kwamen dan na een half uur

gewandeld te hebben aan een herberg bij 't welk een

bosch ligt dat aan den graaf van Rhede toebehoort.

Dit bosch is voor ieder open en verdient den roem

die hetzelve bezit. In het oude gedeelte ziet men

fraaie bomen doch de eenigzins starvormige gedaante

mishaagt. Het nieuwe gedeelte is met veel meer smaak aangeleid

pagina: 173

het zij men langs eene lagchende waterpartij of

eene eenvoudige hermitage wandelt een bevallig

belvedere op eene hoogte gelegen beklimt of in een

overschaduwd eiland een aandoenlijk gedenkteken aan

de dood van eene dochter des stichters aanschouwt.

In 't kort deze aangename wandeling zet de omstreken

van Leer geenen geringen luister bij.

De Pleppenberg is ook eene merkwaardigheid van

Leer. In 't midden van eene weide digt bij den oever

der Eems verheft zich eensklaps een ronde heuvel

of duin van welks top men een gezicht geniet dat

beter genoten dan beschreven kan worden. Men denkt

er zeer verschillende over of deze heuvel door de natuur

of wel door kunst gevormd zij. Sommigen denken dat

hier eene heidensche godheid wierd aangebeden anderen

dat hier pleitgedingen gehouden wierden et ad huc sub

judice lis est.

Ik zag het Kerkhof van Leer. Hetzelve is zeer wel gelegen

en verdient met het gedicht van Gray in de

hand bezocht te worden.

Verder is hier de levenswijze niet onaangenaam. De

menschen schenen mij minder stijf dan te Leer. Ook is het

niet te verwonderen dat daar waar de natuur meerdere

gaven ten toon spreid zij ook gelijk de koesterende stralen

der zon, de harten der menschen tot vriendschappelijke

gezelligheid moet openen en ineensmelten.

Den volgenden morgen begon ik reeds vroeg de

handen aan 't werk te slaan met eene wandeling na

Loga om aldaar een oud vriend op te sporen. De schone

gezichten van den vorigen dag troffen mij weder doch

bij het terug komen overviel mij een verschrikkelijke

plas regen zoo dat er niets overschoot dan eene

vlugt in eene boere stulp waarin men mij met gulle

gastvrijheid ontving. Verder was de gehele dag eene

aaneenschakeling van regenbuien zoo dat een reiziger

zijn geduld in de daad hoog nodig had.

Leer ziet van binnen beschouwd er juist niet zeer

heerlijk uit. De straten zijn op een of twee na onaanzienlijk

de huizen meestal zeer laag en lang zoo dat van

pagina: 174

dezen kant hier niet veel wonderen te vinden zijn.

Wat de gebouwen betreft vind men hier kerken en

kroegen in groten getale. Voor de Luthersche Kerk

staat de Engel met het vlammend zwaard zeer

stichtelijk afgebeeld. Op het gereformeerde kerkhof waar

op de graven [onl. Gotiisch]

dwaalde ik ook nog rond en vond aldaar verscheidene

gedenkstukken. Een vooral trof mij en getuigde ten

voordele van den oostfrieschen smaak.

Eene eenvoudige vaas door eenen slang als het zinnebeeld

der eeuwigheid omkransd verder met eenen vlinder en

ontluikende knop versierd op het pedestal de naam

des afgestorvenen met dit opschrift

∙[onl. Gotisch]

Om iets van de inwoners te zeggen zoo vond ik dezelve

in 't algemeen zeer toeschietelijk en de burgerlieden zeer

vriendelijk doch somtijds wat onverstaanbaar. Gulheid

heerscht overal. Men spreekt in 't eene huis hoog in

't andere neêrduitsch. Handel word hier tegenwoordig

weinig gedreven doch was weleer zeer belangrijk. Debiet

van coloniale waren zoo hier als binnen in 't land

maakt het bestaan van velen uit. Fabrieken zijn

er niet behalven zeepziederijen en twee olymolens, ik

zag een van deze waarin netheid en orde zich met

eene overheerlijke ligging paarde. Even als te Almelo

maken hoenders en schinken hier op de feesten een

brillant figuur en het vocht van Bacchus word volstrekt

niet vergeten. Tapijten vind men hier nergens. 'S avonds

lopen de nachtwachts met blaasinstrumenten. Heden

was hier alles met pruissische landweêr overstroomd en

de arme halzen schoon geen remplacans konden met

onze landmilitie in een glid staan. Ik zag een arm

recrut exerceeren en wist niet of ik mij het meest over

de slaafsche vrees op het gezicht van den leerling of over

de moffenstolz op dat van den meester verwonderen moest.

Hiermede nu basta en vaarwel aan Leer en ook

aan den hertog van Oldenburg waar ik goed gelogeerd was.

pagina: 175

Het costuum der Oostvriesche dames is zeer onder-

scheiden van dat der Groningsche en zweemt meer weder

naar het Hollandsche. De vrouwen zijn hier allen

eenigzints grof doch nu en dan bevallig. Onder de

Oostvriesche gewoonten moet men vooral niet vergeten

het plaatsen van banken voor ieder huis en de

wederzijdsche omhelzingen der mannen wanneer zij

elkander wederzien.

Reis na Emden. Emden.

Het woord van drie uren klonk in mijne ooren en

noodzaakte mij om dien dag voor dag en daauw optestaan

ter genoegen eeniger reisgenoten met wien ik na

Emden zou vertrekken. Wij namen eenen toewagen

doch op dat men zich niet vergisse zoo bestaat deze

in een kap van een fargon op eenen mandewagen

geplaatst zoo dat bij 't regenen nog steeds een

gedeelte van 't gezelschap nat word. Ik kreeg plaats

naast eenen Contrabandier die door de Cosakken

van de galeien bevrijd was geworden en die mij bij

gewijde plaatsen aan aandoenlijke trekken uit de

ongewijde douanen geschiedenis herinnerde. Veel

elendigers als de weg van Leer na Emden kan

men zich niet verbeelen. Men kan dezelve niet

beter vergelijken als bij de weg van Harlingen na

Workum. Hier rijd men ook langs eenen dijk en

ziet ter linker hand niets dan plat weiland waarop

hier en daar kleine dorpen gezaaid zijn. De pleisterplaats

is Oldersum dat nog een soort van haven heeft.

Eindelijk bereikten wij Emden en ik stapte af in de

Zon bij Lutje van Doolen. Vandaar heeft men een ruim

gezicht over de grote markt in 't midden van dewelke

zich een vierkant gebouw verheft dat tot Waag en Kerk

verstrekt terwijl in een ander pragtig gebouw de

Emdensche Club hare zittingen houd. Ik kon niets

anders zeggen als dat de Stad Emden mij zeer toegevallen is.

pagina: 176

Men vind er vele regte en brede Straten. Sommige kooplieden

wonen in huizen die met regt halve paleizen kunnen

genoemd worden. Het stadhuis een zeer ouderwetsch

gebouw treft door deszelfs ligging massa en doorgang

onder hetzelve. Bij hetzelve ziet men den haven waarover

een brug legt die hier van hetzelfde gebruik schijnt te zijn

als voorheen de nieuwe brug bij ons. In dit havengezigt

is egter niets grootsch. Het gezicht verder op in de

Eems is schoon maar men ziet overal ondiepen. Te Leer

zeide men mij dat de haven zeer onvoordelig was doch

hiermede waren de Emdenaars die zeer veel met hunne

Stad op hebben, het in 't geheel niet eens. Kerken ziet

men hier natuurlijk doch onder dezelve geene schone

gebouwen. Hier en daar zijn schone winkels en in 't alge-

meen is alles vrij luchtig en vrolijk. Na echter zoo

veel goeds van de Emdenaars gezegd te hebben moet

ik hier bijvoegen dat ik nimmer eene stad gezien

heb wier omstreken zoo allerelendigst waren. Behalve

een paar douzijn bomen langs de wallen is op de

gehele vlakte geen blad te onderscheiden. Wij hebben

geene omstreken nodig zeide een Emdenaar tot mij wij

zoeken geen vermaak maar werken den gehelen dag.

Dit is echter volmaakt onwaar getuige de club de

kegelbaan en het bezoeken van elendige stadstuinen. Het

schijnt als of men buiten deze stad even als op

het Paascheiland alle bomen heeft willen uitroeien.

Door over Bernadotte te spreken kwam ik in kennis

met een Zweedsch en een Rigasch koopman. Weldra werden

wij met elkander bekend en deden eene wandeling langs

de oevers der Eems door plat broekland. Dit schone

gezigt had de natuur nog aan de Emdenaars gelaten.

∙'S avonds hoorden wij op eens een verschrikkelijk geweld

en gebrul weldra kwam een reuzenachtig vreemdeling

met een donderende stem en stomdronken de kamer in.

Dit was de heer W. van Leer weleer kastelein en

thans koopman die vrij wat handel drijft verder.

pagina: 177

∙Hij was zulk een liefhebber van de fles dat hij er

ieder dag eenige achter de knopen zette en alle avonden

bezopen was en dit nevens andere buitensporigheden

zoo goed uit hield dat hij wegens zijn ijzeren gestel met

regt een wonder der natuur genoemd te worden. Deze

persoon verschafte ons ruime stof tot redeneering en

schouwtoneelen tot aan de aankomst van Morpheus.

Vertrek van Emden. Avontuurlijke Reis

na Norden.

Bij 't op nieuw doorkruissen van Emden vond ik dezen ogtend

bevestigd dat de natuur voor de Emdenaars al zeer weinig

gedaan heeft. De kooplieden zijn over het algemeen zeer

vriendelijk en beschaafd. Hun beurs is eene vergaderplaats

in een kroeg waar zij hunne zaken onder het drinken

van een glaasje hollandsch afdoen. Het hoogduitsch

is hier de taal der fatsoenlijke lieden en word ook

door het gemeen wel verstaan. In alle de Oostfriesche

herbergen eet men à table d'hôte en men geniet dan

het genoegen om met de gehele familie des Kasteleins

tot de kleinste kinderen incluis te dineren. In de Zon

was alles vrij wel. De kastelein was een man wiens

bezigheid daarin bestond om gelijk wijlen Keizer

Domitiaan eervoller gedachtenis de arme vliegen met

een daartoe vervaardigd werktuig naar de andere wereld

te zenden. Ondertusschen genaakte het Scheidingsuur

van Emden. De heer W. die nu weder positief was

had mij eene plaats na Norden in zijn wagen aangeboden

die ik gaarne aannam. Zijn rossen en mandewagen

kwamen voor doch eerst verdwaalde de goede man in

eenige Bacchus' tempels zoo dat wij nooit uit Emden

dachten te vertrekken. Hij kwam eindelijk en nu

galoppeerden wij over de straatstenen van Emden dat

de grond er van daverde. Ik had de plaats van eer naast

den heer W. doch naauwlijks deed het rijtuig

pagina: 178

zijn Effect gevoelen of zijn E. sliep in als een os, en

kwam daarop met zijne zwaarte, vermenigvuldigd met

zijne kracht, zoodanig op mij vallen, dat hij mij geheel

in elkanderen kneep. Gelukkig wierd zijn bediende

mijn plaatsvervanger in dezen en nu zetten wij behalven

dat de heer W. een paar keer aanlegde om zijn dorst

te lesschen en een paar kussen uittedeelen onzen

weg gelukkig voort. Heerlijk rolde de wagen over

den harden kleiweg. Zoodra men slechts een uur

van Emden verwijderd is rijd men weder door korenvelden.

Eindelijk kwamen wij op eenen dijk en naderden aldus

het grote Norden alwaar wij tegen den avond aankwamen

door eene ten uiterst lange Straat aan welks

einde wij een logement bereikte dat er zeer goed

uitzag en in hetwelke ik terstond kennis maakte met

een landsman de heer onbescheid, wiens

persoon even wonderlijk als zijn naam was.

Norden. Verrassing

Er zijn gelukkige en ongelukkige dagen op reis en

deze behoort onder de eersten. Van weinig plaatsen in

Oostvriesland had ik mij zulk een slegt denkbeeld gemaakt

als van Norden. De ligging de onbekendheid de duisternis

bij onze aankomst en het verschrikkelijk stoten der

Norder straatstenen hadden hiertoe het hunne rijkelijk

bijgedragen. Zeer verwonderd was ik echter toen ik

dezen morgen uitziende mij in een zeer wel gebouwd

logement bevond, het uitzicht hebbende over een heerlijke

markt geheel met bomen beplant. Aan den eenen

kant ziet men de kerk zeer schilderachtig

op eene hoogte gelegen. Over 't geheel zijn de huizen

van Norden niet veel van die van de andere Oostvriesche

plaatsen onderscheiden maar in omstreken overtreft

deze plaats Emden ten hoogsten. De aankomst is van

verscheidene zijden voortreffelijk en wanneer men

pagina: 179

Norden van buiten ziet, prijkt de torenspits der kerk

zeer bevallig boven een klomp bomen uit. In de kerk

ingetreden vond ik aldaar alles zeer verschillend

van de Luthersche kerken bij ons. Alles was hier

met beeldwerk en relief versierd. De twaalf apostelen

klommen langs de trappen van den predikstoel op.

Er stond ook een altaar en boven hetzelve schilderijen

uit de lijdensgeschiedenis. 'Smiddags echter wierd

mijn genoegen ten top gevoerd. Ik wandelde met den

heer R. nu eens door de heerlijke korenvelden van

den Wester Mars dan eens langs den schonen

belommerden Landweg tot wij eindelijk na een uur

wandelens Lutetsburg genaakten eene lustplaats

die in de daad verdiende in de bekoorlijke velden van

Gelderland gelegen te zijn. Hier heeft de kunst alles

gedaan, doch ook hier heeft zij haar hoogste toppunt

bereikt door de getrouwste navolging van de natuur

op te leveren. Men verbeele zich eenen zeer uitgestrekten

grond, overal met ontzagwekkende bomen beplant.

Eene vlakte tot heuvels gevormd die alleen het werk

der natuur schijnen te zijn, terwijl de slingerende

paden in eene onafzienbare breedte langs de heerlijke

waterpartijen kronkelen. Alles is hier grootsch en

verrukkend en de zachte voet der Gratiën schijnt met

bevalligen zwier over dezen gewijden grond gezweefd

te hebben. Alle de versierselen, tempels etc. zijn niet

met ongepaste pracht in Chineesche of Aegyptische

lusthuizen verkeerd, maar slechts van ruwen boomstam

gevormd paren zij de grootste eenvoudigheid aan de

grootste verscheidenheid. Neen nooit vergeet ik u

heerlijke gezichten nooit vergeet ik dien rots zoo

't schijnt voor de eeuwen gevormd, van welke top men

op eenen zodenbank het verrukkendst gezicht over

den gehelen aanleg geniet. En niet alleen in de

aanleg maar ook in de bijzondere versiering heeft

pagina: 180, 181

Scannummer: FIV.096.1

Archiefbron: Mémoires 1814

Ingevoerd door: MB

Problemen:

Pagina: / Vel: / Pagina: [180]

alom de gevoeligste smaak geheerscht. Geene smaakloze

versiersels ontwijden dezen grond, neen ieder tempel is

eene hulde, ieder steen, eene herinnering; ieder rustplaats

eene gedachte. Op de banken op de heerlijkste standpunten

geplaatst herinneren eenige regels aan de vluchtigheid

van 't leven, en de almagt der deugd en der liefde.

Zoo leest men op eene bank die op het einde der

lustplaats op eene laan in een verder bosch uitziet

[onl. Gotisch]

Men treed van eene hermitagie in eenen grootschen

trant uit ruwe boomstammen gevormd door een gewelf

naar eene kapel welke door hare eenvoudigheid treft

en waar men deze woorden leest [onl. Gotisch]

[onl. Gotisch] In 't midden van een bekoorlijk

bloemperk vertoont zich een vaas met een opschrift

ter eer der deugd en der liefde. Aandoenlijk is

het gedenkteken in een klein gebouw aan den vorigen

tuinman opgerigt hetwelk zijne eenvoudige deugden

vereeuwigt. Een trophee in grove steen vormt een

heerlijk stuk, eene hulde aan de gezondheid voorstellende.

Bij 't moeilijk optreden eens bergs herinnert eene steen

aan het bevalligst zinnebeeld van 't menschelijk leven.

Nu eens huldigt eene eenvoudige zerk de assche

der verstorvenen en de nagedachtenis van grote

voorvaderen. Nu voegen men bij dit alles de heerlijkste

bomen en bloemgewassen, de sierlijkste netheid, waters

zoo helder als cristal en men zal zich kunnen

voorstellen welk eenen indruk zulk een oord maken

moet. Met moeite konden wij ons van hier afrukken

wandelden, bij eenen verrukkelijken avondstond, na

Norden terug en het gevoel van 't genotene bleef

nog lang in mijnen boezem gedrukt.

pagina: 181

Nordener Vreemdigheid

Deze dag die nu weder geheel uit de vorigen uitliep wierd

bestemd tot een togt naar de zeebaden van Nordenei. Des ochtends

reed ik met de familie R. langs eenen fraaien weg tot aan den

Norddijk waar zeer veel levendigheid was door het kruissen der

rijtuigen en het gewoel der passagiers. Eindelijk weer en tij dienende

scheepten wij ons met eene ontzaggelijke menigte mannen vrouwen en kinderen

in een klein scheepje in dat zoo opgepropt was dat indien

wij hadden moeten laveeren zulks al zeer bezwaarlijk zou gegaan

zijn. Eindelijk na eene vaart van een paar uur zagen wij ons op

eenigen afstand van het eiland en moesten daar als een

mirakel leggen blijven. Toen kwamen er eenige wagens van

't strand door 't water aanrijden en op dezelve wierd onze

gehele lading overgebragt. Nu kwamen wij aan 't strand en wandelden

hetzelve op naar het geluid der muzykanten die ons reeds de

viool in de hand opwachten. Wij kwamen eerst aan het Conversations-

haus een zeer uitgestrekt gebouw met een grote saal alwaar

beurtlings aan Bacchus Terpsichore of aan de blinde god

van 't spel geofferd word. Een weinig verder op ligt het dorp

weleer waarschijnlijk slechts uit visschershuizen bestaande doch

waar nu eenige aardige gebouwen opgerezen waren. Het heeft

zelfs nog een oude vervallen kerk. Dit eiland bestaat

uit een zeer uitgestrekt strand, zandduinen en in 't midden

eene kleine vlakte waar ook het dorp gebouwd is. Behalven

eenig klein hout met moeite voor het Conversationshuis tot eeniger

groei gekomen is er op het gehele eiland geen boom en plant

te zien. Het gezigt over de zee is zeer schoon doch behalven dat schijnt alles

verschrikkelijk bar. Eene zeer grote menigte menschen zijn hier na toe gevloeid

om onder het opzigt van den geneesheer die deze instelling

opgerigt heeft een cursus van zeebaden te nemen. Op vele doet

het goede werking doch hij verhaalde mij dat zeer velen zijne

bevelen niet opvolgen wilde 't geen ik gaarne geloven wil. Ook

zijn er zeer velen die zoo als de Duitschers zeggen alleen [onl. Gotisch]

hier zijn. Onder de agrementen en bezigheden telt men de bijeenkomsten de

baden eten en drinken eene leesbibliotheek de muziek tourtjes

in 't rijtuig langs 't strand de danszaal en de speeltafel.

pagina: 182

De baden worden of warm in eene daartoe vervaardigde kuip

of koud in de zee genomen. Dan gaan de vrouwen in badkoetsen

daartoe vervaardigd en kunnen dan een gordijn voor zich

vallen laten om het geval van wijlen mevrouw Batseba te verhinderen.

Door de zandduinen gewaad hebbende kwamen wij aan het strand

waar het gezicht overheerlijk is. Hier ging ik een badkoets. Men

kan dezelve niet beter vergelijken als bij eene aschkar die van

voren open is. Men ontkleed zich hierin laat zich voort

duwen en springt dan maar in zee. Het gevoel is alleraangenaamst.

Na lang genoeg in de Noordzee omgesparteld te hebben ging ik weder

na 't strand toe. Hier waren ons de genoegens niet opgeschept.

Eene wandeling na eene door de fransche aangelegde sterke batterij

leverde niet veel heils op en overal vervolgde ons de

brandende hitte die hier volstrekt niet te ontvluchten was.

Eindelijk begaven wij ons naar 't Conversationshaus alwaar

wij een tafel van meer dan 20 couverts vonden. Alle Nordeneyers

zoo uit verkiezing als uit noodzakelijkheid waren hier

bij een vergaderd. De vrouwen hadden hier ook toilet gemaakt

en zochten nog in deze barre woestenij door de stralen hunner

oogen de liefde in 't hart der mannen te doen dringen.

Het overzigt was verukkelijk. Het diner

beantwoordde eigentlijk niet aan de deftigheid van 't gezelschap.

Het duurde verschrikkelijk lang. Het opgebragte wierd verslonden

De goddelijke toonkunst alleen verhief zich gedurig en

scheen ons ook voor een gerecht aangerekend te worden.

Na den eten zocht ieder eene moeilijk te vinden rustplaats en

men zogt elkander zoo vlijtig de schaduw van het minste struikje

aftewinnen als de schaduw van een ezel in den tijd van den

goeden Demosthenes. Eindelijk wierd de bengel des afscheids

geluid en wierden wij p. wagen op een veel groter en

ruimer schip gevoerd en kliefden genoegelijk het zoute

water met aangenaam gezelschap onder het gebruik van

de nodige versterkingen en het zingen van echt Duitsche liedjes. De Dijk

vertoonde zich in 't einde en Norden was de eindpaal onzer reize.

pagina: 183

Reis na Esens

De Kleine Stad. Aangename opwachting

Dewijl ik alle de sielen rondreizen wilde en zulks tot aan Jever

niet wel in een dag kon geschieden had ik een rustpunt moeten

aannemen en hetzelve was de grote stad Esens. De weg p. carriool

ging van Norden alwaar alles mij zeer goed bevallen had behalven dat

ik in de herberg had moeten betalen voor de reizigers die niet

kwamen eerst op Nesmersyl het alerelendigste soort van gehucht

dat ik bijna immer gezien heb en over Dornumersiel en Westeracumersyl

die vlak naast elkander leggen na Esens. Deze sylen zijn alle

sluizen die aan het einde van eene kleine uitwatering of haven leggen

en door eenige huizen omringd zijn. Van overal loopt de weg door

eene heerlijke aaneenschakeling van korenvelden en gelijk in

Overijssel op de oevers der rivieren zoo is hier de oever der zee de

zetel der vruchtbaarheid. Ik kan niet zeggen dat ik veel gezichten gezien heb die meer zwaarmoedig

waren dan dat van de inkomst van Esens. Ten uiterst naauwe

straten huizen waarvan sommigen half ingevallen sommigen

met planken in plaats van met vensters en sommigen half

aan 't danssen. Na geweldige ribbenstoten kwam ik in de Druif

te land die er zeer wel uitzag. Doch naauw ging ik uit of ik

bemerkte dat ik juist in een kleine landstad was waar alle de

honden u aanblaffen en alle de menschen die hier met

den zondag alle bras croisés op stoep stonden u aangapen. De

kerk was zoo gothisch en oud dat hij wezentlijk een spoedige

vernietiging dreigde. Doch eensklaps weergalmt in

dit rustig oort de krijgsklank der trom en opeens vliegen mij ruiters

en voetknechten voorbij en ik vreesde niets minder als eene

vijandelijke aanval toen ik vernam dat het alleen

de dappere Esensche landstorm zoo te voet als te paard was.

Dit was hier nu ook hier l'aventure du jour en hoewel

deze krijgslieden bij 't commando van marsch Zoo pal

als rotsen stonden wierden echter hunne manoeuvres door

de Esensche schonen met veel belangstelling aangezien.

Ik was reeds op het punt van deze plaats met eene zwarte

kool te tekenen wanneer mijn schutgeest opeens mij iemand

toezond aan wien ik een nestor had en welke mij in zijn

huis inleidende en aldaar noodzakende te blijven in ruime

pagina: 184

mate de zachte genoegens van vriendschappelijke gezelligheid

deed genieten en Esens in mijne herinnering met bloemen

van genoegen om kranste. Des te meer vind ik mij hierdoor verrast

wijl ik nu juist het tegendeel hier vind van de petite ville

van Picard met wien ik Esens in 't begin reeds zeer vergeleken had

Verder weet ik van deze plaats niet veel bijzonders te zeggen.

Zij heeft goede tuinen eenen wal en vruchtbare omstreken et voilà tout.

De Syhlen

Dezen dag wierd door ene togt na de Syhlen geheel ingenomen.

Ik zal hier niet veel van zeggen dan dat deze plaatsen meer

belangrijk voor den handelaar als voor den nieuwsgierigen reiziger

zijn. De streek blijft hier gelijk voorheen. De dijk word overal

door stroo beschut. Ik zag Harlinger en Carolinersyhl. Deze

laatste plaats verdient eene meer bijzondere opmerking daar

zij door hare vrolijke en beschaduwde ligging verre boven

alle andere sylen uit munt.

Eenige bijzonderheden voor niemand belangrijk deden mij nog

eenen dag in Esens vertoeven welke ik in gezellige huislijke genoegens

sleet. Als reiziger was mij deze dag niet onbelangrijk daar ik nu

zelf door mijn eigen voorbeeld ondervond hoe juist Langbein en

kotzebue de duitsche kleinsteden afschilderen. Ik zag ook hier

van die nieuwsgierige wezens voor welks regtbank alle gebeurtenissen

der stad moeten verschijnen en die in de minste onverschillige

beweging de grootste geheimen vermoeden die op de hoeken der

straten de berigten der dienstboden en reizigers opvangen

en uit wier woning de vergiftige pest der kwaadsprekenheid en der

logen zich over eene gehele stad uitstort. Ik hoorde hier van misdaden

uit kleinstadsche nieuwsgierigheid opengebroken familiebrieven

ingevreten partijdigheden nog veel anders. Ook hier begint de

titelmanie zich reeds in vollen glans te vertonen. Men vraagt zelfs

de vrouwen niet alleen naar hare namen maar na haar character

en [onl. Gotisch]. Conserten

zijn hier zeer gewoon. Als oudheid kundige mag ik niet vergeten

dat ik vlak bij Esens eenen zeer hogen wal gezien heb waarin

een kasteel gestaan heeft waarin een zekere Balthazar

wonderen zou gedaan. In dit slot belegerd zijnde deed hij

een beer op de wallen verschijnen. De belegeraars die hem uithongeren

wilde zulks ziende en denkende dat iemand die beeren voeden

kon zich juist nog niet dood hongerde braken het beleg op

en ter gedachtenis van deze welgelukte krijgslist wierd er een

beer in 't wapen van Esens geplaatst.

pagina: 185

Jeverland

Daar ik nu Oostvriesland verlaat wil ik zulks niet doen zonder

hulde te doen aan den gullen en gastvrijen aard zijner bewoners. Deze

deugd munt bij de Oostvriesen uit. Indien men bij een O. vries komt

ontfangt hij u met de grootste gulheid leid u binnen en bied u alles

aan zonder naar uw naam of doel te vragen daar een Groninger

u eerst aan de deur staan laat en zegt Mij dunkt ik heb de eer niet

UE. te kennen. Verder word in dit land druk aan Bacchus

geofferd van den morgen tot den avond vind men altijd

gelegenheid om wijn of schnaps te moeten drinken.

Na het ophouden van verschrikkelijke plas regens reed ik

van Esens over weinig beduidende dorpen langs de streek die het

vrugtbare van 't onvrugtbare land onderscheid naar Witmund een

vrolijk open vlek en nu wierd er een voetreis van twee uren naar

Jever gemaakt die echter zeer zuur viel door dat de klei

door de regen zoo bedorven was dat men bij ieder stap moest

inzakken of glijden. Dit maakt de voet reizen hier bijzonder

onaangenaam. Midden tusschen Witmund en Jever treed men

uit het Pruissische in het Oldenburgsche of wel Russische gebied.

Jever ligt zoo hoog dat het zig in 'tveschiet zeer aangenaam

als op een heuvel vertoont. Hetgeen ik tot nog toe in

deze plaats gezien heb bevalt mij zeer goed. Ik wierd in een

collegie ingebragt waarbij een goede tuin en waar men

bij de kaars in een overdekte kegelbaan speelde. Wat opbrengsten

en diensten betreft leven de menschen hier nog volmaakt

in Abrahams schoot. Jever is eene zonderlinge stad en veel

meer op eene duitsche manier dan de overige steden van dit land.

