© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Thomas Dresscher, Huurdeman, Teuntje, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Huurdeman [30/03/2017]
HUURDEMAN, Teuntje (geb. Hilversum 9-7-1922 – gest. Zevenbergen 16-10-1991), zangeres, actrice, stemartiest en presentatrice. Dochter van Johannes Cornelis Huurdeman (1896-?), meubelmaker en toneelspeler/-regisseur, en Gijsbrechtje Elisabeth Lankreijer (1899-?), toneelspeelster. Teuntje Huurdeman trouwde (1) op 31-10-1945 in Hilversum met Philippus Poort (1918-1980); (2) na echtscheiding (17-6-1953 in Hilversum) op 5-2-1958 in Hilversum met Peter Bast (1932-1987) (echtscheiding op 23-8-1971 in Hilversum). Beide huwelijken bleven kinderloos.
Teuntje (Tonny) Huurdeman werd vernoemd naar haar
grootmoeder van moederskant en groeide op als enig kind. Het theatervak werd
haar met de paplepel ingegoten: beide ouders waren actief in het amateurtoneel
en vader was ook regisseur. Ook Tonny speelde als kind al bij het
amateurtoneel. In haar jonge jaren werkte ze als coupeuse en verkoopster, maar
meteen na de oorlog begon ze als professioneel zangeres. In oktober 1945
trouwde ze met Philippus Poort. Het huwelijk werd in juni 1953 officieel
ontbonden. Over haar privéleven in die tijd is weinig bekend, behalve dat zij
een vurig supporter was van FC Hilversum.
Typetjes
Vanaf 1953 bouwde Tonny Huurdeman aan een carrière op de radio, zonder scholing of connecties in Hilversum. ‘Ik begon met een piepstemmetje in een kinderhoorspel, met een raar figuurtje in een wat groter stuk, maar van lieverlee ben ik overal tussen gekomen’, zo herinnerde zij zich later. Huurdeman was regelmatig te horen op de radio, aanvankelijk in kinderprogramma's, maar later ook in hoorspelen en amusementsprogramma’s, waar ze haar talent voor typetjes en dialecten ruimschoots kon etaleren. Wekelijks vertelde ze een verhaal in het KRO-radioprogramma Djinn. Daarnaast trad Huurdeman met haar typetjes overal in het land op, zoals in het Specialiteiten-theater van Joop Koopmans, en zat ze in de Rambles bandshow van de VARA. Een keer per maand las ze teksten van Mies Bouhuys voor in het radioprogramma van Joop Söhne. In 1958 trouwde Tonny Huurdeman met de tien jaar jongere Peter Bast – dit huwelijk strandde in 1971.
Op oudejaarsavond 1963 maakte Tonny Huurdeman haar televisiedebuut in Jan en Alleman, een succesvol amusementsprogramma van Jan Blaaser. De overstap van radio naar tv maakte ze niet met volle overtuiging. Het optreden op de radio voor een live publiek beviel haar eigenlijk beter en eerdere verzoeken om op televisie te verschijnen had ze afgewezen. In de jaren zestig was ze dan ook vooral te horen in radioprogramma’s zoals Tierelantijnen, Loeren aan de hor en Klatergoud. Ook bleef Huurdeman actief op toneel. Ze trad op in producties in Nederland en maakte uitstapjes naar Curaçao en Indonesië. In 1968-1969 toerde ze door het land met Seth Gaaikema (En ik, zei Seth). Huurdeman speelde vaak de rol van het ‘zwoele type’: in de musical Promotie Promotie (1972) speelde ze bijvoorbeeld een prostituee. Over haar privéleven liet ze weinig los. In 1971 zei ze in een interview vermoeid te zijn door ‘privéomstandigheden’ waar het publiek verder ‘niets mee te maken’ had (Het Vrije Volk, 8-3-1971). Wel meldde ze dat ze net een verhuizing achter de rug had. Die hield vermoedelijk verband met een huwelijkscrisis: in augustus van dat jaar scheidde ze van haar tweede echtgenoot. Er was toen sprake van een relatie met de vijftien jaar jongere cameraman Hans Losjes – de relatie hield tot 1975 stand.
