Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Jan van Henegouwen, heer van Beaumont, en Hendrik van Vlaanderen, graaf van Lodi, stellen een zoen vast in de strijd tussen bisschop Frederik II van Utrecht en graaf Willem III enerzijds en die van Lienden anderzijds, tussen de bisschop en de graaf enerzijds en Reinoud II van Gelre anderzijds, en tussen Reinoud van Gelre en die van Lienden enerzijds en Walraven van Benthem, Jan van Noordeloos, Gerard van Waardenburg en Stasekijn van Brakel anderzijds.

De bovenstaande datering is gebaseerd op de veronderstelling dat de paasstijl is toegepast (zie de Inleiding), welke overigens volgt uit de aan deze uitspraak voorafgaande oorkonden nrs. GE 4-7.

Vgl. voorts de kopnoot bij nr. GE 1.

Wi Jan van Heynnegouwen^b, here van Byamond, ende Heynric van Vlaendren, grave te Loyden, maken cond allen luden die desen brief zullen zien of horen lesen dat dit onse segghen es van alden tuyste ende alre broeke ende eyske die here Vredrijc biscop van Utrecht ende here Willaem^c grave van Heynnegouwen, van Holland, van Zeeland^d ende here van Vriesland ende hair lude ende hoir helpers eyskende sijn dien van Lienden ende horen helpers^e, ende van allen tuyste, broeke ende eyske die die biscop van Utrecht ende die grave van Heynnegouwen ende van Holland^f voirs. eyskende sien Reynoude van Ghelre ende sinen helpers, ende Reynoud hem weder ende horen helpers, ende van allen tuyste, broeke ende eyske die Reynoud van Ghelre ende die van Liende ende hoir helpers eyskende sien Walraven van Benthem, Janne van der Noerderloes, Gheraerde^g van Waerdenborch, Stesekijn van Brakel ende haren helpers, ende si Reynoude^{h i} dien van Lienden weder ende horen helpers.

In den eersten es onse segghen dat die van Lienden ende hoir helpers die dat huys te Dellenburch, dat des biscop Ghien was, dair God die ziele of hebben moet, holpen breken, dat voyrs. huys weder maken zullen tuyschen dit ende Kersavond^j naist comende, alse goed ende also groet ende vaste alst was op die tijd doe sijt braken; ende so waenneer dit huys voirs. ghemaect es binnen deser tijd voirscreven, so zalt Reynoud van Ghelre leveren of doen leveren den ghene dien die biscop van Utrecht ende die grave van Heynnegouwen ende van Holland^k voirs. bevelen zullen met horen openen brieve dat huys tontfane, sonder archlist. Ende alset thuys ghemaket es ten termine voirs., ghevielre enich tuy omme alse dattet niet alse goet ghemaect en ware alset ghewesen hadde op die tijd doe sijt braken, dair segghen wi toe Roede Otten, Gheraerd^l vanden Ziele ende Jan van Brienen den ouden dat dese drie bi horen eden dat huys versien zullen joft also goed ghemaect es jof en es alset was op die tijd doe sijt braken, sonder arghenlist; ende so wat die twie dair of over een draghen, dat zal ghestade bliven ende des zal die derde volghen. Ende so wat dese drie vinden dat dat^m huys dilder es dan te voren was, dat zal voir Paisken naist den Kersavond voirs. naist comendeⁿ volcomen wesen. Ende waer dat zake dat enich van desen drien storve jof dat hoir enich waer die dit niet ane nemen wilde eer men segghen seyde, so soudemen dair toe also effenen reckeliken man nemen in die stede die wel te ghelovene ware.