Vele bijzonder personen hebben goede huizen doch

de publieke gebouwen zijn verschriklijk ingevallen. Onder

de merkwaardigheden van Jever behoren zijn grootsche verheven

ligging zijnen fraaien beplanten wal zijn slot dat

met hoge wallen omringd eene zeer fraaie gezigt oplevert

en ook nog het huis door iemand gebouwd die daarop terstond

bankroet heeft moeten maken. De omstreken zijn van allen

kant zeer levendig en met veel bosch. Ik bezag een

dezer bosschen [onl.] genoemd hetwelk wezentlijk in sommige partijen door

zeer goede aanleg uitmuntte en op andere in zeer schilderachtige

bomen en goede gezichten de kragt der wilde natuur

deed gevoelen.

pagina: 186

Ik deed vervolgens een uitstap naar Horum een gehucht

bestaande uit eenige huizen aan den uitersten uithoek van

't land die dus van beide zijden over de zee zagen. Het land

is hier overal zeer vrugtbaar doch om wegens deze sylen

in gene herhalingen te vallen wil ik liever iets over het gehele land zeggen.

De Jeverlanders zijn in 't geheel eene achtenswaardig volk

door de gulhartigheid die men bij hen vind. Men is terstond

met hen bekend. Wegens hun algemeen character wil ik deze

zegging aantekenen in de papieren van eenen gendarme-

luitenant gevonden die over de esprit-public van Jever

rapport moest inleveren en zeide dat de Jeveranen extra liefhebbers

van drinken waren en meer sliepen dan waakten. Indedaad

het drinken is hier zeer in de smaak de mannen brengen milde

offers aan den God des wijns en de vrouwen vereeren

in talrijke coffyvisites dezen aangebeden drank. Men wil hier

meer schitteren dan wel in oostvriesland in de kamers vind

men de wonderlijkste zamenmenging van oude en nieuwe

pronkstukken. Alle muren zijn bedekt met platen en lijsten

doch alle in grote hoeveelheid en zonder smaak en orde bij elkander

gehangen. Men vind overal gemakkelijke canapés naast

porselein kasten grote nieuwerwetsche kagchels bij staand horloges

en pleisterbeelden naast allerelendigste platen. Het land bestaat

bijna geheel uit korenvelden en is geheel met dorpen en

geïsoleerde boerenhuizen bezaaid. De havens als Horumersiel

Hoeksiel etc. zijn de oorden waardoor de handel gedreven

word. Jever is de hoofdstad. De Franschen wilden eens van

deze stad een vesting maken. Even gelijk te Weender is hier

de voorstad bijna zoo groot als de stad zelve. De poorten zijn

al van zeer weinig betekenis en de kerken met zeer dunne

torentjes. Het gehele land bestaat uit kleiwegen zoodat

bij slegt weder gelijk ik het genoegen had alhier aantetreffen

men of tot morzel gestoten word of op eenen grond rijd zoo

glijdend als glad ijs. Het logement van de we. Hammershout

kan ik ieder aanbevelen die alleen op goede bediening let[?]

en die er weinig om geeft of het huis van buiten naar

een vermolmde gevangenis gelijkt en overal de kenbaarste

merktekens van het allerdiepst uitwendig verval

oplevert en naar het vervallen kasteel van een kaal

edelman ten sterksten gelijkt.

pagina: 187

Afreis van Jever.

Niettegenstaande de genoegens die ik door de gulheid der menschen

in deze oorden genoten moest ik dezelve ook weder verlaten.

De reis wierd dan aangevangen in een oostfriesche barouche bij

eenen stikzwarten lugt. Wij reden eerst langs het bevallige Siebshaus

en vervolgens met zeer afwisselende gezichten tot Mariensiel

waar een goed huis staat. Hierna kwamen wij aan Neustid

Gadens eene plaats die juist de naam van stad niet zeer

verdient doch die vrij groot schijnt. Dezelve behoort tot

Oostvriesland doch een oogenblik daarna is men weder

in 't Oldenburgsche. Nu komt een overheerlijk stuk weg

door den Kottenigenzgrode een der vruchtbaarste polders

van Oostvriesland die nooit eenigen mest behoeft. Ik reed

over een dijk en had van daar de heerlijkste veldgezichten.

Men ziet nu ook weldra weder dat men in een ander

land gekomen is. In plaats van de Kleiwegen welke

nu in Oostvriesland door den regen zoo bedorven waren dat

de rit hier en daar zelfs gevaarlijk was vind men nu

overal zandwegen. Alles word schilderachtiger, maar

ook veel minder net. Bij de boeren woningen beginnen nu

de delle en de weesper studenten weer een hoofdrol

te spelen. Men ziet overal meer geboomte en de vrouwen

dragen mannenhoeden à la Wellington. Een vriendschapsdienst

deed mij trots den wederstand van mijnen voerman besluiten

over Boxhorn te rijden en dezen omweg wierd vergoed

door de aangename ligging van dit dorp. Van hier na

Varel rijd men bijna gedurig door een vrij uitgestrekt

bosch 't geen nu voor mij eene zeer bevallige verscheidenheid

opleverde. De entrée van Varel is wezentlijk niet veel

luisterrijker dan die van Rijssen doch als men verder

komt ziet men eenige goede huizen als ook het kasteel

van den graaf dat geheel in de nieuwerwetsche trant is

en over eene heerlijke laan bomen ligt. Die avond wierd

ik in eene deftige club ingeleid die egter niets meer

dan eenig ander coffyhuis betekende. Om mij regt veel

genoegen te verschaffen vond ik mijne kamer in

't logement versierd met de stichtelijke afbeeldingen van

Napoleon en Robespierre.

pagina: 188

Varel was gedurende een a twee jaren een beroemde plaats

waar ieder burger het privilegium had om geld te winnen en het is onregt

dat men nu over verval van handel klaagt daar het tog niet

in de natuurlijke loop der dingen was dat een kleine plaats

ten kosten van vele andere moest verdwijnen. Vele reusachtige capitalen

toen bij een verzameld zijn echter reeds weder verslonden en

die welke overgebleven zijn nog zeer met processen etc. bezwaard.

In 't geheel kan zulk een handel gelijk die welke in Oostvriesland

onder de regering van Lodewijk Napoleon gedreven wierd wel

oogenblikkelijke overvloed maar geen duurzamen bloei geven

daar het ligt verwonnen geld ook even spoedig weder verdwijnt. Het

voorbeeld van Oostvriesland zelve kan zulks ten klaarsten bevestigen.

Varel is geen onaangenaame plaats. De lucht is hier gezond de

grond vruchtbaar de omstreken aangenaam. De meeste inwoners

zijn bijna halve boeren. Ik deed gisteren een tour na de haven

van Varel alwaar eens de gehele zee met schepen bedekt lag.

Zij ligt bij een sluis gelijk aan de Oostvriesche sylen doch het diep

moet voor zeer grote schepen bevaarbaar zijn. Van dezen kant

legt Varel door zeer vrugtbare korenvelden omringd. Men ziet

ook hier een heuvelachtigen grond met de overblijfsels der

grachten van eene vernietigde stad die de naam van Christiaas-

burg gedragen heeft. Aan de andere zijde van Varel ligt

het bosch dat zich zeer ver uitstrekt en dat indedaad zeer aangezien

is. Nu en dan vind men lanen van zeer hoge bomen dan weder

wandelingen door kleingeboomte in eenen wilden trant over eene

heuvelachtigen grond die waarlijk zeer bevallig zijn en dit

oord geenen geringen luister bij zetten. Varel wierd door den

graaf Bentinck als onderkoning des hertogs van Oldenburg geregeerd.

De inwoners waren juist niet extra met hem tevreden daar hij wel eens

zelf den principaal spelen wilde. Gisteren was de dag zijner terugkomst

nadat hij voor anderhalf jaar door de Franschen was weggevoerd

geworden. De entree was om zich slap te lagchen. De graaf zat in eene

berouche nevens zijne maitrès dit was zeker hofstijl). Het volk had

zijnen wagen voort willen trekken doch Zijne Ex. had dit minzaam

geweigerd. Zij die hem inhaalden waren meest lieden die daartoe

goede redenen hadden. De trein wierd geopend door eene bende eerewacht

te paard met pistoolen gewapend. Het graaflijke rijtuig was door

hellebaardiers omringd en de trein wierd gesloten door eene

menigte korfwagens met Varelaars. Allen tot de paarden

toe waren met groen vercierd. Toen zijne Ex. in 't paleis getreden

was begonnen de garde etc. zoo sterk te schieten dat hunnen

rossinanten uit zuivere heldenmoed verschriklijk begonnen te

springen.

pagina: 189

Z.E. reed voorts naar zijn buitengoed door deze

pragtige escorte vergezeld van waar hij des avonds bij

flambouwenlicht terug gehaald wierd. Des avonds

was de geheele stad geillumineerd en het behaagde

Zijn Ex. incognito door zijne hoofdstad te gaan

wandelen om alles in oogenschouw te nemen. Onder

de vermakelijkheden van dien dag muntte vooral

het schieten uit, hebbende een schoolmeester exgrenadier

in de grote laan over 't paleis eene batterij van drie

kanonnen aangelegd. Het grote stuk is dat de

boer tot loon van alle deze fakkels de hofdiensten

afgeschaft wilde hebben doch zoo ver is men

nog op lang na niet. Varel is van weinig betekenis.

Men leeft hier echter niet onaangenaam. Ik heb

hier nog verschrikkelijke uitwerkselen gehoord van

't buiten de wet stellen dezer departementen. Het

opligten van gegoede lieden doodschieten van voorgewende

rebellen eischen van geweldige contributien zonder Schijn

van regt was alleen Spel en hierdoor is ook de ingevreten

haat tegen de Franschen hier nog meer dan elders

ingeworteld. Ik ben hier ook nog meer en meer in

mijne overtuiging bevestigd geworden dat een verboden

handel waaruit reuzenachtige vermogens ontstaan op

den duur alle godsdienst verwoest en het geschiktste

middel is om de zedelijkheid bij een volk geheel te vernietigen.

Liever herdenk ik aan het bosch van Varel dat

waarlijk met weinig moeite overheerlijk zou kunnen

aangelegd worden. Ik deed nog eeen rid naar Damgast

alwaar ook eene gelegenheid tot zeebaden is, die echter

nu in een halfgedevaliseerde tent en een paar badekoetsen

bestond. Het conversations huis weleer op eene hoogte gelegen

was door de Douaniers verbrand. Een heerlijk gezigt

over de Jade was hier het belangrijkst. Varel vereenigt

alle Oostvriesche gronden en men vind in deszelfs omtrek

pagina: 190

heiland bosch klei of marsch en zandgronden. Dit oord

is mij zeer goed bevallen en gaarne was ik hier nog

een paar dagen gebleven om op het pragtige bal ter

eer van zijne Exc. in kennis met de Varelsche meisjes

te komen, doch op reis doet men wat men kan en

niet wat men wil. De menschen zijn hier gelijk

door geheel Oostvriesland ten uitersten gul. Drinken

moet men hier, en de eerste vraag wanneer men in

een koffyhuis of zoogenoemde Club ingeleid word is

gelijk in een Amsterdamsch speelhuis Wil je rood of wit.

Reis na: Oldenburg.

Ik moest nu verder en nam afscheid van mijnen hospes

la Croix bij wien ik zeer aangename kennissen gemaakt

had, en aan wiens tafel ik de hollandsche taal en

letterkunde tegen het geschreeuw van een Jenasch

renommist en een halv douzijn reizende Moffen verdedigd

had. Er was geen middel om te Oldenburg te komen dan

door eenen wagen waarin ik alleen zat en volgens

het gezegende Fransche Posttarief hier nog in Zwang

duchtig moest betalen. De brede zandweg was niet

zeer onaangenaam. Men zag overal veel bosch en de

weg ging meest over kleine heuvels 't geen steeds

eene zekere bevalligheid geeft. Bij het afdalen van

een dier heuvels zag ik een dorp liggen bij het welke

zich een groot bosch en Raststadte een lustslot

van den hertog van Oldenburg dat zeer eenvoudig

doch niet zonder smaak gebouwd was. Na eene

eenigzins woesten weg zag ik eene stad voor mij leggen

en eer ik hier om dacht reed ik door eene allée

Oldenburg binnen.

Oldenburg.

Ik bevond mij dus nu eindelijk in eene geheele Duitsche

pagina: 191

stad. Dit was voor een Hollander een verschrikkelijk

denkbeeld. Want onder de vooroordelen onzer natie behoort

toch ook dat wij alle uitheemsche steden als holen

van morsigheid aanzien en ons aldaar alle bedden

als lustplaatsen van ongedierte, en alle table d'hôtes als

zamenkomsten van roofgierige gulzigaards voorstellen.

Dit kan ik echter mijne dierbare landgenoten verzekeren

dat Oldenburg er vrij wat beter uitziet als menige

stad uit ons vaderland gelijk bijv. het regelmatig Deventer

of het bekoorlijk Harlingen. Men bemerkt terstond

dat men zich in eene vreemde stad en in een vreemd

land bevind. De bouworde is geheel anders en juist

niet uitmuntend sierlijk. De oudere huizen zijn

geheel met uitstekken en grimmelen van vensters

doch de nieuwe zijn in de daad met veel smaak

gebouwd. De straatstenen zijn wel is waar wat hobbelig

doch de straten zien er vrij wel uit. De huizen zijn

meestal van verschillende kleuren, 't geen een zeer

vrolijk gezicht oplevert. Onder de gebouwen die mij

't meest getroffen hebben munt eene zeer goede kerk

uit. Het vorstelijk paleis is vrij ouderwets doch ligt

op een uitgestrekt grasveld met een laan bomen

en fraaie huizen omringd, 't geen dit gebrek rijkelijk

vergoed. De zoogenaamde haven die niet veel breder

dan de achterburgwal is is ook met zeer goede gebouwen

omringd. De wallen zijn zeer breed en schoon en leveren

eene wandeling op waarbij men onze buitensingels

of remparts volstrekt niet vergelijken kan. Daar

ik op mijne reis zoo veel van het Oldenburger Kerkhof

gehoord had zoo zwoegde ik om de sleutel van de

kapel te verkrijgen die deszelfs grootste sieraad is

tot ik eindelijk vernam, dat de graftombes gesloten

en de overige vercierselen door de roofzuchtige handen

der franschen vernield waren. Ik moest mij dus met

de overige monumenten van dit kerkhof vergenoegen.

Men zou op hen het vaers van Antonides op Amsterdamsch

scheepvaart aldus kunnen toepassen

pagina: 192

Als of het in dit oord door 's hemels gunst gezegend,

Een dichte hagelbui van tombes had geregend.

Sommigen waren met gevoel, doch de meeste betekenden

niet veel. Kunst was hier niet veel verkwist. De geheele

aanleg van 't kerkhof echter met wandelpaden was

zeer bevallig en niets ontbrak eraan, behalven

een weinig schaduw. De sombre treurwillig die zich

op het graf van eenen geliefden verhief trof mij

meer dan den marmerem eerzuil die naast dezelve

schitterde. Hoe dwaas is het niet pracht met

vernietiging te vereenigen. In 't geheel moet ik

bekennen dat Oldenburg mij nog zeer wel bevallen is,

dat deeze plaats veel netheid ten toon spreid en

inderdaad in staat is de vreemdeling eenige aangename

oogenblikken te verschaffen.

Zwischenahn

Dewijl ik mij te Oldenburg nog een dag moest ophouden,

en ik aldaar niets meer te zien of te verrigten had, zoo

besloot ik om het dorp Zwischenahn waarvan ik na Oostvriesland

zoo veel had horen spreken, ook eens te gaan bezoeken

en dewijl de rijtuigen mij hier eens voor al geld

genoeg gekost hadden, koos ik daartoe mijne adams-

paarden uit en ik wandelde des ochtends met eenen

gids de onechte zoon van een hanoversch edelman, een

gewezen trompetter en thans snijder en courier de poort

of liever de barrière uit. Na eenig moer doorwaad te

hebben kwam wij aan een voetpad dat meestal langs

granen, of door heerlijke boschschaadjens leidde. Wij traden

in een kroeg van dit land, alwaar de rook van de schoorsteen

de deur moest uitgaan en het vertrek of hok dies

vervulde dat men zich duidelijk de berookte hut

van een Groenlander of Samojeed kon voorstellen. Van

hier wierd de weg meer open tot dat eindelijk een pad

ons door 't geboomte naar Zwischenahn leidde waar

een zeer goede herberg was. Daar, eene kamer ingetreden

pagina: 193

zijnde ziet men plotseling een allerliefst meer

van drie uren in den omtrek voor zich leggen welk

gezigt ten uitersten verrassend is. Dit meer levert

verschillende soorten van visch op in verschillende

tijdperken zoo dat men er nu eens baars, dan weder

snoek dan weder een soort van zeevisch vangt.

De kerk ligt zeer bevallig aan den oever van tmeer.

Het dorp is niet groot maar ieder boerenhuis is

omringd van eene soort van Plantagie waarvan

sommige buitenplaatsen schijnen en door welke

paden 't zij langs den oever der Landzee 't zij binnen

door bosschen leiden. Dit alles maakt het verblijf

hier zeer aangenaam en vele Oostvriesen en

Bremers komen hier eenige dagen in 't jaar

doorbrengen. Men leeft hier zeer gerust en heeft

zeer weinig van de Franschen of Russen gemerkt.

Ik at hier baars die voor de hollandsche meerbaars

niet behoefde te wijken. Des middags scheepte ik

mij in eene roeischuit in die ten uitersten naar

een cano der zuidzee eilanden geleek. Indien ik

nu slechts een meisje bij mij gehad had, zou ik op

deze reis een voortreflijk sentimenteel gedicht hebben

kunnen maken. De kleine golven sloegen tegen ons

bootjen aan en de kusten waren alom met klompen-

bomen versierd. Ik stapte aan de overzijde aan

't land en vond aldaar drie kleine bergen op dewelke

voorheen een kerk zou gestaan hebben. Zij waren

thans alleen met honderdjarige eiken bedekt. Hier

genoot men een overheerlijk gezicht op 't meer de

boschachtige heuvels Zwischenahn en nu konde

ik mij eenigzints een denkbeeld maken van de schoonheid

dier gezichten, welke men aan de Zwitsersche meeren

pagina: 194

genieten moet. Gaarne had ik hier nog langer

vertoefd maar wij moesten verder. Tot dat wij op

onzen ouden weg terug kwamen wandelden wij

door de heerlijkste eiken en beukenbomen en

langs sierlijke boerenhuizen van allen zijden

met hopplanten omringd. Ik keerde langs den

vroeger betreden weg naar Oldenburg terug, nog

met de lagchende beelden van 't voorledene vervuld,

en nooit zal het mij berouwen dezen dag aldus

besteed te hebben.

Reis na Bremen

De dolle hond, de avontuurlijke nacht.

Ik wilde nu eens voor al Bremen bezoeken, dus

rustte ik mij uit om derwaards te vertrekken en nam

afscheid van mijnen hospes Meyer, alwaar alles mij

goed bevallen was behalven het heirleger vliegen dat

aldaar gedurig rondzwierf. Ik had plaats in den

postwagen genomen doch wierd in eenen bijwagen

gelogeerd waarin wij bij de minste regenvlaag zoo nat

als katten zouden geworden zijn. Ons gezelschap

bestond onder anderen uit twee zeer fatsoenlijke jonge lieden,

eene knorrende matrone en een rabbijn die zich zeer

deftig aan de wacht voor een gelehrter uitgaf. Na lang

genoeg bij de wacht gecatechiseerd te hebben kwamen

wij eindelijk aan 't rijden. De weg bestaat geheel

uit eenen zandweg door heiden doch ten minsten

met die troost dat men hier en daar nog

bomen ziet en het gezicht over de hei niet oneindig is.

pagina: 195

∙De herbergen waar men gedurig aan moet leggen

zijn niet veel beter dan varkens stallen, en de

postillons zijn de elendigste wezens die men zich verbeelen

kan die alleen voor schnaps en tabak leven en

met wien men niets kan uitvoeren. Te Frankenburg

vonden wij ten minsten nog een goed middagmaal en

kwamen eindelijk te Delmenhorst eene elendige stad

waarvan de poorten met dakpannen belegen zijn

en waar niets eenige aanlokkelijkheid aanbied. Van

hier ging het weder aan 't hossen tot wij eindelijk

eenen straatweg bereikten die nog vrij wat onaangenamer

was. Wij zagen eenen ouden Wachtthurm en genaakten

door eene laan de vrije hanzestad Bremen aan welks

poorten wij nog een half uur lang door een allerlastigste

commissaris wierden opgehouden. Na dit pijnigend

verhoor, dacht ik in vrijheid te zijn, doch ziet daar

komt ons een man uit naam der ovrigheid aanzeggen

dat wij ons in acht nemen moesten voor eenen

dollen hond die hier rond liep. Daar ik nu, van

ouder tot ouder een ingevreten afkeer tegen dolle

honden heb zoo bragt mij deze aankondiging in

eene verschrikkelijke verlegenheid. Ik durfde mij

niet na 't gerecommandeerde logement, dat nog ver

in de stad lag, begeven, en na eenen langen tweestrijd

liet ik mij in 't digtst bij zijnde logement brengen

waar alles mij dan maar gantsch niet bevalt, op

een kamertje op de vliering met ramen in 't lood en

alwaar de Noordhollandsche zindelijkheid juist niet

schijnt te heerschen; maar ik ben nu onder 't dak

pagina: 196

en buiten vrees van dolle honden. Zie daar ook mijne

eenige troost en met de spreuk van hierna beter hoop

ik in te slapen.

∙'S ochtends Met deze heerlijke gedachten sliep ik in

en weldra kon ik nog slapen, nog het in mijne rustplaats

langer uithouden, zoo dat ik weldra over de kamer

heen en weder liep, en zeer wijsgeerig op een stoel

ging zitten en aldaar op de aankomst van den

morgen wachtte, terwijl de stormwind huilde, mijn

gedevaliseerde ramen deed kletteren en een hout

bord dat ook voor raam moest dienen met ontzettende

kracht in de kamer nederdonderde. Eindelijk overwon

de natuur ik sliep nog in, en des morgens groette

ik mijne vriendelijke waardin, en redde mij zoo spoedig

mogelijk uit dit hol.

De Stad.

In den heiligsten ijver liep ik mijn heerlijk logis uit

en zie daar, daar bevond ik mij in eens midden in de

stad Bremen. Het gezigt van eene drukke, na zoo

veele stille steden verraste mij. Ik was nu in de

Altstad dezelve bestaat meestal uit grote straten,

waarvan de langen Strasse de voornaamste is.

De bouworde is hier geheel anders als bij ons. De huizen

zijn onregelmatig en alle met uitstekken uitgetimmerd.

Hier en dar ziet men zeer schone hôtels. Gewoel van

koetsen en sleden ziet men hier niet, alles bestaat

uit wandelaars. De vrouwen lopen met zwarte mantels

over thoofd en die welke de groentens verkopen dragen

dezelve in ontzaggelijke manden op het hoofd. Alles

pagina: 197

is hier egter ten uitersten druk en levendig en

dit verschilde zeer veel bij Oldenburg. Iets hetgeen

den vreemdeling bij zijne reize door deze quartieren

zeer treft is het onderscheid van 't geld, dewijl men

gedurig weder andere munt aantreft, nu Hollandsch,

dan Pruissisch dan Oldenburgsch, en dan Bremensch.

Te Bremen rekent men meest met Groten waarvan

er 72 op een Daler gaan 't geen in de daad eene zeer

ongemakkelijke rekening is.

Het Museum.

Dit gebouw, dat door eenen fraaien gevel met kolommen

uitmunt, en gelijk Felix, eenen hulde is, door bijzondere

personen aan de wetenschappen toegebragt. Ik kreeg

de vergunning om dit gebouw, aan een gezelschap toe-

behorende, te bezigtigen, onder het geleide van eenen

Professor of Oeconom die in de daad een duitsche van

Varik was. Wij traden in eene grote kamer, van alle

zijden met kasten bezet. Wij begonnen met den

mensch van zijne eerste wording tot aan zijne komst

in 't licht te bezichtigen. Nu volgden eenige monsterachtige

geboortens en vervolgens het foetus van bijna alle

viervoetige dieren tot zelfs den hippopotamus 't geen

zeer belangrijk was. Onder de tweeslachtige gediertens

zag ik de Eneas rat, de buidelrat, de pipa die zijn

kinderen door den rug baart, eenen jongen kaiman en verder

de gehele geschiedenis van de hollandsche en Amerikaansche

kikvorsch in eene opvolging van glazen 't geen indedaad

zeer opmerkenswaardig was. De verzameling van

slangen was zeer schoon en de professor nam

pagina: 198

alles uit de kast om mij zulks te tonen en uitteleggen

terwijl men bij Van Marum den vreemdeling voor eene

grote kast laat staan uit welk Cabinet hij dan

ook even dom uittreed als hij daar gekomen is.

Nu volgde eene verzameling visschen, waaronder ook

zeer merkwaardige waren: als de electrische visch,

de zaag visch, eene grote verscheidenheid van haaien

in derzelver wording, geboorte en groei. Van minder

belang was het cabinet vogels. Er waren zeer schone

stukken doch dezelve waren niet schoon gerangschikt

en niet zeer voltallig, gelijk ook de viervoetige dieren,

onder dewelke echter vele schoon waren. Meer verwonde-

ring verdient het kabinet torren en vooral dat der

kapellen 't geen overheerlijk en met veel smaak

gerangschikt was. In 't midden der kamer vind

men eene zeer uitgebreide verzameling Mineraliën,

versteeningen, een verschrikkelijk stuk barnsteen

en voorts eene zeer goede verzameling van hoorns en

schelpen, zoodat men hier de verzameling van

't dieren en mineraalrijk geheel volmaakt vind.

Hierbij was nu nog gevoegd een geheel cabinet van

natuurkundige werktuigen, dat zich meest tot zeer

gewone stukken bepaalde en tegen dat van Felix

volstrekt niet opwoog. 'T geen mij het meeste trof was

eene lugtpomp, volgens 't model zoo als zij door Otto

van Guericke het eerst gebruikt was geweest. De

Electriseer machine was klein en met eenen glazen bol.

Onder de nagemaakte kunstwerken en fabrieken

in hout was veel schoons zoo als eene zeer aardige

navolging van een stoommachine, van den vuurtoren

pagina: 199

bij Bremen door de Franschen onder voorwendsel

dat zij tot verstand houding met den vijand diende

afgebrand. Voorts het model van een spiegelfabriek en

van een waterwerk: die in de daad ten hoogste in

vernuftig waren. Ook nog de afbeelding van eene

sluis aan 't holsteinsche kanaal.

Hierna leidde de Professor mij in eene kamer waar

men eenige zeldzaamheden vond die in de daad weinig

betekenden en in den trant van die van Kleinenberg

waren. Eene verzameling van schoenen bij alle volkeren

van gewerkte stukken in elpenbeen, in ijzer, ge-

werkte struisvogel-eieren etc.

Eindelijk kwamen wij op de bibliotheek die geheel

ten dienste der leden en vrij uitgebreid is. Veel bijzonders

zag ik er niet behalven een heerlijke Buffon. Met

genoegen zag ik een vak aan onze Vaderlandsche geschiedenis

en herkende onzen Wagenaar waarin ik echter niet

geloof dat deze heeren zich dood studeeren.

Nu kwam het op het afscheid aan. Ik was hierover

verlegen, en vroeg naar eenen bedienden [onl. Gotisch]

zeide de Professor, en verklaarde dat

hij nooit minder dan eenen Thaler nam. Ik gaf

kem een paket van 72 Groot dat hij in de daad

wel verdiend had, door dien wij bijna een geheel

Cursus van Natuurkunde en Natuurlijke historie

gehouden hadden en wij namen zeer te vreden

afscheid van elkander.

De Beurs.

Ik had mij ook naar deze beurs begeven die indedaad

als gebouw niet veel betekende, en waarop het vrij

pagina: 200

donker is, toen

ik plotseling terwijl ik naar een bekend gezigt zogt

den heer V.L. ontmoette welke ontmoeting voor mij

het verblijf in Bremen zeer veraangenaamde. Deze

beurs is mij bij nader beschouwing tog nog beter

bevallen. Het is een grote zaal geheel overdekt en

alleen door vensters verligt.

