95. M. Vermits het overlijden van den heere ruardt van Putten de brieven van de opdrachte van 't gors aen den Coorndijck aen hem nyet connende gedaen, noch de betaelinge van de uytgelooffde somme, die onder andere particulieren, die 'tzelve weeder van hem hadden gecofft, noch was berustende, nyet connende gepresteert worden, is goedtgevonden dat vanweegen de vergaderinge opten naeme van de heeren Staten brieven aen dezelve particuliere coopers sullen werden gegheeven, ende van dezelve haer respective uytgelooffde cooppenningen affgevordert omme ten dienste van 't comptoir van Coolwijck aen den ontfanger Mirop op interesten gestelt te worden, alles in conformité van 't advijs van de heeren die daerover naerder hadden gebesogneert.

96. M. De magistraten van Den Bosch versoeckende datte resolutie van de heeren Staten van 1/6 part van de middelen van 't landt volgens de Hollandse lijste binnen haer stadt te heffen, te moghen genyeten, haer geaccordeert in toecomende tottet jaer 1633 incluys, moghte werden geretrotraheert om te bequaemelijcker metten Raedt van State te connen liquideren ende een effen baene te maecken, is verstaen te persisteren bij de resolutie, ende belanghende 't voorghaende dat zij haer sullen hebben te contenteren mette concessiën bij deesen Staet haer gegheeven ende dienthalven met Raedt van State te liquideren so dat behoort.

P. Is voorgedragen dat de gedeputeerden van 's-Hartogenbosch haer liquidatie hebben gereet gemaeckt tegen de Raet van State nopende de subsidiën die sij voor desen uyt haer middelen hebben genoten, ende dat de intentie is van den Raet dat resolutie onlangs genomen op 1/6 uyt haer middelen te sullen genieten, ingangk sal hebben van de jare 1633, als wanneer de verpachtinge aldaer weder is gedaen op de Hollantsche lijste.

Daerop sijnde gedelibereert hebben d'leeden verclaert haer meyninge te sijn dat het voors. seste paert eerst sal ingaen van nu aff, doch wel te mogen lijden dat den Raet met die van Den Bosch liquidere ende d'saecke gesloten sijnde weder hier gebracht omme dan naerder te letten.

97. M. Den heere landgraeff van Hessen rememorerende zijn groote diensten deur zijn oorloghe deese landen bij reflexie gedaen ende hoe dat hij geresolveert is daerbij te continueren ende den viant, die op hem compt affsacken, het hoofft te bieden, in cas eeniger maeten nae zijn noot moght werden geassisteert, ende versoeckende daeromme effter datte geconsenteerde assistentie van 't 60.000 £ tot op 100.000 £ moght werden geëlargeert, is nae deliberatie verstaen dattet gemelte consent van 60.000 £ tot op 80.000 £ zal mogen werden geëxtendeert, alles opten voorghaenden voet, ende datten zelven heere grave versocht zal worden hiermeede contentement te neemen ende deesen Staet, die meer doet als sij magh, nyet vorder te verghen.

98. M. De heeren van Delfft proponeerden dat op gisteren uyttet rapport van den heer raedsheer Persijn, geweesen commissaris op 't Zuyd-Hollandse synode, verstaen is dat die van de synode de resolutie van de heeren Staten met woorden wel geapprobeert ende vastgestelt hebben, maer inderdaet noch soecken te contramineren ende tot dien eynde van voorneemen souden sijn requeste over te leeveren dat geduurende de deliberatie over 't beroep van een predicant binnen Delffshaeven, dezelve kercke noch bij Schielant noch bij Delfflandt, maer bij eenige van den classe van Zuyd-Hollant soude mogen worden bedient, onder pretext van deur dit middel de miscontenteerde gemoederen te beeter tot ruste te sullen brengen, daer nochtans 'tzelve nergens anders toe dienen soude als de predicanten van de classe van Delfflant in 't ongelijck te stellen ende mitsdien de ongenuchten langher aen te voeden, behalven dattet zelve t'eenemael strijdigh is mette --- statuerende dat men de classe van Delfflandt mettet --- kercke zal laeten bewerden ter tijd ende wijle toe een ord[inaris predicant soude] wesen beroepen. Versochten daeromme, dewijl oock voor dee[sen] --- geen requesten deesen aenghaende meerder te hooren, dat daer --- Â versoecken affgesneeden ende bij de resolutie magh werden gep --- datte vergaderinge eens van de deese moeylickheeden magh werden ontlast.

