© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jan de Roos, Jansbeken, Maria Henrica Gertrudis, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Jansbeken [18/01/2018]
JANSBEKEN, Maria Henrica Gertrudis, vooral bekend als Rie van Soest-Jansbeken (geb. Boxmeer 30-8-1921– gest. Venlo 14-9-1989), onderwijzeres en politica, eerste vrouwelijke burgemeester in Limburg. Dochter van Henricus Johannes Jansbeken (1894-1969), vertegenwoordiger, en Maria Johanna Jansen (1895-1952). Rie Jansbeken trouwde op 2-5-1949 in Venlo met Wilhelmus Godefridus van Soest (1921-2006), ondernemer. Uit dit huwelijk werden 2 dochters en 1 zoon geboren.
Rie
Jansbeken groeide op als oudste in een rooms-katholiek gezin in Boxmeer; ze had
twee broers en een zus. In 1931 verhuisde het gezin naar Venlo, waar zij in
1933 de lagere school afmaakte en tot 1936 de mulo bezocht. Daarna vervolgde
zij haar opleiding aan de rooms-katholieke kweekschool voor onderwijzeressen
Maria Regina, die zij in 1940 afrondde. Na enkele tijdelijke aanstellingen kreeg
ze in 1944 een vaste baan aan de Mariaschool, een lagere school in Blerick. Toen
in december 1945 de Katholieke Volkspartij (KVP) werd opgericht, meldde ze zich
aan als lid. Via de partij leerde ze onder meer Marga Klompé kennen. Als
onderwijzeres bleef ze werkzaam tot aan haar huwelijk in 1949 met Wiel van
Soest, een handelaar in bouwmaterialen. Ze gingen wonen in Venlo en kregen
drie kinderen: Marie Thérèse (1952), Monique (1956) en Geert-Jan (1959).
‘Een zeer ambitieuze vrouw’
Na haar huwelijk werd Van Soest-Jansbeken presidente van het Katholiek Vrouwengilde in Blerick en begon ze met activiteiten voor het Mater Amabiliswerk, dat jonge katholieke vrouwen op eigen benen leerde te staan. In 1958 richtte Van Soest-Jansbeken met enkele vriendinnen in Venlo de lokale partij R.K. Vrouwengroepering op omdat de plaatselijke KVP-afdeling weigerde vrouwen op de kandidatenlijst te zetten. De verkiezingen in mei van dat jaar brachten Van Soest-Jansbeken en drie vrouwelijke partijgenoten in de tot dan toe geheel mannelijke gemeenteraad. Na twee raadsperioden stapte Van Soest-Jansbeken in 1966 over naar de plaatselijke KVP-lijst. Ze werd gekozen tot wethouder – de eerste vrouw op die post in Venlo –, met als portefeuille financiën, onderwijs, jeugdzaken en cultuur.
In 1973 solliciteerde Van Soest-Jansbeken naar het burgemeesterschap van Arcen en Velden (zevenduizend inwoners). Ze moest op gesprek komen bij commissaris van de Koningin Charles van Rooy, die haar ‘een zeer ambitieuze vrouw’ vond met bestuurlijke ervaring en leidinggevende capaciteiten – wel maakte zij volgens hem soms de indruk ‘onvrouwelijk en hard’ te zijn (NA, Staat van inlichtingen CdK 22-8-1973). De kandidate werd doorgestuurd naar Willem de Gaay Fortman, toenmalig minister van Binnenlandse Zaken, wiens kabinetschef haar een ‘flink iemand [vond], die zeker geschikt is voor een gemeente als Arcen’ (NA, notitie audiëntie 20-11-1973). Haar benoeming volgde per 16 januari 1974, en daarmee was ze de eerste vrouwelijke burgemeester van Limburg. Bij haar afscheid als wethouder van Venlo kreeg ze de gouden erepenning. In Arcen werd de komst van de nieuwe burgemeester met enige zorg tegemoetgezien omdat zij als wethouder had gepleit voor inlijving van Arcen bij Venlo. Naast haar wettelijke taken (openbare orde, brandweer en veiligheid) hield Van Soest-Jansbeken zich als burgemeester bezig met gezondheid, financiën, onderwijs, ruimtelijke ordening en milieu. In 1974 werd zij tevens gekozen tot lid van Provinciale Staten en van 1975 tot 1980 was ze voorzitter van de KVP Limburg.
