Nederlandse Archieven: achtergronden

Bewaarplaatsen van overheidsarchieven

In het algemeen zijn archieven van overheden, instellingen en personen die voor Nederland van landelijk belang zijn geweest, te vinden in het Nationaal Archief in Den Haag. De provinciale archieven, die tegenwoordig verschillende namen dragen, zoals Tresoar (Friesland) of het Utrechts Archief, beheren archiefbestanden die van provinciaal belang zijn.

Er zijn enkele uitzonderingen. In het Nationaal Archief zijn ook de archieven van de provincie Zuid-Holland te vinden. Daartoe behoorden in de periode vóór 1798 de archieven van het hele gewest Holland. De gids geeft altijd aan, waar een bepaald archiefbestand raadpleegbaar is.

Lacunes

Van oorlogsgeweld hebben de Nederlandse centrale archieven nauwelijks te lijden gehad, wel van brand. Hoewel Napoleon veel Nederlandse archieven naar Parijs had willen verschepen, is dat met de meeste nooit gebeurd of ze zijn niet uitgepakt, en dus niet verstoord. Wat wel werd overgebracht, vooral militaire gegevens, is later teruggegeven. Alleen het in juli 1810 geconfisqueerde archief van Lodewijk Napoleon is in Parijs gebleven. Ook in het archief van het Dépôt Général de la Guerre zitten kleine gedeelten uit dat archief en uit andere Nederlandse bestanden.

Vermoedelijk door brand in het gebouw van de Directie van Politie in Amsterdam tijdens de opstand van 1813, is het archief van de divisie politie van het Ministerie van Justitie en Politie van 1806 tot 1810 verloren gegaan, met het archief van de Directie zelf. Sommige financiële archieven zijn niet meer volledig, mogelijk eveneens vanwege de genoemde opstand, maar meestal omdat de stukken later opnieuw zijn gebruikt, of vernietigd. In 1844 werd het Ministerie van Marine in Den Haag door brand geteisterd. Daarbij zijn de stukken uit de Bataafs-Franse tijd nagenoeg verloren gegaan. Wel is de index bewaard, zodat in ieder geval bekend is welke stukken hebben bestaan, en wie de afzenders of ontvangers waren. Verder is het archief van het Département des Bouches-de-l’ Escaut (Zeeland) deels verbrand tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Internet

In de afgelopen jaren hebben zowel het Nationaal Archief als de archieven in de provincies de inventarissen van hun archieven op internet gezet. Daarom heeft de gids zich beperkt tot een overzicht van de kernbestanden per archief. Zo kan snel worden nagegaan wat wel en niet aanwezig is. Aangegeven wordt of een inventaris digitaal raadpleegbaar is.