Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Graaf Willem III geeft de edele en niet-edele lieden van Zeeland Bewesten Schelde een keur, die zeven jaar zal gelden; de oorkonde wordt medebezegeld door een aantal met name genoemde leenmannen.

De bovenstaande datering is gebaseerd op de veronderstelling dat de paasstijl is toegepast. Zie de Inleiding.

Vgl. nr. ZE 494, een keur voor Beoosten Schelde d.d. 1328 april 7, die vrijwel gelijkluidend is aan de onderstaande, zij het dat aan het einde daarvan vier extra bepalingen zijn opgenomen.

Wi Willaem grave van Heynnegouwen^a, van Holland^b, van Zeelland^c ende here van Vriesland^d maken cond allen luden^e dat wi bi wilcore van onsen ghemeenen mannen van Bewestersceld^f in Zeelland^g ende bi over een draghen van onsen lieven ende ghetrouwen mannen heren Jans van Cruninghe, heren Florens van Berselen^h, heren Henrixⁱ van Everinghen^j, heren Costijns van Renesse^k, heren Nyclais Kervings^l, heren Nyclays^m van Catseⁿ, ridderen, Clays^o van Berselen^p, Boudijns van der Maelstede^q, Kervincs^r van Reymerswale^s, Gillijs^t sheren Pieters sone van Baersdorp^u, Jan Henrix^v soens^w, Mauden Symons soens, Gillijs^x Woutermans soens, Weute Willen soens^y, Hughe Wreden^z, Clays^a' van Cortekene, Wouters van den Vliete, Gillijs^b' Henrix^c' soens, Jans heren Jans soens^d', Willaems^e' van der Westkerken ende Symon^f' Rebeels^g' soens, knapen, dier onse ghemeene manne voirscreven toe ghecoren hebben, ende Willaem Jans sone, Jan Wissen sone van Bordendamme ende Bollaird Bollairds sone, die wier toe gheset hebben, omme oirbair ons ghemeens lands voirs. een niewe recht gemaket hebben over edel lude ende over onedele^h' lude mede te rechten, van desen daghe voirwaird meer, seven jare durende ende dair tenden te verniewen, draghen wies met onsen mannen over een ende het oirbair es.

1. Int eerste sullen die scoutaten van elker prochyen Bewestersceld^i' kiesen alle jare binnen den vier Paesdaghen met ghemeenen over een draghen vijf scepene jof zeven, na dien dat die prochye groit es, wittachtighe lude weder si edel sijn jof en sien, die sullen dat jair scepene wesen^j'; ende ten ende van dien jare alse Paesken coemt zoe sal hair scependom uyt wesen, ende soe sullen die scoutaten scepene verkiesen, die jof andere.

2. Wien men tenen scepene kieset ende des weygherd te wesene^k', die verboird alse dicke als hies weygherd drie pond Tornoyse^l'; des sullen wi hebben viertich scellinghe ende die kiesers twintich.

3. In soe^m' wat prochyen die scoutaten niet over een en draghen^n' ende die scepene niet en kiesen binnen den vier Paesdaghen, soe sel die dijcgrave metten meeren ghevolghe van sinen ghesuoren die scepene kiesen binnen Belokene Paesken, jof soe hi alre eerste mach, sonder archlijst.

4. Alle scoud die voir dese scepene niet ghelovet en woird, jof die die ghene dair mense op seid niet en gheliet^o', dair sal die ghene dair mense op seid zijn onscoude voren doen, eenre hand ten heylighen. Ende soe wat scoud si kennen dat voir hem ghelovet es, die sal elc scoutate, is hize selve scoudich jof sine vreende jof edele lude die wonen in sinen ambochte jof in sinen bedrive, ghelden of doen ghelden, jof bi scepene scattinghe anderhalf scatte pande setten van sinen reedsten goede binnen viertiennachten in eyghen verstaen.

5. Ende van elker pandinghe dair men ter lude goid^p' omme ghaet sel hebben die scoutate drie scellinghe ende die ghemeene scepene ses scellinghe; die sel ute legghen die ghene die der pandinghe begheerd, ende men sel hem dair of setten anderhalf scatte pande gheliken dat men doit van der bekender scoud.