Voirt segghen wi dat die van Liende ende hoir helpers, diet huys voirs. helpen breken, Willaem^o den Cuser sine scade ghelde zullen V^Cp pond Tornoyse^q, den groeten zestien penninghe gherekent, also waire^r als hijt met hem zestien ten heylighen waer maect dat sine scade alse groet was, ende niet meer mar min mach hi houden met sinen ede, sal hi doen ter stede dair wi segghen zullen, sonder arghenlist; ende dit gheld zalmen hem betailen te Wijc bi Duersteden voir die scepene van Wijc, die ene helfte te sinte Martijns misse in den winter^s naist comende ende die ander helfte Dertiendaghe^t dair naiste comende.

Voird segghen wi dat Reynoud van Ghelre ontfanghen zal onsen here den grave van Heynnegouwen ende van Hollant, den here van Voirne, den here van Arcle ende heren Symon van Benthem^u tuysken dit ende Groete vastenavende^v naist comende van alsulker scout alse hem die grave van Ghelre sculdich es, ende voir alsulker borchtocht als si voir hem ghedaen hebben Tordrecht^w ende te Ghorijchem, die si voir ons ter wareyde betoghet hebben, ende van alsulken coste als dair op gheghaen es^x ende noch ghaen zal ter tijd toe datse Reynoud voirs. dair of ontloesset. Ende hier mede es alle anetalinghe van den here van Voirne ende van den here van Arcle quite van ghelovenessen, van brieven ende van scouden die si^y eysken jof eysken moghen der herelicheyt ende der gravelicheyd van Ghelre, sonder allene die here van Voirne die brieve die hi hevet van scoude jof van renten van siere moder weghen ende heren Heynrix sijns broeders, die zal hi brenghen ter goeder rekeninghe; ende na dien dat die rekeninghe loept ter goede waerheyt, dair na zal hem Reynoud voirs. besceyt doen.

Voird es onse segghen dat des heren lude van Voirne, des heren lude van Ercle, hair Otte van Asperen^z ende^a' alle die ghene die scade ghenomen hadden an beyden siden van den oirloghe tuysken den grave van Ghelre ende Reynoud sinen sone, ende dat te Wagheninghen varclaerset was, overmids den segghen dat die grave van Heynnegouwen ende van Holland dair of te Woudrichem^b' gheseyt hadde ende dat te Boemael gheseyt was ane te brenghen ende te verclaersen op sinte Martijns^c' dach in den winter int jaer ons Heren M CCC ende achtiene, also groet als hi die scade met horen eeden ane ghebrocht hebben jof noch anebrenghe, dien scade zullen ghelden die rentemeyster van Tielrewaerd, van Boemelrewaerd, van Batue, van Velue ende van tusken Mase ende Wale, een verendeel te Kersavond naist comende ende verendeel dair na^d' te sinte Jans misse midzomere^e', een verendeel te Kersavond dair na ende een verendeel dair na te sinte Jans misse middesomer naist comende, sonder arghenlist, te betailen tote Wijche bi Duersteden. Ende so wie sinen scade ghetoghet hadde ende noch niet aneghebocht ende hevet, die zullen noch ane brenghen met horen^f' eede Reynoude voir Ghisebrecht van Haeften jof voir dienen Ghisebrecht beveelt, tusken dit ende Groete vastenavent naist comende, ende Ghisebrecht zallen hem luden varende ende kerende seker gheleyde omme der gravescip^g' van Ghelre.

Voirt segghen wi dat die rentemeysteren voirscreven uten lande ^h' van Ghelre versekeren ende ghelden zullen Jan Enghebrechts sone van der Are drie hondert pond Tornoyse^i' toit alsulken daghen alsmen die ander doden ghelden zal die hier na bescreven staen.

Voirt es onse segghen dat Jan ende Dieric Stevens sone ^j' Lienden ^k' ende die hoir helpers waren te Zuoelen Ghisebrecht Hacken ghelden zullen vijftalf hondert pond Tornoyse.

Voird zullen Jan ende Dieric van Lienden ende heren Baudekijns^l' kinder van Avesaet ende hoir helpers Gherstemanne ghelden tuye hondert pond Tornoyse.

