© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: A.H. Huussen jr., Janssen, Wilhelmina Martha Catharina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Janssen [23/11/2017]
JANSSEN, Wilhelmina Martha Catharina, ook bekend als Miek le Conge Kleyn-Janssen (geb. Arnhem 11-4-1890 – gest. Hilversum 20-11-1953), dichteres en schilderes. Dochter van Theodor Janssen (1843?-?), kelner, hotelier, en Catharina Frederika Dijkstra (1853?-1920). Wilhelmina Janssen trouwde op 15-7-1935 in Den Haag met Rodolphe Gerard Alphonse Charles le Conge Kleyn (1880-1970), rentenier. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Miek Janssen
groeide op in Oosterbeek, waar haar vader als kelner werkzaam was bij hotel
Schoonoord – later zou hij directeur van het hotel worden. Het was een
religieus gemengd gezin – de moeder was rooms-katholiek, de gezindte van de vader
is onbekend. Er was thuis veel aandacht voor artistieke ontwikkeling. Haar
oudere broer Fred (1883-1933) schilderde, haar zuster en haar jongere broer
speelden piano en fluit. Miek zelf kreeg zangles en schreef gedichten. Ook
volgde ze een opleiding in modetekenen.
In 1912 maakte Miek Janssen in Nijmegen kennis met de schilder Jan Toorop (1858-1928), die ze bewonderde. Van zijn kant had Toorop waardering voor haar verzen. Hun wederzijdse genegenheid verdiepte zich toen Miek Janssen zich in 1914 rooms-katholiek liet dopen. Toorop stimuleerde haar tot het schrijven van kunstkritieken. Haar eerste gedichten verschenen in de Catalogus tentoonstelling Jan Toorop (1914), bij een tentoonstelling in kunsthandel Theo Neuhuys in Den Haag. Vanaf 1915 publiceerde Miek Janssen verscheidene dichtbundels, waarin vele verzen voorkomen die geïnspireerd waren door werken van Jan Toorop, zoals Aan den einder (1915), Aan de bron (1916), Schaduw van den toren (1918). Toorop voorzag de bundels van illustraties en bandversieringen.
Tot 1921 woonde en werkte Miek Janssen in Apeldoorn, vanaf 1922 in Den Haag. Ze verdiepte zich intensief in het werk van Jan Toorop. Van haar essay ‘Jan Toorop’, dat in Onze Kunst (1915) verscheen, kwam in hetzelfde jaar een afzonderlijke boekuitgave uit, die in korte tijd drie drukken beleefde. Zelf ging ze in deze tijd ook schilderen. Uit 1917 dateert een niet-onverdienstelijke ‘mediterende Jan Toorop’. Maar vooral bleef ze over hem schrijven. In 1920 verscheen haar Schets over het leven en enkele werken van Jan Toorop (herdrukt in 1925), en in 1922 haar studie Jan Toorop’s Kruiswegstaties, St. Bernulphuskerk te Oosterbeek.
Intussen had Miek Janssen ook het toneelstuk De onreinen (1919) en het mysteriespel De wroeging (1922) geschreven. De literaire kritiek was overwegend negatief over haar werk. Het klimaat was niet gunstig voor de mystieke, vroom katholieke gedichten en men verweet haar geëxalteerdheid en technisch onvermogen. Haar latere romans Renera Genoveva de Caettens (1925) en Leven! Parijsche roman (1929) werden ook slecht ontvangen: ze leden aan een verouderde ‘decadente’ inslag. Sympathie en erkenning ondervond de dichteres alleen van enkele katholieke literatoren en critici, geestelijken die bevriend waren met Jan Toorop. Veel artistieke en spirituele steun kreeg ze van pater G.D.A. Jonckbloet s.j. (1848-1926). Dat ook haar werk als beeldend kunstenares lauw werd ontvangen, kwam minder hard aan: ze was zich bewust van haar beperkte talenten op dit terrein.
Miek Janssen heeft moeten aanvaarden dat zij in het leven van Jan Toorop – wiens huwelijk met Annie Hall niet gelukkig was – op de tweede plaats kwam, na zijn enige dochter Charley. In haar Herinneringen aan Jan Toorop (1933), een jaar eerder verschenen in het geïllustreerd weekblad Opgang, probeert ze rekenschap af te leggen over haar relatie met de schilder, met wie zij een mystiek katholieke inspiratie deelde. Zelf trouwde ze op haar 45ste met Rodolphe le Conge Kleyn, een 65-jarige weduwnaar met twee minderjarige kinderen. Hij steunde haar in haar culturele ambities. Zo hield hij een toespraakje bij de opening van een expositie (1937) en verleende hij financiële steun aan haar publicaties.
Miek Janssen is blijven publiceren (verzen en oorlogsromans) en schilderen. Aan de artistieke ‘wereld’ nam zij niet noemenswaardig deel. Ze ontwikkelde een speciale belangstelling voor de handlijnkunde, zoals ook blijkt uit advertenties die ze als ‘handlijnkundige en psychometriste’ plaatste in Het Vaderland. Aan haar bewerking van Noel Jaquins De hand van de mens (1934) voegde ze een studie over de hand van Jan Toorop toe.
In 1951 verhuisde het echtpaar Le Conge Kleyn-Janssen naar Laren. Op 20 november 1953 overleed Miek Janssen in Hilversum – ze werd begraven op het Sint Janskerkhof in Laren. Datzelfde jaar verschenen haar Verzamelde gedichten en Wat lees ik uit de hand. Postuum werd haar sympathieke Herinnering aan mijn twee leermeesters Jan Toorop en Fred. Janssen (1958) gepubliceerd, waaraan een veertigtal reproducties van haar schilder- en tekenwerk is toegevoegd. De critici bleven skeptisch. Zo schreef het rooms-katholieke Lectuur-Repertorium in haar sterfjaar: ‘Haar werk is in moreel opzicht zeer uiteenlopend van gehalte; ook literair is het opvallend wazig en onevenwichtig; haar poëzie is gekenmerkt door een vaag doch intens godsgevoel’.
Naslagwerken
BWN; Jacobs; Ter Laan; Scheen.
Archivalia
- Letterkundig Museum, Den Haag: collectie Wilhelmina Marthe Catherine Janssen.
- Koninklijke Bibliotheek, Den Haag: archief Jan Toorop.
Werk
Voor een overzicht van haar geschriften, zie A.H. Huussen jr., ‘Voorlopige bibliografie van Miek Janssen’, in: Idem, Jan Toorop en de publicatie van de eerste dichtbundel van Miek Janssen (Haren 2005) 55-58.
Literatuur
- A.H. Huussen jr., ‘Jan Toorop en de dichteres-schilderes Miek Janssen’, Juffrouw Ida 12 (1986) nr. 1, 1-39.
- A.H. Huussen, Jan Toorop en de publicatie van de eerste dichtbundel van Miek Janssen (Haren 2005).
- Francisca van Vloten en Joost Bakker, Een tere stilte en een sterk geluid. Domburgse dames en Veerse joffers (Deventer 2009).
Illustratie
Miek Janssen, door Jan Toorop, ongedateerd (Rijksmuseum, Amsterdam).
Auteur: A.H. Huussen jr.
laatst gewijzigd: 23/11/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.