© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Astrid de Beer, Vloten, Katharina van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/VlotenKitty [09/08/2017]
VLOTEN, Katharina van (geb. Deventer 16-7-1867 – gest. Amsterdam 1-2-1945), vertaalster, bezorgster literaire nalatenschap Albert Verwey. Dochter van Johannes van Vloten (1818-1883), letterkundige, en Johanna Elizabeth Hendrika Christina van Gennep (1824-1906). Katharina van Vloten trouwde op 6-3-1890 in Haarlem met Albert Verwey (1865-1937), dichter. Uit dit huwelijk werden 4 dochters en 3 zoons geboren.
Katharina (Kitty) werd in Deventer geboren als de jongste
van zeven – vier jongens en drie meisjes – in een gezin waar cultuur en
wetenschap in hoog aanzien stonden. Een jaar na haar geboorte verliet het gezin
Deventer omdat de vader vanwege zijn onconventionele opvattingen was ontslagen
als hoogleraar aan het Atheneum Illustre aldaar. Ze verhuisden naar Bloemendaal, waar
Kitty opgroeide. De kinderen kregen een voor die tijd zeer vrije opvoeding: zij
werden niet gedoopt, hoefden niet naar catechisatie, leerden zelfstandig denken
en kwamen al op jonge leeftijd in aanraking met de ideeën van denkers als Spinoza.
In 1878 en 1881 maakte het gezin een reis door Scandinavië – Kitty was toen
respectievelijk elf en veertien jaar oud. De drie meisjes Van Vloten (Martha,
Kitty en Betsy) gingen naar de pas opgerichte mms in Haarlem, ze hoefden geen
korset te dragen en kregen veel bewegingsvrijheid – zowel letterlijk als
figuurlijk.
‘Grand tour’ en huwelijk
Na de mms zat Kitty met haar nichtje Kitty Fournier een jaar in Genève op kostschool. Weer in Nederland kreeg ze Zweedse taalles van Justus Wokatz, een theologiestudent uit Zweden die zij in ruil Nederlands leerde. In 1886 maakte ze een ‘grand tour’ door Scandinavië en Rusland. Haar vriendin Jacoba Groenewegen ging met haar mee naar Stockholm, vervolgens maakte ze met een Finse vriendin (Nanny Lagerborg) wandeltochten door Zweden en Noorwegen en logeerde ze in Finland. Daarna reisde ze zonder begeleiding verder – iets wat voor die tijd nogal ongebruikelijk was voor een negentienjarig meisje: ze logeerde in Helsingfors bij de Nederlandse consul Johannes Addens, een goede bekende van haar vader, reisde daarvandaan naar Sint-Petersburg en ging tenslotte via Berlijn terug naar huis.
Terug in Nederland werd Kitty van Vloten opgenomen in kunstenaarskringen van Haarlem en Amsterdam: ze sloot vriendschap met de Tachtigers Sam Aletrino, Chap van Deventer en Albert Verwey, die schreven voor De Nieuwe Gids, werd in 1886 geschilderd door George Hendrik Breitner en kreeg van Jacobus van Looy zijn schilderij Elsje omdat ze dat zo mooi vond. In de zomer van 1888 verloofde Kitty zich in het geheim met de jonge dichter Albert Verwey.
Kitty van Vloten en Albert Verwey trouwden begin maart 1890 en gingen wonen in Villa Nova in Noordwijk, een huis dat moeder Van Vloten had gekocht en aan hen verhuurde. Tussen 1891 en 1906 kreeg Kitty zeven kinderen, vier meisjes en drie jongens. De opvoeding van de kinderen was vooral de verantwoordelijkheid van Kitty Verwey-van Vloten: ze besteedde veel aandacht aan hun intellectuele ontwikkeling, gaf hun Franse les en moedigde hen aan om zich literair en kunstzinnig te ontwikkelen.