Deese zaecke in omvraeghe gebracht weesende ende meede geleesen zijnde de resolutie deesen aenghaende bij de synode genomen, is eyntelijcken bij meest alle leeden geresolveert dat men om eens van deese zaecke te weesen [ontlast], soude persisteren bij de resolutie ende daerbeneffens die van den kerckenraede van Delffshaeven soude aenschrijven dat zij haer daernae souden hebben te reguleren, ende metten eersten tot beroepinge van een ordinaris predicant wilden procederen; dat ditzelve de gedeputeerden [van de] synode meede zal worden aengeschreeven, opdat haer de --- nyet verder en bemoeyen.

P. De heeren van Delft hebben geproponeert dat de leden gisteravont uyt het rapport van de raetsheer Persijn hebben connen verstaen wat bij de synodus van Suyt-Hollant was geresolveert op de questie van de kercke van Delffshaven, 'twelcke expresselijck is strijdende tegen de resolutie van dese vergaderinge die sij hebben voorgelesen, gelijck mede de resolutie van de gemelte synode, versoeckende alsnoch dat de resolutie, hier genomen, effect mach sorteeren ende dat de remonstrantie bij de gedeputeerden van de synode onder de heer raetpensionaris gelevert, niet mach werden gelesen, opdat haer alle hoope benomen sijnde de saecke te eerder tot gerustheyt mach worden gebracht.

Waerop gedelibereert wesende is goedtgevonden dat de kerckenraet tot Delffshaven aengeschreven sal werden dat geen veranderinge meer voor haer is te verwachten; dat se haer gerustelijcken onder de classe van Delfflant ende de bedieninge derselver willen begeeven ende metten eersten procederen tot beroupen van een predicant; dat oock de classe van Delfflant sal werden aengeschreven de gemelte kercke, totdat een predicant beroupen sal sijn, daertoe sij willen helpen bevorderen, te willen bedienen, ende de gedeputeerden van de synode aengeseyt haer daernae te reguleren ende dat se dienvolgende naer huys willen gaen [ende] elcx sijn eygen kercke waernemen.

99. M. Daernae bij den pensionaris Cats geproponeert zijnde off de leeden nyet en soude connen resolveren opte aggreatie van 't leste tractaet metten heer van Charnacé vanweegen Zijn Ma.^t geslooten, waeren eenighe noch nyet gereedt. Is daeromme opgehouden tot naeste weecke.

P. Bij resomptie weder in deliberatie geleyt sijnde omme het lest tractaet met de baron van Charnacé gemaeckt alsnoch te willen ratificeeren ende aggreëeren, gemerckt 't landt de subsidie daerbij belooft sonderlinge in dese gelegentheyt wel sal van doen is hebbende ende sulcx sonder eenige obligatie daertegen can genieten.

D'heeren van Amsterdam ende weynich anderen verclarende de leste clausule, daerbij 't voorgaende tractaet, waerinne sij niet en hebben bewillicht, wort gehouden in sijn vigeur. Andere hebben haer advijs opgehouden tot maendach naestcomende.

100. M. De raeden ter Admiraliteyt van Amsterdam effter instantiën doende om --- becomen de 52.000 £ in minderinge van haer affterstallen ten --- haere matrosen van 't jaer 1625 daeruyt eyntelijcke moghten betae[lt werden], is nae deliberatie verstaen de heeren Committeerde Raden te authoriseren om de supplianten uytte genegotieerde penningen te mogen assisteren met een somme van 1.700 £ offte een gerechte derde part.

101. M. Die van Den Briel open leggende ende haer burgerije nyet lijdelijcken zijnde alle nachten te waecken, versochten met guarnisoen verzeeckert te moghen werden, ende dewijl Zijn Ex.^tie haer geweesen heefft op een compagnie tot Amsterdam, dat dezelve magistraet beweeght moet werden haer dezelve te doen volghen. Dan de heeren van Amsterdam waeren daerinne tevreeden, mits dat men dezelve compagnie soude betaelen, alsso zij een ander plaetse souden moeten aenneemen tot verzeeckeringe van haer stadt. Conden andersints daertoe nyet verstaen, sodat daeromme in deesen geen resolutie genomen heefft connen werden.