De Wallen.

Hij die Bremen gezien, en deszelfs wallen overgeslagen

heeft, heeft waarlijk niets van deze plaats gezien.

Wanneer men om deze wallen denkt, verbeele men

zig geene gemene wallen zooals men dezelve op vele

plaatsen ziet maar men stelle zich het hoogste

ideaal van eenen wal voor, dat is: eene volmaakte

wandeling, langs heerlijke bloemperken, of onder Acacias

aan den oever van 't water, op eenen grond geheel uit

hoogtens en laagtens bestaande. Overal vind men

rustbanken en op dezelve gezeten zou men zich eerder

midden in eene schone buitenplaats dan op den wal

eener stad wanen. De bomen slegts voor weinige jaren

hier geplaatst, zijn reeds zeer schoon opgewassen en

deze wallen, waarvan ik veel gehoord had hebben indedaad

mijne verwachting nog verre overtroffen.

De Dom.

Dewijl het Zondag was nam ik deze gelegenheid waar

om de grootste Kerk dezer stad te bezigtigen. Dit Gothisch

gebouw staat op de grote markt. De hoge toren is een

vierkante massa zonder eenigen smaak. Van binnen

zoude men aan het outer geloven dat zij eene

Roomsche kerk was daar zij egter door de Lutherschen bediend

pagina: 201

word. Men vind hier de allergrootste smakelooste

opeenstapeling van vercierselen, schilderstukken,

basreliefs in steen en hout, en bonte graftombes, die

ik ooit gezien heb. Sommige stukken dragen blijken

van de allergrootste kindscheid der kunst. De

predikstoel is met gekleurde heiligen gemonteerd

en schijnt uit een banketbakkers winkel gestolen

te zijn. Niets was heerlijker dan eene afbeelding van

alle de beroemde vrouwen uit de H.S. met blote

boezems en elegante strohoeden. De dames zitten

hier in zeer gemakkelijke leuningstoelen, en de

heeren agter tralievengsters zoo dat alles in deze

kerk bijna opzettelijk tot den dienst van Morpheus

schijnt ingerigt te zijn. Alles is moffisch in den

hoogsten graad. Alle vercierselen drukken verschrikkelijk

zonder iets te treffen, en de zucht om alles fraai te

maken heeft zelfs het stukadoorsel van het

anderszints schone gewelf met bessensapkleur doen

afschilderen.

Steinere Roland.

Bij het raadhuis verheft zich een Colossaal beeld met

schild en sabel gewapend, waarbij de reus uit het

Doolhof eigentlijk maar een Davidje is. Reuzenachtiger

beeld heb ik nimmer gezien. Men ziet spoedig dat het

geen werkstuk van de eeuw van Phidias of van

Michel Angelo zij. Wie de afgebeelde persoon zij weet

ik niet doch wel dat hij als een tegenstuk naast den

Apollo moest geplaatst worden om een ideaal van

onbevallige formen op te leveren. Misschien is het

ook wel de grote held van Roncevaux door Ariosto

vereeuwigd wien men weleer te Amsterdam een diergelijk

beeld had opgerigt - doch dit is slechts eene gissing.

pagina: 202

De Rathskeller.

Dit is eene inrigting waarvan wij in Holland geen

denkbeeld hebben. Men daalt door een trap in eenen

zeer ruimen kelder: geheel met vaten wijn vervuld.

In verschillende nissen zijn ontzaggelijke stukken.

De oudste wijn is die welke 200 jaar oud is. Dezelve is

alleen voor kranken op een certificaat van den geneesheer

verkrijgbaar. Men ziet onderanderen een vat dat 120

oxhoofden bevat en welks omtrek verschrikkelijk groot is.

Dit grote vat en meer anderen, zijn met wapens schilderijen

en verguldsels versierd. Verder heeft men hier eene

grote menigte kleine kamertjes even als die in de

wafelkraam: waarin men op zijn gemak zich absenteren

kan. Men bewaart hier alleen Rhijnwijn en dient

hier bij voor grote krengels of krakelingen. De wijn die

wij dronken kosten slechts agtien groot de halve fles

en betekent dus niet veel. Deze geheel inrigting

egter is ten uitersten zonderling.

De Wandeling.

Om onzen Zondag middag te besteden wandelden wij de

poort uit en kwamen na eene zeer lieve wandeling langs

eenen zeer bevalligen weg, in eenen openbaren tuin die

veel na diegenen geleek die om Amsterdam leggen doch

waarin echter veel smaak heerschte en waar het

gezelschap schitterender was. De heeren kwamen meest te

paard, en de dames in de bevallige korfwagens. Het gezigt

was hier zeer levendig. Men vond hier en daar schone vrouwen

en alle kledingen waren zeer net. Alle de vrouwen workten

of breidden het geen mij bij den eersten opslag zeer

verwonderde. Verderop moet de landstreek nog schoner

zijn doch voor op eenen zoo korten afstand van eene

stad was zij in de daad zeer bevallig.

pagina: 203

De Neustad

Neem eenen vreemdeling en plaats hem plotseling in

de Altstad van Bremen. Wat ziet hij? Naauwe straten

en hoge huizen, en zeer weinig dat hem aan eene

landelijke buitenachtige stad doet denken. Plaats hem

daarentegen in de Neustad en hij ziet iets geheel verschillends.

Een breed en aangenaam voetpad aan de oevers der Weser,

overal heerlijke gezichten op de Alt stad, grote en nieuwe

huizen en hier en daar zeer fraaie tuinen en reien bomen

t geen dit gedeelte der stad schoon meer afgelegen

vrij wat bevalliger maakt dan 't andere. De Weser

verdeelt Bremen in drie deelen. Tusschen de Alt- en

Neustad ligt een soort van eiland gevormd door den

Weser en een rivier die deze bij Bremen ontspringt

zich naderhand weder in de Weser stort en onder

de naam van Kleine Weser bekend is. Over deze armen

leggen bruggen die door geene bijzondere bouworde

uitmuntten doch van dewelke het uit zicht echter zeer

aangenaam is.

Olyfabriek.

Ik zag hier eene Olyfabriek die geheel van de Zaandamsche

onderscheiden is, hier word niets door wind, maar alles door

paarden gedaan. Het zaad, bij halve lasten verdeeld

valt eerst naar beneden, en wordt onder weg door ijzere

raderen gekneusd. Vervolgens wordt het geplet onder

steenen die ieder door twee paarden in beweging gebragt

worden. Dan wordt het zaad gewarmd, in doeken gedaan

en in plaats van onder stampers onder zeer grote en

zware hefbomen gebragt, welke door raders en handspaken

opgeligt worden, en die dan geheel de oly er uit perssen

en het was eene vaste berekening dat hierin als men

dag en nacht doorwerkte jaarlijks driehonderd lasten

konden verwerkt worden.

pagina: 204

De Bley keller.

Zie daar in de daad, eene zeer zonderlinge merkwaardigheid.

Men voert u in eenen kelder onder den groten Dom

welke de eigenschap bezit om de lijken die in deszelfs

gewelven geplaatst worden, geene verrotting maar slechts

eene verdroging te doen ondergaan. Ten bewijze hiervan

toont men u verscheiden lijken hier bewaard en deze

kunstbeschouwing is indedaad meer zonderling dan

aangenaam. Deze lijken zijn dan ook indedaad geheel

verdroogd en volstrekt bijna hout geworden. Het gezigt,

de hairen zelfs alles kan nog volmaakt onderscheiden worden

en deze eigenschap is zeer zonderling ja misschien de

zelfde als die van de holen waarin de oude Egptenaren

hunne Mummies bewaarden.

De Tyssenrathsteich.

Hoe, zal men zeggen, dit is een wonderlijke naam. Dit is

zij en tevens historieel. Zij ontleent haar naam van

eenen zekeren Tys die in het tuchthuis gezeten hebbende

gezworen had zich op de stad Bremen te zullen

wreken en zulks bewerkstelligen wilde door het doorsteken

der Wezerdijk waardoor een groot gedeelte der stad onder

water gelopen zou zijn. Hij wierd op heterdaad betrapt

en ter zelver plaatse geradbraakt. Thans levert deze

Dijk eene aangename wandeling langs de rivier op. Ik

deed dezelve bij overheerlijk weder en het schijnsel der

maan, zij beviel mij uitmuntend. Hierna wandelden

wij over de buitenwallen die niet minder schoon als de

binnenwallen zijn en met dezelve een overeenstemmend

geheel uitmaakten.

Eindelijk belandden wij in een geillumineerde tuin alwaar

de sleutel der stad Bremen pragtig verlicht was. Men

had hier ook bal doch men deed niets dan walsen en

nog het getal nog de schoonheid der Dames was

zeer treffend.

pagina: 205

Het grote Waterrad.

Het grote waterrad vind men bij de grote brug in een

daartoe vervaardigd gebouw. Men moet een trap beklim-

men om hetzelve in zijnen geheelen luister te aanschou-

wen. Dit rad, door den stroom der Wezer voortgedreven,

schept daaruit het water en stort hetzelve in eenen

vergaarbak waaruit hetzelve door pijpen in de woningen

van alle burgers loopt en geheel Bremen met water

voorziet. Het heeft Vierenvijftig voet in Diameter.

Bij dezelfde brug vind men vijf a zes kleine korenmolens

welke voor den brug liggen en allen door den stroom der rivier

voortgedreven worden.

De Vauxhall en de Beau-monde.

Een bewijs dat de Duitschers en dus ook de Bremers in

't algemeen meer liefhebbers van volhouden en uitgaan dan

wel onze landgenoten zijn is dat men hier 's middags en

dit zelfs in de week altijd op de eene of andere wijze

uit huis moet, en daar de middagen hier om drie vier

uren beginnen, zoo zijn dezelve nog van veel meer

belang dan wel bij ons. Natuurlijk moet ook de vreemdeling

zich in die gewoontens schikken. Zoo stapte ik op eenen

avond na een soort van Vauxhall die in eenen zeer

uitgebreiden tuin te vinden was. De zaal was zeer groot

en de tuin geheel verlicht. Het getal der heeren overtrof

zeer verre dat der dames. In 't midden des tuins verhief

zich een tempel en een kanonschot kondigde een

vuurwerk aan dat mij goed beviel en dat indedaad zeer goed gelukte.

Op eenen anderen dag voerde men ons weder in eenen

onaanzienlijken tuin buiten de Neustad en hier vond men

nu juist de gehele beau-monde van Bremen vereenigd. De

goddelijke toonkunst liet zich duchtig horen. Ik had

het genoegen in een zeer belangrijk huisgezin geintroduceerd

te worden en ik geloof dat indien men slechts eenige

kennis te Bremen heeft men zich aldaar niet behoeft

te vervelen.

pagina: 206

Mengelingen.

Bremen is nu weder eene vrije hanzestad geworden

in zoo verre zulk eene stad vrij kan zijn. Zij word geregeerd

door vier burgemeesters en vierentwintig leden van

den hoogwijzen Raad een eerepost aan welke de

hoogwijsheid per privilegie verbonden is. Zij word verdedigd

door een corps dappere Hanseaten en door eene nog

dapperer burgergarde. Een 1/3 gereformeerden

hebben hier steeds 2/3 Lutherschen de wet gesteld

waaruit interessante processen ontstaan zijn, die egter

onder de fransche regeering in een eeuwig niet verdwenen

zijn.

Over bewoners kan men na een verblijf van vijf dagen

weinig oordelen. Over de stad kan men zulks beter

doen en dan kan ik onder anderen zeggen dat de

Altstad mij goed en de Neustad mij zéer goed bevallen

is en dat zij die in de schone huizen aan den wal

wonen waarlijk met den eenen voet in 't paradijs staan.

Men vind aan den Wal ook nog een gebouw aan een

gezelschap toegewijd de Union genoemd alwaar men

verscheiden vertrekken vind met den uitersten smaak

gemeubileerd en voor gezelschappelijk vermaak

geschikt terwijl een Lesezimmer met de afbeeldingen

der grootste Duitschers versierd in eene uitgezogte

bibliotheek die werken aanbied die zoo in Duitschland

als elders regt op de onsterflijkheid verkregen hebben.

'S winters heeft men hier concerts theaters en

bals. De schouwburg is met zeer veel smaak gebouwd.

De wachthuizen aan de poorten zijn indedaad kleine

paleizen.

pagina: 207

De Grote Reis in den Postwagen

Ik had in Bremen weder kennissen gemaakt en indien ik

aldaar nog eenigen tijd had moeten blijven zou ik het daar

zeer wel hebben kunnen uithouden doch mijn pligt

gebood mij te vertrekken. Ik besloot om het dan op Overijssel

aan te zetten bestelde eene plaats in de osnabrugsche postwagen

met besluit om deze wijze van reizen, p. dag en nacht,

ook eens te beproeven. Te negen uur 's avonds nam

ik afscheid van Bremen en stapte in eene donkere kast

welker beweging ik spoedig aan het verschrikkelijk stoten

bemerkte. Ik had tot gezelschap een jong krijgsheld die

mede de vanen van Europas vrijheid voor de wallen

van Parijs geplant had, en die nu aan den ouderlijken

haard op zijne laauwren ging rusten. Alles was dus

vrij stil tot de aankomst van eene reizende Soubrette uit

Hamburg alles in beweging bragt dewijl haar bijzijn (

ofschoon men van hare gelaatstrekken bij 't nachtlijk

duister weinig onderscheiden kon) onzen jongen Mars

zoodanig in vuur en vlam zette dat de phlegmatieke

Hollander bijna volstrekt geene gelegenheid tot

rusten verkreeg. Nu en dan stapten wij uit onze

kast en hadden moeite genoeg om de menschen bij

dewelke wij aan kwamen op te jagen en tot het geven

van licht of koffy te bewegen. Eindelijk brak de

langgewenschte dag aan en vertoonde mij het heerlijk

equipage waarin wij ons bevonden. Het ergste was

dat men hier bijna niet om zich heen kon zien door

de kleinheid en laagte der openingen. Trouwens hier

aan was weinig verloren dewijl er om ons heen niets

anders te zien was dan de barste hei die men zig

verbelen kan afgewisseld door elendige dorpen die

malkander op een hair geleken. Tegen den middag

pagina: 208

kwamen wij te Diepholz aan, en ontfingen daar het

troostrijk berigt dat wij hier de eerste vijf a zes uur tot

aan den aankomst der Hanoversche postwagen blijven

konden. Veel heils was hier niet te halen. Het plaatsje

zag er diep elendig uit. Lectuur, slaap en het eten van

een bedorven hoen maakten mijne bezigheid uit, tot

wij eindelijk (de hemel zij dank), vertrokken. De hanoversche

postwagen bragt ons eene vrouw mede, die weldra bemerkte

dat hare pakkagie achtergebleven was en het arme

mensch moest als wijlen Jacoba van Beieren een ros

beklimmen en moest bij vrij frisch weder in eene postillons-

jas gehuld, weder terugrijden. Deze nacht begunstigde

ons de fortuin bijzonder door het beschikken van een

heerlijk avondeeten dat wij in eene schamele hut aantrof-

fen, en door het toezenden van eene zachte rust in een

bed dat wij ons zelve uit zakken gevormd hadden.

Bij het aanbreken van den dageraad bevond ik dat

wij op eenen berg waren die eindelijk een einde stelde

aan die verschrikkelijke hei welke niet opgehouden

had ons te vervelen. In een oogenblik was ik naar

beneden en wie was meer verrukt dan ik toen ik

de heerlijkste landstreek aan mijne voeten zag uit-

gespreid. Overal bergen en hoogtens, meest door statige

wouden bekroond, overal de bevalligste gezichten, de heerlijk-

ste eiken bomen, eene natuur zoo romanesk als ik

dezelve bijna nog nooit gezien had, dit alles bragt mij

in verbazing. Ik wandelde den weg na Osnabrug en

overal was ik op nieuw getroffen door de schone

ligging dezer plaats. Op den laatsten berg geklommen

ziet men de stad voor zich in eene vallei leggen en

dit gezigt is in de daad uitstekend. Eindelijk bereikte

ik de stad zelf die mij zeer goed beviel. Drie torens

doen in dezelve de bisschoopelijke stad herkennen.

De huizen zijn hier gelijk overal in

Duitschland bepleisterd, en dan met verschillende kleuren

opgeschilderd.

pagina: 209

't geen een lagchend gezicht op levert. Om den tijd die

mij hier overschoot te besteden, bezag ik de beroemde

zaal waarin het lot van Europa beslist, en de bekende

vrede van Munster gesloten wierd die het lot van

Duitschland vestigde. Alle bijzonderheden wierden hier

bewaard: de kussens waarop de hoogadelijke posteriores

der gezanten zig neergevleid hadden, hunne afbeeldingen

drinkbeker met wapens etc. Het is egter te verwonderen

hoe toen de grootste staatslieden van Europa in zulk

een elendig vertrek bij elkander gekomen zijn, met

steenen bakken geplaveid, en waarin nu de minsten

Commis van eenen Minister geen audientie zou willen

geven. Het verheugde mij deze beroemde plaats gezien

te hebben doch ik geloof gewis dat de heeren afgezanten

op 't congres te wenen wel voor een beter locaal zullen

gezorgd hebben. Na dit bezag ik nog den Dom die hier

eene Roomsche Kerk was en die ook op eene verschrikkelijke

wijze met vercierselen was opgevuld die geenen bijzonderen

smaak kenteekenden. De bouworde van 't choir beviel

mij. Verder zag ik nog van buiten het slot dat mij

niet zeer trok, en tot welks binnenste ik niet door

kon dringen. Osnabrug behoort nu onder Hanover waarover

de inwoners ten uitersten wel te vreden zijn. De linnen-

handel is hier van belang en de welvaart algemeen.

Eindelijk steeg ik na eenige uren oponthoud weder

in den postwagen die bij den vorigen nog zeer afviel

en die, meer tot het vervoeren der goederen dan der

menschen geschikt, den armen passagier ten uitersten

afmartelde en lang zal ik de onaangename aandoeningen

onthouden die dat liefelijke rijtuig bij 't overtrekken van

steenachtige gronden deed gevoelen. Onze eerste Station

tot aan Ibbenbuhren beviel mij ten uitersten. Alles

was hier schoon en schilderachtig. Wij reden over eenen

pagina: 210

zeer groten en hogen berg den schwarzberg genaamd,

en op diergelijke togten genoten gezichten moeten den Hollander voor wien

zij iets vreemds zijn, altoos verrukken. Verder versiert

het dorp Lotte en overvloed van geboomte dezen bevalligen

bergweg en dit alles liet bij mij van Osnabrug en zijne

omstreken een aangenaam herdenken na. Tegen den

avond kwamen wij te Ibbenbuhren, een zeer net

plaatsje aan. Mijn krijgsheld met wien ik het

over weg zeer goed had kunnen schikken hield

hier halte. Alle passagiers vertrokken, en ik bleef

geheel alleen over. Na lang vergeefs smeken aan

den postmeester om voortgang of geheel blijven

vertrok ik met eenen Schirmmeester die mij slechts

tot halfweg begeleidde. Deze wagen was van voren

geopend en de lucht was ten uitersten koel. Er was

geene bedekking en bij iedere inslaping wierd ik

steeds zeer onzacht gewekt. Eindelijk nam ik

mijn toevlucht tot eenen haverzak en hierover

gekromd bragt ik in eene volkomene apathie den

nacht door, slechts nu en dan door eenige bijzonderheden

gewekt, zooals de aankomst in eene elendige kroeg

het verdwalen en vastzitten aan eenen slagboom, en

het overspannen der paarden bij welke laatste

gelegenheid ik alleen met den Postillon overbleef. De

rid was zoo langzaam dat het kleinste kind ons had

kunnen voorbij lopen en de diepste stilte omgaf ons in

't midden van eene uitgestrekte hei of in kleine

bosschen bij het duister der middernacht terwijl het geld

dat wij met ons voerden misschien het fortuin van

honderden had kunnen maken. Om nu dit toneel te

volmaken hadden wij nog fluitende of aanvallende

rovers moeten zien doch deze bleven gelukkig weg

en wij kwamen te Reine aan na vier uur gaans in

pagina: 211

zes uur afgeleid te hebben 't geen in de daad verbazend

snel was. Ik dankte den hemel dat ik het zoo ver

gebragt had, maakte zoo veel geweld bij den postmeester

dat de deur eindelijk open ging viel toen op zijn

canapé in slaap tot dat wij verder moesten. Toen

was ik weer op bekende gronden. De opkomende zon

verlevendigde alles en ik bereed den weg mij reeds

door mijne wandelingen bekend. Nu kwam ik

weder te Bentheim en te Gilhuis en bewonderde

die gezichten die mij reeds vroeger getroffen hadden.

Nogmaals troffen mij die rots klompen die de ruwe

hand der natuur bij het slot te Bentheim op elkander

gestapeld heeft. Bij Bentheim is de laatste dier

rotsachtige bergen die zich verder in Duitschland

uitstrekken. Daarentegen bestond de berg die wij

den vorigen dag bij Ibbenbuhren overtrokken

geheel uit steenkool mijnen die grotendeels de

welvaart van de inwoners dier streken uitmaken.

Het grondgebied der verschillende mogendheden is hier

zeer onder elkanderen verward. Osnabrug behoort

aan Hanover, Reine aan Pruissen, Bentheim aan

Hanover, en eindelijk betrad ik aan de oevers

van den Dinkel na vier weken afzijns het

grondgebied van 't vaderland en het was met dezelfde

vreugd van Hollander te zijn. Met een gezelschap

van vrouwen eene vrolijken schirmmeester en goed

Overijsselsch span reden wij nu met vermeerderde

snelheid, over Oldenzaal en Hengelo, en bereikten bij

het vallen der nacht, Delden. Hier nam ik afscheid

van den dierbaren postwagen en gevoelde, na drie dagen

en drie nachten in dezelve doorgebragt te hebben dubbeld

de waarde der rust.

pagina: 212

Besluit.

Nu waren ook de voornaamste ontmoetingen voorbij

en ik bevond mij weder op den vaderlandschen grond.

Den volgenden morgen stapte ik door eenen Deldenschen

drager vergezeld over de bekende vlaktens naar

Almelo. Hier vertoefde ik eenige dagen gelijk Hannibal

te Capua doch ik kwam beter van daar. Dewijl ik in

mijne vorige beschrijvingen reeds zeer over deze plaatsen

uitgewijd heb zoo zal ik nu daarvan niets meer melden

als alleen dat ik aldaar in den kring der vriendschap

van gezellig genoegen zeer aangename dagen doorbragt.

Mijne reis van daar naar Amstels wallen wierd

door geene bijzondere lotgevallen gekenmerkt. Te

Deventer maakte ik kennis met een beminnenswaardig

huisgezin. Aldaar betreurde ik de verschrikkelijke

verwoestingen, gevolgen van den Oorlog en zag met

droefheid overal de Kentekenen der verwoesting en

eene woeste vlakte op de plaats waar weleer de

statige bomen van den worp als zuilen van den

hemel hunnen prachtvollen luister vertoond hadden.

De Diligence en de Nachtschuit bragten mij aan

de Beerebijt waar ik, na zes weken afzijn

weder den grond van mijne vaderstad betrad en mij

met het strelend herdenken aan eene aangename

reis verheugde.

pagina: 213

Bijlagen.

1 Logementen

Zwol. Faber Hof van Holland goed weinig conversatie

geregelde betaling

Groningen Nieuwe Munster wed. Waren niet extra doch echter

redelijk goed en billijk

Weender Pannenburg de Wijnberg burgerlijk doch

extra net en vrij billijk

Leer Van Stoll Hartog van Oldenburg

niet brillant maar goed hupsche lieden en vriendelijke behandeling

Emden De Zon bij Van Doolen

vrij slordig onbevallige menschen

Norden bij Voss

Jonge hupsche lieden goede behandeling doch vrij duur

Esens Wed.Redolfe inde Druif

Zoo lang ik daar was zeer net en uiterst billijk

Jever de wed. Hammerschmidt

goede bediening het huis vervallen en onaanzienlijk

Varel bij la Croix

in eene grootsche manier zeer vrolijk en zeer geregeld

Oldenburg bij Meyer

vrij wel en billijk

Bremen De Posthoorn

beneden alle critiq

Vorweck am Geeren

ten uitersten net best en billijk

Osnabrug De Roomsche Keizer is het beste logement

Delden Posthuis goed en billijk

Almelo Van Heek Posthuis

burgerlijk doch goed

Deventer Duits Wapen van Overijssel best gelijk altijd

pagina: 214

2 Reisroute

Aug.

D. 2 Amsterdam - Zwol p. diligence

W. 3 Zwol.

D. 4 Zwol - Groningen p. diligence

V. 5 Groningen - Winschoten p. trekschuit

Winschoten - Nieuwe Schans p. Trekschuit

Nieuwe Schans - Weender p. rijtuig

Z. 6 Weender

Z. 7 Weender - Halte rijtuig. Weender - Leer te voet

M. 8 [accolade achter 8 en 9] Leer

D. 9

W. 10 Leer - Emden p. rijtuig

D. 11 Emden - Norden p. rijtuig

V. 12 Norden

Z. 13 Norden - Nordenei p. schip en terug

Z. 1 Norden - Esens p. rijtuig

M. 15 Esens - Harlingersyhl. Carolinersyhl p. rijtuig

D. 16 Esens

W. 17 Esens - Witmund p. rijtuig Witmund - Jever per voet

D. 18 Jever

V. 19 Jever - Horumersyhl p. rijtuig

Z. 20 Horumersyhl - Jever p. rijtuig

Z. 21 Jever - Varel p. rijtuig

M. 22 accolade achter 22 en 23] Varel

D. 23

W. 24 Varel - Oldenburg p. rijtuig

D. 25 Oldenburg - Zwischenahn en terug te voet

V. 26 Oldenburg - Bremen p. Postwagen

Z. 27 [accolade achter 27 t/m 30] Bremen

Z. 28

M. 29

D. 30

W. 31

Sept.

D. 1 [accolade achter 1-3] v. Bremen over Osnabrug na Delden p. Postwagen

V. 2

Z. 3

Z. 4 v. Delden - Almelo te voet

pagina: 215

M. 5 [accolade achter 5 t/m 11] Almelo

D. 6

W. 7

D. 8

V.9

Z. 10

Z. 11

M. 12 Almelo - Deventer p. Postwagen

D. 13 Deventer - Utrecht p. Diligence

Utrecht - Amsterdam p. Trekschuit

3 Gelogeerd in de volgende plaatsen

Zwol 2 Nachten	Horum 1	Deventer 1
Groningen 1	Varel 3	Nachtschuit 1 [hieronder een streep]
Weender 2	Oldenburg 2	44 Nachten
Leer 3	Bremen 6
Emden 2	Postwagen 3
Norden 3	Delden 1
Esens 3	Almelo 7
Jever 3

4 Bezochte plaatsen

Abcou. Baambrug. Loenen BreukelenUtrecht

Bilt. Amersfoort Nieuwkerk Putten Leuvekken Souren

Vierhouten Delle Zwol

Hasselt Zwartsluis Meppel Dieverbrug Assen Smilde

Vries Haren Helpen Groningen

Hoek Zuidbroek ScheemteWinschoten Winschoterzijl

Nieuwe Schans Bonda Weender

Stapelmohr Halte OortLeer Loga

OldersumEmden

Hout WierdaNorden Norderei

Nesmersyl Dornumersyl WestaccumersylEsens

Darne Burhave Witmund Asel Jever

Horum Hoeksyl Mariensyl Neustad Godens BoxhornVarel

[alinea?]RaststadOldenburg Zwischenahn

Lenthen Frankenthal DelmenhorstBremen

pagina: 216

Bassum Warendorf, Diepholz Lemvorde, Bamit,Osnabrug

Ibbenbuhren, Reine, Ohne Bentheim Oldenzaal Hengelo

Delden

Almelo Rijssen, Holten Deventer

Apeldoorn Voorthuizen Hoeflaken Amersfoort Utrecht Amsterdam

5 Afstanden

Amsterdam	Utrecht	8 Uuren gaans
U	Amersfoort	4
A	Leuvekken	6
L.	Zwol	7 1/2 A. - Z. 25 1/2
Z.	Meppel	6
M.	Dieverbrug	5
D.	Assen	5
A.	Groningen	6 Z. - G. 22
G.	Winschoten	7
W.	Nieuwe Schans	3
N.	Weender	2 1/2
W.	Halte	2 2 terug
W.	Leer	1 1/2
L.	Loga	1/2 2 terug
L.	Emden	5
E.	Norden	5
N.	Lutetsburg	1
N. na 't strand	1 1/2 n. t. st. Nordenei	2 a 3 terug
N.	Dornumersyhl	2 1/2
D.	Esens	1 1/2
E.	Harlingersyhl	1 1/2} en terug
H.	Carolinersyhl	1 1/2}
E.	Witmund	3
W.	Jever	1 1/2
W.	Jever	1 1/2
J.	Horum	3
H.	Hoeksyhl	1 1/2
J.	Mariensyhl	2
M.	Neustad. Godens	1
N.	Boxhorn	1 1/2
B.	Varel	1
V.	Oldenburg	6
O.	Zwischenahn	3 terug
O.	Linthen	2

pagina: 217

Uur

L. Frankenthal 3 1/2

F. Delmenhorst 3

D. Bremen 2

B. Diepholz 16

D. Osnabrug 14

O. Ibbenbuhren 6

I. Reine 4

R. Bentheim 5

B. Oldenzaal 3

O. Delden 4

D. Almelo 2

A. Deventer 7

D. Voorthuizen 8

V. Utrecht 7

U. Amsterdam 8

6 Personen

Amst. - Zwol Bentinck. Juff. Slingeland Juff. Pluimer

Zwol Van Ommen 2 Gommarius Goudriaan

Zwol - Groningen Mekel. Juff. Eckhardt.

