Institutionele toelichting Tweede Kamer der Staten-Generaal (1815-1861)

N.B.: in het Repertorium zijn de leden voor de zuidelijke provincies (1815-1830) niet opgenomen. De leden voor Limburg wel.

Naam:
Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Datum oprichting:
De grondwet waarin de Tweede Kamer werd ingevoerd werd op 24 augustus 1815 (Staatsblad nr. 45) van kracht. 21 september 1815 werd de bijzondere gezamenlijke zitting van Eerste en Tweede Kamer geopend. De lijst van benoemden stond in de StaatsCourant van 16 september 1815.

Vestigingsplaats:
Van 1815 tot 1830 vonden de vergaderingen jaarlijks alternerend in 's-Gravenhage en Brussel plaats (de zittingen beginnend in de even jaren in Brussel); nadien te 's-Gravenhage.

Zetelaantal:
1815-1830: 110 leden.
1830-1840: grondwettelijk bleef hetzelfde aantal van kracht, in de praktijk (de afscheiding van het Zuiden en de vorming van België) 55 leden.
1840-1849: 58 leden.
1849-1859: 68 leden.
1859-1874: 72 leden.

Zetelverdeling:
1815-1830: Noord-Brabant 7, Zuid-Brabant 8, Limburg 4, Gelderland 6, Luik 6, Oost-Vlaanderen 10, West-Vlaanderen 8, Henegouwen 8, Holland 22, Zeeland 3, Namen 2, Antwerpen 5, Utrecht 3, Friesland 5, Overijssel 4, Groningen 4, Drenthe 1, Luxemburg 4. Na 1830 waren de Zuidelijke provincies, inclusief Limburg, niet vertegenwoordigd. In oktober 1840 kwamen er 3 Limburgse afgevaardigden in de Tweede Kamer.
Sinds 1849 werden de leden in kiesdistricten gekozen. De indeling in kiesdistricten werd door de kieswet van 4 juli 1850 (Staatsblad nr. 37) geregeld.

Zittingstermijn:
1815-1849: drie jaar.
Vanaf 1849: vier jaar.

Rooster van aftreden:
1815-1849: een derde gedeelte trad om de drie jaar af.
Vanaf 1849 trad de helft om de twee jaar af.

Personeel:
De eerste griffier werd in 1815 door de koning benoemd, daarna werden de griffiers door de Tweede Kamer gekozen en aangesteld.
Van 1815-1849 werd een commies van staat bij kb voor werkzaamheden bij de Tweede Kamer benoemd. Vanaf 1849 koos de Tweede Kamer een commies-griffier.

Benoeming/verkiezing:
1815-1849: de provinciale Staten kozen de leden van de Tweede Kamer (uit of buiten hun midden).
Vanaf 1849 werden de leden in kiesdistricten rechtstreeks gekozen.

Aanvangs- en einddatum in het Repertorium:
De begindatum is de datum van toelating. De einddatum is de datum van aftreden; het lidmaatschap liep tot de nieuwe vergadering geopend werd. Van 1815-1849 begon de gewone vergadering op de derde maandag in oktober, nadien op de derde maandag in september.

Bronnen:
-NA, Tweede Kamer (2.02.22) nr. 3348 (ontslagen); 2.02.13 (Eerste Kamer) nr. 214 (kennisgeving benoeming griffiers en commies-griffiers aan Eerste Kamer).
-Handelingen der Staten-Generaal.

Naamlijsten:
-Bruyne, J.A. de, en N. Japikse, Staatkundige geschiedenis van Nederland in onzen tijd. I: 1848-1853 (Leiden z.j.) 417-425; II: 1853-1862 (Leiden z.j.) 418-422 [vanaf 1848].
-Ette, A.J.H. van, 'Onze volksvertegenwoordigers 1815-1849', in Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 6 (1952) 24-59 [met gegevens over geboorte en overlijden en vermelding van de ouders].
-Ette, A.J.H. van, 'Onze volksvertegenwoordigers 1849-1888', in Jaarboek Centraal Bureau voor Genealogie 8 (1954) 143-174 [met gegevens over geboorte en overlijden en vermelding van de ouders].
-Tollius Drabbe, H., Naamlijst van de hoofden der departementen van Algemeen Bestuur, van de ministers van Staat, en van de leden der Staten-Generaal van de Vereenigde Nederlanden en van het Koningrijk der Nederlanden, 1813-1851. Met opgave van den tijd van benoeming en aftreding ('s-Gravenhage 1851) 46-73 en 87-100 [met vermelding van datum van publicatie in de StaatsCourant en einddatum; op 79-80 en 100 de voorzitters].
-Visscher, G., 'De Staten-Generaal', in Compendium voor politiek en samenleving in Nederland (Alphen a/d Rijn 2000) A600-14-15 [de voorzitters] en 83 [de griffiers].
-De website Parlement & Politiek, op initiatief van het Parlementair Documentatie Centrum van de Universiteit Leiden, http://www.parlement.com.

Literatuur:
-Otten, F.J.M., Gids voor de archieven van de ministeries en de Hoge Colleges van Staat 1813-1940 (Den Haag 2004).
-Pippel, J.G., Het reglement van orde van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Zijn geschiedenis en toepassing (3de verm. dr.; 's-Gravenhage 1950).
-500 jaren Staten-Generaal in de Nederlanden. Van statenvergadering tot volksvertegenwoordiging (Assen 1964). Onder red. van S.J. Fockema Andreae en H. Hardenberg, 170-240.