Institutionele toelichting Hoge Raad (1838-1861)

Naam:
Hoge Raad der Nederlanden.

Datum oprichting:
In de grondwet van 1814 werd in art. 102 de instelling van een Hoge Raad der Verenigde Nederlanden voorzien; art 175 van de grondwet van 1815 noemde de instelling Hoge Raad der Nederlanden. Een kb van 10 april 1838 (Staatsblad nr. 12) bepaalde dat de nieuwe rechterlijke organisatie (18 april 1827 (Staatsblad nr. 20), gewijzigd 25 april 1835 (Staatsblad nr. 10)) per 1 oktober 1838 zou gaan functioneren. Bij kb van 16 mei 1838 (Staatsblad nr. 75) werd de samenstelling van de Hoge Raad bekendgemaakt. Op 1 juni 1838 werden de leden beëdigd en geïnstalleerd. Op 5 juni 1838 vond de eerste vergadering plaats. De leden die bij het Hoog Gerechtshof in functie waren bleven deze functie uitoefenen tot de ontbinding van dat hof.

Vestigingsplaats:
's-Gravenhage.

Samenstelling:
Een president, een vice-president, twaalf tot veertien raadsheren, een procureur-generaal, twee advocaten-generaal, een griffier.

Zittingstermijn:
De benoemingen waren voor het leven. Ontslag was niet mogelijk dan op eigen verzoek of bij rechterlijk vonnis.

Benoeming/verkiezing:
De grondwet van 1815 schreef voor dat een door de Hoge Raad opgestelde aanbevelingslijst van zes personen werd toegezonden aan de Tweede Kamer. Deze maakte hierop een voordracht van drie personen. Daaruit benoemde de koning. De eerste bezetting van de Hoge Raad geschiedde door benoemingen van de koning zonder nominaties. De grondwet van 1848 schreef een voordracht van de Tweede Kamer van vijf personen voor.
De procureur-generaal werd rechtstreeks door de kroon benoemd.

Aanvangs- en einddatum in het Repertorium:
De begindatum is de datum dat de benoemde leden geïnstalleerd werden. De einddatum is de datum van overlijden of verlenen van ontslag.

Bronnen:
NA, Hoge Raad (2.09.28) nr. 142 (rechterlijke benoemingen tot 1847, m.u.v. 1843 en 1844); nrs. 656-659 (notulen); nr. 683 (benoemingen en eden, 1845-1856).

Naamlijsten:
-Jaarboekje van de regterlijke magt, in het Koningrijk der Nederlanden (Gorkum sedert 1839).
-Koppen, P.J. van, en J. ten Kate, Tot raadsheer benoemd. Anderhalve eeuw benoemingen in de Hoge Raad der Nederlanden (Arnhem 1987) 121-213 [raadsheren, (vice-)presidenten, procureurs-generaal, advocaten-generaal, griffiers, ministers van Justitie]. De herziene en bijgewerkte uitgave ervan is:
-Koppen, P.J. van, en J. ten Kate, De Hoge Raad in persoon. Benoemingen in de Hoge Raad der Nederlanden 1838-2002 (Deventer 2003) 103-213 [presidenten, procureurs-generaal, raadsheren, leden van het parket, griffiers, ministers van Justitie].

Literatuur:
-De Hoge Raad der Nederlanden 1838-1988. Een portret. Onder red. van J. van Soest (Zwolle 1988).
-Koppen, P.J. van, en J. ten Kate, Tot raadsheer benoemd. Anderhalve eeuw benoemingen in de Hoge Raad der Nederlanden (Arnhem 1987). De herziene en bijgewerkte uitgave ervan is:
-Koppen, P.J. van, en J. ten Kate, De Hoge Raad in persoon. Benoemingen in de Hoge Raad der Nederlanden 1838-2002 (Deventer 2003).