P. De gedeputeerden van Den Briel hebben echter gelijck voor desen instantie gedaen omme met een compagnie soldaten tegen alle perickelen van de vijant, die soo de geruchten gaen op haer toeleyt, voorsien te mogen werden, daerop Sijn Ex.^cie de heeren van Amsterdam hadde versocht een compagnie te willen missen ende binnen Den Briel te laten gaen, daerop deselve hadden verclaert tevreden te sijn de compagnie bij haer parthiculier aengenomen te laeten volgen, mits dat die tot laste van 't lant soude werden betaelt, daerop de heeren Gecommitteerde Raden als een nieuwe last voor 't lant swaricheyt hebben gemaeckt. Heeft daeromme de heer Cats weder in deliberatie gebracht wat best daerop te doen.

D'heeren van Amsterdam sijn alsnoch versocht een van de 2 compagniën van 't lant te willen laten volgen op 't advijs van Sijn Ex.^cie, doch die hebben gepersisteert, sustinerende geen redenen te sijn dat sij haer souden ontblooten van 's lants compagnie ende met haer eygen compagnie blijven beswaert. Die van Den Briel hebben geprotesteert van alle onheylen die haer souden mogen overcomen, ontschuldich te willen sijn.

Den 1^en october de saecke van Den Briel bij alle de leeden in naerder achtinge genomen sijnde ende geconsidereert het gevaer daeruyt te verwachten, is verstaen de compagnie van Amsterdam voornoempt derwaerts sal gaen ende tot laste van 't lant werden betaelt van haer vertreck tot haer wedercoompste t'Amsterdam, 'twelck apparent een corten tijt sal sijn alsoo men meynt dat Sijn Ex.^cie eerlang mettet leeger sal opbreecken, als wanneer een andere compagnie in Den Briel can werden geleyt.

102. P. Is gelesen een brieff van Sijn Ex.^cie van den 24^en uyt het leger aen de Generaliteyt: terwijle de Spaensche schepen in Duynkercken sijn gearriveert ende mitsdien niet sonders voor den admirael Dorp met sijn bijhebbende scheepen is te verrichten; heeft oock in 't minste geen kennisse waer sij sijn; geeft in bedencken off men de gemelte Dorp niet behoort aen [te] schrijven omme sich te vervoegen op de Vlaemsche custe, passende op de voornoemde Spaensche scheepen, die hij verstaet eerstdaechs weder in zee sullen lopen. Hierop is ditmael geen deliberatie gevallen.

103. P. Item noch een brieff van Sijn Ex.^cie uyt het leger tot Sprang den 25^en september in antwoorde op de monsteringe, dat d'selve goedtgevonden was in 't leeger in Den Bosch ende forten daerontrent te doen opten 27^en dito, sonder den dach ruchtbaer te maecken omme te beeter effect te hebben; dat oock de capiteynen sal worden aengeseyt dat se voortaen alle maenten sullen werden gemonstert ende precijs betaelt; dat den vijant is opgebroocken van Geel ende ontrent Santhoven 3 mijlen van Antwerpen is gaen logeeren, daerdoor Sijn Ex.^cie de handen ruymer [heeft] om wat te connen doen. Hierop is mede geen deliberatie gevallen.

104. P. De heer Cats heeft voorgedragen dat hier een notable personagie vanwegen Sijne Ma.^t van Vranckrijck is gearriveert, medebrengende dat Sijne Ma.^t sijn broeder d'heer hartoch van Orleans heeft gemaeckt generael van sijn leger starck 60.000 man, ende de graeff van Soiçon lieutenant van 'tselve leeger; dat de halft van 'tselve leeger sal marcheren nae Corby ende d'andere halft nae Vlaenderen, soo daer eenige gelegentheyt wil toe dienen; dat den vijant is geweken binnen Camerick, uytbijsondert eenich weynich geschut dat sij noch gelaten heeft; dat den overste Lavalette in Borgongen de saecke mede verhoopt goedt te maecken, soodat de saecken voor Sijne Ma.^t vorderlijcken staen als men hadde gemeynt.

Heeft voorts gelesen een brieff van Sijne Ma.^t in date den 13^e augusti aen Haer Ho. Mo. de heeren Staten-Generael, haer bedanckende dat se de gemene saecke ten besten haer leger mede in 't velt hebben gebracht, verhoopende dat uyt het naevolgende de vruchten aen de eene ende andere sijde sullen werden gespeurt tot affbreuck van den vijant, die alomme sijn handen vol sal werden gegeven. Hierop is mede geen deliberatie gevallen.

105. P. Is rapport gedaen van de examinatie van 't concept van de brieff aen de ruwaert van Putten van de gorsen aen de Coorndijck te passeeren, dat de limiten ende belendens daerin wel sijn gestelt, maer naedien de heer ruwaert jegenwoordich is overleden, meynen considerabel te sijn off men aen sijn parteniers elck voor sooveel hij herideert geen brieff apart behoort te passeren, ende daerbeneffens de penningen te ontfangen, die anders langer uyt de hant sullen staen door het overlijden van de voors. ruwert.