Voird zullen si Boinekijn, Jans knecht van Amstele, ghelden tsestich pond Tornoyse also verre als van Boinekiaens maghen jof van Jans knapen voirs. si viere goede knapen omberucht waer maken met haren ede dat hi van haren toe doen doet bleven es.

Voirt zullen si Righaetsen ghelden viertich pond Tornoyse.

Voirt zullen si Janne van Aemstelle ende Dieric van Lochem hore leemte, es dat si hebben, ghelden bi heren Jacob van Mierlaer ende heren Gheraerde van Raporst als hem reden dencken zal.

Voird zal Arnoud Borre jof Reynoud van Ghelre voir hem Ghosewijn Martijns sone ghelden twie hondert pond Tornoyse.

Voirt zal Reynoud van Ghelre Clays, des heren soen van der Lede, ghelden anderhalf hondert pond Tornoyse ende Diederic dien Zarten^m' hondert ende vijftijcht pond Tornoyse.

Voirt zal hi enen poirter van Dordrecht^n' ghelden dertich pond Tornoyse also verre als van des poirters^o' maghen si viere goede knapen omberuchte met horen ede waer maken ten heylighen dat hi van toe doen van Reynouds helperen van Ghelre doet bleven es; ende des ghelike zal hi Clays Melijs suagher van den Briele ghelden sestich pond Tornoyse.

Voirt zal hi omme die vriendscap van sinen here sinen vader Reynier Hoen ghelden hondert ende vijftich pond Tornoyse, Ghenekijn Walravents Sluter sestich pond Tornoyse ende Willaem^p' van Aernem vijftich pond Tornoyse, wantse die grave van Ghelre met siere baniere selve op Walravents huse sende.

Voird zal Iverden van Appelteren Arnoud den Vriesen ghelden hondert pond Tornoyse.

Voird zullen hair Jan van Doernic ende Gheraerd van Batesdonc Udekine ghelden sestich pond Tornoyse, ende Udekijns gheselle sestich pond Tornoyse.

Voirt zal Ghisebrecht van Haften Godevaerde van den Damme ghelde hondert pond Tornoyse.

Voirt zal hi ^q' heren Jans neve van der Dussen, is datmen gheproeven can dat hi bi toedoen van hem jof die met hem waren doit bleven es, ghelden op sheren Jacobs segghen van Mirlaer^r' ende sheren Gheraerds van Raporst, ridderen.

Voird^s' es onse seghen dat Walraven van Benthem, Jan van der Noerdeloes, Gheraed van Waerdenborch ende hoir helpers te Zuoelen ghelden zullen Hotten, here van Hillines soen, twie hondert ende vijchtich pond Tornoyse, Maes van Maeren twie hondert ende vijftich pond Tornoyse, Coenen Vrederics sone hondert pond ende vijftich Tornoyse, Godevaerd Immen^t' sone hondert pond.

Voirt zullen si Steven Duys voir sine leemte ghelde vijftich pond Tornoyse, Jan uten Elswaerde voir sine leemte hondert pond Tornoyse, Willaem^u' Metten sone voir sine leemte sestich pond Tornoyse, Janne Stevens sone van Lienden voir sine drie vingheren dertich pond Tornoyse.

Voirt zal hair Harparen van Ercle, Walraven van Benthem, Jan van der Noerdeloes, Stasekijn van Brakel ende hoir helpers die met hem te Driele dair^v' waren Jan Berewijns soen ghelden twie hondert pond Tornoyse ende Jan Pannen sestich pond Tornoyse.

Voird zal Gheraerd van Waerdenborch^w' ende die met hem te Tule waren ghelden Willaem heren Ghisebrechts soen van Tuel vier hondert ende sestich pond Tornoyse.

Voird zal Gheraerd^x' voirs. ende sine helperen ghelden Ghosekijn den Scoemaker van Boemel dertich pond Tornoyse, Lemmekijn den Gruter^y' dertich pond Tornoyse ende Ghiben den Graven viertich pond Tornoyse, also verre als van Ghiben maghen voirs. si viere goede knapen omberucht met horen ede waer maken ten heylighen dat hi bi Gheraerds toedoen voirs. doet bleven es.

