Onderzoeksgids Bestuur en administratie van de Bataafs Franse tijd 1795-1813

 
English | Nederlands

Instelling

Koning van Holland, Lodewijk Napoleon


Actief vanaf 05-06-1806 tot 01-07-1810

Aantekeningen:

Bij proclamatie van 5 juni 1806 aanvaardde Lodewijk Napoleon het koningschap over Holland. Hij regeerde tot 7 augustus van dat jaar op basis van het tractaat van alliantie met Frankrijk van 24 mei 1806, de daarbij behorende constitutionele wetten en de staatsregeling van 1805, in zoverre deze niet met de constitutionele wetten in strijd was. Deze wetten bepaalden dat de Koning bij uitsluiting de volle uitoefening van de regering had, en alle nodige macht om de uitvoering en eerbiediging van de wetten te verzekeren. Hij begaf dezelfde burgerlijke en militaire ambten en bedieningen als destijds de Raadpensionaris. In naam van de Koning werd recht gesproken. Ook had hij het recht gratie, abolitie of remissie van straf te verlenen, na de leden van het Nationaal Gerechtshof in geheimen rade te hebben gehoord. De feitelijke uitvoering van het algemeen bestuur werd toevertrouwd aan vier door de Koning te benoemen ministers van staat, namelijk een Minister van Buitenlandse Zaken, een Minister van Zee- en Landmacht, een Minister van Financiën en een Minister van Binnenlandse Zaken.

Lodewijk Napoleon liet zo snel mogelijk de tekst voor één constitutie ontwerpen. Op 7 augustus 1807 werd deze constitutie van het koninkrijk Holland van kracht. De alliantie tussen Frankrijk en Holland stipuleerde dat de leden van het regerende huis van Holland persoonlijk ondergeschikt zouden blijven aan de wetgeving inzake de keizerlijke familie van Frankrijk. De constitutie van augustus 1807 bepaalde dan ook dat de Koning van Holland "altoosdurend groot dignitaris van het keizerrijk" zou zijn onder de titel connétable (art. 22). De monarchie was erfelijk (art. 19) en de persoon van de Koning onschendbaar (art. 20).

De taken van de Koning werden geformuleerd in artikel 26: "De Koning heeft bij uitsluiting en zonder restrictie de volle uitoeffening der regeering en van alle magt, benoodigd om de uitvoering der Wetten van den Staat te verzekeren en dezelve te doen eerbiedigen". Hij vroeg de Staatsraad consideratiën en advies over zodanige zaken als hij zou goedvinden. De Koning kon wetsontwerpen alleen aan de vergadering van hun Hoog Mogenden voordragen nadat hij de Staatsraad daarover had gehoord. De Koning benoemde de ministers en bepaalde hun werkzaamheden, benoemde de groot officieren van het rijk en de leden van de Staatsraad. Verder was de Koning opperhoofd van de vloot en het leger, stelde hij een aantal ambassadeurs, ambtenaren, rechters en rekenmeesters aan, alsmede de procureurs-generaal bij de Departementale Gerechtshoven. De Koning waakte over de veiligheid van de staat, de nakoming van de wetten, de ongestoorde rechtspleging en de hoge politie in burgerlijke en kerkelijke zaken. Alle traktaten en overeenkomsten met vreemde mogendheden werden door de Koning bekrachtigd en als wetten afgekondigd nadat ze aan de vergadering van Hun Hoog Mogenden waren meegedeeld. De Koning bestuurde bij uitsluiting de koloniën en had verder onder andere het opperbestuur over de geldmiddelen. Ook bepaalde hij de plaats waar het gouvernement zou resideren. Hij had het recht van gratie, abolitie en remissie, te verlenen nadat hij de leden van het nationaal gerechtshof in geheime raad had gehoord. De Koning opende en sloot de zittingen van het Wetgevend Lichaam. Concept-wetten werden daar namens de Koning ingediend door een commissie uit de Staatsraad. De grondwet bepaalde verder dat de wet werd vastgesteld door samenstemming van de Koning en het Wetgevend Lichaam. De Koning kon in sommige gevallen worden gemachtigd het wetgevend gezag alleen uit te oefenen.

