© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Vlis, Cornelia Johanna van der, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Vlis [13/07/2016]
VLIS, Cornelia Johanna van der, vooral bekend onder de verzetsnaam Annie Westland (geb. Den Haag 28-10-1892 – gest. Zeijen 8-9-1944), actief in het verzet, koerierster. Dochter van Jean François van der Vlis (?-1932), technisch tekenaar, hoofdcommies Raad van Toezicht op de Spoorwegen, en Cornelia Jacoba Wilhelmina Gerardina van Dijk (?-?), onderwijzeres. Cor van der Vlis trouwde op 20-7-1927 in Maastricht met Christiaan Frederik van den Berg (1901-1943), luitenant, later kapitein der infanterie. Dit huwelijk bleef kinderloos.
Cornelia (Cor)
van der Vlis werd geboren als jongste van in totaal vier kinderen in een
Waals-hervormd gezin. Twee jaar voor haar geboorte waren twee kinderen
gestorven: de driejarige Cornelia Johanna en de vierjarige Pierre Charles.
Annie kreeg dus bij haar geboorte de doopnamen van haar gestorven zusje. Ze
groeide op met haar broer Charles. Haar vader
hertrouwde in 1922 als weduwnaar op 64-jarige leeftijd met de 45-jarige weduwe Johanna
Margaretha Tam. Zelf trouwde ze toen ze 34 jaar oud was.
Verzetsvrouw Annie Westland
De – militaire – loopbaan van haar man bracht Cor van der Vlis in 1929 naar Leiden en in 1939 naar Roosendaal en Nispen. Van augustus 1939 tot en met mei 1940 was haar man gemobiliseerd en van 10 tot 15 mei vocht hij mee tegen het Duitse invasieleger. Kort na de overgave verhuisde het paar naar het Koningsplein in Den Haag. Haar man sloot zich daar aan bij de verzetsgroep van jonkheer Johan Schimmelpenninck (Oom Alexander) en leidde deze groep na Schimmelpennincks aanhouding in 1941. Door verraad werden de overgebleven groepsleden in maart 1942 eveneens gearresteerd. Ook Annie van der Vlis werd toen opgepakt. Ze kwam na een kort verblijf in de Scheveningse strafgevangenis Oranjehotel vrij, maar haar man niet. Hij werd op 29 juli 1943 met de andere groepsleden gefusilleerd op de Leusderheide.
Cor van der Vlis was kort na de arrestatie van haar man verhuisd naar de Jan Pietersz Coenstraat. Haar nieuwe woning moest echter weldra wijken voor een Duitse tankgracht die van Scheveningen dwars door Den Haag liep. Omdat ze als huisvrouw niet economisch gebonden was aan de stad, kwam ze niet in aanmerking voor herhuisvesting. Met hulp van haar broer Chris van der Vlis, die als ingenieur hoofd Openbare Werken was van de gemeente Leeuwarden, vond ze daar in maart 1943 onderdak aan de Verstolkstraat (nr. 2). Daar legde Cor van der Vlis contact met plaatselijke verzetsorganisaties, eerst de zogeheten Ordedienst (OD) en later de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO). Een anonieme medeverzetsstrijder vertelde in 1967 hoe verbitterd ze was door de dood van haar man. Ze zou na zijn terechtstelling met eigen ogen hebben gezien dat zijn lichaam tekenen van marteling vertoonde (Leeuwarder Courant 8-9-1967).
In het Leeuwarder verzet nam Van der Vlis de schuilnaam Annie Westland aan. De naam Westland (toepasselijk voor iemand die vanuit het Westen in Friesland was komen wonen) was ontleend aan het pseudoniem van haar Haagse vriendin Cora Wisboom Verstegen-Kautzmann, die als Cora Westland dames- en meisjesromans publiceerde. Ze begon haar verzetswerk als koerierster. Toen het landelijke verzetsnetwerk van de LO werd opgezet, werd Van der Vlis hoofdkoerierster in Friesland, maar ze werkte in het gehele land. Van een Harlinger politieman kreeg ze een revolver. Die bewaarde ze in een geheime lade op haar slaapkamer.