Waerop sijnde gedelibereert hebben de leden haer mettet voors. rapport ende advijs geconformeert dat de brieven alsoo gepasseert ende de penningen van yeder ontfangen werden.

106. P. Sijn voorts gelesen verscheyden brieven van den secretaris Heuskercken, wegen desen Staet bij Sijn Ma.^t van Vranckrijck t'sedert het overlijden van de ambassadeur Langerack gebleven, als een van den 22^en ende een van den 28^en augusti, mitsgaeders van den 5^en, 12^en, 16^en ende 19^en september lestleden, die alle tegelijck aengecomen sijn, inhoudende dat den commandeur buyten noot Corby overgegeven heeft, 'twelck groote alteratie bij den coning ende cardinael-duck causeerde; dat de cardinael-duck generaellissimo over des conings leegers was gemaeckt; dat de Franse vloot starck 120 schepen last hadde omme de Spaensche vloot al waer’t in de havenen van Geneva aen te tasten; dat de Fransche frontieren wel sijn voorsien ende 't leger soo machtich dat se den vijant wel onder de oogen souden dorven sien; dat die van siens 300.000 te voet ende ... te paerd aennemen door de groote verslagentheyt dat Gallas ende de coning van Ongeren nae Vranckrijck passeeren. Dat de bulle van de paus over de vreedenhandel aldaer aengecomen waren, maer in sulcken voegen dat Sijn Ma.^t die niet conde accepteeren; dat Gallas nae Borgongiën marcheerde, dat groote verslagentheyt causeerde; dat Sijne Ma.^t verleden weecke de bulle van de paus door 't Parlement hadden doen corrigeeren ende weder nae Romen doen senden, met verclaers van d'selve niet te connen aennemen tensij d'selve in behoorlijcke forma wert gestelt; dat de cardinael-duck bemerckende eenige jalousiye dat hij generaellissimo was gemaeckt, heeft d'selve commissie opgedragen aen den hartoch van Orleans, broeder van Sijne Ma.^t, die daerover seer verblijt was ende sich datelijcken gereet maeckte om nae 't leeger te vertrecken; dat veel van de noblessen van Vranckrijck hem souden volgen; dat eenige jalousie tusschen Vranckrijck en Savoyen ontstonden; dat haer de Switsers tegen Galles gereet maecken; dat den vijant het fort Riael aen de Somme met vijff poincten seer verstarcken; dat de Nederlantsche schepen op Spangen varende ende bij de Fransen achterhaelt ende ingebracht, werdende 1/3 volgende 't provisioneel accoort met de heer ambassadeur Pau gemaeckt, werden geconfisqueert, welck accoort den 1^en september is geëxpireert; sullen apparent hiernae in 't geheel geconfisqueert werden. De coninginne is bij 't vertreck van Sijne Ma.^t in desselffs absentie gouvernante over Parijs gemaeckt.

Dat een verloopen monick sich aldaer heeft geopenbaert omme door sijn cunst van alchemisterie den coning maentelijcken te forneren 600.000 £, daervan den proeff gedaen met goet effect uytgevallen is, daeromme d'selve van een bequame plaetse is voorsien, daer hij wel bewaert wert.

De conings leeger soude op den 16^en beginnen te marcheren. De heer Bresee heeft met groot misnoegen sijn commissie als gouverneur over Calus nedergeleyt ende nae sijn huys om in stilheyt te leeven is vertrocken; dat de hartoch van Wijmeren met 12.000 man marcheert nae Borgongiën; dat d'vloot van Sijne Ma.^t starck 106 schepen, daeronder 12 galeyen, gaet nae … d'Spaensche vloot 15 galeyen.

Dat de paus vermits het quaet succes van Vranckrijck heeft begint te hangen nae Spangiën; dat Gallas met 30.000 man marcherende nae Borgongiën, groote verslagentheyt maecktt tot Lions; dat Sijne Ma.^ts leeger starck 34.000 te voet ende 12.000 te paerd, daerbij noch soude comen 6.000 te voet ende 2.000 te paerd, de vijant begint te naerderen, die sijn ingenomen plaets heeft gequitteert, Sijne Ma.^ts leeger met groote couragie haer vervolcht om te slaen, ende dat de Fransche vloot Monacko beleegert heeft.

Veel andere parthiculariteyten maer, hier te lanck te verhalen.