Turks Fruit
Tonny Huurdeman kreeg grotere bekendheid toen het radioprogramma Klatergoud in 1971 de overstap naar televisie maakte. Met de acteur Luc Lutz was ze de vaste presentator ervan en het duo werkte daarna nog vaak samen. In 1973 speelde ze in de VARA-comedy Twee onder een klap. Ook was Huurdeman in Nederlandse speelfilms te zien, zoals de kaskraker Turks Fruit (1973), waarin ze de moeder van hoofdpersoon Olga speelde. In 1975 maakte ze met Johnny Kraaykamp senior voor de NCRV Johnny en Tonny, een tv-revue die een slechte pers kreeg. Volgens de media boterde het al niet tussen de twee bij de voorbereidingen en vlogen ze elkaar regelmatig in de haren. Er werd gesuggereerd dat Kraaykamp geen sterke vrouw naast zich kon hebben. De onderlinge spanningen hadden hun weerslag op het programma: de recensies waren niet goed en ook Huurdemans optreden kreeg kritiek. Haar beoogde comeback, Dit is Tonny (1975), verliep evenmin vlekkeloos: de eerste afleveringen werden niet uitgezonden omdat ze van onvoldoende kwaliteit zouden zijn. Latere afleveringen werden redelijk ontvangen.
In 1975 genoot Tonny Huurdeman kortstondige roem als zangeres met het hitje Jasper en Jasmijn, maar Dingen om nooit te vergeten (1976) flopte. Succesvoller was haar werk als stemartiest. Al vanaf het begin van haar loopbaan deed ze veel nasynchronisaties van kinderseries en -films, zoals de Disney-productie Merlijn de tovenaar (1963), waarin ze de rol van de heks Madame Mikmak speelde. In 1985 volgde de Disney-tekenfilm Taran en de Toverketel (1985), met Huurdeman opnieuw als heks. Voor de televisiefilm Vier veren van de VARA deed ze alle stemmen en in de populaire kinderserie De Freggles had ze ook twee rollen.
Vanaf het midden van de jaren zeventig verscheen Tonny Huurdeman minder op radio en televisie, maar ze bleef nasynchronisaties doen. In 1988 speelde ze nog in de klucht Daar gaat de bruid. De laatste tien jaar van haar leven werkte Huurdeman weinig meer. Ze verhuisde van Laren naar Zevenbergen. Na een lang ziekbed overleed Tonny Huurdeman daar, op 16 oktober 1991, in de leeftijd van 69 jaar.
Reputatie
Rond de negatieve ontvangst van Johnny en Tonny in 1975 stonden de persoonlijkheid en het privéleven van Tonny Huurdeman regelmatig in de schijnwerpers, vooral in De Telegraaf. Haar liefdesleven en gezondheid werden regelmatig onder de loep genomen. Ze lijkt een vroeg slachtoffer van paparazzi-aandacht geweest te zijn: mede dankzij haar uitbundige persoonlijkheid kwam haar naam vaak voor in de roddelrubrieken. Toch schreven de media ook positief over Huurdeman. Haar imitaties en parodieën werden geroemd en Het Vrije Volk noemde haar in 1975 ‘een van de grootste cabaret-artiesten van ons land’. Wat vooral opvalt aan Huurdemans carrière is haar enorme werklust. Dat had alles met haar enthousiasme te maken. Zoals ze zelf zei: ‘Ik werk voor mijn lol’(Het Vrije Volk, 8-3-1971).
Naslagwerken
Honig.
Archivalia
- Theater Instituut Nederland, Amsterdam: personaliamap Tonny Huurdeman.
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaart T. Huurdeman.
Literatuur
- Koninklijke Bibliotheek, Den Haag: Delpher.
- Het Vrije Volk, 8-3-1971 [interview].
- Jaques d'Ancona, ‘Tonny Huurdeman werd ster dank zij de radio’, Dagblad van het Noorden, 19-10-1991.
Illustratie
Tonny Huurdeman. Studio Harry Pot, ca. 1970 (Nationaal Archief / Collectie Spaarnestad).
Auteur: Thomas Dresscher
laatst gewijzigd: 30/03/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.