Kitty en Albert Verwey hadden een harmonieus huwelijk. Niettemin schreef ze in een brief aan haar echtgenoot dat zij zich vrijer voelde als hij van huis was – ze moest zich ter wille van hem vaak inhouden (De gezusters van Vloten, 157). Haar capaciteiten als vertaalster en redactrice stelde ze ten dienste van haar man. In 1887 maakte Kitty Verwey een vertaling van de novelle Mogens van de Deen Jens Peter Jacobsen die Verwey in 1912 publiceerde in zijn tijdschrift De Beweging. Ook hielp ze hem met het vertalen van Jacobsens gedichten voor diens bundel Oorspronkelijk Dichtwerk. Samen vertaalden zij gedichten van verschillende Zweedse en Zweeds-Finse dichters, de tuin van de openbaring van de Oostenrijker Leopold Andrian en Het lied van de vuurode bloem van Johannes Linnankoski. Tegelijk trad ze op als ‘zaakwaarneemster’ van Albert Verwey: ze kwam op voor zijn belangen, verzorgde zijn correspondentie (ze schreef ook in zijn naam) en nam hem veel werk uit handen. Samen met dochter Mea (1892-1978) werkte ze aan de uitgave van zijn gedichten.
In 1930 werd Kitty Verwey met succes geopereerd aan borstkanker. Op 8 maart 1937 stierf haar echtgenoot. Toen Villa Nova in de oorlog door de bezetter werd gevorderd, verhuisde ze naar Amsterdam. In 1944 werd opnieuw borstkanker bij haar geconstateerd. Doodziek zocht zij nog naar manieren om de collectie Verwey in veiligheid te brengen – ze sprak erover met zijn latere biograaf Uyldert. Op 1 februari 1945 stierf Kitty van Vloten in Amsterdam, in de ouderdom van 77 jaar.
Betekenis
Kitty van Vloten is vooral bekend geworden als de vrouw die de zaken waarnam van haar echtgenoot, de bekende dichter Albert Verwey. In 1985 richtte zoon Gerlof Verwey (1901-1999) de Kitty van Vlotenstichting op. Deze stichting had als doel ‘een breder Nederlandstalig publiek bewust te maken van de historische continuïteit in zijn politieke, sociale en culturele bestaan en van het internationale kader van dit nationale verleden’. De Kitty van Vlotenstichting wilde door middel van prijzen, uitgaven en congressen het culturele leven in Nederland stimuleren. De stichting bestaat niet meer.
Archivalia
Bijzondere Collecties UvA, Amsterdam: Archief Albert Verwey, Archief Mea Verwey, Archief Floris Verwey, Van Vloten-Archief.
Literatuur
- Maurits Uyldert, De jeugd van een dichter. Uit het leven van Albert Verwey (Amsterdam 1948).
- Maurits Uyldert, Dichterlijke strijdbaarheid. Uit het leven van Albert Verwey (Amsterdam 1955).
- Maurits Uyldert, Naar de voltooiing. Uit het leven van Albert Verwey (Amsterdam 1959).
- Mea Verwey, 1 uit 7 (Amsterdam 1968).
- Marijke Stapert-Eggen, ‘De meisjes van Vloten’, Mededelingen van het Frederik van Eeden-Genootschap, 32 (1986) 3-27.
- Gerlof Verwey, ’s Levens avontuur. Een autobiografie (Amsterdam 1994)
- Albert Verwey, Briefwisseling 1 juli 1885 tot 15 december 1888, Margaretha Schenkeveld en Rein van der Wiel ed. (Amsterdam 1995).
- Cornelie Uuden en Pieter Stokvis, De gezusters Van Vloten. De vrouwen achter Frederik van Eeden, Willem Witsen en Albert Verwey (Amsterdam 2007).
Illustratie
Kitty van Vloten en Albert Verwey, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Collectie Albert Verwey / Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam).
Auteur: Astrid de Beer
laatst gewijzigd: 09/08/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.