© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Bobbie Blommesteijn, Hiskemuller, Huberdina Maria Antonia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Hiskemuller [01/11/2017]
HISKEMULLER, Huberdina Maria Antonia, vooral bekend onder artiestennaam Berry Kievits (geb. Rotterdam 18-12-1912 – gest. Amsterdam 11-2-2002), revueartieste. Dochter van Hubertus Hiskemuller (1882-1940), artiest, en Adriana Antonia van den Heuvel (1881-?). Berry Hiskemuller trouwde (1) op 18-10-1933 in Amsterdam met Arnoldus Adrianus Jozef Stanowsky (1901-1984), operettezanger; (2) na echtscheiding (2-10-1944) op 28-8-1945 in Amsterdam met Gerardus Alfonsus Kaldewaaij, vooral bekend als Gerard Walden (1909-2005), acteur en revueartiest. Uit huwelijk (1) werd 1 zoon geboren.
Huberdina (Berry) Hiskemuller groeide op in een Rotterdams artiestengezin,
als oudste van drie – ze had een zus en een broer. Al op vierjarige leeftijd stond
ze op de planken bij het reizend toneelgezelschap van haar vader, die acteerde
onder het pseudoniem Bertus Kievits en volksstukken speelde. Op tienjarige
leeftijd werd Berry in de Tivolischouwburg ontdekt door cabaretier Jean-Louis
Pissuisse, die optredens voor haar kon regelen in het Rotterdamse Pschorr en
Mille Colonnes in Amsterdam. Op de affiches werd ze aangekondigd als
‘Nederlands jongste cabaretière’. Haar carrière verplaatste zich grotendeels
naar Amsterdam, waar ze vanaf 1922 logeerde bij een tante. Toen ze in 1928 een
aanstelling kreeg bij Herman Bouber, vestigde ook de rest van het gezin zich in
de hoofdstad.
‘Mevrouw Walden’
Begin jaren dertig was Berry Kievits verbonden aan het gezelschap van het Grand Theatre, een revue- en operettetheater in de Amstelstraat onder directie van B.A. Mullens. Daar leerde ze de operettezanger Arnold Stanowsky kennen, met wie ze in 1933 trouwde. Ze namen hun intrek in het appartement onder dat van haar ouders (Zocherstraat), waar zoon Nol (1934) werd geboren. Het echtpaar werkte samen bij verschillende revuebedrijven, zoals het gezelschap van Heintje Davids. In 1940 werd Kievits door Sleeswijk gecontracteerd als eerste vocaliste. Daar werd ze verliefd op Gerard Walden, de broer van Snip & Snap coryfee Willy Walden. Beide geliefden scheidden van hun partners – ze zouden uiteindelijk in 1945 met elkaar trouwen. De Sleeswijkrevue, inclusief Kievits en Walden, was lid van de Kultuurkamer en bleef tijdens de bezetting doorwerken. Vanaf 1942 hadden Kievits en Walden, naast hun engagement bij de Sleeswijkrevue, hun eigen revuegezelschapje. In 1943 kwam het tot een breuk in de groep van Sleeswijk: Kievits en Walden gingen mee met de afsplitsing van Frans Mikkenie en Floris Meslier. Deze groep was opstandiger dan de Sleeswijkrevue, wat enkele berispingen van de censuur-inspecteurs opleverde, onder meer omdat Kievits in een scène een rood-wit-blauwe rand aan haar jurk had. In de Hongerwinter speelde het gezelschap dikwijls in ruil voor voedsel of brandstof.
In het voorjaar van 1945 behoorden Berry Kievits en Gerard Walden tot de kleine groep artiesten die nog op het podium stond. Ze woonden samen met Willy en diens vriendin Aase Rasmussen in bij Gerards ouders aan de Ceintuurbaan, maar op 1 mei 1945 verhuisden ze naar een eigen appartement aan het Daniel Willinkplein (nu Victorieplein). Na de oorlog keerden ze terug bij Sleeswijk, maar in 1948 begonnen ze hun eigen ‘gezelschap Berry Kievits’, waarmee ze vooral in het feestcircuit succesvol waren. In 1953 maakten Kievits en Walden een propagandarevue voor de KRO – twaalf jaar lang was dit voor hen een belangrijke inkomstenbron. Artiesten moesten Kievits aanspreken als ‘Mevrouw Walden’. Enkelen van hen zouden later bekend worden: Carry Tefsen en Sylvia de Leur begonnen ongeveer tegelijkertijd bij de revue, maar werden zwanger tijdens hun engagement. Van Kievits mochten ze tot in de achtste maand blijven, zodat er geld voor de uitzet kwam.
Tachtig jaar amusementsgeschiedenis
Ondanks hun connectie met de KRO werd het echtpaar Walden-Kievits met regelmaat geboekt voor het succesvolle AVRO-radioprogramma De Bonte Dinsdagavondtrein. Na de KRO-periode brachten Kievits en Walden samen met Berry’s zoon Nol, onderdeel van het duo Whiskey en Soda, nog enkele kleine revues. Televisie deed Berry Kievits liever niet omdat ze de interactie met het publiek miste. Toch speelde ze in 1964 met echtgenoot Gerard en zoon Nol in de sitcom Theater thuis, over een echtpaar dat dag in dag uit op de planken staat. Het werd geschreven en geregisseerd door Guus Verstraete. In de jaren 1969/1970 gingen ze met de WaMa’s mee op tournee naar Canada met de revue Ik heb u lief. In 1978 vroeg John Lanting haar mee te werken aan zijn Theater van de lach, waarmee hij kluchten op de planken bracht. Dit beviel goed, en het jaar daarop verleende Kievits – inmiddels 66 jaar oud – opnieuw haar medewerking, nu samen met Gerard.
Kievits was tot op hoge leeftijd werkzaam, en stond op den duur met haar man bekend als het oudste actieve artiestenechtpaar van Nederland. Samen voerden ze voor generatiegenoten sketches en liedjes van vroeger op. Nadat ze zich in 2001 hadden teruggetrokken van het podium, werden zij en haar man een vraagbaak voor de kleinkunsthistorie.
Op 11 februari 2002 overleed Berry Kievits in haar woonplaats Amsterdam.
Betekenis
Slechts weinig Nederlandse artiesten hadden een staat van dienst als Berry Kievits. Van haar vierde tot haar vijfentachtigste levensjaar stond ze op de planken, en zo vertegenwoordigde ze ruim tachtig jaar amusementsgeschiedenis.
Naslagwerken
Honig; Theaterencyclopedie.
Archivalia
Stadsarchief Amsterdam: persoonskaart.
Literatuur
- Tubantia, 19-10-1933.
- Zaans Volksblad, 2-11-1939.
- ‘Artiestenechtpaar speelt zichzelf in serietje voor TV’, Het Vrije Volk, 6-5-1964.
- ‘Revue naar Canada’, Het Vrije Volk, 28-8-1969.
- Henk van Gelder en Jacques Klöters, Door de nacht klinkt een lied. Amusement in Nederland 1940-1945 (Amsterdam 1985).
- Henk van Gelder, ‘Stralende revue-ster’, NRC, 13-11-2002.
- Henk van Gelder, De Schnabbeltoer. Het Nederlandse amusement in de wederopbouwjaren. (Amsterdam 2005).
Illustratie
Berry Kievits, door Godfried de Groot, ongedateerd (Collectie Theater in Nederland).
Auteur: Bobbie Blommesteijn
laatst gewijzigd: 01/11/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.