Voird zal Gheraerd^z' van Waerdenborch ende sine helpers voirs. Jan Eghens soens lemte ghelden vijftich pond Tornoyse.

Voird zal hi Ficghaerde Stevens knape van Hurden, Ghisebrecht Harman Ullen sone, Baers van Koeninghen ende Heynric horen leemten ghelden, es dat si verleemt sijn bi heren Jacob van Mierlaer ende bi heren Gheraerde van Raporst, ridders, alse mogheliken es.

Voird zullen Stasekijn van Letakel^a'' ende die van Bruchen^b'' ghelden Heynric van Achghel drie hondert pond Tornoyse ende Janne metter Borste hondert pond Tornoyse.

Voird zullen Stasekijn van Brakel ende Heynric van Rossen enen knape van Rossen die hande ^c'' voete verloren hevet sine leemte ghelden vijftich pond Tornoyse.

Voirt zal die here van Ercle jof die van Ghorichem ghelde Weestvalinghe dertich pond Tornoyse; mar seghet die here van Arcle dat hi te voren verdeelt was, so en zalmens niet ghelde.

Voird zal Hacke Ghiben soen ende sine helpers ghelden Arnoude, Gheraerds^d'' knape van den Rine, sine hant dertich pond Tornoyse. Alle doden ende leemten voirscreven salmen ^e'' ghelden in Tornoysen, den groten over sestien penninge gherekent jof ghelijc payment dair voir, ende al sonder arghenlist; ende die partien zellen mallic anderen versekeren van haren verliese voirscreven, alse ghewoente es in den lande dairt ghesoent es, eer wi onse segghen segghen^f''. Ende men zal ghelt van den doden ende leemten voirscreven te Tiele betailen te drien tiden binnen desen naisten jaren, ende over ede doen alse ghewoent es van den lande; ende dien zullen si doen voir ons jof voir heren Gheraerde^g'' Tenghenaghel ende voir ^h'' Otten van Buren.

Voirt es onse segghen dat Walraven van Benthem^i'', Jan van der Noerdeloes^j'', Gheraerd van Waerdenborch, Stasekijn van Brakel ende hoir helpers over die broke die si misdaen hebben jeghens der herelichede vander gravescip van Ghelre ende van den dinghen die ghescieden te Zuoelen ende van allen zaken die zeder die tijd gheciet sien toet op desen dach, zullen gheven ende ghelden der hereliche^k'' van Ghelre te beteringhen drie dusent pond Tornoyse, payements voirs., te betailen jof dair of tontheffen tusken dit ende Groete vastenavond naist comende Tordrecht ane die stat dairse hem Reynoud zal doen wisen te betailen van sinen weghen; ende alle scade dien van dien dach voird op die drie dusent ponden ghaen, die zullen si ghelde waert dat si tghelt niet en betailden jof ontheyven^l'' op den dach voirs., ende hierbi zullen allen brieve ende ghelovenesse quite wesen dien Walraven van Benthem^m'', Jan van der Noerdeloes, Gheraerd^n'' van Waerdenborch ende Stasekijn van Brakel ende hoir helpers voirs. hebben ende roeren van den oirloghe voirs. van Zuoelen ende van Boemel, ende seder die tijt ghesciet es toit op den dach van huden.

Voirt es onse segghen dat Jan van Lienden, Dieric Stevens sone van Lienden, heren Baudekijns kinder van Avesate ende hoir helpers des ghelike over die broke die si misdaen hebben^o'' jeghens der hereliche van Ghelre voirscreven als in den dinghen die te Weelen^p'' ghescieden ende in allen saken die seder die tijd ghesciet sien toet op desen dach, zullen oec gheven ende ghelden der hereliche van Ghelre voirseyd te beteringhen twie dusent pond Tornoyse, te betailen tusken dit ende Groete vastenavond naist comende dairt hem Reynoud voirs. zal doen wisen te betailen.