6. Soe wie sine pande ter maelstede brenghet voir den^q' scoutate ende voir die scepene van der maelsteden ghewillike ende weselike omme den clagher te voldoen, eer die scoutate ende die scepene op den ganc sien comen te panden, dair en sullen die scoutate ende die scepene mair half gheld of nemen.

7. Ende wilde^r' enich scoutate van dier scoud die hi selve jof sine vreende jof edele lude die in sinen ambochte jof in sinen bedrive ^s' sculdich waren ghene pande gheven als sijn dach verscenen ware bi der scepene scattinghe, zoe soude die ghene die dair dijcgrave ware med sinen ghesuoren ende met den scepene van der maelsteden den clagher pande doen hebben alse voirscreven es. Ende dair of zal hebben die dijcgrave achte scellinghe^t' Tornoyse^u', die ghemeene ghesuoirne twaelf scellinghe ende die ghemeene scepene ses scellinghe; ende die sel die clagher voren uyt legghen ende anderhalf scatte pande weder of nemen alse voirscreven es.

8. Soe wat scepen vermaend woirde van den scoutate jof van den dijcgrave recht te doene ende dier niet en quame, hem en lette zin, alse dicke als hi niet en quame hi verboirde jeghens den scoutate, wair hi van hem vermaent, vijf scellinghe Tornoyse^v' ende jeghens den dijcgrave, wair hi van him vermaent, tien scellinghe.

9. Soe wie van binnen lands van bekender scoud, dair die dach of gheleden es, des sonnendaghes ane den scoutate rechts begheerd, dair sal die scoutate binnen diere weke enen dach toe legghen ende hem recht dair of doen alse voirscreven es.

10. Alle scoud van inlandschen luden die scepene niet en kennen, dair salmen omme dinghen te vijf tyden van den jare, toit elker tijd acht daghe. Die eerste tijd sel inghaen des sonnendaghes na Belokene Paesken, die ander tijd des sonnendaghes na sinte Jans misse midde zomer^w', die derde tijd des sonnendaghes na ^x' onser Vrouwen dach na den oechste^y', die vierde tijd des sonnendaghes voir sinte Katherinen^z' dach^a'', die vijfte tijd des sonnendaghes na onser Vrouwen dach ter lijchtmisse^b''.

11. Ende soe wie op den anderen claghen wil van onbekender scoud, die salne doen daghen op den eersten sonnendach van den vijf tyden voirscreven.

12. Soe wie ghedaghet^c'' woird van onbekender scoud ende binnen lands niet es, dien salt die scoutate te weten doen toit sinen huze; coemt hi niet, dair sal omme gaen alsulc recht alse scepene wisen.

13. Alle scoud van uytlandsken luden, weder si scepenen kennen of en doen, dair salmen des sonnendaghes ghebot toe^d'' legghen ende des anders daghes recht of doen alse voirscreven es.

14. Wie den scoutate ende scepene pandinghe weder stonde jof hoire vierscare storde^e'', die verboirde alse dicke als hijet dede tien pond Tournoyse^f'': ons vijf pond, den^g'' scoutate twie^h'' pond, den scepene drie pond.

15. Soe wie den dijcgrave ende sine ghesuoren hier in pandinghe weder stonde jof sine vierscare storde^i'', die verborde dertich pond: ons vijftien pond, den dijcgrave vijf pond ende dien ghesuoren tien pond. Ende dat zullen scoutaten of dijcgraven in panden alse voirscreven is.

16. Soe wat ghesuoren van den dijcgrave vermaent woirde recht helpen te doene alse voirscreven is, ende des weygherde jof niet en quame, hem en lette zin, hi verboirde alse dicke als hiet dede jeghens de dijc grave twintich scellinghe.

17. Die scepene lachtert in ghebanre vierscaren, verboirde drie pond: den scoutate een pond ende^j'' den scepenen twie pond.

18. Die enen anderen lachterd in ghebanre vierscaren, verboirde achte scellinghe: den scoutate drie scellinghe ende dier ghelachterd woird vijf scellinghe.

