© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Jan de Roos, Schlaman, Elisabeth Maria Petronella, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Schlaman [01/11/2017]
SCHLAMAN, Elisabeth Maria Petronella, vooral bekend als Liesbeth Baarveld-Schlaman (geb. Arnhem 15-10-1934 – gest. Ermelo 14-3-2012), politica, Eerste Kamerlid. Dochter van Petrus Lambertus Maria Schlaman (1904-1961), buschauffeur en tramconducteur, en Wilhelmina Bernardina Kuster (1903-1982). Liesbeth Schlaman trouwde op 8-6-1964 in Arnhem met Willem Geert Baarveld (1934-2005), ingenieur. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Elisabeth
(Liesbeth) Schlaman groeide op in Arnhem in een rooms-katholiek arbeidersgezin.
Ze had een oudere zus en twee jongere broers, van wie er één op jonge leeftijd
overleed. Liesbeth ging bij de nonnen op school en daarna naar de mms. Nadat ze
een mo-akte Duits had behaald, ging ze werken als directiesecretaresse bij een
ziekenhuis in Arnhem. In 1964 trouwde zij met Willem Baarveld, een boerenzoon
die landbouwkunde had gestudeerd.
Charmante feministe
Meteen in 1966 werd Liesbeth Baarveld-Schlaman lid van de dat jaar opgerichte partij D’66 en begin jaren zeventig werd ze lid van het hoofdbestuur. In 1971 verhuisde zij naar Lelystad, waar haar man een baan had als ingenieur bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Bij de verkiezingen van dat jaar voor de Adviesraad (gemeenteraad) van het Openbaar Lichaam Zuidelijke IJsselmeerpolders (ZIJP) stelde ze zich kandidaat namens het PAK (Progressief Akkoord), een samenwerkingsverband van D’66, PvdA en PPR. Ze werd gekozen en vormde met vijf anderen de grootste fractie in Lelystad. Van 1972 tot 1975 was ze tevens lid van het Dagelijks Adviescollege, met als portefeuille sociale zaken en gezondheidszorg.
Kort na het D’66-congres van 1974, waar een meerderheid zich vergeefs uitsprak voor opheffing van de partij, zegde Baarveld-Schlaman haar lidmaatschap op. Nu de bestuurlijke vernieuwing goeddeels gerealiseerd was, vond ze dat de partij geen bestaansrecht meer had; ze stapte over naar de PvdA. Bij de lokale verkiezingen van 1976 gunde de PvdA Lelystad haar slechts een vierde plaats op de lijst omdat het haar als nieuwkomer zou schorten aan een duidelijke politieke kleur. Baarveld-Schlaman trok zich daarop terug uit de lokale politiek en werd landelijk actief in de PvdA. Van 1977 tot 1981 was ze internationaal secretaris van de Rooie Vrouwen in de PvdA. Vrouwen waren in haar ogen nog niet zelfbewust genoeg: ‘té dikwijls nog gaan zij aan de kant en wijken voor mannen’, aldus een brief van haar aan Rooie Vrouwen (8-12-1977). Baarveld-Schlaman zag het als haar taak politieke macht voor vrouwen te vergaren en ze tot actie aan te zetten.