Op 9 augustus 1944 zou Van der Vlis met de hoofdkoeriersters uit andere provincies vergaderen in Huize Liana aan de Oude Gracht in Utrecht. ’s Ochtends vroeg vertrok ze, met op zak een pasje met adressen waar kort tevoren in Workum buitgemaakte distributiekaarten konden worden afgehaald. Op weg naar het station kwam ze haar broer tegen. ‘Als er iets met mij gebeurt, denk dan aan de revolver in het geheime laatje’, zei ze. Het waren de laatste woorden die de familie van haar hoorde. De vergadering was namelijk verraden door de overgelopen koerierster Miep Oranje (Edith) uit Soest.
Nadat Cor van der Vlis en haar collega’s in Utrecht waren aangehouden, werd onder meer de ‘knokploeg’ opgerold die het Workumer distributiekantoor had overvallen. Van der Vlis zelf werd overgebracht naar het Huis van Bewaring te Assen en verhoord in het beruchte Scholtenhuis in Groningen. Huiszoeking aan de Verstolkstraat leverde niets op. Na een maand gaf het hoofd van de Groninger Sicherheitsdienst (SD), de SS-Sturmbannführer B.G. Haas, opdracht voor haar executie. Samen met de Makkumer predikant Lourens Touwen werd ze naar een bos bij het Drentse dorp Zeijen gebracht. Daar is ze, 51 jaar oud, door de SD-er Helmuth Schäper doodgeschoten. De lichamen van beide verzetsmensen zijn twee weken later door een jachtopziener gevonden.
Postuum eerbetoon
Na de bevrijding zijn de stoffelijke overblijfselen van Cor van der Vlis en haar man naast elkaar herbegraven op het Nederlandse erehof van de begraafplaats Rusthof te Amersfoort. Haar broer heeft voor de Vereniging Friesland 1940-1945 verslag gedaan van haar verzetswerk. In 1952 is ze, onder meer op grond hiervan, bij Koninklijk Besluit onderscheiden met het Verzetskruis 1940-1945 en in 1980 met het Verzetsherdenkingskruis. In de nieuwe Leeuwarder wijk Lekkumerend is in 1965 de Annie Westlandstraat naar haar vernoemd. Toen hier in 1968 een flatgebouw verrees, kreeg dit de naam Annie Westlandflat. Deze is in 2009 gesloopt. Op 8 september 1994, een halve eeuw na haar executie, is in de Zeijer Strubben, aan de weg tussen Zeijen en Peest, een bronzen gedenkplaat voor haar en Touwen onthuld door hun nabestaanden.
Archivalia
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaarten.
- Haags Gemeentearchief, Den Haag: burgerlijke stand en bevolkingsregister (T/350/1409).
- Tresoar, Leeuwarden: archief Vereniging Friesland 1940-1945; archief Leeuwarder Courant (www.dekrantvantoen.nl).
Literatuur
- Y.N. Ypma, Friesland annis Domini 1940-’45 (Dokkum 1953).
- Otto Kuipers, Voor vrijheid en recht : inventaris van de archieven van de Vereniging ‘Friesland 1940-1945’ en van het door haar verzamelde en verworven documentatiemateriaal (Leeuwarden 1995).
- Jack Kooistra, Een laatste saluut - Fryslân in de oorlog (Leeuwarden 2005).
- Jack Kooistra, Strijders, onderdrukkers en bevrijders – Fryslân in de oorlog (Leeuwarden 2008).
Illustratie
Cor van der Vlis in Maastricht, eind jaren 1920 (Fries Verzetsmuseum, Leeuwarden).
Auteur: Kees Kuiken
laatst gewijzigd: 13/07/2016
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.