Voirt es onse segghen: want Gheraerd van Rossen jeghens heren Baudekijn van Avesaten ghesoent es omme wes willen dat hi die van Harderwijc hoir goed nam, dat hi dien van Harderwijc gheven zal zeven hondert pond Tornoyse, payments voirs., die hi hem ane reden ghelde nam ende of scatte, ende des zal ^q'' die van Harderwijc voirs. goede borghen setten dair si mede versekert sien, jof die biscop voirs. zalse hem doen setten; te betailen te sinte Jans misse middesomer naist comende. Ende hevet hair Baudekijn voirs. hier of Gheraerde^r'' van Rossen yet Reynoude van Ghelre ende sinen ambochts luden dat si sijns goeds iet op gheboirt hebben,^s'' dat zal hem Reynoud voirs. hem weder doen gheven op des ambochts mans eed diet ghenomen soude hebben; jof wilt Reynoud sijn ambochts man niet laten zueren, zo zalt  Gheraerd voirs. selve zueren hoe goed sine scade es, ende Reynoud voirs. zal hem doen ghelden, sonder arghenlist.

Voird zullen Jan ende Steven van Lienden ende hoir helpers ghelden den biscop van Utrecht sijn camerwant, dat hem in die vorder binnen vestande^t'' ghenomen ward, drie pond groete, te betailen te sinte Martijns^u'' misse in den winter naist comende.

Voirt zullen die van Lienden voirseghet ghelden heren Janne van Iselsteyne sine scade toit sijns selfs segghen bi sier wareyt te sente Martijns misse voirs.

Voirt zullen die van Lienden voirs. Steven van Schalcwijc^v'' ende allen des biscops knapen ende luden, die hoir goed ghenomen ward binnnen dien bestande doemen die van Wagheninghen vont ende hoir goed nam, ghelden also groet alse malic met sinen ede ane brenghen zal, te betailen op sente Martijns^w'' dach voirs.

Voirt es onse segghen dat die biscop van Utrecht^x'' ghelden zal dien van Wagheninghen onder hem allen haren scade die hem ghedaen wart binnen bestande tote twien hondert ponden toe Tornoyse, payments voirs., ende niet te hogher, alse verre als si met horen eeden ^y'' dat hoir scade also groed^z'' was, te betailen te sinte Martijns^a''' misse voirseyd.

Voirt segghen wi alle stucken die ghesciet sijn tusken die van Amervoirde^b''' ende dien van Lienden, oec waer of dat si roeren, van beyden siden quite; mar die van Amersvoirde zullen ghelden Sonnendaghes soen van Echtelt, dien si ghespannen souden hebben, ^c''' dertich pond Tornoyse, payements voirscreven, ende die versekeren. Ende dair bi sullen ^d''' Zonnendaghes zoens^e''' maghe voirscreven si viere goede knapen met horen ede waer maken ten heylighen dat hi bi der vanghenesse van dien van dien van Amersvoerde doet bleven es.

Voird segghen wi alle wonde sonder doetslach ende leemte ende allen roef ende allen brant an beyden side quite.

Voird segghen wi ^f''' allen scattinghen die niet betaild en waren eer wijt in die hand namen van beyden siden quite; ende dair bi sal hair Jan van Heynnegouwen voirs. twie ridders van siere side met horen ede waer doen maken, eer wi segghen zullen, dat dair uyt ghene stucken uyt ghedadinct waren op die tijd doe wijt eerst in die hand namen.

Voird segghen wi allen cost van leystinghe die ghedaen was eer wijt in die hand namen, die zullen ghelden die ghene die ghelovet hadden te leysten, ende allen cost die dair of ghedaen es seder dat wijt in die hand namen, zullen ghelden die ghene diese hebben doen leesten.

