© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Fernie Maas, Groot, Willemine Hendrika de, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/groot [05/07/2017]
GROOT, Willemine Hendrika de (geb. Rotterdam 12-10-1896 – gest. Wassenaar 21-7-1989), huishoudlerares, samenstelster van Het (nieuwe) Haagse Kookboek. Dochter van Vas de Groot (1869-1957), directeur gemeentelijke reinigingsdienst Den Haag, en Cornelia Hoogenboezem (1873-1953). Willemine de Groot bleef ongehuwd.
Willemine de Groot groeide op in Rotterdam als de oudste van drie: ze had
een broer Cornelis en een zus Jane Cornelia, die op éénjarige leeftijd
overleed. Na haar hbs-examen (1915) besloot ze lerares huishoudkunde te worden,
een beroep voor vrouwen dat met de oprichting van huishoud- en kookscholen in het leven was
geroepen. De Bond voor Leeraressen bij het Huishoudonderwijs zag toe op de
kwaliteit van de opleidingen en vaardigde certificaten en bondsdiploma’s uit.
In juli 1918 voltooide Willemine deze opleiding, een jaar later behaalde ze ook
haar diploma voor lerares in koken en voedingsleer. Blijkbaar had ze al eerder lesgegeven,
want haar naam staat op de ledenlijst van de Bond van 1917.
Haagse huishoudschool
De Groot trad op 1 september 1919 als lerares in dienst aan de Haagse Huishoudschool Laan van Meerdervoort, een opleidingsschool voor leraressen in de huishoudkunde die in 1899 was opgericht door Anna Sophia Tydeman-Verschoor en waar ze vermoedelijk zelf op had gezeten. Leerlingen en leraressen woonden intern. De Groot gaf les in zowel koken en voedingsleer als huishoudkunde.
Samen met collega Frederique Mathilde Stoll schreef De Groot in 1934 het kookboek Recepten van de Huishoudschool – Laan van Meerdervoort, in 1956 uitgegeven onder de titel Het Haagse Kookboek, en vanaf 1982 verschenen als Het Nieuwe Haagse Kookboek. Het boek moest het verouderde Recepten van de Haagsche Kookschool (1895), geschreven door toenmalig directrice Anna Catharina Manden, vervangen. In het voorwoord spreken de samenstelsters de hoop uit dat het kookboek ook een publiek buiten de Haagse Huishoudschool zal vinden. Die wens is uitgekomen: het receptenboek van De Groot en Stoll vond ook ingang op andere huishoudscholen en vond zijn weg naar huisvrouwen, studenten en koks. De receptuur was gericht op een goede (dat wil zeggen voedzame) en smakelijke maaltijd, samengesteld uit de juiste voedingsmiddelen en doeltreffend bereid. Bij het samenstellen van menu’s, zo betoogden de samenstelsters, was een zekere kennis van voedingsleer en van menuleer onontbeerlijk: ‘Het is een taak die menige huisvrouw dagelijks hoofdbrekens kost!’ (73ste druk).
Volgens De Groot en Stoll diende de huisvrouw voedingswaarde, verzadigingswaarde, genotswaarde en afwisseling in een maaltijd te combineren, daarbij rekening houdend met gezinsgrootte, beschikbaar budget, beschikbare tijd en beschikbaar materiaal. Het boek werd meer dan tachtig keer herdrukt. Bij elke herdruk waren de samenstelsters nauw betrokken en werd het boek aangepast aan nieuwe inzichten van de voedingsleer en eigentijdse smaak, maar ook aan actuele ontwikkelingen in voedselbeschikbaarheid. In de vijfde druk (1940) vermelden ze: ‘Ofschoon de oorlogstijd zeer sterk zijn invloed doet gelden op de keuze en de bereiding van levensmiddelen, menen wij toch het kookboek in hoofdzaak zó te moeten laten, als voor normale tijden wenselijk is’ (17de druk). Bij de twaalfde druk (1944) werd een inlegblad met recepten op basis van de geldende distributiemaatregelen toegevoegd. De rest van de recepten bleef uitgaan van ‘normale tijden’. In de veertiende druk (1946), was dat inlegblad weer verdwenen en spraken De Groot en Stoll hun vertrouwen in een snel stabiliserende voedseltoevoer uit.