G. -Weender Poolman

W.L. Rosing en H. Rosing jr. W. Hesse en 3 Z. O. Hesse wed.

Van Mark, kap. Schmidt. de beeldhouwer, Jolles

Halte W. Herenberg

Leer Mev. Rahusen C. Rahusen en egt. W. Rahusen en egt.

D. Rahusen en H. K. Rahusen en H. Adriaan Kriegesman

Hero Muller en H. Mev. v. Hoorn en Baumgarten Schmidt

V. Oldenburg I. Rinken Mad. Stolz Schmidt te Weender

Emden Metger, Rodewyk, I. Benoit van Santen, P.C. Abegg

D. van Camminga T. Reimers, Escherhausen, Doden C.H.

Ringius P.I. Hebdom Grote, Wagner, Van Dolen

Mekelerkamp

Norden Voss en H. Comerus R.C. de Boer D.D. Strohman

R.D. Tilman R.H. Gorath Fischer R. Rahusen en H. Krie-

gesman, Unbescheid Mad. Escherhausen W. Borchers en E.

Cremer en H. Mad. Bucker

Dornumersyl Eylert Poppen

Esens Kriegsman H. en D. Museler Mad. Bel A. Bel.

Harlingersyl D.I. Mammen en H.H. Mammen

Carolinersyhl Mam. T. Meents, Onnen I. Onnen Postmeister

pagina: 218

Jever C.W. Hammerschmidt en H.

en D., H.W. Hammerschmidt Wed. Hammerschmidt Ingenohl

Eylert Edens H.H.M. Luderts, Ingenohl, Curtius, Jaspers.

Horum I. Ohmstede en H.B. Ohmstede

Hoeksyhl M.D. Fockens en H.

Mariensyhl I.B. Lohe en H.

Neustad Godens Rosendaal

Kotterogenzröde Harmen Harms D.L Brahms, Z. en D.

Varel E. van Tungeln en H. wed. S.H. v. Tungeln C. Dincken

Gramberg, Spanhoofd, Lubberts Schumacher Matsens

Karstens La Croix

Oldenburg I.N. Hopken, Schroder, Schlôhmann Kleveman

Hoffmann Lalo Meyer Bollmann gids Kast te Zwischenahn

Mad. A. v. Oldenbroeck Dorschoff Roget

Bremen Albrechts I. Roeters v. Lennep Balcke Brand

C.H. Koepke, I.H. Clausing I.H. Meyers H. Cammert

Hagedorn Bercholz T. Hagedorn H. Hagedorn en H.

die doctoren , 3. demll. Moor Vorweck Waardenburg

Anton Albers 't hooft Victor Bayers Delden Van Heets

L.I. Weerman Motman

Almelo G. Coster I.H. Coster en H. H. Coster en H.G. C.I.

Coster Bet en Mina G. Coster en Huisvr. Manes Cato Hendrik

Coster Wed. ten Cate M. ten Cate C. ten Cate Bussenmaker

en[?] I. van Kalker en Zuster Ketje en L. Coster en Huisvr. 2 dochters

E. Hofkens L. Hofkens H. 3 Zr. N. Coster en H.A. Coster

D. v. Lennep en E. Engbers G. Bruins G.I. ten Brake

Bern. Ten Brake Benjamin ten Brake Wolter Hagedoorn

Arend Hagedoorn Manes ten Bruggenkate A.. Mollink

Hendrik ten Kate, I. ten Bruggenkate H. Quize C. Dale

G. Schimmelpenninck. Everdingen C. Dale G.I. Coster

H.I. Hule Herman Coster W. Dieleman Coster

Deventer Van Kalker en fam. Quyze. Duits. Rouffard

Bohr Budde Bloetderen

pagina: 219

ik volg voorlopig de oplossing uit Gr. en Reizen; ? bij opl. R 26]

7. Uitgaaf.

Vert. te Amst. - 2 -

Fooi C. Postillons - 17 -

Vert. te Loenen - 10 -

" " te Amersfoort 1 8 -

Kerk te Nieuwkerk - 5 8

Vert. tot Zwol - 14 -

thuis brengen v. goed - 5 8

Vert. te Zwol briefpt. fooitjes 1 - -

Vert. te Zwol en fooi 4 8 -

Vracht na Groningen 8 2 -

Postgeld - 16 8

Vracht v. goed - 5 8

Vert. te Hasselt Dieverbrug Meppel Assen Vries 1 - -

Vert. te Groningen, fooi en vracht 2 16 -

Vracht na Winschoten f 1.4 vert. Hoek Scheemte 8 st. 1 12 -

Vracht na N. Schans 13 Vert. te W. f 1,- schans 6 1 19 -

Vracht na Weender 3 - -

[ " " ?] Halte 2 - -

Vert. te Weender f 5. 3 te Halte 4 na Leer -6- 6 3 -

Fooi bij Mev. Rahusen - 6 -

Vert. te Leer en fooi f 7 te Loga -6- 7 6 -

Wagen en vert. na Emden 2 - -

Vert. te Emden 6 14 -

Fooi van Emden na Norden 1 - -

Vracht na Nordenei en terug Baden Vertering 2 10 -

Vert. te Norden 9 14 -

Vracht na Esens 5 Vert. 10 st. vert. te Esens f 1.4 Fooi f 1 7 14 -

Vracht na Witmund 2. Fooi 12 st. vert. 6 2 18 -

Looper na Jever 18st. Barbier 12 st. 1 10 -

Fooi bij I.O. en C.W.H. 2 10 -

Laarzen 1 4 -

Vert. te Jever 5 10 -

Vracht na Varel 10 - -

Fooi. Vert. Fooi bij I.B.L. 2 - -

Vert. te Varel 4 10 -

Vracht na Oldenburg 10 - -

Geleider na Zwischenahn. Vert. Overvaart. Vert. op weg 4 15 -

Vert. te Oldenburg 6 15 -

Vracht na Bremen 3 10 -

Vert. te Frankenthal Delmenhorst Linthen. Postgeld 2 11 -

f 132 - 8

pagina: 221

∙Septembre 1814[?]

∙Retour

∙À tous les coeurs bien nés que la patrie est chère.

∙Je sentis la vérité de ce vers en rentrant sur le territoire hollandais.

Mon coeur se gonfla de joie en foulant cette terre

chérie tant de fois arrosée par le sang des martyrs de

la liberté et qui après tant d'oppression éclairée par un

soleil plus propice commence à reprendre sa place parmi

les peuples de l'occident. Salut terre chérie où du moins

on voit régner encore quelques vertus où la lyre de

Bilderdijk et de Tollens charme les loisirs où les accens de

van der Palm élèvent l'âme vers Dieu et où la sensibilité pour les

beaux arts n'est point encore perdue. Salut ville natale où

le commerce peut encore fleurir sous l'égide de la bonne foi

où quelque étincelle de patriotisme couve encore sous les

décombres de la tyrannie. Non tu n'offriras point suivant les

prédictions de Niemeyer la triste image des ruines de

Palmyre non tant qu'il nous reste encore des bras pour travailler

ton pavillon sera respecté sur la surface des mers. Terre chérie

en rentrant dans ton sein on voyait la facilité de tes chaussées

la beauté de tes maisons de campagne la cultivation de

tes plaines la fertilité de ton sol la propriété de tes allées

l'aisance de tes habitans qui ne se glorifient d'être né dans

ton sein. Heureux celui qui fier de l'appui des sciences et du

courage peut pénétrer dans le sanctuaire de la nature qui

sur les cîmes du cimbonacio ou aux pieds des pyramides peut

contempler d'un œil hardi les secrets de la création ou la

révolution des siècles. Plus heureux celui qui après de légers

excursions peut retourner dans le sein de sa terre natale

qui voit la famille curieuse de réunir autour du foyer

accoutume et qui peut raconter en paix les périls qu'il a souffert

les plaisirs dont il a joui. Tel qu'un acteur qui arrive enfin

au point désiré ainsi il peut presser sur son sein sa famille

ravie. Heureux le jeune homme qui peut retourner du voyage

recevoir à bras ouvert les embrasses fermes d'un père qui comptait

les instans jusqu'à son arrivée qui fier de la pureté de son

cœur se peut livrer aux épanchemens d'une mère chérie et

qui goûtant de nouveaux plaisirs au sein de l'amitié peut

se glorifier d'être devenu plus digne de celle qui l'aime et qui

peut se flatter de presser un jour des baisers de flamme

sur cette bouche adorée. Non ego.

pagina: 222

∙Kermès

∙C'était le kermès lors de mon arrivée et je ne me pardonnerais pas

si j'oubliais de citer cette année-ci quelques particularités qui

distinguent cette scène d'ennui débauche de dépense

et d'étalage. J'ai vu.

∙1. Le Rhinocéros

∙J'étais fort curieux de voir un quadrupède aussi renommé

que peu connu et je dois convenir que j'ai trouvé cet animal

plus singulier que beau. D'une eccessive longueur en comparaison

de sa hauteur il ne présente aucune illusion et s'enlève sur quatre

vilaines pattes un corps informe. Une grande tête un museau

qui ressemble à celui d'un cochon ne dictent dans lui

que de la stupidité tandis que ses [onl.] de tête continues

contre le pilles de sa prison ne montrent qu'un rage

impaissante. Sa peau qui est d'un cuir fort dur est

beaucoup moins belle qu'on se l'imaginerait et en juger par

les figures gravées. Celui-ci avait perdu sa corne sa

principale défense et sa principale singularité. En général

cet animal est remarquable plus que beau. Sans aucun génie

aucune [onl.] il ne présente aucun attrait aucun charme

on dit j'ai voulu voir le Rhinocéros je l'ai vu je n'irai point

le revoir.

∙2. L'Éléphant

∙Entre le Rhinocéros et l'Éléphant il y a autant de différence à

peu près qu'entre l'éléphant et l'homme. Ici tout est stupidité là

tout est intelligence. Ici tout est grossiereté là tout génie

le Rhinocéros n'offre qu'une masse informe l'éléphant offre

la légèreté combiné à la force. Celui qu'on nous montra

était fort petit encore mais d'une intelligence admirable.

Avec sa trompe il ramasse tout et réunit la délicatesse à

l'instinct. À flairer un homme il reconnaît s'il a quelques

fruits en poche il reconnaît la voix de son maître est

attentif à tout ce qui se passe en sa présence se couche

à terre pour recevoir son maître et remonte aussitôt avec lui ce qui

peut éclipser ces misérables fables si souvent

répétées et copiées concernant la chasse des eléphans

et qu'on trouve encore tant de fois dans des livres

réputés élémentaires.

pagina: 223

∙3. la Ménagerie

∙Une quantité considérable d'oiseaux et de quadrupèdes de

babouins et de sapajous de colibris et de perroquets restera

toujours remarquables pour tout amateur de l'histoire naturelle

et lui présente toujours des objets intéressans.

∙4. Cabinet de figures de cire

∙Un étalage de toutes les puissances de l'Europe mêlé à quelques

autres personnages plus ou moins importans et plus ou

moins ressemblans et dans laquelle la famille D'Elbe n'est

pas oubliée. Damien Hessel à côté du grand turc et Gall

à côté de Marat. Cependant on y trouvait un peu plus de

goût qu'on trouve ordinairement dans de pareils cabinets.

∙5. Saqui. Qui n'a pas vu Mad. Saqui n'a rien vu. C'est la rivale

des Ravels et des furiosos. Je ne m'amuse jamais infiniment

à de pareilles représentations puisque j'y vois toujours une

hardiesse terrible un péril bravé plutôt que le triomphe de

l'art. Mad. Saqui faisait en effet des tours étonnans mais

pour moi je préfère chez une femme la grâce à la force. Les

danses sur deux cordes la grande ascension derrière une brouette

des sauts par-dessus un manteau qu'elle tient soi-même des danses

de tout genre enfin des tours de force terribles quelque fois plus

étonnans que beaux. Cependant on ne voyait pas cette grâce

enchanteresse cette simplicité qui caractérisait les furiosos.

Au contraire tout était étalage et ostentation. Les costumes étaient

superbes et si variés que dans le cours de deux soirées on ne

rencontrait pas les mêmes.

∙6. Cabinet d'ouvrages de Mécanique

∙Des mécaniques fort ingénieux des petits oiseaux chanteurs un

magicien répondant à des questions une pendule avec des

figures mouvantes etc.

∙7. Un Bœuf pesant à ce qu'on dit 3500 livres fort remarquable

par la beauté de ses formes et sa grandeur colossale jointe aux

dessin délicat.

∙8. Le Panharmonikon Un des objets qui a contribué à illustrer

cette foire. C'est un instrument construit avec beaucoup

d'élégance qui fait entendre dans diverses symphonies les

accens de tous les instrumens réunis. À ceci se joint un automate

trompette qui produit un son d'une précision et d'une force

remarquable enfin on voit à la manière de [onl.] Concordia

de Moskow où l'illusion est frappante. La salle dans l'Amstelstraat

fut le lieu de la représentation.

pagina: 224

∙Singaleezen en Waterchineezen Le comble de la bêtise dans

lequel je faillis crever de rire. Une suite d'absurdités repoussantes

de prétentions mensongères enfin un spectacle qui ne vaut pas

la peine qu'on en fasse mention.

∙Het Monument

∙Zeer verwonderd was ik op de beurs onder het raam waaruit Zijne

Keizerlijke majesteit gelegen had een onaanzienlijk steentje

te zien met dit opschrift van Loots

∙Vorst Alexander sluit het krijgszwaard in de schede

∙En zegent Amstels beurs met eenen blik van vrede

∙Indien dit gedenkteken tot bewijs strekken moest tot den

bloeienden staat van ware smaak en dichtkunst dan zou

ons nakroost hierin geen gedenkstuk van de kunstlievende

negentiende eeuw vinden.

∙Markt

∙Aan onze markt is eene zeer grote omwenteling voorgevallen

wegens het meten der granen over hetwelke door de vreemdeling

sterk geklaagd wierd. Na de nu gemaakte verordeningen

klagen op hun beurt vele lieden aan de markt die bij de

vorige inrichting vrij wat meer partij vonden. Deze gebeurtenis

door de gevolgen die zij hebben kan echter voor de geschiedenis

des graanhandels zeer merkwaardig.

∙Annales des arts

∙Cette semaine mourut M. Kobell peintre. Quoi qu'on en puisse

dire on ne peut nier qu'il n'aît eu des talens et que comme

imitateur de Potter il ait fait en effet des tableaux dignes

de louange. On a beaucoup attaqué sa moralité. Il avait

toujours eu un grain de folie en tête et mourut enfin

complètement [onl.] enragé dans la maison des fous. Les panégyriques

ont pleuré sa mort avec beaucoup d'emphasie et il a joui

d'obsèques brillantes.

∙Parmi les autres événemens pour les arts on compte une

vente du cabinet de dessin possédé par Mnr. de Eyl Sluter. Le portrait

de ce personnage pose d'une manière pompeuse le frontispice de un

catalogue où il est entouré par des génies affligés. Il a été

homme de goût quoique sa collection ne soit pas du premier

ordre. À une vente de tableaux chez M. Boreel il n'y avait

que vingt tableaux mais presque tous exquis qui ont

rapporté f 30 m. Un ruisdaal que d'autres amateurs disaient

ne point vouloir recevoir en cadeau a valu f 45 m[?].

pagina: 225

∙Littérature

∙Muller Geschichte der Schweizer 9 v.

∙Cà est une histoire tout à fait différente des autres qu'on lit

communément. Elle a pour but de rappeler aux Suisses les

grandes actions de leurs ancêtres et de les exhorter à imiter ces

modèles. Elle est en ce cas-là bien plus intéressante pour un

Suisse que pour tout autre. Le style est superbe je conviens mais

voici les raisons qui selon moi la rendent fort difficile à lire.

∙1 Son énorme longueur puisque dans neuf volumes 8o on n'arrive

encore qu'à l'année 1436 ce qui en effet s'appelle avancer lentement. 2 La description

physique des lieux ce qui est sans aucun attrait pour un

étranger mais qui en a beaucoup pour un indigène et qui est

poussée ici à un tel point de perfection qu'on pourrait ce livre

à la main parcourir toute la suisse et rappeller à chaque point

de grands événemens. 3 Enfin l'excessive accumulation d'histoire

particulière de l'état des provinces dans les différens siècles des

événemens particuliers qui sont impossibles à lire et qui rendent

l'ouvrage d'après l'expression de Mad. de Staal une critique éloquente.

Voici donc mon résultat. J'ai admiré l'érudition profond de

l'auteur auquel la plus moindre petite particularité concernant sa

patrie n'a pas échappé qui a porté les lumières de l'histoire

dans ces siècles reculés qui a voulu inspirer à ses compatriotes

un amour plus ardent de la patrie et de la liberté qui a mis

dans ces descriptions autant d'exactitude que de feu et de

vérité et dont le travail pourrait en abrégé fournir

à des étrangers une lecture utile et intéressante.

∙Goethe

∙La renommée de Goethe était étendue et on en parlait chaque

jour avec tant d'enthousiasme que je conçus le désir de lire

quelques-uns de ses ouvrages. Voici le résultat.

∙Der. gross cophta pièce de circonstance au sujet de l'histoire

de Cagliostro. Les caractères sont bien soutenus.

∙Iphigénie en Tauris Une des plus belles pièces de goethe. Un

style éloquent la simplicité grecque dans un rythme harmonieux

Thoas n'y est qu'un roi bienfaisant ce qui rend pourtant le

dénouement fort froid.

pagina: 226

∙Clavigo tragédie en Prose. C'est la punition d'un jeune homme

qui a sacrifié l'amour à l'ambition. Il y a des scènes frappantes

quoique ce genre ne me plaise pas. Les caractères de Clavigo du frère

de Marie et des mauvais conseillers sont supérieurement bien peints.

∙Egmont pareillement une tragédie en prose contient beaucoup de

beaux morceaux et de belles scènes. Le héros est bien esquissé mais

l'épisode de Klaerchen occupe trop de place et sa mort est une

atrocité gratuite. Goethe a voulu en ceci être singulier. Il a voulu

imiter Shakespeare mais il aurait du imiter de lui la manière

d'écrire en vers ce qui en est vraiment dignes.

∙Götz von Berlichingen Un tableau de tems de la chevalerie où il

y a ça et là de belles scènes mais je trouve qu'il est bien

facile de faire de pareilles pièces quand on n'est point obligé de

se borner aux règles d'unité de tems et de lieu et

je trouve une pareille manière d'écrire indigne d'un homme tel que Goethe.

En général comme auteur dramatique il y a bien loin de Schiller à

Goethe.

∙Stella Une pièce qui a une sensibilité égarée joint de mauvais principe

puisqu'un homme de mauvaises mœurs y est récompensé et que son union avec deux

femmes à la fois est approuvée.

∙Triumph de Cupido Une farce qui ne me plut pas singulièrement

et où l'auteur se parodie lui-même.

∙Die Geschwister une petite pièce assez gaie.

∙Faust On peut en effet comme Mad. de Staal appeller

cet ouvrage une débauche d'esprit. J'avoue que j'y ai trouvé

beaucoup dont je n'ai point compris le but que la fin me

parait d'un si bizarrerie recherchée. La scène où Marguerite interroge

Faust sur sa religion le monologue de faust le discours

entre Mephistopheles et l'étudiant m'ont fort plu mais

des choses tels que le discours avec des chats et des sorcières

ne m'a paru que dégoûtant.

∙[onl.] Le but d'un poète doit être de plaire à chacun et

d'être clair mais on n'est guère plus avancé quand on lit des

poésies mystérieuses qu'on ne peut comprendre. Goethe fait

souvent des vers dont on ne comprend goutte tels que Die Gespenster.

On remarque toujours chez lui le goût d'être excentrique de

ne pas dire les choses comme les autres le disent. Cependant

de tems en tems on trouve de belles pièces comme p.e. die

Bayadere où il met supérieurement bien à profit la mythologie

pagina: 227

Indienne et dans laquelle il se sert si bien de ce rythme

dont il joue et dont il fait ce qu'il veut. Ses Élégies et ses Épigrammes

écrites en Italie renferment beaucoup de choses ingénieuses.

∙La fiancée de Corinthe est une pièce plus bizarre que touchante.

∙Pour résumer sur les pièces poétiques de Goethe je trouve

qu'on ne peut nier qu'il ne soit homme d'un génie étendu qui

a voulu se frayer une nouvelle route mais qui s'est éloigné

de la nature en voulant s'en approcher qui a pris la singularité

pour le sublime qui s'est essayé dans tous les

genres et a montré partout du talent. Sans doute cependant

il viendra un jour quand l'Allemagne reviendra de son

enthousiasme pour lui et en lui assurant un rang distingué

entre ses écrivains le placera cependant comme poète

lyrique et dramatique bien au dessous de Schiller.

∙Correspondance de Mle. d'Arly par Lantier 3 v. 8o

∙Un M. de Lisieux voit une lettre de Mle. d'Arly en

est enchantée et correspond avec elle qui pour se cacher prend

le nom de Suzette et feint d'être à cent lieues tandis qu'il la

voit continuellement à Montmorency. Cette petite intrigue est

animée par le style charmant de Lantier, la description d'une

voyage en Suisse et Italie décrit avec tant d'art de Lantier et

par sa correspondance d'un maître Italien enthousiaste de la langue

du Tasse et de L'Arioste.

∙Bilderdijk Neerlands verlossing 2e deel

∙Er was reeds zoo veel in het eerste deel hierover gezegd dat er

in de daad weinig overbleef. De stukken van Mev. Bilderdijk die

hier en daar veel krachtigs hebben zijn hier het talrijkst.

Een stuk van Bilderdijk de Minotaurus bevat overheerlijke

strophes doch is misschien met woorden opgevuld die al te

gezocht zijn.

∙Wiselius de Roem

∙Een gedicht in twee zangen dat schone strophes bevat doch

het welk zulk eene opeenstapeling van gezochte eigen of mythische

namen bevat dat men indedaad al zeer ver in alle geschiedenissen

moet zijn om hiervan iets te rooijen en men word dus niet verrukt

door een gedicht bij 't lezen van het welke evenmin steeds de

[onl.] hist. en dat van de fabel en de bijbel bij zich moet hebben.

pagina: 228

∙Histoire des Croisades vol. 2.

∙Ce volume ma plus autant que le premier. L'auteur traite l'histoire

des croisades comme elle doit l'être puisqu'en effet la vérité est

ici pour ainsi dire romanesque. Des tableaux bien écrits font

connaître le véritable esprit du siècle ce qui est bien plus

intéressant que des récits minutieux des batailles ou des sièges.

Parmi les objets les plus remarquables de ce volume sont la

prise de Jérusalem. L'histoire de Saladine le siège de Ptolemeus.

∙Picard Théâtre vol. 1.

∙Picard m'a toujours beaucoup plu par la vérité et la naïveté

qui règnent dans ses pièces.

∙Le conteur et le cousin de tout le monde sont des pièces comiques

très bien écrites.

∙Les conjectures. Quoique l'intrigue est faible cette pièce est

cependant intéressante le rôle du barbier curieux est

vrai et piquant.

∙Les amis de collège. Une belle pièce où tous les caractères sont

charmans l'enthousiasme de Clermont la générosité de Robert

la bonhomie du professeur et même le repentir de Derville et

cette pièce doit faire beaucoup d'effet au théâtre.

∙Médiocre et Rampont. Cette peinture est à ce que je crois vraie

tout est à faire ressortir le caractère de l'homme médiocre mais

l'intérêt manque à cette pièce qui est conduite cependant avec

beaucoup d'habileté.

∙Les pièces en vers de Picard respirent un abandon une facilité

charmante.

∙11 Oct. Voilà assez de littérature. Ici rien de nouveau. Tous les

plaisirs de la foire sont éclipsés et nous venons aux mois d'octobre

et de novembre les plus insipides et les moins intéressans de

tous. Saqui brille à Zaandam après avoir fait sur le théâtre

français une scène horrible. Ils se disputèrent et se prirent

aux cheveux tandis que le public les attendait sur la

corde. Mad. Saqui comme une bacchante s'est précipitée entre

les combattans et est tombée peu après en sa maison. Des

excuses et une représentation au bénéfice des acteurs ont

mis tout en règle. Il y a eu des allemandes sur trois cordes

ou ascensions de 5 à la fois de Mad. Saqui sur un ballon

et le succès de ces funambulistes a été complet.

pagina: 229

∙Vie privée.

∙Susceptibilité On peut quelquefois gagner une mauvaise

renommée sans qu'il y va de notre faute. Étant à la campagne

j'y vis une lettre du Poète H.H.K. faisant l'apologie d'Harmonica

et invitant deux de mes amies à s'y rendre. Je fis une réponse à

se[?] sujets sur les mêmes rimes et je laissai échapper quelques

plaisanteries sur Harmonica. J'en donnai une copie à la

fille du poète qui le demandait. Peu après je m'avise de

demander comment ces vers ont plu et j'apprends que mon

homme a été fâché et a considéré mes vers comme piquans

et offendans. Rien n'était plus éloigné de mon idée. Aussi

j'écrivis tout de suite une lettre pour témoigner mon innocence.

Voici comme on peut pécher en croyant faire bien.

∙Genus est irritabile vatum.

∙Geschiedenis

∙Gr. d.Vos. verhaalde mij dat hij zig nog zeer wel de

omwenteling van 1748 herinnerde dat toen de zucht tot

plundering ook algemeen was er meer dan 50 huizen geplunderd

wierden 't geen zeer aklige toneelen opleverde dat men geheel

over de veeren der bedden uit de geplunderde huizen liep en

alles in de burgwallen dreef, dat Henrik Hooft daniels een

man van een goed hart doch zeer bekrompen verstand was

maar dat zijn amtgenoot Dedel een zeer knap man was.

∙Handel

∙De prijzen van 't zaad zijn hier gerezen tot 50 a 54 L. zoo op

de berigten der willigte[?] in Engeland als op de ontzettende

commissien in oly zijnde misschien in dit jaar wel

40000 aam uitgevoerd. De olyslagers hebben zeer veel geld gewonnen

een hunner alleen had 1550 Last zaad gekogt dat door elkander

meestal 6 aam uitgeleverd had. De aanvoer van de voerlanden is

gering doch die van Zeeland zeer aanzienlijk het Zaad valt

aldaar zeer goed. De prijzen van 't Lijnzaad zijn ook gemonteerd.

Deder en Afrissel dat hier in grote mate aangekomen is is

in 't begin van 't jaar tot f 7. en nu tot f 11. de ton verkogt.

De Raapoly is tot f 55 opgedreven. Volgens de tegenwoordige

prijzen verdient een olyslager

f 40 p. last.

pagina: 230

∙Anecd.

∙Om te bewijzen dat gevoel in de eene kunst niet steeds smaak

in de andere geeft diene het volgende. Een mijner vrienden had

aan een beroemd violist alhier een zeer geestig

vaers over zijne kunst gegeven. Wat was het antwoord van

den kunstenaar. In het vaers zeide de dichter in een oogenblik

van opgetogenheid Ik kniel voor Kleines speeltuig neer.