Lodewijk Napoleon deed op 1 juli 1810 afstand van zijn koninklijke waardigheid ten gunste van zijn zoon Napoleon Lodewijk, en droeg overeenkomstig de constitutie het regentschap op aan Koningin Hortense. De Raad van Regentschap bestond voorlopig uit de ministers die de minderjarige Koning zouden begeleiden tot de komst van de Koningin. De laatste verbleef echter in Frankrijk. Keizer Napoleon liet bij missive van 9 juli 1810 aan de Provisionele Raad van Regentschap weten geen genoegen te nemen met de afstand van de koninklijke waardigheid door Lodewijk Napoleon. Op 10 juli 1810 verenigde de Keizer bij decreet het Koninkrijk Holland met het Franse Keizerrijk.

Naast de ministers van staat, wier aantal en werkzaamheden door de Koning werd bepaald, stonden een aantal groot-officieren van het rijk, namelijk de maarschalken van Holland, de kolonels-generaal en de civiele groot-officieren van de kroon. De Koning beschikte voor zijn eigen bestuurlijke administratie over het Kabinet van de Koning (zie aldaar), over auditeurs en over boden, in samenwerking met de Staatsraad en met de Staatssecretarie.

De hofhouding bestond uit het Huis van de Koning en Het huis van de Koningin (zie onder Koningin van Holland), het huis der kinderen van Hunne Majesteiten met een gouvernante en het Militaire huis van de Koning met een generale staf en regimenten en corpsen in verschillende samenstelling.

Tot het huis van de Koning behoorden, in wisselende indelingen in secties: 1) de dienst van de groot-kamerheer (grand chambellan) met de kamerheren, het Kabinet van de Koning (zie afzonderlijk), de aalmoezenier (premier aumônier), de groot ceremoniemeester (grandmaître des cérémonies), de gouverneur van het paleis en later ook de directeur de la musique met zijn musici; 2) de dienst van de groot-maarschalk(grand maréchal), met onder andere de préfets en adjudants du palais, de keuken en het huishoudelijk personeel; 3) de dienst van de opperstalmeester (grand ecuyer) met onder andere de stalmeesters, de gouverneur en de leermeesters van de pages en de pages; 4) de dienst van de opperjagermeester (grand veneur) met onder andere vanaf 1807 jachtofficieren in de afzonderlijke departementen; 5) de dienst van de thesaurier-generaal van de kroon.

Vanaf 1807 kwamen hierbij nog: 5) de service distinct met de administrateur général des biens en France, de kanselier (chancellier du roi) en onder andere de aides de camp; 6) een geneeskundige dienst (service de santé) met een aantal geneesheren, chirurgijnen en apothekers; 7) de dienst van de intendant-generaal (intendant général) met onder anderen de intendant, de architecten en de inspecteur, administrateurs en ontvangers van de koninklijke domeinen.

In 1808 werd ook de Koninklijke Secretarie (zie aldaar) aan het huis des Konings toegevoegd. Eveneens in dat jaar werd een raad van het koninklijk huis (Grand Conseil d' Administration) ingesteld, bestaande uit de kanselier, de intendant-generaal, de thesaurier-generaal en twee jaarlijks te benoemen andere officieren van het huis en een jaarlijkse raad van alle groot-offieren ter vaststelling van begroting en generale rekening.


Wetgeving:

1806/05/24 Tractaat van Parijs met Frankrijk, met constitutionele wetten voor het Koninkrijk Holland. meer informatie
1806/06/05 Proclamatie Lodewijk Napoleon: aanvaarding van de regering op basis van het tractaat tussen Frankrijk en het Bataafse Gemenebest. meer informatie
1806/06/09 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: alle Secretarissen van Staat, Algemene secretarissen en ambtenaren worden gecontinueerd. meer informatie
1806/06/10 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: vervanging in alle publieke akten van de term Bataafse Republiek door Koninkrijk Holland. meer informatie
1806/06/19 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: alle adressen, rekesten en dergelijke moeten worden toegezonden aan de Koning of aan zijn écuyer van de dag. meer informatie
1806/06/24 Koninklijk decreet Lodewijk Napoleon: akten van het koninkrijk Holland zijn 1) decreten, 2) besluiten, 3) disposities of renvoyen (op rapporten en rekesten) en 4) bevelen (officiële correspondentie van de koning via zijn kabinet) meer informatie
1806/06/30 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: alle verzoeken en adressen van Gerechtshoven, Departementale Besturen of andere geconstitueerde machten toe te zenden aan de betreffende minister of directeur-generaal, ter presentatie aan de Koning. meer informatie
1806/07/01 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: bepalingen inzake en instructie voor de Thesaurier-Generaal van de Kroon. meer informatie
1806/07/10 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: bepalingen voor de duur van de afwezigheid van de Koning. meer informatie
1806/08/07 Koninklijk decreet Lodewijk Napoleon: vaststelling van de constitutie voor het Koninkrijk Holland. meer informatie
1806/08/07 Koninklijk decreet Lodewijk Napoleon: wet met bepalingen inzake het koninklijk wapen, de vlag, de Staatsraad, de Rekenkamer, het Wetgevend Lichaam en het Nationaal Gerechtshof. meer informatie
1806/09/30 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: alleen benoemingen van ministers, grootofficieren, Hun Hoog Mogenden, staatsraden en luitenants-generaal worden als decreet opgemaakt, de overige in de tweede klasse van de besluiten. meer informatie
1806/10/01 Koninklijk decreet Lodewijk Napoleon: bepalingen voor de reis van de Koning, die onder andere door de Minister-Secretaris van Staat zal worden vergezeld. meer informatie
1806/10/04 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: bepaling van het aantal auditeurs, hetzij bij de koning, hetzij bij de Staatsraad, op twaalf, met omschrijving van de werkzaamheden van de auditeurs bij de koning. meer informatie
1806/10/04 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: bepalingen inzake de afwezigheid van de Koning. meer informatie
1806/11/25 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: Een maandelijks te benoemen lid van de Staatsraad fungeert als rekestmeester-generaal, houdt iedere week audiëntie en behandelt met de auditeurs van de Staatsraad de rekesten. meer informatie
1806/12/01 Decreet van Lodewijk Napoleon inzake de grootofficieren van de Kroon, namelijk drie maarschalken van Holland, vijf kolonels-generaal en de burgerlijke grootofficieren. meer informatie
1807/05/20 Decreet van Lodewijk Napoleon: bepalingen inzake de publieke administratie in afwezigheid van de Koning op het Loo. meer informatie
1807/05/21 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon De Ministers van Marine, Oorlog, Buitenlandse Zaken en Justitie en politie opgedragen de Koning tijdens zijn afwezigheid dagelijks al het nieuws te rapporteren. meer informatie
1807/05/21 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: de Staatsraad komt in afwezigheid van de Koning zo nodig dagelijks bijeen onder voorzitterschap van de Minister van Binnenlandse Zaken. Drie zittingen per week worden gewijd aan het crimineel wetboek. meer informatie
1807/05/28 Decreet Lodewijk Napoleon (geheim): Instelling van een Ministerraad. meer informatie
1807/09/08 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: vaststelling van de instructie voor de secretaris-generaal en de chef de bureau van het departement van de jacht. meer informatie
1807/10/28 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: bepalingen inzake contact tussen de Koning in Utrecht en het Gouvernement daar en in Den Haag. De Staatsraad vergadert driemaal per week onder presidium van Minister van der Heim, die aan Z.M. rapporteert. meer informatie
1807/12/05 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: aanvulling op de algemene instructie van de Ministers inzake de terminologie van besluiten, de uitvoering door de Minister van Justitie en Politie, die de Staatsdrukkerij en het Bulletin der Wetten beheert. meer informatie
1807/12/11 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: de Minister Secretaris van Staat mag op rekesten aan de Koning het antwoord in het Nederlands geven, maar wel zeer exact. Hij moet daarvan een afzonderlijk register bijhouden. meer informatie
1807/12/20 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: vanaf 1 januari 1808 moeten alle rapporten, rekeningen en correspondenties van alle administraties met de Koning en onderling in de nationale taal worden gesteld. meer informatie
1810/07/01 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: proclamatie met kennisgeving aan het volk van de open brieven van afstand door Lodewijk Napoleon. meer informatie
1810/07/01 Koninklijk besluit Lodewijk Napoleon: troonsafstand door Lodewijk Napoleon ten gunste van Napoleon Louis, onder regentschap van koningin Hortense, bijgestaan door een Raad van Regentschap. meer informatie
1810/07/09 Keizerlijk decreet inzake de vereniging van Holland met het Franse Keizerrijk. meer informatie
1810/08/18 Keizerlijk decreet: opheffing van het Huis des Konings en het Huis van de Koningin per 1 september 1810. meer informatie
1810/12/13 Senatus consulte: vaststelling apanage voor Lodewijk als Prins van Frankrijk meer informatie