Eerste Kamerlid
In 1980 kozen Provinciale Staten van Limburg Van Soest-Jansbeken tot Eerste Kamerlid. Ze stond eigenlijk op een onverkiesbare plaats, maar doordat een PvdA-Statenlid bij de stemming een fout maakte, kwam ze toch in de Senaat. Statenlid bleef Van Soest-Jansbeken tot 1982, Eerste Kamerlid (woordvoerster cultuur, onderwijs en emancipatiebeleid) tot najaar 1983. Het CDA, waarvan de KVP inmiddels deel uitmaakte, bepaalde dat een burgemeester niet tevens Kamerlid mocht zijn, maar omdat de KVP-voorzitter haar eerder had toegezegd dat die functies wel konden worden gecombineerd, mocht ze haar termijn als Eerste Kamerlid afmaken. Burgemeester van Arcen en Velden bleef ze tot aan haar pensionering in 1986.
Rie van Soest-Jansbeken overleed op 14 september 1989 op 68-jarige leeftijd na een hartinfarct. Op haar bidprentje stond: ‘Dat de opbouwende krachten het mogen winnen van alles wat afbreekt en verdeeldheid brengt’.
Reputatie
In een korte levensschets karakteriseert Mariët Verberkt, stadshistorica van Venlo, Rie van Soest-Jansbeken als ‘een markante, eigenzinnige politieke vrouw met grote sociale vaardigheden en een groot netwerk’ (Verberkt, Straatnaamwetgeving, 13). Ze was een charmante vrouw met humor, maar werd evenzeer beschouwd als ‘een autoritaire Limburgse dorpsburgemeester’ (PDC). In 1985 werd Van Soest-Jansbeken benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. Voor de tegendraadse manier waarop ze zich voor de plaatselijke gemeenschap verdienstelijk maakte, ontving ze van een Blericks gezelschap de ‘Golde Waerbörstel’. In Arcen, dat sinds 2010 een stadsdeel is van Venlo, is een plein naar haar vernoemd.
Naslagwerken
PDC.
Archivalia
- Gemeentearchief Venlo, toegang 357, Gemeentesecretarie Arcen en Velden, inv.nr. 65c, benoeming, installatie en ontslag van burgemeester M.H.G. van Soest-Jansbeken.
- Nationaal Archief, Den Haag, toegang 2.04.87, Ministerie van Binnenlandse Zaken/Kabinet, inv. nr. 28559, dossier M.H.G. van Soest-Jansbeken; Handelingen Eerste Kamer (ingezien via Statengeneraaldigitaal.nl).
- Regionaal Historisch Centrum, Maastricht, toegang 04.11, commissaris van de Koningin, inv.nr. 381, burgemeesters Arcen en Velden; Doc 0058, krantenknipsels.
Literatuur
- Mariët Verberkt, ‘Van Hiere-politiek tot vrouwenlijst’ en ‘Baanbreekster in het politieke bestuur’, in: Venlo’s Voorname Vrouwen in politiek en samenleving. Negentig jaar vrouwenkiesrecht 1919-2009 (Venlo 2009) 22-32 en 42-51.
- Mariët Verberkt, ‘Straatnaamwetgeving in de gemeente Venlo en voorstel vrouwennamen’, [mei 2010], 5 en 13 [URL http://docplayer.nl/14351659-Straatnaamgeving-in-de-gemeente-venlo-voorstel-vrouwennamen.html; geraadpleegd 28-5-2017].
Illustratie
Rie van Soest-Jansbeken, door Jacques Linders, ongedateerd.
Auteur: Jan de Roos
laatst gewijzigd: 18/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.