De andere antwoorde hem bona fide dat het het niet vergund

ware voor iets stoffelijks te knielen maar alleen voor God

dat men zelfs niet voor Engelen knielen mogt engelen

dewijl deze toch ook maar schepsels waren. Dit wierd

door verscheidene plaatsen uit de H.S. bewezen.

∙Oostzeesche handel

∙Dezelve is dit jaar voor ons van zeer weinig belang geweest.

De meeste artikelen waren hier lager in prijs dan aan

de plaatsen van waar zij afgezonden waren. Hout heeft zulk

een slegte rekening gegeven dat de schippers het hout

dat zij tot bedekking binnen in hunne schepen mede

nemen en 't geen hun anders een winstje geeft met verlies

hebben moeten verkopen. De aanzienlijkste huizen hebben

geschreven niets te kunnen doen. Er zijn veel meer schepen dan bevrachtingen

geweest. Deder en Afrissel en Russische hennepoly zijn

bijna de eenigste artikels die gerendeerd hebben. Rigasche

rogge is meest opgedragen. Een huis uit Koningsbergen

dat nog het meeste op deze quartieren deed is gefailleerd.

Er zijn hier zeer veele reizigers geweest uit Königsberg

Dantzig Liebau Stokholm Riga etc. De meeste kwamen

echter commissionen halen in plaats van dezelve te

brengen. Zijn hier lang gebleven doch hebben bijzonder

weinig uitgevoerd. Reizigers heeft men dit jaar overal

gevonden doch hollandsche het minst. De ellendige geest van detail

is zelfs zoo ver gekomen dat reizigers van Bourdeaux commissies

voor 1/2 of heel anker gezocht hebben en dat reizigers uit de

Oostzee zich hier aan de zeepzieders (dus derdehand) geadresseerd hebben.

De prijzen der granen te Bourdeaux staan pari met die van Amsterdam.

Het is op dit oogenblik onmogelijk op Hamburg te trekken.

pagina: 231

∙Église Muller. Zalig zijn zij die vervolgd worden

want hunner is het koningrijk der hemelen.

∙Deze texst was vrij eenvoudig doch zijne Eerw. nam de gelegenheid

waar om dezelve op eene andere wijze dan gewoonlijk het geval

is uit te leggen verstaande door dit Koningrijk der hemelen niet

de hoop op beloning hier namaals maar die inwendige gerustheid en vreugde

welke de overtuiging van de leer van C. geeft. Dit was het

hoofdidé echter niet zeer duidelijk uitgedrukt. In 't geheel is zijne

voordragt is niet zeer klaar en zijn stem is eenigzins

eentonig en met weinig verheffing.

∙Anecd.

∙On raconte qu'il y eut ici la semaine dernière une femme

portant une croix d'honneur. Elle avait eu tant de passion pour

le service qu'elle s'était enrôlée sous le masque d'homme

et avait servi premièrement sous les Français ensuite sous les

Russes et enfin elle avait eu sa démission et une croix de

l'Empereur Alexandre. Elle avait reçu sept blessures sans que son

sexe eût été découvert. Elle raconta l'anecdote suivante digne

de figurer dans un recueil de la Fontaine. Elle avait fait

connaissance intime en certaine ville avec une française assez

sémillante qui après quelque semaines d'intimité s'étonne

que son amant ne prît pas quelques libertés. Notre amazonne

réduite à l'étroit lui représente les dangers. L'autre applaudit[?]

tout et l'on convient enfin que tout se fera sans parler

et en chambre obscure. Notre houssard fier de son ruse

offre cette bonne avanture à un de ses camarades que

tente l'affaire prend ses ébats et s'en retourne fort content.

Bientôt la française devient grosse demande le mariage mais

déjà notre houssard amphibie était bien loin.

∙Biog.

∙Wiselius deed eens een voorlezing met het grootste democratische

pathos. Toen iemand hem hierover het een ander onder het

oog brengt zeide hy O Mijnheer gij kent het volk niet het

volk is goed.

∙B.

∙Valkenaar moet een der bekwaamste menschen uit ons land zijn

hij is professor te Franeker en Ambassadeur in Spanje geweest en verenigt

de bekwaamheid van een uitmuntend regtsgeleerde en bekwaam advocaat

een geleerd letterkundige en een doorslepen staatkundige

pagina: 232

met de levenswijze van een lichtmis.

∙English generosity. One of my friends view'd a vase of very

fine construction silver and goldened with the utmost taste

and of great price which was giv'n present for the English

government to a dutch ship captain for having saved the

men of an english ship stranded on our coast in 1808 with

an inscription and testimony relating to this and ten guineas for

every one of the six sailors who had lend him help in this

expedition.

∙Biographie

∙De heer Engelberts de bekende schrijver van de Jaargetijden de

aloude staat der Nederlanden etc. was dom. te Hoorn en een zeer wonderlijk

en Egoistisch mensch. Twee kunstenaars na herhaalde uitnodiging

bij hem gekomen zijnde om Kunst te zien vonden voor alle onthaal

sla met eijeren en een schoteltje garnalen 't welk zijn E. tot zich

schoof zeggende Ja vrienden dit heeft mijne vrouw voor mij

op tafel gezet. Hij was tusschen beiden zoo verstrooid dat hij

bij oom de Vos inliep voor een schilderij ging staan eindelijk op

't horlogie zag en zeggende 't zal nu haast tijd worden na de Utrechter

schuit te gaan zonder verder te spreken vertrok.

∙Carac.

∙Bakker. Deze man trof ik bij oom de Vos aan. Hij was

nu leeraar op 't latijnsche school was ook kerkleeraar

en wegens partijschappen afgezet en vervolgd geweest. Hij scheen

nog al veel te weten doch het pedantismus der scholen kleefde

hem eenigzins aan en perste hem nu en dan nog een latijnsche

spreuk af. Anders naar 't uitzigt een zeer gul mensch.

∙Biog.

∙Ds. Stinstra. Deze man bezit een aller naauwkeurigst geheugen.

Hij wist alle de heilige uit de Almanak van buiten. Eens gevraagd

zijnde wat deed gij heden voor een jaar antwoorde hij hierop ten

allernaauwkeurigsten. Een ander die hij in lang niet gezien

had ontmoetende was het eerste woord dat hij zeide Ik herinner

mij u op dien dag dat uur van dat jaar bij die gelegenheid

voor de eerste maal gezien te hebben.

∙Muller. Een der beminnelijkste menschen die ik ken. Een man

die bij veele belezenheid een uitmuntend character voegt die

een best huisvader en egtgenoot schijnt veel waar gevoel en

goedhartigheid met eenen voortreffelijken smaak in de

letterkunde vereenigt en in alle opzigten zeer veel

achting en vriendschap verdient.

pagina: 233

∙Harmonica

∙Je ne veux pas passer sous silence les fêtes qui cette semaine

ont célébré l'existence d'Harmonica pendant un quart de siècle. Tout

ce que l'art pouvait réunir a été mis en pratique et on

grâce à tant d'ornemens le fond [onl.] que disparu on a

combiné le mot d'Harmonica avec les noms de Vertu gloire patrie et

arts de la manière le plus singulière. Je vais donner une notice

courte de ce qui s'est passé.

∙1. Jour. Musique instrumentale. Un prologue en prose de M. Schmieg.[?]

Une lecture en vers de Kerkhoven et une de Bosscha qui sont fort bien réussis.

∙2. Grande exhibition de dessins de plusieurs membres. Des expérimens

physiques par M. Beler. Un vers de J. v. O. Br. sur la loterie et ensuite une

véritable loterie dans lequel cinq dames reçurent de jolis

cadeaux décorés des Amies d'Harmonica. À la fin on envoya une boîte

dans laquelle étaient des petits gâteaux pour le reste des dames avec

des allusions assez satyriques qui déplurent fort à la société on

chercha en vain à découvrir l'anonyme.

∙3. Grand concert vocal. Une cantate composée par M. Klijn tout

chanté par des amateurs et dans lequel l'enthousiasme monta

bien haut. M. B. Klijn fit premièrement une narration en prose

sur l'histoire d'Harmonica et récita ensuite un vers assez long.

M Smith reçut un superbe gobelet.

∙4. Grand dîner et bal au Fransche tuin ici les vers pleurèrent.

Un tafelzang de H.H. Klijn. Une autre de F.J. Kerkhoven. Une

Malédiction contre l'envoyeur anonyme des gâteaux par B. Klijn.

Une fable par B. Klijn en l'honneur de Bosscha et Kerkhoven.

Un vers sérieux sur les fêtes précédentes de J. v. O. Bruyn. Un autre

de Bosscha. Un vers de M. Smith en réponse aux honneurs dont

il avait joui qui fut si ridicule qu'on pensa crever de rire.

Enfin J. v. O. Bruyn et d'autres entrèrent déguisé et expliquèrent.

Une peinture en différens carreaux qui tous avaient rapport

aux aventures d'Harmonica. L'anonyme envoya une seconde

lettre dans laquelle il faisait ses excuses de tout ce qui

était arrivé et finissait par donner faire cadeau à la société

d'une couronne de laurier. On dansa bien avant dans

la nuit et finit enfin cette série de fêtes.

∙Voilà l'histoire de ces fêtes qui ont fait beaucoup d'époque dans

Amsterdam parmi les personnes qui n'en étaient pas et leur

a fait former des conjectures diverses. On ne pouvait comprendre

comment faire tant de bruit d'un petit concert mais de l'autre

côté tout a été traité avec la décence et le sérieux convenable

et on dirait en lisant les vers qu'on était dans harmonica

en sentant déjà en effet les joies du paradis.

pagina: 234

Théâtre Français

∙Le chien de Montargis Le fond historique de cette pièce est

assez connu. Pour Rixéricourt elle est en effet assez bien écrite quoique

le contraste du tragique et du comique choque toujours comme

dans tous les mélodrames. Cependant la pièce diffère entièrement de ce

qu'on voit à l'ordinaire dans les mélodrames point de combat point

de noce point de déguisement. Ce qui m'a plu le mieux fut le rôle

d'un jeune muet qui est accusé du meurtre d'aubry. Les angoisses de

la bienfaitrice de ce jeune muet qui le croit innocent. Les

transports de la jeune fille qui l'aime les remors de Macaire après

avoir commis son atrocité et les scènes où le chien vient

gratter à la porte de l'auberge et celle où il poursuit Macaire.

Le dénouement est ingénieux. Le capitaine fait assembler tous ses

archers tous vêtus d'écharpes blanches. Après les avoir regardés

il dit Soldats le assassin d'Aubry de Mondidier est parmi vous. J'ai

vu du sang sur son écharpe. Aussitôt les deux coupables regardent

subitement leurs écharpes et le capitaine s'écrie s'est vous. La pièce

en général était représenté avec feu. Mad. Dangeville comme la mère

Mad. Auguste comme le muet Mad. Autard comme la jeune fille

et M. Dangeville dans le rôle de Macaire et La Gordore[?] dans celui

d'Aubrey firent en effet des merveilles.

∙La jeune mère ou les comédiens de société de Dupaty vaudeville en

deux actes qui m'amusa infiniment. Ml. Dangeville y joue le

rôle charmant d'une jeune mère qu'un jeune homme qui croit

se connaître en femmes prend premièrement pour une ingénue ensuite

pour une coquette. Enfin on sait le mêler à une troupe de comédiens

de société de manière que croyant obtenir la main de celle qu'il

aime il ne fait que le personnage d'amoureux de comédie. La

pièce est écrit avec beaucoup d'esprit on a rapproché

dans un petit cadre des tableaux charmans le vrai

comique y règne d'un bout à l'autre. On y trouve outre cela

les plus jolis couplets qu'on puisse s'imaginer. M. Auguste

dans le rôle de l'époux et Mad. dangeville dans le rôle de

la jeune mère ne pouvaient être surpassés. La du mère surtout

enchante depuis le commencement jusqu'à la fin par tant de

grâces et tant de finesses qu'on n'a en vérité qu'à

admirer.

pagina: 235

Politics

∙There is no news in the town. Since any time we had lived

in a perfect political rest which was a state of great happiness.

But now some melancholicous thinkers begin again to show

a very serious face. All our hopes and expectations are

fixed upon the congress of Vienna and everyone is very curious

to hear something from it. It is said our prince will not

have Braband which should be a foolish humiliation after

having sucked the incense of the compliments of all these

new subjects. Regarding our town the only topick of

which is spoken is robbing and thieving. Somebody do terible

narrations from a certain van der Roest others tell how

some houses have been climbed last week. etc. etc.

∙[onl. Gotisch]

∙[onl. Italiaans]

pagina: 236

∙Feith Oden en Gedichten 5e deel

∙De vaerzen van Feith onderscheiden zich meest zoo door

de zuiverheid en harmonie als stichtelijke strekking. Dezelfde

hoedanigheden worden in dezen bundel gevonden. Dezelve

bevat nog veel schoons hoewel hier en daar eene zekere

eentonigheid heerscht die natuurlijk daaruit ontspringt

dat de dichter zoo dikwijls dezelfde onderwerpen bezingt.

∙De voorzienigheid is eene heerlijke lierzang.

∙De volgende gedichten bevallen mij minder dewijl hier en daar

te veel reeds lang voorheen gebruikte uitdrukkingen en uit-

weidingen gevonden worden. Wijl het meeste nog in dien

tijd onder verdrukkingen geschreven wierd komt alles veel

op het lijden de brosheid der aardsche grootheid en de

zoo vaak bezongene dwingelanden neer. Geen stuk echter

of bevat waarlijk grote en edele denkbeelden. De onderwerpen

gelijken elkander te veel twee lierzangen voor lijdenden drie

lentezangen etc.

∙Onder de historische stukken munt de schone lierzang

op Leuctra uit.

∙De zomersche dag op het land in een geheel ander vak is mij

uitmuntend bevallen. Deze cantate is inderdaad treffende.

De geheele natuur is in dezelve met de grootste eenvoudigheid

en de grootste waarheid geschilderd.

∙Aan het dichtstuk van Napoleon kan ik die prophetische

waarde niet hechten die de dichter in hetzelve schijnt te

erkennen en het was geen kunst om in de toenmalige

omstandigheden den val des dwingelands vooruit te zien.

∙De val van Napoleon behelst geene nieuwe denkbeelden

over een onderwerp reeds door zoo veele dichters bezongen.

In eenige anderen der laatste dichtstukken spreekt de

dichter wel eens wat te veel van zig zelven.

∙Op de dood van mijne egtgenote is een dier familiestukken

welke nooit in gedrukte verzamelingen moesten ingevoegd worden.

∙Zie daar dan de laatste dichtsnik van eenen dichter die zoo veel

tot de verbetering der smaak toegebragt heeft en wiens

waarde tegenwoordig algemeen miskend word dewijl hij niet

in het brommende valt. Zijn Fanny zijne brieven aan Sophie etc.

mogen vergaan doch zijn Thirza Ouderdom en Lierzang op

de Ruiter zullen hem zoo lang men hollandsch spreekt

de achting der volgende geslachten verzekeren.

pagina: 237

∙L'automne

∙Je touche à l'époque la plus désagréable de l'année. Déjà

l'automne se fait sentir dans toute sa force les aquilons

troublent les airs les brouillards et les pluies se

disputent les jours on marche partout sur des feuilles

desséchées et déjà l'on commence à voir avec plaisir un bon

feu. J'ai été cependant à la campagne j'ai fait une excursion en

voiture dans un tems affreux et j'ai trouvé partout la

nature bien languissante et portant déjà le deuil. Ce même

tems est bien aride en événemens et n'offre de tous côtés

que une matière bien sèche.

∙Perpetuum mobile

∙Quoique cet heureux Phénix soit encore à trouver j'ai vu quelque chose

qui en approchait assez. J'ai vu une [onl.]. Deux colonnes élégantes dont l'intérieur

est formé de plusieurs centaines de tranches rendus de papier vernies

de l'autre côté de (bruinsteen). Cette colonne à l´instal de celle de Volta

s'appelle la colonne de Santoni. Près de ses deux colonnes s'en

élève une petite de verre par le sommet de laquelle passe une verge

ou balancier horizontal qui porte à son bout une petite

boule de sureau. Cette petite boule part sans cesse d'une de

ces deux colonnes qui est positive à l'autre qui est négative

rétablit toujours l'équilibre et montre ainsi un mouvement

qui avait déjà continué pendant plusieurs semaines lorsque

je le vis.

∙Exposition de Tableaux

∙J'ai vu avec plaisir cette exposition qui fait en vérité honneur

à notre nation et qui montre que malgré les orages politiques

qui nous ont accablés le doux règne des arts n'a pas cessé

chez nous. Je veux noter quelques tableaux qui m'ont le plus

satisfait.

∙Trois tableaux de van Bré. L'un représente Marie Stuart au

moment de monter sur l'échafaud. Une douceur angélique

l'exaspération de la dévotion règne sur son visage. Son esprit n'est

déjà plus sur la terre. De l'un côté ses femmes désolées pressent

encore ses mains ses serviteurs à genoux lui disent adieu de

l'autre côté on voit leur moine du comte qui doit assister

à l'exécution. Enfin la plus froide barbarie se

montre sur le visage de l'exécuteur qui avec une cruauté

pagina: 238

tranquille se prépare à saisir la hache aiguisée. L'effet

de la lumière est ici superbe comme dans tous les tableaux de van Bré.

∙Dans un autre on voit Van Borssele avec Jacqueline de Bavière

occupée à faire des petites vases de terre. Comme pièce historique

celle-ci n'a point de valeur mais comme tableau charmant

il est en effet admirable. Le troisième représentant la

visite de l'ambassadeur d'Espagne à De Ruiter est peint avec génie

mais on voit trop peu sur le visage de de Ruiter cet idéal de

grandeur qui se réunissait chez lui à la plus grande simplicité.

En fait de tableau historique notre nation ne fait point

de progrès. Le seul qu'il y ait cet année est un tableau énorme

de Wolf représentant Sophonisbe aux pieds de Massinisse mais

ce tableau est peint d'une manière si ridicule et si fade qu'il

n'attache point les regards. On ne sait ce que le tableau veut dire

et cet ouvrage d'un juif qui se croit une second rubbens a encouru

la désaprobbation générale.

∙Un portrait de femme de grandeur naturelle par Monts qui

est fort bien peint quoique sa position ne me paraisse pas assez

naturelle. On voit aussi de Monts un campement de cosaques

peint avec beaucoup de goût et de vérité.

∙Un paysage Italien par Voogt. L'ordonnance en est magnifique

et grande. Dans le lointain du milieu d'un paysage charmant

on aperçoit la basilique de St. Pierre.

∙Plusieurs paysages par Hulswit. Il peint la nature comme

elle est et ses tableaux de paysages de Drenthe dont je

pouvais juger m'ont paru d'une vérité frappante cependant

combien préférerais-je le paysage Italien au paysage de

Drenthe et combien la nature majestueuse embellie par

les arts est préférable à cette nature grossière composée de

quelques cabanes quelques fossés des ornières des cochons

et des arbres détachés.

∙Parmi les tableaux de Van Os plusieurs sont charmans.

Entr'autres un paysage avec du bétail et un autre représentant

une batterie devant Naarden. L'obscurité d'un tems couvert

y fait un contraste frappant avec la flamme pétillante

du canon tout est rempli de vie et de vérité.

∙Un tableau de De Lelie représentant une jeune femme regardant

par une lunette d'approche m'a fort bien plu.

Quant aux portraits on en voit plusieurs qui sont

pagina: 239

d'une vérité frappante un surtout de Monts est uniquement

beau.

∙Hassen[?] a donné plusieurs intérieurs de maisons et vues sur

des anciennes maisons. Ces tableaux-là sont jolis à voir par

la ressemblance de la nature. On s'amuse à voir à travers

la main formée en cylindre l'énorme profondeur que le peintre

a voulu représenter mais bientôt l'illusion cesse et quand

on réfléchit sur le mérite de pareils tableaux on trouve qu'ils

n'offrent rien ni au cœur ni au sentiment ni à la mémoire

qu'ils ne rappellent aucun souvenir et qu'ils ne font

que réussir dans l'imitation de que l'on trouve ici[?] de

plus laid savoir des maisons vieilles et laides.

∙Avec plus de plaisir on voit les tableaux de Bauer la mer

du moins présente toujours des charmes toujours des aspects

jolies et c'est bien le fort de ce peintre dont le tableau représen-

tant le marché aux herbes m'a paru trop raide et trop

embelli.

∙Brand a montré beaucoup de talent dans un petit tableau de fruits

qui promet beaucoup de lui.

∙Après ce qui j'ai nommé on trouve encore plusieurs pièces

de monte de van der Koy Hendrikus Brandgeest Uitenbogaard

etc. mais comme je n'ai point d'idée de faire un catalogue je

m'arrêtrai ici et je crois avoir fait connaître suffisemment

ceux qui m'ont fait le plus de plaisir.

∙Les dessins sont bien moindres en nombre et en valeur.

Un dessin de pineman représentant l'arrivé du prince à

Scheveningen montre beaucoup de vivacité.

∙Je ne puis pas juger des dessins d'architecture ni des planches

gravées mais je dois convenir que la sculpture n'est

pas le goût de notre nation puisqu'il n'y a que deux

pièces qui sont sans doute la pair montrent que nous

ne sommes pas ici dans l'âge de Michelange.

∙En général cependant on juge que cette exposition égale

du moins celle de l'année passée si elle ne la surpasse pas.

Je n'ai pas assez de connaissances pour juger ce point difficile

mais je trouve qu'au sallon de l'année passée on trouvait

encore plus de tableaux dans le grand genre et plus

de diversité tandis qu'ici on trouve plusieurs genres

qui se ressemblent un peu trop.

pagina: 240

∙Ville Robberies

∙I did already speak a word of them. They are yet continued

with impunity. The most extravagant stories are told often. But

it is certain that a great quantity houses have been beclimed

and the the thieves have taken upon the second stocks

all what was at their leisure. Now every one fears for his

self. Strange stories are equally told from wanderers

attacked upon the streets and the name of van der Roest

became as famous as those of Jacquet Quartouche Agtkante

Boer and Schinderhamer.

∙Litt. Oeuvres de Boufflers

∙Un petit volume où on trouve tout la légèreté tout l'esprit

et le goût français. Le conte d'Aline quoique un peu indécent

est d'une naïveté charmante. Le voyage en Suisse est très joli.

Les poésies fugitives pétillent d'esprit et sont bien supérieures

à celle du marquis de la Villette qu'on rencontre ensuite.

∙Caractères J. Al.

∙Une jeune personne en vérité pleine de talens et de mérite. Beau-

coup de lecture sans pédanterie beaucoup de goût pour la

déclamation une bonne voix ou sentiment peut-être un peu

trop d'affection de sensibilité mais qui n'a ses travers et enfin

une personne qui mérite qu'on en fasse la connaissance.

∙Albrechts [onl. Gotisch]

pagina: 242

∙Bataille d'Étudians [onl. Grieks] Hom.

∙This week a fierce battle happened between the studious

followers of simple Menno and others who seek the eternal

beatitude upon the traces of Calvinus. The field of battle

was the house of prof. Wilmet. The origin as it was as

the origin of the war of troy and of the secchia rapita of

very little importance. Some of the mennonists believing

to be ill used sought the aid of some of their companions and

these rush'd with them in the room of college where

they found two Calvinist Herculesses who seeing that it

grew impossible to defend themselves only by their rude

fists again the increasing number of their enemies took

their swords or to say better their penknifes and in a

moment three Mennonists were grievely wounded and

one of them bleeding from their wounds fell upon the

earth and was dragged away. This event has occasioned

here much rumor in casu among all of the studious world

and it is yet unknown what will be the reward of the

gentle executioners.

La noirceur masque en vain les poisons qu'elle verse.

Tout se sait tôt ou tard et la vérité perce.

∙Un homme à qui la réputation d'habilité une jovialité

inaltérable et une bonhomie apparente avait assuré

un crédit et une confiance entière et qui comme [onl.]

jouissait d'un gain assez considérable a fait une banqueroute

des plus frauduleuses. Tout ce qu'on peut trouver en

commerce de plus perfide et de plus coquin s'est trouvé

chez lui. Partout une confiance trahie. Là il achetait de

l'un recevait les effets et annonçait un acheteur qui

n'en avait jamais rien su. D'un autre côté il paraissait acheter

et vendre pour lui et faire des spéculations sur des

marchandises qui n'avaient jamais existé. Il a trompé jusque

sa famille et a employé pour parvenir à ses fins tantôt

la voix de la persuasion celle de l'intérêt et même de

l'amitié. Non content de se[?] répandre ainsi portant le [onl.]

pagina: 243

il a eu l'audace de se saisir des fonds de la maison

de correction qui étaient sous garde comme régent de cette

maison. Que dis-je il a même eu la cruauté de se saisir

d'un petit fonds appartenant aux malheureux détenus

provenant des petits profits qu'ils avaient de tems en

tems et qui servaient en quelque sorte à leur procurer encore

quelques commodités de la vie. On peut pardonner à l'homme

malheureux une fourberie faite dans l'excès du désespoir

mais comment ne pas se révolter d'horreur en voyant une

tissu des fantaisies les plus affreuses et en voyant l'auteur

coupable de ces forfaits montrer encore un visage gai et

serein et affecter la tranquilité de la vertu au sein[?] du

crime. Il est parti et n'a emporté ses renards mais qui ne

plaindrait une épouse respectable et deux filles charmantes

qui heureuses jusqu'à ce moment vont peut-être connaître

l'amertume de la conviction du malheur et

du crime du père. Leurs grâces et leur amabilité faisait

le charme de nos réunions. D'un pas léger sur l'aile des

plaisir elles marchaient sur les fleurs que la jeunesse

semait sur leurs pas et maintenant quels contrastes qu'elles

sont a plaindre!

∙Handel. Onder de schurkenstreken die van tijd tot tijd

den handel omgaan en denzelven ontluisteren behoort voorzeker

de volgende van eenen koopman uit Wismar die in dit

jaar alhier 4 valsche connossement gezonden heeft en daarop

op vier verschillende huizen f 10000 bij elk getrokken

heeft. Twee daarvan hebben geweigerd te betalen. De Anderen

hebben geaccepteerd order ontfangen hun rembours op

Engeland te nemen. Hunne wissels zijn geprotesteerd de

afzender is met de noorderzon na America verhuisd en

van 't geld is niets te regt gekomen.

∙Expatriation. Un jeune homme de mes parens premièrement gâté

par de mauvaises exemples placé à un bureau d'Amsterdam

avait consumé bientôt son salaire et avait formé des

dettes par une vie livrée à la débauche. Son père après avoir

payé plusieurs fois ces dettes le fit placer dans un lieu

que l'on ignore encore. Il en sortit enfin plein de belles

pagina: 244

protestations. Il n'a pas mauvais coeur il est à fond [onl.]

n'en doit-on pas pardonner quelque chose aux infirmités. Il va

tenter enfin sa fortune aux rivages de l'amérique où tant

sont arrivés sans la faire et il essayera si le nouveau

monde est plus propice aux aventuriers que l'ancien.

∙Reparation. I had the pleasure of seeing the discontent arose

by verses without intention entirely cleared up as the clouds

by the ray of the sun. An obligeant letter of four pages

was the answer upon mine and now we are the best friends

of the world.

∙Syntax. A tour through England

∙Un poème dont l'auteur avoue que des planches de carricature

lui donnaient sucessivement l'idée ne peut-être jugé à la

rigueur selon les principes de Aristote ou de Batteux.

Le sujet de cet ouvrage assez long écrit en vers septésyllabiques

est d'un bon curé qui va faire un voyage pittoresque.

C'est cette manie des ouvrages pittoresques qui est le

plus sattyrisée dans l'ouvrage. Quoiqu'il en soit cet livre

a en effet du mérite. Les aventures sont divertissantes

le héros intéresse. C'est une espèce de Don quichotte pittoresque.

La morale est pure. Les introductions des chants sont

quelquefois plein d'esprit et la morale est partout

pure et quelquefois exprimée en beaux vers.