Archieven:


De voornaamste bij deze instelling betrokken personen (links naar Repertorium applicatie):



Literatuur:

Bonaparte, L., Documens historiques et réflexions sur le gouvernement de la Hollande. 3 dln. Bruxelles,1820.
Christiaans, P.A., "In dienst des konings; de hofhouding van koning Lodewijk Napoleon" in: L.A.F. Barjesteh van Waalwijk van Doorn en F.J. van Rooijen, Tussen vrijheidsboom en oranjewimpel. Bijdragen tot de geschiedenis van de periode 1795-1813 (Rotterdam, 1995) p. 511-534.
Dainville-Barbiche, S. de, Archives du Cabinet de Louis Bonaparte roi de Hollande (1806-1810). Inventaire des articles AF IV 1719 à 1832. Paris, 1984.
Decreten en besluiten van Zijne Majesteit de Koning van Holland van 9 juni 1806 tot 30 december 1807.
Dubosq, A., Louis Bonaparte en Hollande d' apres ses lettres (1806-1810). Parijs, 1911.
Gabriëls, J., "Een militair op de troon? Koning Lodewijk Napoleon en de strijdkrachten" in: De Negentiende Eeuw 30 (2006) 3-4, Themanummer Het Koninkrijk Holland (1806-1810) 230-241
Luttenberg, G., Register der wetten en besluiten betrekkelijk het openbaar bestuur in de Nederlanden, sedert den jare 1796 (1796-1849). Zwolle, 1840-1851. Nieuwe editie Zwolle 1843-1851. 3 delen.
Meeuwse, K., red., Lodewijk Napoleon. De Hollandse jaren. Een reis door het leven van onze eerste koning. Uithoorn, 2008.
Munck, Chr. de, Lodewijk Napoleon koning van Holland. Een miskende Bonaparte. Zutphen, 1997.
Pennings, L.J.A., Inventaris van de archieven van de intendance van het koninklijk paleis en domein Het Loo 1806-1971 (1975). Den Haag, 1998.
Rem, P. en G. Sanders, Lodewijk Napoleon. Aan het hof van onze eerste koning, 1806-1810. Zutphen, 2006.
Rietbergen, P.J., Lodewijk Napoleon, Nederlands eerste koning 1806-1810. Amersfoort/Brugge, 2006
Rocquain, F., Napoléon Ier et le roi Louis d'après les documents conservés aux Archives Nationales. Parijs, 1875.
Roelevink, J., "'Cette grande inertie qu' on rencontre sans cesse dans la marche des affaires'. Lodewijk Napoleon als wetgever en uitvoerder" in: De Negentiende Eeuw 30 (2006) 3-4, Themanummer Het Koninkrijk Holland (1806-1810) p. 177-191.
Ruller, S. van, Genade voor recht. Gratieverlening aan ter dood veroordeelden in Nederland 1806-1870. Amsterdam, 1987.
Spaans-Van der Bijl, T., Lodewijk Napoleon, koning van Holland. Vredesvorst in een tijd van geweld. Zaltbommel, 1967.
Verzameling van notificaties, publicaties, enz. van den secretaris van staat der Bataafsche Republiek, van den Koning van Holland, Keizerlijke decreten enz. van 2 november 1806-14 november 1810. 6 dln.
Verzameling van wetten van Zijne Majesteit den Koning van Holland, mitsgaders publicatiën, decreten en notificatiën van hoogstdeszelfs ministers, gebragt onder behoorlijke boeken, titelen en afdeelingen, en beginnende met den komst van Zijne Majesteit tot den throon, 8 dln, Amsterdam, J. Allart, 1809-1810.
Wichers, L., De regeering van Koning Lodewijk Napoleon 1806-1810. Grootendeels naar oorspronkelijke en onuitgegeven bescheiden bewerkt. Utrecht, 1892.