Voird segghen wi dat alle scattinghe die op gheboert^g''' es ende alle goed dat ghenomen es jof den luden of gheduonghe es an beyden siden seder dat wijt in die hand namen, weder gheven zal den ghenen dient ghenomen es tusken hier ende Beloken Paesken^h''' naist comende; deden sijs niet, die grave van Holland ende Reynoud voirs. soudenre malc enen man toe setten diet zellen doen weder gheven.

Voird segghen wi alle ghevanghene van beyden siden quite met redeliken coste; mar die ghevanghene van Braband die toit Amersoyen ghevanghen worden, zullen oervede^i''' doen alse ghevanghen^j''' lude pleghen te doen. Ende Heynrix kinder van Achghel die toet Amersoyen doet bleef^k''' ende sine broeder, of hiese hevet, ende sine ghevanghen zullen overvede doen alsmen van doeden pleghet te^l''' doene, ende hoir soen ontfaen als hier voirs. es, alse dat si noch hore maghe noch hore helpers noch hore nacomelinghe nimmermeer wrake doen en zullen noch anetalinghe op den grave van Heynnegouwen ende^m''' van Holland voirs., noch op sine lude noch op sijn land, noch op enighen van den ghenen die op die reyse van Amersoyen waren noch op horen maghe ende vriende dair Heynric^n''' van Achghel voirseyd doet bleef, noch om doet slach noch om wonde noch om enighen verlies dat si dair verloren, noch oec om hore ghevanghenesse. Ende die hertoghe van Brabant zal Jan van der Zietwinden^o''' ende alle die ghene die om horen willen in Braband op houden ende ghearresteert^p''' waren ende noch sien, scadeloes quiten ende varen laten onghemoyt; ende des sel die hertoghe voirs. sine opene brieve ghenen den grave van Heynnegouwen ende van Holland voirs. alse dat hi dat houden zal ende sinen luden doen houden, ende van allen verliese ende van allen saken die dair ghescieden dien van Brabant quite scelden ende quite doen scelden allen den ghenen die in sinen lande sien jof wesen zulle, bi goeden trouwen, op hoir lijf ende op hoir goed, eer si uyt sullen.

Voird segghen wi dat die van Lienden gheven zullen den biscop van Zuyde voir sine coyen vier pond Tornoyse te sinte Martijns^q''' misse in den winter naist comende; ende die biscop van Utrecht ende die grave van Holland voirs. zullen hem gheven voir sinen brant tote Ynghen malc vier hondert pond Tornoyse payments, ten daghe voirseyd.

Voird segghen wi dat des biscops helperen van Utrecht ende des graven van Heynnegouwen ende van Holland voirs. van allen eyske die si eyskende sijn Reynoude van Ghelre ende sinen helperen, met desen brieve verwaerd zullen wesen ghelike hem zelven.

Voirt houden wi alle ponte die in desen brieve staen voirscreven tonsen verclaersen in^r''' avonturen ofter yet in viel te verclaersen; ende alle ponte die wi aneghenomen hebben ende in desen brief niet of gheseyt en hebben alse van den tuyste, broke ende eyske voirs., houden wi noch toit onsen segghen. Ende hier bi segghen wi elken man van beyden siden ende van allen partien op sijn goed, ende des vrilike te ghebrukene. Ende hier bi segghen wi een alinghe ^s''' van allen tuyste ende van alre broeke ende eysken van allen partien van beyden siden voirs., ewelike te gheduren ende witteliken te houden, sonder archlist; ende so wie dese soene brake, dat waer op sijn lijf ende op sijn goed.

Ende omme dat wi met goeder voirsienichede van desen ponten voirscreven ende segghen over een ghedraghen sien in allen den^t''' vormen alse voirscreven es, so hebben wi toet eenre oirkonde desen brief open bezeghelt met onsen seghelen. Ghegeheven toit Utrecht des dijnsdaghes na sinte Agnieten dach int jaer ons Heren M CCC ende neghentiene.