On pourait dire d'un autre côté que quelques scènes sont

un peu triviales en comparaison du reste de l'ouvrage

que le caractère du Dr. Syntax est très inégal

puisque tantôt il le fait huer et traiter comme un

fou et que tantôt il le fait se montrer en effet

comme un vrai philosophe. Il y a aussi à la longue quelque

uniformité surtout dans la morale ce qui était difficile à éviter dans un pareil

ouvrage. Il y a plusieurs traits qui ne portent qu'aux

Anglais et que l'étranger ne saurait comprendre tels

que le songe entier. Le style est clair facile et

ça et là assez poétique et l'auteur doit être un homme

de beaucoup d'esprit.

pagina: 245

∙Kerk. 8 nov. 1814

∙Van Goens over de verdraagzaamheid. Text Abrahams zacht-

moedigheid en verdraagzaamheid. Eerst een algemeen tafreel

vervolgens verschillende uitweidingen over Abrahams grootmoedigheid

verdraagzaamheid etc. Zuivere voordracht veele bijbelse voorschriften

gelukkig aangebragt.

∙'S middags hoorde ik Muller gedeeltelijk. Een overweging over het

voortdurend bestaan van 't Christendom. Schets van deszelfs

lotgevallen. De avondkerk was pragtig verligt door de nieuwe

lampen welker goed of afkeuring een rijken oogst tot Zondags

avondsredeneringen opgeleverd heeft.

∙Théâtre français

∙L'hôtel garni ou la leçon singulière. Cette leçon est en

effet singulière. Une femme veut ramener après une absence de dix ans

son mari qui a voyagé par toute la France a connu beaucoup de

bonnes fortunes affichant partout un mépris souverain des femmes.

Il prend dispute à ce sujet avec le prétendu de sa fille. Avant de

se battre il lui dit qu'il veut lui prouver que ces dames dont il

parle tant ne valent rien mieux que les autres. Il écrit

aussitôt un billet passioné. Comme on le connaît ce billet

est très bien reçu et bientôt on lui ménage une entrevue

avec sa fille. Premièrement au comble de la fatuité

il ne sait que dire. Enfin tout se reconnaît il revient dans

les bras de sa femme et après avoir éprouvé la délicatesse

du prétendu il est accepté. L'arrogante fatuité du colonnel la

naïveté de la jeune fille la bonhomie d'un maître de l'hôtel

qui ne saurait débrouiller le chaos qu'il voit. De jolis vers

des situations intéressantes le jeu de Garnier de [onl.] et

de Mlle. dangeville rendaient cette pièce charmante.

∙Euphrasine et Conradin ou le tyran corrigé. Opéra en 3 actes.

∙Conradin tyran féroce est peu à peu calmé et adouci par les charmes

de la belle Eufresine il sent l'amour et elle commence à posséder sur lui un

empire considérable. Mais une comtesse jalouse d'Eufrasine

la fait croire coupable d'intelligence avec un jeune chevalier

à la faveur d'une machinerie atroce. Conradin [onl.] la condamne

à mort. Son ami la sauve et l'innocence est reconnue.

∙Le jeu de Dangeville comme Euphresine et les scènes entre elle et Conradin

faisaient le charme de cette pièce. Le reste en effet ne

valait pas grand'chose.

pagina: 246

∙Hollandsche Schouwburg

∙Rhadamistus en Zenobia Dit stuk was mij zints lang

bekend en voldeed mij wel. Vooral bevielen mij de herkenning

van Radamistus en Zenobia in 't derde en het toneel tusschen

hen en Arsames in het vierde. De ontknoping voldeed geenzins.

Het spelen was over het algemeen vrij goed en de vaerzen hadden

hier en daar de kragt van 't oorspronkelijke onder de handen

van Barbaz geheel verloren en wierden nu en dan elendig

opgedreund. Snoek in het karacter van Rhadamistus en Greveling

in dat van Zenobia voldeden zeer goed. Jelgerhuis was te

kunstig en te gemanieerd. Evers als Arsanes zonder kracht

van uitdrukking of goeden stand.

∙De medeminnaar van zich zelven Zulke vertolkte of liever

geraadbraakte stukjes zijn in onze taal meest elendig en

dus was ook dit. Rombach in de rol van een kastelein en [onl.]

beviel door zijn geestige gallicismussen en de onnavolgbare

Rozenveld in de rol van Teeuwis door de natuurlijke eenvoudigheid

met welke hij alles volbragt. De intrigue was elendig het stuk

hier en daar plat en onvoeglijk en door het spelen van Juffr. Jelgerhuis

juf. Adams en Struijk nog meer ontluisterd.

∙Don Alphonso of Donquichot. In een ballet dat zijn naam

voerde zou men natuurlijk denken Donquichot den hoofdrol

te zien spelen vooral daar zijne geschiedenis zulk eene ruime

stof daartoe oplevert doch behalve een droom waarin men

hem zijne lotgevallen vertoont is hij van geen belang in

het stuk en komt overal te laat. De intrigue van 't stuk ballet

beduid niet veel en derzelver grootste waarde bestond

in eene schone decoratie een paar goede [onl.] zeer aardige

costumes en een paar nationaal spaansche dansen met

de tambourin en de castagnetten.

∙Anecdotes littéraires

∙1 Een zeeker individu uit de classe der beroepsschrijvers

heeft een boek over de geneeskunde vertaald uit het duitsch.

Op een plaats waarvan de staande situatie gesproken word

stond in 't origineel in eene noot dat de Prof. R… op zijn

collegie zijn dochter [onl.] had laten komen en toen

gezegd had Stans ego feci. De vertaler plaatste in zijne noot dat

Prof. Beni op zijn collegie zijn meisje [onl.] puellam

pagina: 247

pregnante gebragt en toen gezegd hadstans ego feci. Deze

eerrovende stomheid heeft onder de geleerden zeer veel rumor

veroorzaakt.

∙2. Dr. Titsing had een boek geschreven waarin sprekende van Dr.

Hanedoes met wien hij in onmin leefde zeide Dr. Hanedoes die

uil der geneeskunde. Deze hierover gebolgd liet den anderen

voor schepenen dagen hij kwam ook met zijn boek en vertoonde

toen hij zig verdedigen moest onder de drukfeilen p. staat uil

lees zuil.

∙3. Camper hield staande in eene schuit dat men over alle

mogelijke onderwerpen verhandelingen maken kon.

Maak er dan eens eene over mijn schoen zeide een uit het

gezelschap en hieraan is de bekende verhandeling over de

beste schoen zijn oorsprong verschuldigd.

∙4. Le Prof. Tolliens à Leyde a eu l'infamie de ressuciter les

anciennes querelles en publiant un livre dédié à la

princesse-douarière et roulant entièrement sur la fameuse

dispute avec les deux villes de Hattem et Elburg où

il traite de rebelles ces deux villes tandis que tout au

plus [onl.] notaient que deux membres d'état dissidentes.

De pareils ouvrages mériteraient d'attirer sur leurs auteurs

l'improbation du gouvernement. Le feu était à demi

couvé encore sous la cendre et pouvait se réveiller

un jour. Malheur à celui qui en dépit de tant [onl.]

de malheur professe des sentimens si contraires aux

vœux déclarés du souverain et à l'esprit de la nation

et qui voudrait relever la torche de la persécution

au milieu du repos de la paix.

∙5. La publication des sermons de Siegenbeek a fait assez

d'époque. Elles sont en général louée mais on

blâme la préface dans laquelle voulant faire des

complimens à d'autre secte il en fait de bien mauvais à

sa communauté.

∙6. Il vient de paraître un ouvrage curieux intitulé Claudianus

de dichter onzer eeuw où l'on trouve des passages

de Claudianus[?] qui renferment les allusions les plus

frappantes à l'origine au règne et à la chute

du tyran de l'Europe.

pagina: 248

∙Bijbelgenootschap This society which had made

a great epoch in England and diffrent parts of Europe

has likewise been introduced in our country but has met

with a great number of opposants. They say that in our

country every one who is able to read the bible does possess

one and that for the nations in other continents a present

of the whole bible without any foregoing notions of

history geography etc. is for them of very small worth.

These objections have very much truth and the arguments

of the defensors of this system are indeed very feeble.

∙Littérature

∙Schiller. Tell [onl. Gotisch]

pagina: 249

État Politique de l'Europe

∙Si, il y a une année quand le succès des alliés était encore

incertain lorsqu'à peine leurs armes victorieuses avaient franchi

les barrières du Rhin lorsque les françois partout répandus maîtres

encore de l'état-ci possédaient une ligne de forteresses qui s'étendait

depuis Texel jusqu'à Dantzig et depuis Mayence jusqu'à Thorn si

alors un oracle avait prédit pendant une année la conquête

de la France la révolution de Paris l'abaissement de Napoléon

le retour des Bourbons et la paix générale sans doute on

se serait figuré cette époque comme celle d'une tranquilité

profonde dans laquelle les peuples exténués par vingt ans de

guerre iraient s'attacher à fermer leurs blessures et à mettre

en œuvre les fruits d'une expérience si cruelle. Contemplons l'état

présent de l'Europe et voyons comment cet idéal s'est réalisé.

∙Dans le nord nous avons vu une puissance guerrière s'emparer

de force d'un état dont il avait pendant si longtems ambitionné

la possession. Enfin cette conquête joint à un abandon volontaire paraît

devoir rétablir la paix de ce côté-là. Le Danemarc encore tremblant

paraît attendre le sort de la Pologne. Dans l'Allemagne nous

voyons un congrès déjà longtems assemblé qui comme le sein de

l'Etna paraît encore couver de nouvelles guerres et qui n'a

point encore assuré le bonheur de l'Europe. Nous voyons la Prusse fière

de ses succès tendre à une autorité bien plus grande et la malheureuse

saxe en proie à l'ambition de ses voisins [onl.] de

son roi par des argumens spécieux que la Force peut seule

faire valoir. L'Angleterre établit le monopole de son commerce

par tout le continent et fournit matière aux plaintes les

plus justes. Elle se bat avec les Américains sur les rives des

lacs et souille ses annales par l'incendie de Washington.

La france gouvernée par un roi simple voit les factions encore

mal éteintes se rallumer dans son sein et le toscin de

la désordre prêt à retentir près des marbres du louvre. Lespagne

sous un roi exécrable voit ses plus illustres citoyens couverts

de chaînes et plongés dans les cachots pour avoir sauvé leur

patrie l'inquisition rétablie et ses peuples replongés dans

ce cahors de superstition qui y a retardé pendant trois siècles

la marche de l'esprit humain.

pagina: 250

∙L'Italie se voit ramenée sous le joug des Allemands qu'elle

n'a jamais cessé d'abhorrer. Le roi de Naples qui par sa défection

envers Napoléon s'était joint à la cause publique se voit menacé

sur son trône et réunit sous ses ordres les Italiens mécontens.

∙Voilà le spectacle consolant qui présente l'Europe après tant

de révolutions. Voilà les leçons utiles que les princes et les peuples

ont puisé dans les annales des dernières années au prix du

sang de tant de millions. Tous les bienfaits que la révolution

avait produit au milieu de ses désordres les plus révoltans

s'est englouti les mêmes préjugés renaissent et la génération

passée se voit au déclin de sa vie dans le même état qu'en 1789

quand les espérances étaient si brillantes et lorsqu'on

espérait de voir naître la civilisation et l'humanité. Les mêmes

préjugés. Les mêmes superstitions les mêmes [onl.]se

reproduisent. La haine des partis un moment déguisée va bientôt

se rallumer avec plus de fureur. Déjà les Jésuites dont

l'anéantissement causa tant de peines et de procès rétablis d'un

trait de plume dans toutes leurs anciennes prétentions. En vérité

comment ne pas devenir Napoléon comment ne pas devenir tyran

en sa place lorsqu'on voit de tous côtés la lâcheté des hommes et

leur folie extrême. Comment le tyran de l'Europe dans

sa retraite ne doit-il pas jouir et s'applaudir de ce qu'après

sa disparition on n'a pas pu mieux arranger les choses comment

ses partisans ne doivent-il pas espérer que corrigé par

l'adversité il reviendra bientôt plus fier que jamais cueillir

des lauriers et donner des loix. Où sont donc ces héros qui

devaient faire jouir l'Europe d'une tranquilité admirable. Ils

sont homme comme nous et l'appas d'une province est

assez puissant pour leur faire oublier la foi jurée et

les protestations les plus sacrées. Puisse du moins Alexandre

rester fidèle à cette gloire qui s'éternisera dans les

annales du monde et puisse la Russie contente d'avoir

sauvé le monde retourner fière et victorieuse dans ses

foyers et après avoir vengé sa cause et celle de l'humanité

rétablir les palais du Kremlin et y ériger à jamais un

monument durable de la honte des tyrans et à

l'honneur immortel de l'énergie des nations valeureuses.

pagina: 251

∙Handel

∙Dit voor een Hollander zoo hoogst gewigtig onderwerp verdient

wel eenige nadere beschouwing. Toen bij de eerste uitbarstingen

der vreugde over het vernietigen des dwingelands voor het eerst

weder de vreemde vlaggen in onze havens wapperden en men de

lang woeste reê weder alom met rijk geladene kielen bezet

zag herrees in alle harten de stem der vreugde en der hoop. Men

zag in 't vooruitzigt weder zoo als voorheen oost en west ons hunne schattingen

toebrengen en den tempel van den handelgod weder in

onze vesten hersteld. Maar weldra verdween dit gelukkig

vooruitzicht. Men klaagde men zag in 't vooruitzicht alleen

elende tegemoet en het tegenovergestelde denkbeeld greep plaats. Veel

was aan bijkomende omstandigheden te wijten doch zie

hier eenige redenen die hier in het algemeen den handel

van veel minder belang moeten maken.

∙1 De verplaatsing des handels. Men weet uit de ondervinding

dat voor den handel niets gevaarlijker zij dan stilstand dewijl

gedurende dezelve alles zig verandert en verplaatst en dewijl

alles hierin sleur is zoo word het naderhand ten uiterst moeilijk

om alles weder op den ouden voet te brengen. Want wie

wilde er nu Dordrecht als eene stad aanzien die eens door

haren wolstapel een der beroemdste plaatsen van Europa was.

Tyrius en Sidon zagen hunnen handel verdwijnen en Venetie weleer

de stapelplaats van Oostindien zag door de ontdekkingen der

Portugezen zijnen gehelen invloed vernietigd.

Holland te weinig betekenend door zijne voortbrengselen en

fabrieken moest alleen als commissie plaats of door zijne

scheepszendingen merkwaardig wezen. Van hier bloeide

Amsterdam dat als het middelpunt des handels van Noord

en Zuid Europa aangezien wierd. Hier bragt de Pruis

en de pool zijne granen en hier kwam de spanjaard dezelve

afkopen. Doch nu daar de Spanjaard zelve zijne granen

uit de oostzee komen laat word natuurlijk deze gehele

tak van handel en bestaan vernietigd dewijl onze

consumptie te gering is om eenig aanmerkelijke aftrek

te geven en bij het gebrek aan verzendingen de niets

beduidendste aanvoer genoegzaam is.

pagina: 252

∙2.Het mindere der benodigdheden. In de stremming welke

de handel ondergaan heeft heeft ieder volk meer uit zijne

eigene oogen leeren zien de opbrengsten van zijnen grond meer

leeren waarderen en alzoo veele buitenlandsche benodigdheden

door andre leeren vervullen. Zoo dagt men hier voor [onl.] jaren

dat nu geen goed brood zonder poolsche tarw zoude kunnen

leveren daar men nu reeds Zoodanig aan Rhijn en andere

soorten gewend is dat de Poolsche tot slechts eenig meer

verhoogde prijzen bijna volstrekt geene gading vind. Zoo

maakte hier voor de omwentelinge de inzending van Genever

naar Amerika een aanzienlijke tak uit daar men

nu verhaalt dat gedurende den oorlog de geneverstokerijen

in Amerika tot zulk eenen trap van volmaaktheid zijn

gebragt dat zelfs bij den vrede de trek op genever van

hier zeer gering zal zijn. Voor de Franschen was men hier

steeds gewoon beste tabak de gebruiken en zelfs een uit

de geringste classe zoude zig geschaamd hebben inlandsche

tabak te gebruiken daar deze nu door de Regie in den smaak

gebragt is en nu zelfs door fatsoenlijke lieden uit

hoofde van de goedkoopte aangehouden wierd. Hierbij vroege men

hoe vele benodigdheden der weelde verminderd zijn en

hoeveel men zig hier en elders door gebrek heeft leeren

bekrimpen en behelpen.

∙3 Het verlies der Colonien. Amsterdam of liever Holland nog

meester van dezelfs aanzienlijke colonien aan Oost en

West zijnde was in staat om een gedeelte van het

vaste land daarmede te voorzien en deze haar daartegen hunne

voortbrengselen in ruiling brengende gaf zulks noodzakelijk

gelegenheid tot aanzienlijken handel. Doch daar wij

nu die colonien die ons weder terug geschonken zijn, niet

meer door onze oorlogschepen beschermd alleen een

leen van Engeland en het is natuurlijk dat al konden

wij deze artikelen tot eenen goedkoperen prijs dan

de Engelschen leveren dezen wel terstond middel zouden

vinden ons zulks te beletten. Zij die nu overal hunnen

invloed hebben zouden gemakkelijk het onze kunnen

opwegen en zouden het ons zeer kwalijk nemen

indien wij iets anders als hunne factors zijn wilden.

pagina: 253

∙4 De algemeene vermindering van 't crediet en van de

capitalen waarmede wij eertijds den handel dwingen

konden en welke wij de dwaasheid gehad hebben te leenen

aan vreemde mogendheden die dezelve wel nooit terug

zullen geven.

∙5 Het Reizen der vreemdelingen vooral der Duitschers. Er was

een tijd toen wij in fijnheid van uitrekeningen alles de volkeren

van Europa overtroffen deze tijd is niet meer. De Reizen

der duitsche kooplieden en fabrikanten hebben overal den handel

bedorven. Eerst hebben zij zich tot de eerste huizen geadresseerd

doch bij deze niet allen teregt kunnende komen

hebben zij zich bij de twede ja derde hand vervoegd en alzoo den

handel tot elendige kleinigheden vernederd en zig zelfs grote

moeite en kosten op den hals gehaald. Zoo plagt hier de

inkoop van linnen voor Spanje zeer aanmerkelijk te

zijn. Doch in de laatste jaren en reeds in 1803 hadden de

Duitsche fabrieken aldaar permanente reizigers die

die steden gedurig doorkruisten tot de kleenste hoeveelheden

hunne waren aanboden overal in spaansch geld gegevene

uitrekeningen ronddeelden en gehele modellen om al het

geen in hunne fabrieken te bekomen was met zich voerden.

Van hier ook het heirleger van reizigers die men in alle

plaatsen vind die overal de twede en zelfs de eerste hand

vernietigen om een elendige winst die zich tot veel

moeite en vele kleinigheden bepaald. De franschen hebben

dit voorbeeld nagevolgd en wegens hunne wijnen en lakens

hierin niet toegegeven. Daardoor moet ook hier in Holland

de twede hand die grotendeels de welvaart onzer handel

uitmaakte dewijl men aan dezelve altijd opeens aanmerkelijke

partijen kon slijten, natuurlijk tot groot nadeel des

handels vernietigd worden.

∙6 De Invloed der Engelschen. Gedurende den oorlog heeft een

volk bij 't welke in 't jaar 1810 30000 schepen in en uit

geclareerd wierden zich van den gehelen handel meester

gemaakt. Getuige hiervan zijne invloed op Rusland

op de gehele oostzee terwijl depots van coloniale waren in

alle delen van zoo vele steden gelijk bijv. Hamburg etc. geplaatst

zijnde invloed zonder eenige hulp van vreemdelingen tot

in het binnenste van het vaste land uit te strekken.

pagina: 254, 255

∙7De verplaatsing na andere steden. Bedroevend moet het

zijn wanneer men volgens officieele berigten ziet dit

oneindig verschil der uitvoer van Engeland na andre steden

als Antwerpen Hamburg Bremen etc. Dit gaat zoo ver dat

Engelsche huizen hunne correspondenten in Rotterdam

facturen van rijke ladingen toegezonden met verzoek dezelve

na Antwerpen te expedieeren aan hunne correspondenten

wijl zij zelfs er aldaar geene hadden.

∙8 Het bezwaren des handels. Dit is hier nog zoo sterk dat

men hier dikwijls 10 pc. van eene waar betaald welke op andre

handelsplaatsen alleen met 1 a 2 pc. bezwaard is. Er zijn

hierover onderanderen door de Kamer van Koophandel reeds

veelvuldige addressen aan de regering ingezonden welke in

het eerst zeer tegengewerkt zijn geworden door de Rotterdammers

welke eerst gedurende het begin der scheepvaart zeer wel

tevreden waren doch nu ook zeer beginnen te klagen.

Hierbij moet men nu zeker ook nog voor dit jaar de aller-

ongunstigste omstandigheden voegen die dikwijls kort op

eenen vrede gevolgd zijn. Zoo waren bv. van 't jaar overal de prijzen

zeer hoog der granen terwijl zij hier zeer laag bleven. Verder

de duurte van 't geld de hoogte der discontos etc. Het assurantie

vak heeft in het eerst nog vrij wat opgeleverd doch thans

begint men van dien kant ook zeer sterk te klagen zoo

dat dikwijls geheele posten die hier niet konden gedaan

worden naar Engeland verzonden zijn en daar met het

grootste gemak getekend zijn. Ook klaagt men zeer dat

sommige Assuradeurs op een beursdag voor 3

4 en 5 p. hetzelfde schip en goed tekenen 't geen ook indedaad

eene elendige kladderij is. Reeds zoeken ons in dit vak

de Engelschen ook te onderkruipen en zenden hier hunne

courtiers om ons te overtuigen dat men om wel te doen

alles in Engeland moet laten verzekeren. In 't kort de

volkeren zijn wijzer geworden. Ieder wil door zijne eigene

oogen zien doch hieruit spruiten ook vaak zeer grote

ongelegenheden. Het einde alleen zal kunnen bewijzen welk

stelsel van handel eindelijk het beste voor het geluk

van Europa zal zijn.

pagina: 255

∙Feast of the Revolution

∙Last Friday was the feast of our independence and it

was a feast of as more feast without much pleasure but

in the thoughts of the good patriots who remember'd in their

hearts the delivery of their country. Our feasting consisted in

the thunder of canon and the ringing of the clocks which

indeed was not much rejoicing. Farther we went in the

church where we heard a fine preach of Mr. Van Goeuns

which contained a review of our state under the french

tyranny. Farther we went to the exchange where we

did nothing and at the evening we saw an illumination

of small beauty distinguished by decorations upon the dam

at the exchange and the town house and some particular

ones. There was this feast a little in the French manner.

There was parade upon the dam from troops who did not

signify much and a dinner of the officers of the garnison

and landstorm where were read verses of Loots

and Bruyn[?].

∙Political state of our country

∙This political state can be called well enough: when it

is compared with that of any of those nations who surround

us. Our prince is a good more than a great man. He seems

to have a good will any firmness but no taste of arts. We

are well content in general of his domination. The finantial

operations have had success for an exhausted land and

every one enjoys a good deal of personal liberty and old

divisions are not remember'd off in the choice of dignities.

But this same manner of gouverning does not please

to the irrational members of a party who would have

had not a triumph of the prince which they favoured but

of their own greatness. The discontents are also 1. Some of The great

patricians families who are discontented to see men who

had firstly other sentiments prefer'd by the government

for their abilities and who would see them selves gratifying

with honours for to have expected in inaction

the return of a prince of whose flight their presumption

and false resolutions were the cause. 2. Some negociants

pagina: 256

who understand not that is it not possible for the

prince to extinguish all the grievances which get

disturb our commerce. 3 The most irrational part of the

people who had thought as people things always that the

prince should return with heaps of gold that they selves should

swim in money and pleasure and that they should have

leisure to disturb the peace of good citizens and be the

executors from the wrath of their sovereign. They are

discontented. From them was sung into the streets [onl. Gotisch]

[onl. Gotisch] and to this party belongs the woman

who said that she had never seen a greater Kees than the

prince him self.

∙Kerk Een Leerrede van R. Koopmans over de text

van Joannes het woord was God waarin veel schoons voorkwam.

Eene uitmuntende belijdenis leerrede van Muller waarin hij

onderzogt 't geen het Christendom toebragt tot onze 1) verlichting

2) vertroosting 3) heiliging en vervolgens de gronden onderzogt

waarop dit heilrijk geloof rustte.

∙Fête de K. et V. K. et V. vient de fêter dans notre maison son

premier anniversaire. Une troupe de jeunes bergères ajoutait

plus de lustre encore à cette fête brillante. Elle commença

par un discours en prose et un en vers sur l'événement heureux

du jour suivi de plusieurs vers F.J.K. sur la liberté de la

patrie. J.B. Les poètes et les jeunes filles J.G.B. Léandre et

Herc. W.d.C. la fierté des filles et plusieurs autres morceaux

consignés dans notre recueil. Après cela le Wilhelmus

van Nassouwen se fit entendre tout à coup dans un

réduit prochain et Apollon vola du parnasse pour

se jeter dans les bras de Terpsicore. Après une danse

légère suivirent les jeux d'esprit en [onl.] léger d'un peuple

folâtre avec toutes leurs allusions tout leur charme et

toute leur gâités. Enfin une collation couronna la fête

qui quoiqu'elle ne fût pas annoncée par le son des cloches

et les coups de canon fut annoncée par la gaîté et

le plaisir ce qui valait bien mieux.

pagina: 257

∙Nat. hist. Nieuw Weerglas

∙Er is hier tegenwoordig iemand die weerglazen verkoopt van

staal dat was mij eerst zeer onbegrijpelijk. Doch bij hem

gekomen zijnde toonde hij ons flessen waarin een zekere

takschieting van metaal die door deszelfs min of meerdere

duisterheid het weder voorspelde. Of dit orakel altoos zeker

was en of het de moeite waard was hiermede uit Zwitserland

te komen daaraan twijfel ik zeer.

∙Duif. Onder de verhalen wegens het vernuft van dieren is die

wegens eenen duif merkwaardig welke de heer Bernard bezeten

heeft welke hem gelijk een hond bijbleef en die wanneer zijne

tegenwoordigheid vereischt wierd de trappen opliep om

hem te gaan halen.

∙Ville

∙Cramer Nous avons souvent parlé de cet être singulier qui

vient de perdre enfin le peu de réputation dont il

jouissait encore. Il a eu premièrement chez Mad. Kamphuizen

une aventure qu'on a comparé à celle de Tartuffe chez

Orgon mais au sujet de laquelle j'ignore la vérité. Ensuite une

espèce de banqueroute l'a forcé d'échapper. Ses affaires

s'étant cependant tant soit peu rétablies il est revenu

et fait (comme on veut l'expliquer) bonne au sotte contenance.

L'acteur Van Well ayant appris la nouvelle de son retour

dit J'en suis bien fâché car il fera encore de mélodrames

que nous serons forcés d'apprendre par cœur.

∙Annales des arts

∙Peinture Plusieurs des meilleurs morceaux de l'exposition

ont été vendus. Entr'autres la Maria Stuart de van Bré

a f 600 et sa Jaqueline de Bavière a f 300. Van Bré est ici

dans ce moment il a été toujours très familier chez Mr.

V. qui a une fille charmante pleine de goût pour les

arts à qu'il a donné beaucoup de leçons par amitié ce qui

est souvent bien dangereux témoin Abailard etc. On peut bien

dire L'amitié n'est pas de l'amour.

∙Mais souvent la distinction est assez difficile. Du moins il

l'a copiée à bien des manières et même elle pend en

madonne sur sa chambre. On dit que sa femme en est jalouse.

Elle a apparemment lu l'histoire de Campasse et d'Apelle.

pagina: 258

∙J'ai vu à Felix les tableaux qui ont disputé et obtenu le

prix et qui sont beaux en effet. Un tableau de Monts représen-

tant une jeune dame jouant au Denins avec son frère

la femme est très bien peinte le satin de sa robe est très

bien imité. Un de Lelie représentant un homme qui lit

une lettre tandis que sa femme l'écoute où il y a beaucoup

d'expression mais dont l'ensemble ne me plaît pas. Des oiseaux

morts de Nicolai. L'ordonnance n'en était pas belle et les

pièces que cet auteur avait envoyées à l'exposition méritaient

plus d'éloges. Enfin un pareil sujet de Brandt où il y avait

une oie morte qui était d'une beauté frappante.

∙Musique La musique a perdu cette année un digne prêtre

dans la personne de Raigse[?] qui excellait sur la violoncelle.