De Groot werd vanaf 1938 adjunct-directeur aan de Huishoudschool Laan van Meerdervoort. In 1957 legde ze haar werkzaamheden voor de school neer. In 1970 verhuisde Willemine de Groot naar Wassenaar, waar zij op 21 juli 1989 overleed.
Reputatie
Het Haagse kookboek was een bestseller: generaties meisjes kregen er les uit en menig huishouden heeft een exemplaar in de kast staan. Die populariteit heeft er volgens Johannes van Dam voor gezorgd dat vrijwel alle uitingen van de smakelijker, maar duurdere en bewerkelijker burgerkeuken van de markt werden geduwd. Huishoudscholen en hun kookboeken speelden volgens hem vanaf eind negentiende eeuw een belangrijke rol in de versobering van de Nederlandse keuken en de ontkoppeling van de fijne keuken, de keuken van professionele koks en restaurants, en de huiselijke burgerkeuken. Volgens Ileen Montijn is een dergelijke rampzalige invloed op de Nederlandse keuken niet bewezen (Montijn, 101). Het Haagse kookboek beleefde desondanks in 2010 zijn 82ste druk. De personen áchter dit werk, onder wie De Groot, hebben echter weinig sporen nagelaten.
Archivalia
- Haags Gemeentearchief, Den Haag: toegang 0790-01, Archief van de Huishoudschool Laan van Meerdervoort.
- Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam: Archief Bond van Leeraressen bij het Huishoudonderwijs.
Publicaties
- [met F.M. Stoll], Recepten van de Huishoudschool Laan van Meerdervoort (1ste druk Den Haag 1934; 82ste druk Utrecht 2010). NB: vanaf 30ste druk onder de titel Het Haagse Kookboek en vanaf 69ste druk onder de titel Het Nieuwe Haagse Kookboek.
- [met G.A.H. Schriever-Broekema], Eenvoudige warenkennis voor school en thuis (Den Haag 1943) [lesmateriaal].
- [met E.M.M. Lommen], In en om de keuken (Rotterdam 1947) [lesmateriaal].
Literatuur
- Het Nijverheidsonderwijs voor meisjes 12 (1932) 93-94.
- M.E. Leliman-Bosch, Geschiedenis van het huishoudonderwijs in Nederland (Rotterdam 1933).
- A.M. van Anrooy en E. Mesdag, Zestig jaar huishoudonderwijs 1888-1948: van Haagsche Kookschool tot Huishoudschool Laan v. Meerdervoort (Den Haag 1948).
- E. Mesdag, 75 jaar huishoudonderwijs: van Haagsche Kookschool 1888 tot Huishoudschool Laan van Meerdervoort 1963 (Den Haag 1963).
- Piet de Rooy, ‘Het zwaarste beroep. Succes en falen van het huishoudonderwijs in Nederland, 1875-1940, Sociologisch Tijdschrift 12 (1985) nr. 2, 207-248.
- C. Kemp e.a. red., Van Kookschool tot Hogeschool. Van Haagsche Kookschool via Huishoudschool Laan van Meerdervoort en Akademie ‘De Laan’ tot Haagse Hogeschool (Utrecht 1988).
- A.H. van Otterloo, Eten en eetlust in Nederland (1840-1990): een historisch-sociologische studie (Amsterdam 1990) 127-151.
- Jannie Poelstra, Luiden van een andere beweging: huishoudelijke arbeid in Nederland, 1840-1920 (diss. Universiteit van Amsterdam 1996).
- Ileen Montijn, ‘Geen misleide dames. De pionierstijd van de Hollandse huishoudschool’, De Gids 171 (2008) 89-101.
- Rosa Bilkes, De Spinazie Academie; 125 jaar Haags Huishoudonderwijs (Den Haag, 2012).
- Johannes van Dam, De Dikke van Dam. Van aardappel tot zwezerik (Amsterdam; 7de druk 2012) 254-261.
Illustratie
Willemine de Groot (bovenste rij, 3e van rechts) in een groepsfoto van leerkrachten van de Huishoudschool Laan van Meerdervoort, door onbekende fotograaf, 1927 (Haags Gemeentearchief).
Auteur: Fernie Maas
laatst gewijzigd: 05/07/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.