© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Cristel Stolk, Jong, Albertje de, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/StalusePera [03/10/2017]
JONG, Albertje de, vooral bekend als Staluse Pera (geb. Rotterdam 24-8-1909 – gest. Rotterdam 14-4-2000), danseres en danslerares. Dochter van Mattheus de Jong (1877-1922), voorman bij Swarttouw Havenbedrijf, en Albertje van Kuijk (1875-1954?). Albertje de Jong trouwde op 30-9-1958 in Rotterdam met Jan Zaaijer (1914-1967), cargadoor. Uit een eerdere relatie had ze 1 zoon.
Staluse Pera werd geboren als Albertje de Jong op het Noordereiland in
Rotterdam, als jongste kind van Theo en Aaltje de Jong. Ze had zes oudere zussen
en een broer. Nadat ze voortijdig de Christelijke Huishoudschool verliet, ging Albertje
in de leer bij kapsalon Leijger. Vanaf haar zestiende werkte ze als zelfstandig
kapster aan huis bij gegoede Rotterdamse families. Haar geld stak ze in lessen Frans,
viool en dans. Al op jonge leeftijd gaf ze ook zelf dansles.
In deze tijd nam Albertje de Jong de artiestennaam Staluse Pera aan,
Russisch voor ‘Stalen Veer’. De naam was bedacht door Russen die
verbleven in het Zeemanshuis, gelegen naast haar lesruimte aan de Boompjes. Volgens
haar bewonderaars paste deze naam goed bij haar – ze had een krachtige en
flexibele manier van dansen.
Dansstudies
Bij het Toonkunst Conservatorium (voorganger van de latere Rotterdamse Dansschool en Rotterdamse Dansacademie) volgde Staluse Pera lessen bij Gertrud Leistikow, een van de pioniersters van het dansexpressionisme. Halverwege de jaren dertig behaalde ze er als een van de eerste leerlingen het staatsdiploma Dans. Via Leistikow kwam ze bij de Duitse choreograaf Kurt Jooss in Den Haag. Staluse Pera danste een paar jaar in zijn gezelschap en volgde lessen bij zijn rechterhand Sigurd Leeder. Ook nam ze lessen klassiek ballet in Parijs en maakte ze een reis door Europa, Egypte en Turkije om overal de lokale dansstijl te bestuderen. Behalve haar directe leermeesters hadden danseressen als Isadora Duncan, Loïe Fuller en Martha Graham grote invloed op haar.
Staluse Pera groeide uit tot een Rotterdamse beroemdheid en was geliefd in de gegoede kringen. Ze danste – vaak vergezeld door haar leerlingen – in Rotterdamse theaters als Tivoli en Luxor. Naast haar expressieve manier van dansen waren ook haar uitbundige zelfgemaakte kostuums publiekstrekkers. De pers schreef kritische noten over de techniek en balans in de dansen, maar prees haar inzet en uitstraling. Ook op straat was Staluse Pera een excentrieke verschijning door haar kleurrijke japonnen en grote hoeden met bloemen en veren, die ze zelf maakte. Ze was vanaf 1930 samen met haar eerste liefde, de vijftien jaar oudere Belgische kunstenaar Albert Neuhuys, die haar veelvuldig portretteerde. Ook Staluse Pera ontpopte zich tot een getalenteerd schilderes. Een miskraam en de ontrouw van Neuhuys zorgden voor spanningen in hun verhouding, die in 1946 ten einde kwam.
Kritische lesstijl
Aangezien de dansstudio aan de Boompjes in de oorlog was gebombardeerd, verhuisde Staluse Pera haar dansschool na de bevrijding naar de Westzeedijk. Daarnaast organiseerde ze soloavonden in het Luxor en in de Rotterdamse Schouwburg. In 1948 kreeg ze een relatie met de Kroatische kapitein Jozo Bielic. Omdat hij geen papieren kon krijgen om in Nederland te blijven – hij bleek bovendien getrouwd te zijn – moest hij vier maanden na de geboorte van hun zoon Ivan vertrekken. In 1958 ging Pera een verstandshuwelijk aan met cargadoor Jan Zaaijer, dat haar weinig geluk bracht.
Vanaf 1955 wijdde Staluse Pera zich volledig aan het dansonderwijs, al moest ze bij de gemeente strijden voor een leslocatie. Haar dansschool kreeg via de Schiekade en de Westersingel in 1970 definitief haar plek aan de Heemraadssingel. Het was Staluse Pera’s missie om haar leerlingen trots, zelfvertrouwen en een goede lichaamshouding bij te brengen. Ze combineerde haar strenge en kritische lesstijl met positiviteit en enthousiasme en bleef tot op hoge leeftijd lesgeven in haar balletschool.
Staluse Pera overleed op 14 april 2000 in Rotterdam, op negentigjarige leeftijd.
Betekenis
Staluse Pera was een pionierster in de ontwikkeling van de expressionistische dans. Ze gaf hieraan op haar eigen excentrieke wijze gestalte en gold zowel op als naast het podium als een markante persoonlijkheid. In 1971 ontving ze de Wolfert van Borselen-penning voor haar verdiensten voor de stad Rotterdam. In 1993 werd ze als ‘de Rotterdamse koningin-moeder van het ballet’ geportretteerd in het televisieprogramma De Stoel van Rik Felderhof. Balletschool Staluse Pera is nog altijd gevestigd aan de Heemraadssingel in Rotterdam.
Literatuur
- ‘Staluse Pera heeft nieuwe balletschool’, NRC Handelsblad, 23-11-1970.
- Ariejan Korteweg, Uitgedraaid. Elf korte stukken over dans (Amsterdam 1992).
- Ariejan Korteweg ‘Dame gekleed in veren en bloemen’, de Volkskrant, 19-4-2000.
- Website dansschool Staluse Pera [URL www.stalusepera.nl; geraadpleegd 22-3-2017].
Illustratie
Staluse Pera, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Balletschool Staluse Pera).
Auteur: Cristel Stolk
laatst gewijzigd: 03/10/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.