Il gagnait beaucoup d'argent mais comme il arrive souvent

à M. les Musiciens il est mort pauvre. Pour subvenir aux

besoins de ses enfans que sa mort a laissés orphelins on

a donné un concert qui a rapporté beaucoup et l'on espère avec

cet argent procurer à ses enfans une bonne éducation. Dans

ce moment on admire fort les talens des frères Bohner qui font

un voyage par ici sur le violon et la violoncelle.

∙Mémoire au roi par Carnat Cet ouvrage où le roi et

les émigrés sont attaqués et où l'on reproche aux premier d'avoir

manqué à sa parole et aux seconde d'avoir été la cause

de la mort de Louis 16 n'est pas écrit sur un ton fort

doucereux. On y voit la raillerie la plus amère jointe

à la satyre la plus cruelle. Çà et là on trouve une

grande nombre de synismes de faux soustenu des maximes

et des réflexions où l'esprit d'un coquin ou pour mieux

dire d'un français transpire. Cependant çà et là il y a

en effet de la vérité. Mais en tout cas le ton est

injurieux au dernier point comme lorsqu'il dit que les

émigrés sont retournés en France à la suite des Bagages.

Si l'on considère cet ouvrage non comme l'opinion énoncé

d'un particulier mais comme l'opinion d'une majorité

des Français on serait tenté de reprocher aux alliés

de n'avoir pas exterminé tout ce peuple abominable.

pagina: 259

∙[onl. Gotisch]

∙Le Faust de Goethe ouvrage si singulier a donné naissance

à une foule de Fausts en Allemagne comme le Robinson

a produit une foule de Robinsons. Celui-ci est un homme

de probité qu'une curiosité inqiuète a jeté dans le commerce des

esprits et qui alors honni avec les sensations d'un homme

et non d'un esprit en goûte tous les désavantages et

privé des sensations de l'amour et de l'amitié ressent au

vide affreux. Cette idée est en effet assez spirituelle mais

d'un autre côté Faust en devenant esprit n'en sent

point les jouissances. Il y a çà et là des tableaux qui

ont de l'intérêt.

∙Lessing Gedichte

∙[onl. Gotisch]

∙C'est ainsi que l'auteur commence et à mon avis les odes badines

et amoureuses sont celles qui lui ont le mieux réussi. On décèle

partout chez lui le talent de l'épigrammatiste et ses

vers sur l'amour et le vin ne sont pas comme souvent

des idées vagues ou cent fois répétées mais presque

toutes un certain tour[?] épigrammatique qui fait plaisir

et qui montre l'esprit du poète comme en tout cas Lessing

est un poète d'esprit et non d'amour. Il est sensuel comme

Ovide et non spirituel comme Hölty. Comme d'en [onl. Gotisch] etc.

Delà on parcourt ses pièces avec

plaisir qoui qu'elles roulent presque toujours sur le

même sujet et que les baisers et la bouteille en

sont les plus grands ornamens. Le morceau [onl. Gotisch]

est surtout très ingénieux.

Cependant les odes sérieuses qui suivent n'étaient pas

le genre de l'auteur et comme toujours les poètes d'esprit

sont de mauvais poètes lyriques.

Les fables sont aussi bonnes. Mais pour moi je dois convenir

qu'après les fables de la Fontaine Florian et Guy il

y en a peu qui me plaisent.

pagina: 260

∙Les épigrammes sont en effet très spirituelles et c'était

bien là le génie de l'auteur.

∙Suivent enfin des poèmes didactiques mais comme ce

genre-là qui peut seule se soutenir par une diction et une

langue harmonieuse ou forte comme dans Virgile Delille

ou Young finirait toujours par m'endormir en Allemand

j'ai sauté doucement jusqu'à la fin du volume.

∙Ville

∙Deux incendies ont eu lieu dans la semaine dernière l'une

a consumé à Zaandam un moulin à huile avec 180 last

de colzad, l'autre une boulangerie à Amsterdam avec le

boulanger lui-même.

∙Anecd. litt. J'ai vu un ouvrage hollandais intitulé Geschiedenis

der heeren van Gouda. Il contenait 750 pages et l'on s'en

était encore qu'à l'an 1400 dans ce premier volume.

En effet si l'on écrivait l'histoire entière d'un pareille manière

il n'y aurait pas assez de place pour [onl.] tous les

livres qui seraient écrits à ce sujet. L'homme qui a été

occupé vingt ans à cet ouvrage pensera assurément

en soi.

∙Jam opus exegi quod nec Jovis ira nec ignis

mais il se sera peut-être trompé. Il y a cependant pour les

antiquaires des choses curieuses mais ceci ne permet pas

à l'auteur qui est lui-même de cette famille illustre

à assommer le public d'un pareil volume.

∙Promenade Nos plaisirs ressemblent assez à ceux de l'année

passée mais ce qui est le plus curieux c'est que l'un côté

du Keizersgracht est devenu présentement une espèce de

cours pareil au Hydepark de Londres ou aux champs

Elysées de paris où l'on va pour voir et pour être vu

pour saluer et pour être salué pour dire le bonjour pour

voir des chapeaux des fichus et des figures. Cependant comme

les canaux sont assez longs et la foule assez dispersée

il s'en faut de beaucoup que le coup d'œil soit aussi brillant

on devrait seulement distinguer un certain espace une

certaine longueur et alors on pourrait voir bien

plus avec bien moins de peine et en bien moins

de tems. O la mode la mode!

pagina: 261

∙Arts.Democrite

∙Je reviens d'une petite excursion à Harlem et comme mon

apparition à Democrite en fut la partie la plus intéressante

j'en veux noter quelque chose. Comme c'était l'anniversaire

de notre liberté on devait fêter cet heureux jour. Chacun devait

être accoutré ce jour-là avec la couleur chérie je m'ornai

de bandes de cette couleur et je plantai trois cœurs l'un à gauche

l'autre à droite et le troisième par derrière avec des inscriptions

1. Het hart klopt in deze borst geplant

Klopt voor Oranje en Vaderland

En kon men tot in 't binnenst gaan

Men vond alom Oranje staan.

2. Zoo Democriet uit 't graf verrees

En hem 't fortuin ons Neerland wees

Hij zou zijn spotlust zelfs vergeten

En zich Oranje Klant gaan heten.

3 Die mij van vooren heeft gezien

Durf ik mijn agterst aan te bien

Want hoe ik mij in 't rond moog keeren

Oranje blijft steeds triomfeeren.

∙La salle était magnifiquement décorée. D'un côté on voyait

un tableau avec un joli vers de l'autre une peinture allégorique.

En outre on voyait plusieurs pavillons et tout jusqu'aux ustensiles

les plus communs étaient ornés d'orange. Les personnes elles-

mêmes étaient toutes accoutrées diversement. L'un avait une

veste antique en orange l'autre un énorme soleil de couleur

d'orange en tête. Celui-ci tout en costume bordé de feuilles

d'olive en orange. On voyait des habits parsemés de étoiles

d'orange des Mercures et des arbres de la liberté sur les costumes

tantôt deux lettres O.B. enfin toutes sortes de variété. Même

deux avaient un costume indien couleur d'orange. On s'assit je

dus écrire mon nom dans l'Album avec un vers. J'écris

De naakte waarheid uit haar tempels vort gedreven

Zwierf van haar steun beroofd als hulploos balling voort

Toen heeft haar Democriet zijn mantel prijs gegeven

Nu word in dat gewaad de waarheid nog gehoord.

∙Ensuite je fus baptisé du nom poétique de Heemskerk et l'on

me donna la faculté de jouir toujours du privilège d'assister

aux assemblées de la société.

pagina: 262

∙Le président ouvrit alors l'assemblée et on discuta sur quelques

rapports requêtes. D'ensuite on lut les notes intéressantes de

la dernière assemblée qui avait été la fête de l'existence de

cette société pendant vingt-cinq ans. Au milieu de ces délibérations

où présidait la gaîté on présentait du gâteau et des krakelings d'après

une ancienne coutume et l'on entendait souvent les cris

d'Oranje Boven ou les chants de Wilhelmus. Le Cantor avait

commencé l'assemblée en chantant quelques couplets dans

un recueil où toute l'histoire d'Uilenspiegel était

célébrée en vaudevilles. On lut ensuite les vers du mois

Septembre qui roulaient sur Het zilveren kind à l'occasion

de l'enfant d'argent voué par l'église de Nîmes en cas

que la duchesse d'Angoulême accouchât d'un fils on distinguait

parmi ces vers un vers sérieux de Loosjes à ce sujet, un

vers spirituel de Walré consistant dans une lettre de la

duchesse à son époux et une réponse de celui-ci. Un vers

d'Esser sur la civilisation et un d'Artzenius un peu trop

indécent consistant dans l'adresse du maire et la réponse

de la duchesse. Enfin on passa à la cérémonie du jour.

Vint premièrement un chien ayant un vers à son cou

dans lequel il exprimait sa joie. J'entendis les vers suivans.

Van Belle	Westkappel sur la liberté de la presse vers assez insignifiant
Loosjes	Rotgans Un très beau vers sur la délivrance de la patrie
Walré	Crous Toute notre révolution depuis 1787 en couplets c'était enchanteur[?]
Datheen	P. Westerkappel Un vers assez insignifiant
Brederode	Van der Schaft La liberté de voyager. Un petit vers sur la rencontre du billet de Démocrite et d'un du recevoir assez insignifiant élocution affreuse
Van Baren	Loosjes Sur l'extinction des portes
Huygens	Broese Un petit Bossu pétillant [onl.] eut une chanson sur la liberté des colonies
Krul	De Koning Une description de son costume et un vers satyrique sur l'heureux état de notre commerce
J. Zoet	C. Gerling des couplets sur la navigation

pagina: 263

Berkhey Arntzenius Sur la régie. Un vers sérieux qui était en effet supérieurement beau.

Van der Willigen Hoogeveen sur la paix. Un vers satyrique sur la fête et sur l'élection des états.

de Regt Prof. ten Brink homme de beaucoup d'esprit sa confession politique un joli petit vers.

Van Nimwegen Bodisko Un vers insignifiant.

Brandt J. de Vos Un vers qui rappellait le passée.

Ter Kamp G. Walré Ses adieux à Démocrite.

∙Je finis par un vers sur la fête de la liberté à Amsterdam.

∙Tous ces vers étaient écrits sur du papier couleur d'orange.

∙De tems en tems on buvait à la santé du poète où l'on

entonnait quelques couplets. Van Nimwegen était le

secrétaire perpétuel Van Boven le Kap. chargé de noter

les coupables et les amendes. Ensuite on alla se mettre

à table. Le souper consistait dans une collation ornée

de tous côtés d'orange. Nous travâmes sous nos servettes

à banderolles d'orange des couplets en l'honneur de

la fête imprimés sur du papier orange que nous nous-

mîmes aussitôt à entonner d'une voix terrible. Après

le souper on rentra dans la première chambre et l'on

se remit à délibérer. Le président qui est toujours celui à

la maison duquel s'assemble la société appelle tous

les membres par leur nom poétique. On lut encore les

couplets intitulés Amsterdamsch Wilhelmuslied qui étaient

plein d'esprit et qui furent faits par Broese à l'occasion

de l'assemblée qu'ils eurent une année plus tôt lors

de la révolution commencée à Amsterdam. On

chanta ensuite les couplets faits il y avait vingt années

dans laquelle on faisait pêcher et couper en morceaux

le prince d'orange alors s'enfuyant vers l'Angleterre.

Il serait difficile de peindre toute l'urbanité et la gâité

qui règne dans ces assemblées on s'y moque de tout ce

qui le mérite sans considération de nom mais seulement

de chose et tout ce qui est en effet ridicule est bien censuré.

On trouve des idées originales en abondance. Le président

pagina: 264

a toujours à sa maison la caisse qui contient les

ouvrages de la société qui consistent dans une nombre infinie

de volumes. Mais il en arrive que lors qu'on voit plusieurs

de leurs ouvrages on s'y perd comme dans un labyrinthe

puisqu'il n'y a que les membres les plus anciens et les

plus reliés qui puissent comprendre toutes les demi-entente

les allusions qui se trouvent dans quelques volumes.

Plusieurs ouvrages sont décores de très jolis dessins. Parmi

les plus fameux ouvrages que je vis il y avait la vie de Bombast

une espèce de Charlatan médicin. Le livre des silhouettes.

Un livre dont on fit cadeau à Brand et dans lequel on

voit les portraits de tous les membres avec des vers allégoriques.

Un livre dont on ne comprend en effet goutte qui est

rempli de dessins et de vers dans une foule de langues dans

lequel la société Democrite se décrivait lui-même en réponse à

un certain Kikkert demeurant à Leyde. Puis on voyait

un almanac dans lequel on avait désigné tous les

événemens importans de chaque Democritiade. On voyait

aussi un volume entier consistant dans la parodie des

Lettres à Sophie par Feith. Un livre contenant la description

du Japonne feest etc. Après que toutes les délibérations sur

l'impression la copie d'un vers de la fête précédente sur

le paiment des comptes, sur l'amnistie accordée aux membres

qui s'étaient laissé trouver trop tard et furent finies on lut

les notes de l'assemblée qui doivent être composées en vers pendant

l'assemblée et qui l'étaient en effet avec assez d'esprit

quoiqu'il se trouvât bien çà et là quelque cacophonie. La

société s'assemble tous les mois le pénultième mardi. Le

président indique aux sociétaires par une lettre le sujet

qu'ils doivent chanter. Ceux qui ne chantent pas en

sont punis par des amendes. À cette société se joint une

chevalerie. Enfin nous nous séparâmes à deux heures.

Je me retirai fort content de ma soirée et j'espère pouvoir

jouir encore dans la suite d'une réunion si amusante

et en même temps utile.

pagina: 265

∙Décembre

∙Politics

∙Politic news which in the course of the least months

was of very small importance grows yet more interessing. Our

grave politicians yet unite their heas[?] and utter their thoughts

and war war is the general fear. This they concede almost

but the affairs are intricate at that point that they

know not between whom or whom war will be and thus we

do yet hope that this fear of war will be no more than a

fear.

∙Anecdotes françaises

∙Un fourier de [onl.]s Napoléon qui en cette qualité était fortement

attaché à sa personne pendant plusieurs années est maintenant

au service du prince proteste qu'il a toujours servi l'empereur avec

la plus grande fidélité et racontait en présence de la princesse les

anecdotes suivantes.

∙Il avait vu souvent Napoléon sur des champs de bataille et

l'avait alors souvent observé avec soin mais n'avait jamais vu

chez lui aucun sentiment de pitié. Il disait bien qu'on prenne soin

des blessés et disait à ceux qui l'apostrophaient On viendra bientôt

vous aider mais c'était tout. Dans la campagne de Russie lors

de la fuite il avait erré avec l'armée deux jours sans trouver aucun

abri. Enfin il trouve une petite cabane où du moins le [onl.] de

nuit pouvait être ménagé où on trouvait encore la place où

le feu avait été et qui était en outre entièrement rempli

d'excrémens et d'ordures. Comment dit l'empereur dois je rester ici. Il

y pue bien. On lui représente la nécessité et Berthier et [onl.] écartent

les ordures avec leurs sabres autant qu'ils peuvent. Eh bien dit

il où pisse-t'on ici. Le grand homme remplit les besoins de la

nature s'enveloppe dans son manteau se place à terre et dort.

Après une heure il se réveille et réveille à son tour ses compagnons.

Allons il fait trop froid ici il faut marcher. On lui représente

en vain que l'armée est extenuée et n'en peut plus. Il faut. La

trompette sonne et l'armée se met en marche. Un jour il voit

quelques soldats assis au feu autour d'un morceau de viande.

Comment dit-il ces coquins ont de la viande et mes gardes n'en

ont pas. On lui dit que c'est de la chair de cheval. Qu'on m'en donne cela

doit être bon on lui en apporte il en goûte et dit avec une horrible

grimage Cela se peut manger. Cependant un autre soldat lui

apporte un foye dont il se servit avec appétit pour son souper et

depuis ce tems il faisait quelquefois tuer un jeune cheval

pour son usage.

pagina: 266

∙Un jour il vinrent dans une forêt où il se trouva une quantité

de soldats tout à faits gelés et qui étaient comme des statues.

L'empereur s'en approche les secoue les fait tourner et les

voyant toujours raides comme des bâtons il s'écrie cela est singulier

et poursuit ensuite son chemin. Il traitait souvent Berthier

avec la dernière dureté ainsi que le mameluc Rustan et quand

celui-ci tardait à s'éveiller il le rouait de coups de pied. Souvent lors

qu'en Russie le manque de feu lui rendait impossible de chauffer

les herbes et les thé que l'empereur prenait il le lui j'était au

visage.

∙La révolution à Paris doit avoir été en grande partie lancée par

la cabale et la trahison de manière qu'on assure même qu'avant

que le combat était engagé la capitulation était déjà signée.

Soixante mille hommes étaient sous les armes à Paris et ils furent

point employées. Les troupes qui étaient à Montmartre consistant

pour la plupart en vieilles troupes se défendirent avec la

dernière obstination. Mais quant aux troupes qui devaient défendre

Paris elles étaient hors d'état de se tirer puisqu'on avait [onl.]

partout des cuissons dans lesquel étaient des cartouches qui

ne convenaient point aux canons dont ils portaient l'affiche

et pour les quels ils devaient servir. On envoya même de l'arsenal

des caissons dans lesquels n'étaient que des [onl.].

Marmont doit être fort méprisé à Paris pour sa conduite. Un

jour assistant à un cercle de l'empereur d'Alexandre celui-ci complimente

Ney sur sa bravoure témoignée pour l'empereur et lui assurait en

récompense la conservation du duché de la Moskwa. Marmont

à un autre côté de la salle parlait du jour fameux où dit-il

la honte était dans Paris. L'empereur se retournant

aussitôt lui dit Vous vous trompez Marmont la honte était

dans l'armée.

∙La perte de Braband paraît être fort regrettée par les Français

et l'on paraît en désirer ardemment la conquête. Louis 18 hâtant

à en signer la cession, un de ses maréchaux lui dit Sire qu'à

cela ne tienne. Si vous en avez besoin je m'engage à vous la

livrer en trois semaines.

∙Arts

∙V. Bré. Yesterday I had the pleasure to enjoy during a whole

evening the presence of M. de Bré. I have admired the vivacity

of his genius and the greatness of his conceptions. He had

yet conceptions upon some historic subjects as Jacqueline

shooting with the bough. Lady Jane brought the dead body of

pagina: 267

Guilford. Eleonora Sue kind the deathly wound of Charles I

taking leave of his children. In him phisionomy [onl.] voice[?] all

is expressive when he tells he can never sit down but must

raise to paint in pantomime all what he feels or will express.

∙Helmers Vendredi passé on a fêté dans Felix Meritis la

mort de Helmers avec beaucoup d'emphase. M. Klijn (H.H.) prononçait

un discours fort long dans lequel il a largement célébré le

défunt comme poète et homme cité grand nombre de vers et

a fini par la description d'un pèlerinage à Muiderberg pour voir la tombe d'Hel-

mers et la révérer. Ensuite Loots a récité un vers mais qu'on

a trouvé plus obscur et exagéré que beau. Van Bré cependant

avait été tellement enflammé par le discours de Klijn qu'il

avait tout de suite ruminé une idée pour rendre hommage

à la mémoire de[?] Helmers. Il avait fait enfin le modèle

d'une tombe en son honneur et voulait faire cadeau de ce

tableau à Felix. Une seule idée lui a déplue dans Klijn.

Celui-ci avait raconté avec beaucoup d'emphase son voyage à

Muiderberg: il était venu là il n'avait rien vu qui distinguait

la tombe du poète qu'une pierre grossière et s'était retiré comment

dit-il il ne vient là que pour voir une pierre et dit voilà tout

ce qui reste de Helmers. Comment n'a t-il pas vu les muses qui avaient

décoré cette tombe ou que ne prend-il ce que lui [onl.] dans la

main quand-même ce serait un asserment à demi pauvre[?] qui

était là à ses pieds pour écrire sur cette tombe Ci gît Helmers.

De là il avait conçu l'idée de la composition suivante. La scène

est un tombeau. Il fait clair de lune. On voit la muse de

l'histoire écrire sur sa tombe le mot de Helmers et de

l'autre côté les ombres des muses qui l'avaient chéries

pendant leur vie se réunir encore après sa mort pour honorer son tombeau.

∙Monts. [onl. Gotisch]

pagina: 268

∙[onl. Gotisch]

∙Les amatrices La mode aujourd'hui comporte qu'on doit aimer

tous les arts et paraître connaisseur en tout. Les dames doivent

aussi en ceci partager bongré malgré les affections des hommes

et ceci donne entr'autres lieu à des inspections de dessins (kunstbeschou-

wingen) où les deux sexes sont réunis. Van Bré ayant assisté à une

pareille société à Felix s'extasiait sur les remarques comiques

qu'il avait entendu. Voyant une dame qui regardait un dessin de

Dupré qui ne signe pas ses dessins il lui en demande de lui en

nommer l'auteur. Volontiers dit-elle et tournant la feuille elle

repond Mr. C'est M. Villa di san Alberto.

∙Anecdotes diverses

∙La princesse d'Orange Van Bré dit qu'elle est une personne très aimable

comme la plupart des princesses Allemandes très froide à l'extérieur

mais très gaie dans son intérieur ayant beaucoup de goût beaucoup de

lecture et dessinant très bien pour une femme.

∙Le peintre en défaut Le prince d'orange devait être peint par un

certain Ari celui-ci commence toujours par mettre la tête de ceux

dont il fait le portrait entre les pointes d'un compas. Il voulut

faire subir la même cérémonie au prince mais celui-ci l'en

défendit disait que cela ne lui était encore jamais arrivé.

Enfin il capitule et mesure la tête par le moyen d'un mesure de

papier qui va de la tête par le nez au menton. Le prince s'étonne

et dit qu'il na pas une tête si énorme que celle qui est placée

sur la toile. L'autre dit que rien n'est plus juste il mesure encore

et c'est enfin avec la plus grande peine que le prince lui

fait comprendre qu'il mesure en globo et peint en plano.

∙Le vrai philosophe Un de nos pseudo-philosophes modernes frappé de la vue

d'un cadavre de singe qui ressemblait à celui d'un homme il a

fait un livre pour prouver que les hommes descendaient des

singes. Il a trompé en philosophe tous ses amis par

des coquineries infâmes et a fait banqueroute frauduleuse. Enfin

cet esprit fort va aux Indes où il pourra faire une

connaissance intéressante avec cette illustre famille

dont il est le digne rejeton.

pagina: 269

∙Anecd. Littéraires

∙Bilderdijk doit être un être très singulier. Dans la conversation

il est froid et triste et mélancolique mais aussitôt qu'on

peut l'amener au point qu'il n'est ou ne se croit pas malade

c'est une volubilité à n'en pas finir. Parmi les systèmes favoris

est celui du déclin progressif de l'espèce humaine et de l'existence

d'un peuple antique dans le nord dont toute notre lumière et

toute notre civilisation sont dérivées. Il a formé le projet d'un

poème nommé de ondergang der eerste wereld ou l'histoire d'une

espèce de préadanites qui doit être idéal au dernier point. Le

plan en embrasse trente chants dont il n'a fait que cinq et ne

veut pas achever les autres. Il n'a pas même voulu les laisser

lire à son ami Klijn mais celui-ci les a trouvé chez Helmers

copiés de la propre main de ce poète. Il doit s'y trouver un

épisode superbe d'Elpine. Les acteurs sont des êtres intermédiaires

qui peuvent à volonté prendre ou quitter une forme matérielle.

Il se vante beaucoup de sa fécondité dit que les vers ne

lui causent que la peine de les écrire et qu'il se trouve

condamné à faire des vers sans que ceci ait jamais été sa

destination ni son plaisir. Il fit son beau vers sur le

waarachtig goed dans une nuit dans laquelle il ne put dormir

comme cela lui arrive souvent. Il écrit une belle main très

nette et se vante d'écrire tout de suite ses vers sans y jamais

rien changer. Il les note aussitôt avec de l'encre d'une

autre couleur d'une manière prosodique. Parmi ses

caprices est celui d'avoir fait baptiser son enfant dans

une église luthérienne puisqu'il n'y avait aucun ministre

parmi les réformés qu'il trouva à son gré assez orthodoxe.

Il présida il y a quelques années à une société dont Kinker

Klijn Helmers Loots étaient membres et où il faisait

des lectures sur la langue hollandaise. On assure même

que toutes les semaines il assiste à des assemblées de

dévotion entièrement pareilles à celles que nous [onl.]

par le nom de oeffeningen et que Viselius jadis

philosophe hardi lorsque c'était la mode se

joint à ces pieux exercices. Vive la philosophie du 18e siècle.

Voilà l'homme en effet il court du blanc au noir

Il condamne au matin le sentiment du soir

Importun à tout autre à lui sera incommode

Il change à chaque instant d'esprit comme de mode.

pagina: 270

also there. It is a broker who possesses great pats in

musick not only as singer but as having great knowledge

from the theoretical part of this art. He possesses a great

number of children who all distinguish themselves by

very good breeding and great aptitude to musick. Also his

whole family is musical his houshold a harmony. There

I saw and heard M. Kleine a youth whose taste is as I believe

great on musick and who is the first violinist of Amsterdam

presently. Rebuked in his youth by the roughness and severity

of his master he was upon the point to forsake his art

when playing a day upon an orchest under the direction

of M. Bouche great violinist which he admired much these

said to one of his friends pointing at Kleine Ce jeune homme

promet beaucoup. Oui said the friend ce fera un bon violon

d'orchestre. Non said Bouche il fera un bon soloiste. This [onl.]

at such a point the genius of the youth that he studied

with an extreme zeal and made the greatest progresses. He

is of an excessive timidity. Playing once at Felix he

feared that the famous violinist Kisewetter should be

in his auditorium. With anxious looks he overlooked

the whole room and finding him not he went with joy

to his task, but at the moment in whom he would

play the first stroke he sees Kisewetter stand at his side

and this sight caused him so much confusion that

he could play but trembling the whole evening. [onl.]

played upon the piano with much grace and art. Chassen

upon the flute. Fodor one of the greatest masters in

our town on the piano. In general musick is much

cultivated presently and however very few persons have

taste enough for to be true lovers of it it is yet taste

to seem to love it. Concerts are generally sought and

visited but the most part more for the company than for

delight in the art of Händel and Mozart and if somebody

inquires after the pleasure tasted at a concert he

must not inform himself (in general) of

the beauty of musick but of the number of persons who

assisted to it.

pagina: 271

∙Helmers. Ce poèt avait la vue si basse que pour ainsi dire

ses lunettes s'étaient naturalisé chez lui mais que lorsqu'il

les ôtait il avait non seulement une autre figure mais

qu'alors il ne pouvait pas même voir les mets qu'il mettait

à la bouche. Il était entr'autres grand admirateur de

Mahomet. Il dit à Klijn qu'il avait fait sur lui un vers

long de 800 vers qu'il voulait publier mais après sa

mort on en a trouvé nul vestige. Il avait tant d'antipathie

contre Socrate un de ses premiers ouvrages qu'il disait

que s'il était riche il en voudrait acheter tous les exemplaires

pour les anéantir. Quelques mois avant sa mort il

avait commencé de s'appliquer à l'étude de Grec. Disputant

un jour sur la poésie avec Falck dialecticien profond et

homme de beaucoup d'esprit celui-ci lui défia de lui montrer

son meilleur vers dont il ne put lui procurer qu'il déraisonnait

du commencement à la fin. Helmers jugea ceci impossible

accepta le défi et se rendit chez Falck son Apollon à la main

et il avoua ensuite que Falck l'avait emmené au point

que si celui-ci ne l'eut retenu il aurait jeté son vers au feu.

V. Bré a fait cadeau à Klijn du tableau qu'il avait fait

d'après l'inspiration de son oraison funèbre à Helmers. Il représente

un monument où l'on voit la renommée qui écrit sur

une obélisque J.F. Helmers obiit 1813 tandis que la poésie

pleure appuyant la main sur son piédestal. Comme dans

toutes les pièces de van bré on retrouve une magnitude grande

beaucoup de feu et de vivacité et un tout gracieux. V. der Palm

a récité à la distribution des prix à Felix Meritis un

discours sur l'influence de la postérité qui a eu le sort

Laudatur ab his culpatur ab illis. La salle avait été si pleine

qu'on s'était fourni dans les plus petits recoins qu'on

n'avait presque pu s'asseoir et la chaleur avait été

si suffocante qu'on n'avait su où se sauver. Il faut avouer

en effet que c'était bien de cette manière paresse et foule

suffoqué, debout sans voir et entendre qu'on pouvait

apprécier à son juste prix les talens et l'éloquence

du premier de nos orateurs. Celui-ci a été embutié[?] depuis

quelques tems à des attaques de tous côtés et même on

est allé dans une journal jusqu'à imprimer dans deux

colonnes parallèles un morceau de son discours lors de

la fête de la chevalerie sous le roi et un de celui qu'il

prononça lors de notre dernière révolution.

pagina: 273

∙Littérature

∙Potter Reizen door Oost vriesland 2 d.