Kernwapens, mensenrechten en senaat
Begin jaren tachtig verhuisde Baarveld-Schlaman met haar man naar Ermelo. In 1981 werd ze gekozen tot Eerste Kamerlid voor de PvdA. Ze hield zich vooral bezig met buitenlandse politiek en defensie. Jarenlang was ze voorzitter van de vaste commissie voor buitenlandse zaken en daarnaast plaatsvervangend lid van de Raadgevende Vergadering van de Raad van Europa en vicevoorzitter van de Defensiecommissie van de West-Europese Unie. Als parlementariër maakte zij zich zorgen over mensenrechtenschendingen – ze was onder meer rapporteur mensenrechten in het Midden-Oosten – en het gevaar van een kernoorlog. Volgens haar was de kans daarop ‘levensgroot’; in de Eerste Kamer zei ze: ‘Het winnen van een kernoorlog is een illusie. Oorlog is het einde van alle illusies’ (Handelingen Eerste Kamer, 14-6-1983). Dat CDA-minister Hans van den Broek van Buitenlandse Zaken tijdens een bezoek aan El Salvador een glas wijn had gedronken met de voormalige juntaleider José Napoleón Duarte keurde zij af omdat tijdens zijn bewind de mensenrechten waren geschonden. Toch zou ze zelf later Duarte ook ontmoeten. Ze schudde de hand van vele kopstukken van de internationale politiek, onder wie Yasser Arafat, George H.W. Bush, Alexander Dubcĕk en Hosni Moebarak.
De Eerste Kamerfractie van de PvdA wees Baarveld-Schlaman in 1990 aan als kandidaat voor het voorzitterschap van de Senaat. De politieke top van de PvdA was daarin niet gekend en had Herman Tjeenk Willink op het oog. Ook coalitiepartner CDA steunde diens kandidatuur en ook sommige collega’s van andere partijen in de Senaat vonden Baarveld-Schlaman te progressief. Ze trok daarop haar kandidatuur in, tot ongenoegen van de Rooie Vrouwen, want hiermee was de kans op een vrouwelijke Senaatsvoorzitter – de eerste – verkeken.
In 1994 werd Baarveld-Schlaman onderscheiden als Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw, en in 1995 kreeg ze de medaille Pro Merito van de Raad van Europa. In hetzelfde jaar nam ze afscheid van de Eerste Kamer. Liesbeth Baarveld-Schlaman overleed, 77 jaar oud, op 14 maart 2012 in haar woonplaats Ermelo.
‘Gesoigneerd loeder’
Liesbeth Baarveld-Schlaman was een gewaardeerd en opvallend politica, die vooral op het gebied van de internationale politiek en de mensenrechten haar inzet en deskundigheid etaleerde. Ze zocht altijd de discussie, was temperamentvol, niet gemakkelijk te overtuigen, maar kon ook incasseren. Volgens CDA-politicus Jaap de Hoop Scheffer kon ze ‘uitermate scherpe dingen zeggen, maar dan zeer vriendelijk verpakt, met een ijzige glimlach’; PvdA-fractiegenoot Nic. Tummers noemde haar ‘een gesoigneerd loeder’ (HP/De Tijd, 16-11-1990). Bij haar overlijden typeerde Senaatsvoorzitter Fred de Graaf haar als een ‘aimabele, kordate vrouw. Zij was begaan, betrokken, geïnformeerd en weinig conformistisch’ (Handelingen Eerste Kamer 17-4-2012).
In de PvdA was Baarveld-Schlaman een opvallende verschijning. Ze besteedde veel zorg aan haar uiterlijk en was altijd stijlvol en kleurrijk gekleed. ‘Een feministe mag niet charmant zijn, hè? Dat logenstraft zij,’ zei Rooie Vrouwen-voorzitter Pijkel Schröder over Baarveld-Schlaman (HP/De Tijd, 16-11-1990). Op feestjes was de flamboyante politica een echte sfeermaker.
Naslagwerken
PDC.
Archivalia
Nationaal Archief, Den Haag: Handelingen Eerste Kamer (ingezien via Statengeneraaldigitaal.nl).
Literatuur
- NRC Handelsblad, 7-11-1990 en 28-5-1991.
- Pieter Webeling, ‘Flowerpower in de Eerste Kamer’, HP/De Tijd, 16-11-1990.
Illustratie
Liesbeth Baarveld-Schlaman, door onbekende fotograaf, 1995 (particulier bezit).
Auteur: Jan de Roos (met dank aan Ans en Martin van Hell)
laatst gewijzigd: 01/11/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.