19. Die scoutate ende die scepene van elker maelstede, sien si edel of^k'' onedel^l'', sullen recht doen in allen sterfhuzen van der maelsteden ende dat besceyden ende deelen dair mens begheerd. Des sel die scoutate hebben drie scellinghe ende die meene^m'' scepene zes scellinghe van elken van den erfnamen die met eere cavel deelt.

20. Elc menche^n'' sal zijn land ghebieden ende vergiften met sulken scepenen alse ter maelsteden behoiren; des sullen hebben ter ghiften die scoutate twaelf penninghe ende die scepene twie scellinghe.

21. Alle penning scot^o'' salmen innen bi desen scepenen ende te hove leveren. Des sel hebben die scoutate drie scellinghe, ende dair of sal hi den scepene gheven twaelf penninghe. Die clerc sal hebben van daghen ende van scriven enen penning. Ene dinghe bote^p'' sel wesen zes penninghe. Drie scepene kenninghe es ene volle helpe^q'', ene helpe jof kenninghe van scepenen sal wesen drie scellinghe; dit sel ghelden die ghene die in den onrechte bevallet.

22. Een scepen die enen brief bezegheld die en sel niet meer hebben van sinen seghel danne drie penninghe.

23. Een scoutate die recht weygherd^r'' van hem selven jof anders verboird jeghens ons tien pond, alse verre alset scepene kennen; die sel die dijcgrave in panden alse voirscreven es.

24. Een dijcgrave die rechts weygherd van hem selven jof anders, ende ghesuorne jof scepene kennen, die verboirde^s'' dertich pond jeghens ons; dat sal onse rentemeister in panden alse voirscreven es van den dijc grave.

25. Al keerde een man pandinghe^t'' omme^u'' eens mans scoud, dair omme en salment niet laten; men salne anderwarven panden om eens anders mans scoud.

26. Wie een speir jof enen piec draghet sonder scine jof die anders yser heeft danne een recht speir yser van zes dumen lang, ende dat onghevlieket, ende scepene kennen, hi verboirde jeghens ons dat speir jof piec ende twintich scellinghe; ende die sel die dijcgrave in panden alze voirscreven es.

27. Alle payment voirscreven sel wesen Tournoyse^v'', den groten over sestien penninghe.

28. Wesekinder scoud salmen ghelden van haire have jof van hairen eersten jair renten^w''; ende is die scoud meere, soe selmenze ghelden van hoire erven jof van hoiren ghereedsten goide. Ende soe wat coemt van der wesekinder goide boven haire eerlike houdenesse, dat salmen weder legghen an hoir goid van jare te jare des si hoire grote weder hebben.

29. Soe wie omme wairlike scoud dede daghen voir tgheestelike recht, ende scepene kenlike ware, verboirde jeghens ons tien pond; ende die ^x'' soude die dijcgrave in panden alse voirscreven es.

30. Wair een dijcgrave rechts weygherd jof wair gheen dijcgrave en es, dair sal onse rentemeister alle stucken berechten ende in panden ghelike den dijcgrave.

31. Alle stucken voirscreven sullen wesen sonder arghenlist^y'', ende behouden onsen poirten van Middelburch, van Westcappellen^z'' ende anders al hoirs rechts dat si van ons ende van onsen ouders graven van Holland^a''' sonder weder zegghen bezegheld hebben.

32. Ende wair hier in yet te verbeteren, dat houden wi toit onsen verbeteren met onsen mannen toit elken seven jaren.

Ende omme dat wi willen dat dit recht vast ende stade^b''' blive voirscreven ende wel ghehouden, soe hebben wi desen brief open bezegheld med onsen zeghele, ende onse manne met ons die hier na ghescreven staen. Ende wi Jan van Cruninghe, Florens van Berselen^c''', Henric^d''' van Everinghen^e''', Costijn van Renesse^f''', Clays^g''' Kerving^h''' ende Clays^i''' van Catze^j''', ridderen, want wi met allen den mannen voirscreven van^k''' allen voirscreven pointen over een ghedraghen sien, soe hebben wi in kennesse hier of onse zeghele ghehanghen met onsen here den grave ane desen jeghenwoirdighen brieve. Ghedaen, ghescreven ende bezegheld des vriendaghes nae Midvasten int jair ons Heren dusent drie hondert zeven ende twintich.