∙De zucht om iets over een land te lezen waarvan ik zelf

beschrijving gemaakt had als ook de nieuwsgierigheid hoe

het mooglijk was twee dikke delen over Oostvriesland en

Groningen te schrijven dreef mij tot het lezen van dit boek.

Wat het land aangaat vind ik zeer weinig dat ik niet

opgemerkt had en veel vermist dat ik beschreven had als

Esens de gehele oostkust environs van Jever Lutetsberg

Nordenei etc. Daarentegen bestaat de helft van het werk

uit aanhalingen en uittreksels uit de Oostfriesche geschiedenis

en eene beschrijving juist niet zeer belangrijk en een vierde

uit stichtelijke overdenkingen herinneringen uit vroeger

dagen, vaersjes van van den Berg Moens etc. zoo dat naauwlijks

een vier niettegenstaande de bekende omslagtigheid des

schrijvers de eigentlijke reis bevat. Hier en daar

heeft echter deze omslagtigheid iets eigenaardigs. Hetgeen

mij het meest beviel waren de beschrijvingen van Dokkum

van de herberg te Hezel en van des schrijvers aankomst te Wesel.

∙Scheltema. Peter de Grote 2e deel

∙Hoewel Scheltema meer den naam van compilateur als van

geschiedschrijver toekennende moet ik echter bekennen

dat dit stuk veel belangrijks oplevert. Schoon hier

en daar wat in minuten[?] vallende vind men er veel

gedenkwaardigs in en veel dat tot nu toe niet genoeg

opgehelderd was, de berigten wegens den Russischen handel

zijn zeer belangrijk gelijk ook sommige noten

hoewel er vele plaatsen zijn waar men meer en

vele waar men minder beschrijvingen zou verlangen en

elk lezer juist niet even veel waarde aan sommige

gedenkstukken der oudheid gelijk bv. de rekening van

den kastelein uit den Doele zal hechten.

∙Bilderdijk Affodillen 1st. dr.

∙De affodillen groeiden volgens Homerus aan de boorden des

Acherons vandaar dat Bilderdijk die reeds met

de eene voet sints twintig jaar in 't graf staat dezelve

nu op zijne winterbloemen laat volgen daar iedereen

zeer nieuwsgierig is welke soort van bloemen hij

nu nog op deze zal doen volgen. Bilderdijk is de

pagina: 274

Rembrand der schilders groot en verheven doch dikwijls

raadselachtig en duister. Men kan bijna echter deze stukken

volgens mij als kunst voor het toppunt der dichtkunst

houden. Men vind in dezelve een gehele andre taal

dan de gewone ongebruikte beelden op de stoutste wijze

uitgevoerd en oude geheel vernieuwd. Of hij juist volksdichter

zij of tot het hart sterk spreke daaraan twijfel ik zeer

doch als Kunstenaar is hij onnavolgbaar.

∙De geestenwareld is een hypothese vernuftig en dichterlijk

voorgedragen en waarom zou het de dichter niet veroorloofd

zijn evenals de wijsgeer hypothezes te maken over zaken

waarvan beide even weinig weten. Of in deze wijze

van omgang met de geesten de dichter zich juist van de

nedrigste zijde vertoond heeft dit wil ik niet beslissen.

∙De Echt is ook dichterlijk in den hoogsten graad. Bij

het hoogste toppunt der Kunst ontwaart men geen

moeite gene gezochtheid alles schijnt eene natuurlijke

uitstorting te zijn. De Episode van den droom van Adam

is zeer schoon.

∙Zucht naar 't vaderland is zeker nog wel het duisterste dezer

drie gedichten. Natuurlijk ook dat bij de voorlezing in

Felix niemand hetzelve begrepen had. Het schijnt voornamelijk

tegen het systema van optimismus en volmaakbaarheid

in te druischen en zeker verdient het bewondering

voor de schitterende tafreelen die in hetzelve zijn ingeweven.

Bij welken dichter vind men brokken die gelijkstaan

met de stoutheid der beschrijving van de verouding der

aarde, de verzwakking der menschen destijds die

dus begint

∙Wie stapt wie vaart daar heen met meer dan reuzen

schreden

∙Der wereld grondvest schud van 't bonzen van zijn treden

∙Zijn voet vergruist de rots en trapt gebergten plat

∙En dempt de stromen in de borling van hun nat

∙Wat de losse gedachten betreft zijn zij van geen

bijzonder belang en behelzen meestal gedachten reeds

vroeger door den dichter uitgedrukt. Onsterflijkheid heeft

veel gelijkheid met de lierzang.

Neen denk niet dat de taal der goon

Dat de echt gegrepen cytherthoon

∙'t leven is vrij plat en Sadig had wel weggelaten

mogen worden.

pagina: 275

∙Helmers Nagelaten Gedichten 1 v.

∙Eindelijk is het lang beloofde eerste deel van Helmers

verschenen. De behandelde onderwerpen zijn allen allezins

belangrijk. Men vind in de grote stukken de gewone

schoonheden en gebreken van helmers. Het best beviel

mij over het algemeen de lof van de zeevaart die het

minst opgeblazen is. Wegens de haarlemmer hout en

de lof van Amsterdam blijf ik bij hetzelfde oordeel

ten tijde der voorlezing daarvan geveld. In beide komt

veel schoons maar ook veel windrigs. Het zwerven tusschen

de uitgebrande kometen en de kudden in den hout en

de fantasmagorische vertoning aan de Arno en de lof

van Amsterdam zal tog niemand ware smaak rekenen.

Meer lofs verdienen de bardenzangen volgens mij het

schoonste gedeelte van den gehelen bundel. Vooral de

heerlijke strijdzang en de zang der vrouwen. De lierzang

op Leyde bevat schone trekken. De Lierzang aan God

is verre beneden de Universal Prayer van Pope. Wat

Karthago in twee brieven bevat betreft, ik vind hetzelve

eene laaghartige navolging van de schoonste gedeelten

uit de Gijsbregt. Egter leverden deze stukken vooral

de zeevaart en de Bardenzangen bewijzen op dat Helmers

indedaad dichter geweest zij.

∙Arts Nous eûmes une vente des tableaux de M. Smissenaar

où le nombre était de plus d'importance que la qualité.

J'y vis deux jolis tableaux de fleurs de Van Os une

bonne tête de femme de Rembrand et plusieurs

tableaux du 2 et 3 ordre. J'y vis entr'autres une

collection de dessins par Langendijk contenant tous

les événemens d'une guerre depuis la déclaration

de guerre jusqu'aux feux d'artifice qui annoncent

le retour de la paix. L'ordonnance en était fort élégante

et spirituelle. Langendijk assista à l'expédition

des Anglais en Hollande et ce fut là qu'il

vit les modèles vivans de ses conceptions si ingénieuses

et variées. Cette collection contenait environ 50 dessins.

pagina: 276

∙Fêtes Last moonday we had a very pretty feast at

M. H. Willink's. It was a feast of love, three young

couples sat there next each other and if man's[?]

struggling with adversity is according some philosophers

the finest sight that can ever be seen, than we

must confess that the sight of those loves is yet

not desppreciable but when I see it I feel at the

same time the want of such a happiness and this

sensation is disagreeable. I played with my friend J. vd. B.

and my cousin Rahusen a kind of comedy in which

she sung. This whole play was received with the greatest

applause and few verses of mine made such great

sensation which proves that often no real value

(which failed to these verses) but circumstances can

make reputation principally that kind of reputation

which the french call réputation de société. We had got

two verses of A.H. en I. v. E. a good collation fine

company jovial entertainment charmed this little feast.

Seeing six happy persons happy by love my imagination

was excited by this point that when I reed the conclusion

of our play composed by me and which was indeed the

most sentimental part of it it was difficult for me

to contain my emotion.

∙Conclusion de l'année Ainsi encore une année s'est

élancée dans l'éternité et couverte dans la nuit.

Nuit des siècles. Elles seront jamais fameuses dans

l'histoire des peuples ces trois années qui présentèrent

tant d'événemens importans dans lesquels un tyran

assis au faîte des grandeurs et menaçant pour ainsi

dire le monde entier vit sa puissance arrêtée

dans les déserts de la Russie ébranlées dans les plaines

de Leipsich et anéantie sous les murs de

sa capitale on pourrait nommer à juste titre ces

trois années mémorables Moscou Leipsich et Paris.

pagina: 277

∙Cette année ne fut non moins célèbre

non moins importante pour notre patrie.Quel

tableau présentait-elle au commencement de cette

même année. Un terrain à demi dévasté plein de

troupes ennemies et alliées. Un gouvernement encore

mal affermi et dont on ignorait encore l'esprit

et les intentions. Des finances entièrement ruinées

des caises publiques épuisées par la rapacité des

tyrans de tous côtés des forteresses au pouvoir de

l'ennemi le tyran encore sur le trône maître de

braband et prêt à [onl.] à tous [onl.] des

peuples qu'il accablait du titre odieux de brigands.

Un commerce éteint dans ses dernières sources et les

fortunes des particuliers sans aucune intensité. D'un

autre côté nous voyons maintenant la patrie entière

réduite sous les loix d'un souverain légitime d'un

souverain appellé au trône par les vieux unanimes

du peuple d'un prince dont le pouvoir est

retenu dans des années présentes par une constitution

approuvée par les députés de la nation. Nous voyons

les caractère noble de ce souverain réunir à la fois

tous les Postes sous son égide protectrice et nous

promettre une prospérité inconnue depuis vingt

années. Nous voyons nos finances rétablies une

armée et une flotte faire respecter de nouveau le drapeau

de la patrie. Quelques branches du commerce commencent

déjà à fleurir déjà soixante vaisseaux sont bâtis à

la fois du port de Texel. Déjà la paix entre l'Amérique

et l'Angleterre promet une plus grande liberté de

commerce. Voilà bien des progrès dans une année

et il faut avouer que de ce côté-la ce ne sont pas

des murmures mais des actions de grace que

nous devons à l'être suprême et c'est en adorant

sa bonté que nous devons commencer une nouvelle carrière.

pagina: 278

∙Parmi les époques à jamais mémorables de cette

année la prise de Paris l'acceptation de la constitution.

Le séjour de l'empereur Alexandre à Amsterdam le congrès

de Vienne méritent sans doute une place distinguée.

Quant à mon privé j'ai été heureux et heureux autant

qu'on peut l'être en de pareilles circonstances. Jouissant d'une

santé parfaite goûtant les charmes de l'étude et de

l'amitié j'ai fait plusieurs excursions et un voyage

fort agréables. Mes vœux pour l'avenir sont plus

d'activité dans notre commerce la santé de mes

parens un bon voyage et [onl. Italiaans].

∙Finis

pagina: 279

Le roman qui n'en est pas un

Confessions de Rodrigue

menait de toucher à l'âge dans lequelle les roses

de la sensibilté commencent à naître sous nos pas et dans

lequel la nature pour la première fois nous porte avec

un attrait irrésistible à un sexe étranger et nous force

d'aimer. Adorateur des belles lettres qui charmaient mes

loisirs j'avais vu jusqu'ici avec un oeil d'inférence les charmes

de la beauté. Ce fut l'année 1612 que je commençai enfin

à sentir que j'avais un coeur. Je tournai de tous côtés les yeux

et je sentis qu'un vuide étonnant commençait à régner

dans mon coeur. Je vis entr'autres Elise à qui la coutume

une affection enfantine m'avait unies. Je trouvais chez elle

une foule de qualités aimables et attachantes.

Je lui vouai l'amitié la plus tendre mais non l'amour.

Ce fut lors de mon voyage en Asturie qu'à S. Sebastien je vis

Roselda. Un minois assez gentil, un esprit assez fin une

naïvité charmante me plurent dans elle et me furent

sentir une passion que je n'avais jamais eprouvé. Mais

bientôt la grande absence de sa ville natale et de la

mienne, le peu d'occasions de la voir et une foule de [onl.]

furent céder chez moi cette passion qui ne fut jamais éteinte.

Ce fut au printemps de 13 que je vis pour la première fois

Elvire. Je goûtai les charmes de son entretien et elle fut

sur moi une impression que je ne crois point être profonde.

Je retournai en Asturie plein encore de Roselda que je

cherchait partout mais elle faisait un voyage. Je ne pus la

voir et ceci contribua beaucoup à effacer chez

moi une partie de son image. Je continuai de voyager.

Je vis ça et là quelques minois qui me plurent mais

l'idée de Elvire commença à se faire présenter à mon coeur

avec une telle force que j'en lus moi-même étonné. Je

ne faisais que rêver à elle. Je tressaillais en attendant

prononcer son nom. Je prenais son pointe avec énergie

et je croyais que tout le monde lisait mon secret dans

mes yeux. Enfin je la revis. Je fus à une exposition de

tableaux avec l'espoir de l'y rencontrer. Je l'y

rencontrai en effet je fus hors de moi-même. Pendant son

séjour à Madrid je la vis quelque fois et

toujours avec le même enchantement. Une fois je fis

une visite à la maison où elle se trouvait et je passai

dans des conversations indifférentes trois heures

qui me parurent s'envaler comme un quart d'heure.

Enfin elle s'en retourna

haesit in pectore telum

∙Elvire peut avoir quelque duix-sept à duix-huit ans.

Elle n'est pas belle quoiqu'elle ait une figure agréable.

pagina: 280

Sa taille mérite peu d'éloges. Elle parle peu. Ce n'est donc

pas la voix de la nature [onl.] m'a parlé lorsque je la vis.

J'ai vu cet hyver même à quelques bals où il se réunissait

une société choisie des filles bien plus belles bien plus

brillantes mais ce que m'a charmé dans elle c'est un

air de douceur et de modestie qui m'a enchanté et qui

me ferait croire qu'elle devrait faire le

bonheur de ma vie. Je ne puis expliquer tout ceci

qui par le système d'une sympathie préalable qui me

paraît pourtant assez singulière. Il ne me manque

que le wonderbril pour visiter son coeur et je crois

fermement que je y trouverais de l'amour.

Pendant donc que je me livrais aux rêves d'une imagination

poétique que je calculais le missions qui pouvraient

me procurer l'occasion de la voir que je me rappelais ses

paroles et qui j'interprétais jusqu'à ses moindres gestes

tandis que je la voyais déjà au bord d'une naissance

limpide sous l'ombre de chênes touffus entourés d'une

Kirielle d'enfans pendant que je chantais Mijn meisje et

le baisir un coup de tonnerre vint tout à coup détruire

mes rêves à verser le poison dans mon coeur.

Alonzo à qui je m'étais attaché encore d'avantage par

son partage avec Elvire était mon ami. Un soir en

faisant une partie d'échecs et en nous livrant à un

épanchement de coeur auquel on est parté dans

quelques circonstances. Nous parlâmes de Lorenzo. Lorenzo

est un jeune homme extimable. Ami de la religion

a ses devoirs livré surtout dans sciences exactes il

se distingue par une franchise simple et noble qui

cependant quelquefois dégénère en grossièreté. Il fut pendant

longtems mon ami cependant jamais aucun secret ni

aucune confidence n'échappa de sa bouche et je le

connais depuis longtems sans le connaître en effet.

Déjà longtems j'avai soupconné en lui un rival

mais comment d'écrire mes sensations quand en

parlant de lui mon ami me confia qu'il aimait et

c'était Elvira. Je fus péterifié. Il possède plusieurs avantages.

Plus riche que moi fils unique il a déjà

osé demander une main à laquelle je n'aurais pu

aspirer qu'après des années de travail. Je tressaillai

et je confiai à Alonzo un secret dont la communication

pouvait m'être utile en ce moment d'autant plus que

je crois m'appercevoir qu'il ne favorisait point Lorenzo.

Ma premier nuit fut agiter et mes songes me

présentaient sans relâche Elvire dans les bras

de Lorenzo. Mais enfin je revins à moi-même et la

pagina: 62

Illumination

∙Cette illumination qui eut lieu le soir de la fête

se distingua avantageusement de celles que nous avions

vues sous la tyrannie française. Ce n'était plus comme

dans le tems d'alors une ligne allumée qui traversait

Amsterdam d'un bout à l'autre mais c'était une

profusion de lampions qui décoraient les maisons des

particuliers qui tantôt montaient le long des

fenêtres là se formaient en arcade là en voûte

illuminaient quelque fois des maisons entières ou

des peintures allégoriques. La foule était immense

et tout présentait l'aspect d'une joie vive et véritable.

∙Une illumination fort élevée placée devant la

maison dit onder 't zeil sur le dam. Elle était

assez élégante et se terminaient en une espèce de

soleil.

∙Devant la maison de villes Nous avions déjà vu là des

pareilles illuminations et celle-ci se distinguait par beaucoup

de goût.

∙Derrière la bourse beaucoup de légèreté et de goût.

∙La Reguliersbreestraat On avait placé ici l'arc de triomphe qui

avait décoré cette rue lors de l'entrée de l'empereur mais

cependant avec plusieurs changemens. Ceci ne faisait

pas beaucoup d'effet puis qu'il ne présentait au coin

qu'une masse de lampions sans qu'on pût rien distinguer.

Parmi les belles illuminations particulières qui abondaient

on doit distinguer celles de M. Hacquer[?] plus brillante

cependant que belle, de Mad. van Hemert, de M. Voorthuizen

Brouwer, Snoek etc. Il n'y avait point de canal qui

n'était décoré par plusieurs jolies illuminations. Plusieurs[?]

voisins avaient agi conjointement ce qui produisait

souvent de fort beaux effets. Un temple sur le Botermarkt

faisait honneur au goût de celui qui avait décoré sa

maison de cette manière.

∙Étant sur le heerengracht un bruit confus s'élève

on regarde c'était le prince qui escorté de quelques

garde du corps et d'honneur, et suivi d'une file d'une

sixaine de carosses visitait les illuminations. Ceci

produisit partout beaucoup d'effet. Les acclamations

s'élevaient de tous côtés, les cris en l'honneur

de notre auguste souverain retentissaient dans les

airs. Puissent-ils être exausés et puisse notre

patrie après tant d'années orageuses ne voir dans

son souverain que le digne descendant de Guillaume 1er

le père de la patrie.

pagina: 63

Avril

∙New Church

∙Yesterday I went to the new church where now the

theatre of the inauguration of our Sovereign was

exhibited to the eyes of the curious public for the

profit of the poor. The place it self could scarce be recognised.

In the midst of it was formed a species of gallery

the columns on both sides were painted with marmor

colour and adorned by trophies or composed of the

flags of the different monarchies and [onl.] allyed

to our countries. At the extremity of that gallery

was placed the throne of red velvet borderd with

gold, three steps high upon it was placed the seat

of the sovereign and on each side those of his

two sons. At the right side of the throne were placed

three seats for the three princesses, among which that

of the reigning princess was distinguished by a foot

stool. Before the throne were placed several

tables for the president and the secretaries ans alsoo

tables for the notables when they signed the constitution.

Farther a series of banks was placed for the notables.

Behind the throne flags of diffrent nations among

which those of orange colour made a decoration. From

both sides of the church tribunes were made where

the benches were elevated as in an amphitheatre and

who contained all the persons who could see the

ceremony. I considered with attention the pulpit and

I found it to be indeed a masterpiece of work.

The sight of the church with all his decorations

how rude they might ever be gave in reality

an imposant spectacle. Spectators of all kind

crowded about and informed them selves with much

curiosity over the different places of the persons who

had assisted tot the ceremony of the foregoing day.

Farther I saw a painter already busy to draw

upon his paper this fine prospect. The architect Sirenis[?]

has the honour of this decoration which was indeed

very fitted to the object but the flags and columns

hindered many persons who sate in the tribunes

to see upon their ease and some places of

the notables were indeed very unfavourably situated.

1814
January	February
1. Staatkunde	∙17 Bal
2 Naarden	∙- Landmilitie
- De Helder	∙18 Politique
- Noord holland	∙21 Considérations generalis
- Vriesland	∙22 Landstorm
3 Amsterdam	∙23 le Prince
Buitenlandsche berigten	∙- Naarden
4 Anecdoten v. de omwenteling	∙24 Couvertures
Dordrecht	∙- État général
Den Briel
Breda
5 Garde d'honneur
Veepest
6 Kemper
Haakman
Kerk ldV.
7 Littérature
Landstorm
8 Arts
Commerce
- Exercice
9 Littérat. révol.
11. Holl. Schouwburg
12 Siegenbeek
- Bededag
13 Landmilitie et Landstorm
14. Gard d'h.
- Politique
- Interieur
- Schouwburg
- Ville
15 Vadr. Letterkunde
16 Ann. du Marché

Togt.	Juillet
Den Haag.	130. Général considérations E.
109 Bosch	Alexandre à Amsterdam
Prinsessen-tuin.	131 Illumination
110. Geschiedenis	Arrivée
Schouwburg	132. Le voyage aquatique
Scheveningen	133 Anecdotes du jour
5. 111. Scheltema	134 L'empereur à la bourse
Delft	Ancedotes du jour
112. Rotterdam	Suite
113 Boompjes	135.
Omstreken	136 Nat. Guard. E.
114. Wandeloord	Calkoen f.
Kerk	137 - 141 Litt.
Netscher	142 Politique Fr.
6. 115. De Schie	- Princes de Prusse All.
Verijdeling	Commerce E.
Markt	143 Bededag H.
Schiedam	144 Alg. Toestand H.
116. Gebouwen alg. aanmerkingen	145 Driebergen fr.
117. Erasmus	146 Le bateau fr.
118. Bataafsch genootschap	147. Iets over het huisje v. Czaar Peter
7. 119. Grote kerk	H.
120 Nieuwe werk	- Life of Miss. Hulshof E.
- Besluit van Rotterdam	149 Litt.
- De wandeling
121. Togt nat. Overmaasche
122. Fijenoord
8. 122-125…
126 Plantaadje
Het magazijn de werf
9. 127. Terugreis
n2.- 139

Transp.	132	-	8
Museum	2	-	8
Adresboek	2	-	-
Fooi vert. diner divers vert. in de Posthoorn	4	10	-
Rathskeller. 16 s. Knocken 6. Club 6 div. 4	2	8	-
Het grote waterrad 8 s. vert. f 1,10 divers. scheren	3	2	-
Vert. te Bremen	13	-	-
Vert. na Osnabrug	8	-	-
Br. v. Amst ook te Jever Fooi	2	10	-
Post, poortgeld Verteering tot Osnabrug wagengeld	4	19	-
Vert. te Osnabrug	1	10	-
Vracht tot Delden	8	-	-
Nog te Osnabrug en fooi	2	10	-
Vert. te Reine Post. geld. Bentheim Krake.	3	4	-
Vert. te Delden	2	-	-
Vracht v. Delden-Almelo	1	2	-
Diverse vracht vert. Posthuis en Kermis	3	-	-
diverse fooien f 2,4 bij I.H.C. 2.12	4	16	-
Briefpt.	1	10	-
Vrachtpo. Postwagen naar Deventer f 2 vert. 10. vites. 10 s.	3	-	-
Vert. te Deventer f 1. Diligence f 4.12 Postgeld 8	6	-	-
Vert. tot Amst. en Nachtschuit en Vracht d. Utrecht	5	10	-
	-------------------
	f 216	11	8

Maart	April
p. 25 Political considerations E.	53 New Church E.
- 26. Naarden E.	54 L'Institut H.
- 27 Landstorm A.	- [onl. Gotisch]
- 28 Handel A.	55 Illumination et Bal F.
- 29 Tollens H.	- Vertrek L.
- Annales du Lundi	56. Théatre fr. F.
- Kweekschool	Constitutie H.
- 30 Horbach Fr. Le Préfet	57 Les alliés à Paris f.
- 31 Vendée	P. Bels H.
Dubois	Exc.[?] Zeeburg. Diemen. f.
- 35 Dupré fr.	Belvédère A.
- Landstorm fr.	- Besjeshuis E.
36 Great dutchess E.	59. Rév. à Paris fr.
- Teken academie H.	Naarden H.
37 Naarden fr.	61 Le Printemps f.
- Bienfaisance fr.	-2 Ann. du March H.
- Kerk H.	Handel. H.
38 Landmilitie fr.	-3 Militar Burying E.
- Italien fr.	-5 Schouwburg h.
- Landstorm H.	-6 Kerk (Sybrandi) h.
39 Verh v. I. Kops H.	-7 Landmilities E.
- Constitutie H.	-8 Koopmans Afscheidsrede h.
41 Moliter E.
- Profecy E.
- Concert f.
42 Verh. v. B. Klijn H.
43 Promotie Lat.
44 Entreé de la princesse f.
45
46
[achter 45 en 46 een accol. met daarachter]Blik in de toekomst h.
47. Kerk H.
- fêtes. f.
- Entreé de la princ. douer
48 Fête du nut van 't Algemeen fr.
49 les notables fr.
- Feest der inhuldiging.
50. Trein. Feest in de nieuwe Kerk
- vorstelijke familie H.
51 De Herauten H.
52 Illumination fr.

Mai	Juin
69. Excursion (Harlem) f.	89. Klagten der provintien h.
70. Volksbeweging h.	90 de Kosakken H. A.
71. Bedestonde. h.	91
- Politique. f.	92[achter 91 en 92 accolade en daarachter:]Ann. du Marché H.
73 Église (Rijswijk) h.	93 Politique fr.
74. Pacification f.	" English Play.
- France f.	94 Mullers intrede h.
75 Le Nord f.	Harmonica. E.
- Return of the garde nat. E.	95 Paix. fr.
-6 Afscheid der Franschen h.	Le guerrir savant fr.
- 77. De Franschen in Rotterdam h.	Action Atrocé
- Cosakken h.	96. Projets de voyage fr.
- De omwenteling in Rotterd. h.	1 97 Zuidholland
78. Excursion (Kennemeroord) f.	Leyden
Costerduin f.	98 Het Examen
Hout f.	Academie
Kinker. Holl.	99. St. Pieters Kerk
79 Excursion Rupelmonde	100 Schouwburg [accolade]de gebannen Amor
Nat. Garde afd. E.	belagchelijke zelfmoord
80 Landstorm. A.	2 101 Illuminatie
81 [achter 81 t/ 85 accolade daarachter:]Naarden H.	De burgt
82	102 De fontein
-3	Haagsche schouw.
-4	Rhijnsburger poort
-5	Borger
86 Église v. Goeuns. H	Bibliotheek v. Kemper.
87 Tragick death E.	103 De Stad
- Handel H.	104. Omstreken
88 Pentecôte F.	Studentenpad
- Politique F.	Buitensingel
- Ville. F.	Leyderdorp
	3. 103. Godsdienst
	Alg. aanmerkingen
	104 Umbert de Superville
	Juff. Galien
	K.
	105 Siegenbeek
	Verr. van Kleinerberg
	106.
	4. 107. Bibliotheek
	Van der Palm
	108 Regten
	Swart.

		Uur
L.	Frankenthal	3 1/2
F.	Delmenhorst	3
D.	Bremen	2
B.	Diepholz	16
D.	Osnabrug	14
O.	Ibbenbuhren	6
I.	Reine	4
R.	Bentheim	5
B.	Oldenzaal	3
O.	Delden	4
D.	Almelo	2
A.	Deventer	7
D.	Voorthuizen	8
V.	Utrecht	7
U.	Amsterdam	8

Berkhey	Arntzenius Sur la régie. Un vers sérieux qui était en effet supérieurement beau.
Van der Willigen	Hoogeveen sur la paix. Un vers satyrique sur la fête et sur l'élection des états.
de Regt	Prof. ten Brink homme de beaucoup d'esprit sa confession politique un joli petit vers.
Van Nimwegen	Bodisko Un vers insignifiant.
Brandt	J. de Vos Un vers qui rappellait le passée.
Ter Kamp	G. Walré Ses adieux à Démocrite.

Deel IV (1814)