Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Graaf (Willem IV) vaardigt een aantal verordeningen uit over het poorterschap, het tolrecht, de rechtsgang, de munt, de jaarbede en de heervaart, en de verplichte bewapening van zijn onderzaten.

Deze tot de baljuws van de graaf in het algemeen gerichte tekst zal niet zijn uitgevaardigd in de vorm van een oorkonde, onderdelen ervan mogelijk wel.

Dit zijn die puncte die mijn here ^a die grave van Holland^b wil dat sine bailiuwe houden doen sinen luden.

In den eersten wil mijn here dat elc poerter mit alre woensten wone binnen der poirte dair hi poerter is, jof dat hi sijns poerts rechts quite wese.

Item hevet mijn here ghebeden alle sinen poirten dat si dat koeren willen dat en gheen poerter tollen vry varen moghe, hi en hebbe jair ende dach poerter gheweest.

Item dat die poerteren striken zullen ende oerlof bidden voir elc tollen huys dair si voren varen an den tolnaren.

Item datmen elken poirter jairlix enen tollen brief gheven sal van der stede dair hi poerter is, durende niet dan een jair.

Item datmen niemand doe in legghen ten sie van twisteliken zaken.

Item datmen ghene vonnisse langher en stede dan III viertienacht.

Item ghebiet mijn here enen Hollanschen voir enen penning^c ende enen Brabandschen^d voir II d. Hollansche^e; enen ouden groten coninx Tornoyse^f van Vrankerike voir VIII d. Hollansche; III oude Enghelsche van Engheland^g voir VIII d. Hollansche; ene gans voir III½ d. Hollansche; enen gheselle^h voir VI d. Hollansche; enen penning die die grave van Ghelre slaet up den Hollanschen II miten, ende die hi slaet up den Brabandschenⁱ voir III o.; enen gouden halling voir IX s. Hollansche; een gouden lam voir X s. Hollansche; een royael voir XI s. Hollansche; een scilt voir XII s. Hollansche; een lyoen voir XII s. ende VIII d. Hollansche; een pawelyoen voir XIII s. ende IIII d. Hollansche; een dubeldoir voir XVII s. ende IIII d. Hollansche. Ende dit sal gheduren tot sinen wederzegghen, ende dit peyment sal gaen al sine graefscip doir van Holland^j ende van Zelant.

Item wil mijn here dat sijn rentemeester die scepene in elker stede zetten II poerters koermans te wesen van den ghelde, ende die sullen tghelt kiesen ende dat quade ghelt doir slaen; ende dat sal gheduren tot sinen^k wederzegghen.

Item denct minen here dat elc huys mans land die poerter wart ghelden zal mijns^l heren jairbede ende sine herevairt, want dat is sijn outste recht ende sine outste heerlichede.

Item heeft mijn here gheseyt sinen ghemene huysluden van al Noirtholland^m ende van Kenemaerlantⁿ dat hem en gheen lant ontgaen en sal van hare jairbede ende uut harer rechter herevairt, in poirten noch in cloesteren noch in ghere gheesteliker hand, sine comer in mit huwelike of mit rechter besterften; ende hier in hebben him die huyslude ghemeenliken verwilcoert.

^o Item hevet mijn here gheboden alle sinen luden, welgheboren, poerteren ende ghemeenten, dat soe wie gheghoet is tote C lb. Hollansche toe dat hi sel hebben vol harnask, halsbergoele, wayele, coliere, hersniere, spoudiere ende al haernasch dat ^p toet sinen live^q behoert, ende die tote L lb. Hollansche toe ghegoet is die sel hebben spoudier, laken colier, hersniere, wapen hanscoen, staf, knijf ende dat dair toe behoert, ende dat ghereet te hebben voir Vastenavond naistcomende^r, elc man op die boete van III lb. Hollansche.

Dit was ghedaen in den Haghe des manendaghes voir sinte Thomaes dach int jair XLII^o.