© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Carolien Schönfeld, King, Rosa, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/King [30/01/2018]
KING, Rosa (geb. Macon, Verenigde Staten 14-3-1939 – gest. Rome, Italië 12-12-2000), jazz-, funk- en bluessaxofoniste en -zangeres. Ze bleef ongehuwd.
Rosa King werd geboren in Macon, een middelgrote stad in de
zuidoostelijke staat Georgia met een verleden van slavernij, katoenindustrie en
zwarte muziek – de Allman Brothers, Otis Redding en Little Richard komen er
vandaan. Haar ouders waren van gemengd Indiaanse en zwarte afkomst. Rosa’s moeder,
die Rosa en haar jongere broer alleen opvoedde, was kerkelijk. Toen Rosa veertien
jaar oud was, begon ze met dansen, en op haar zeventiende ging ze werken bij de
show van Charles Taylor & The Bronze Mannikens. Deze show reisde rond door
het hele zuiden van de Verenigde Staten. In 1956 kwam ze terecht in New York, waar ze werk
vond als serveerster en taxichauffeur, maar ook als danseres. Ze kocht er een gitaar en leerde zichzelf spelen. Hoewel
ze in eerste instantie als gitariste op het podium stond, speelde ze later ook saxofoon en drums. Ze trad op met artiesten als Little Richard (met wie ze
op dezelfde lagere school had gezeten), Cab Calloway, Ben E. King en Lionel Hampton. Ook kreeg ze
een eigen band.
In 1971 kwam Rosa King naar Amsterdam met haar eigen soulshow. Op aandringen van jazzballetdanseres en -choreografe Helen le Clercq besloot Rosa King rond 1972 om New York voor Amsterdam te verruilen. Ze vond een appartement in de Jacob van Lennepstraat. In Amsterdam richtte ze met de Duitse bassist Rainer ‘Hollie’ Bleck een nieuwe band op: Rosa King & Upside Down. Rainer ‘Hollie’ Bleck was de enige vaste muzikant in Upside Down, waarin verder in de loop der jaren diverse drummers en gitaristen speelden. Rosa King & Upside Down ontwikkelde zich als een veelgevraagde band voor feesten, waarbij Rosa als rasentertainer de hoofdrol speelde.
In 1978 werd King landelijk bekend doordat ze zich op het North Sea Jazz Festival ongenodigd aansloot bij een saxofoon-battle (een krachtmeting van verschillende saxofonisten in een competatieve, maar muzikale sfeer) met de belangrijkste jazz-saxofonisten van de wereld: Stan Getz, Archie Shepp, Illionis Jacquet, Fathead Newman, Eddie ‘Lockjaw’ Davis en David Murray. Bij die gelegenheid liet Illinois Jacquet zich zeer negatief maar ook vrouwonvriendelijk uit over haar spel. Eveneens op het North Sea Jazz Festival speelde voor het eerst een volledige vrouwelijke blazerssectie mee, met daarin onder andere trompettiste Saskia Laroo en saxofoniste Candy Dulfer. Sindsdien breidde King haar Upside Down-formatie regelmatig met een vrouwelijke blazerssectie uit. Rond 1980 startte King bovendien – naast Upside Down – de band Four Roses, een kwartet dat haar begeleidde met bas, drums, gitaar en als vaste toetsenist de bluespianiste Marjan Stel. Rosa King verscheen in Sesam Straat en in diverse andere Europese televisieshows. Bovendien deed ze mee aan de film Comeback met Eric Burdon.
King & Upside Down toerde door Europa en speelde negen keer op het North Sea Jazz Festival. In 1981 keerde ze korte tijd terug naar New York, waar ze twee maanden lang met de band in een club kon werken. Toch wilde King weer reizen en toeren en daarom kwam ze terug naar Europa. Ze was in die jaren een van de meest geboekte artiesten in Nederland, Duitsland en België. Maar ook daarbuiten, bijvoorbeeld in Parijs en Rome, werd ze veel gevraagd. In totaal maakte Rosa King met Upside Down twaalf LP’s, waaronder drie live-opnamen en een verzamel-LP.
In 1999 ging Rosa King terug naar de VS om op te treden met de groep Rosa King and the Looters. Het jaar erop speelde ze op een groot jazzfestival in Zuid-Afrika; diverse optredens in Nederland waren gepland. Haar laatste optreden vond plaats in Rome – het zou worden opgenomen voor de Italiaanse televisie. In de week eraan voorafgaand had ze een aantal kleine hartaanvallen die de artsen in Nederland verkeerd diagnosticeerden. Tijdens het optreden in Rome, waar ze met een rolstoel naar het podium was gereden, kreeg ze een hartaanval. Ze stierf binnen twaalf uur in een ziekenhuis in Rome.
Betekenis
Rosa King was de eerste vrouw in de naoorlogse Nederlandse jazzwereld die saxofoon speelde. Haar spel was ruig, ongepolijst en origineel, maar niet erg gevarieerd. Als zangeres had ze een buitengewoon krachtige, zuivere en eigen blues-sound. Ook het feit dat ze verreweg haar meeste materiaal zelf schreef, droeg eraan bij dat ze overal waar ze kwam veel indruk maakte. Haar warme uitstraling maakte bovendien dat ze een trouwe schare fans aan zich wist te binden.
Discografie
Een overzicht van haar platen is te vinden op Wikipedia.
Illustratie
Foto door onbekende fotograaf, ongedateerd (Nationaal Archief/Collectie RVD-eigen).
Auteur: Carolien Schönfeld
laatst gewijzigd: 30/01/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.